Bakwetu Bawama Bakwasha Bingi
“Mulunda nobe ye waikala nanji pepi wawama kukila mulongo wobe wikala kwalepa.”—Byambo bya Mana 27:10.
SHAYUKA umo wamukitota-myaka kitanshi C.E. waipwizhe Yesu amba: “Nanchi mukwetu ye ñanyi?” Yesu mumukumbu wanji kechi wamwambijile wajinga mukwabone, bino waambiletu kine kintu kilengela kwikala mulunda wakine. Kampepo kino kishimpi kyakwa Yesu mwikiyuka. Kyayukanyikwa kubavula’mba kishimpi kyamwina Samaliya wawama kabiji kyanembwa mu Byambo byakwa Luka. Yesu washimikizhe kino kishimpi amba:
“Umo muntu wakunkulukile kufuma ku Yelusalema kuya ku Yeliko; ne aye bamubelamine ku batupondo, bamuvujile bivwalo ne kumututaula ke baye, bamushile pepi kufwa. Kabiji umo ñanga wa Lesa waubiletu kasolomokele ponka: byo amumwene wamusansawijile kaye. Byonkabyo ne mukwabo, mwina Levi, naye byo afikile ponka ne kumumona, wamusansawijile. Pakuba umo mwina Samaliya, byo aji pa lwendo, wafikile po aji. Byo amumwene wamubile lusa. Kabiji waishile ko aji, wamupombele pa bilonda byanji, waichijilepo ne manyi ne binyu; wamubikile ne pa nyama wanji mwine, kamulete ne kumuleta ku nzubo ya bwenyi ne kumulama. Byo bwakile lukelo wasolwele ndalama ibiji, wamupele mwina nzubo amba, Mulamai; byonse bikwabo byo akemujila, amiwa, pa kubwela, nkemulubwilabyo. I ñanyi wa mu busatu bwabo ye mwalanguluka’mba, wimwesheshe ke wa kwanji awa ye babelamijile ku batupondo?”—Luka 10:29-36.
Uno shayuka waumvwine mwatala kino kishimpi. Kwakubula nangwa kutaya kimyene wafikenejiletu kutongola mukwabo wayewa mwanamulume yebakozhezhe amba: “Yenkawa wamubile lusa.” Kepo Yesu amwambile’mba: “Nanchi yainga, mukobenga byonkabyo.” (Luka 10:37) Byokyakilapo kuwama kino kishimpi kyabyokilumbulula kwikala mulunda wakine! Kishimpi kyakwa Yesu kampe neatweba kyakonsha kwitulengela ketwiipuzhe atwe bene amba: ‘Nanchi nemulunda wamutunduka? Abya kwikala wamutundu ungi nangwa wamukyalo kingi kokundengela kusala bafwainwa kwikala bakwetunyi? Nanchi bino bishina byobinshinkijila kubula kukwasha muntu uji yense waponenwa mulukatazhonyi? Abya nebikishako nangovu yami yonse kwikala mulunda wawamanyi?’
Kwepi Kwakutendekela?
Umvwe tukeba’mba tubenga bulongo paano mambo, patanshi twafwainwa kukilangulukapo. Milanguluko yetu yafwainwa kwimena pakwikala muntu wawama. Kino kyakonsha nekwitukwasha kwikala nabakwetu bawama. Pepi namyaka 2,000 yapitapo, Yesu waambile ano mafunde anema mu Jashi janji japa Mutumba pabantu byobafwainwa kupwañana. Waambile’mba: “Bintu byonse byo musaka’mba, bantu betubile, ne anweba sa mwibobila byonkabyo: mambo muno mo mwayila mabuku a Mizhilo ne a Bangauzhi ba Lesa.” (Mateo 7:12) Kupa bantu mushingi, kwibanemeka nekwibobila lusa kwibatundaika nabo kwimubila kintutu kimo.
Mumutwe waamba’mba “Loving Thy Neighborhood,” (Kutemwa Bakwenu) wajinga mumagazini ya The Nation Since 1865, munembeshi wabyambo wamukazhi aye Lise Funderburg watongawilepo bintu bimo byapela byakonsha kubiwa kutundaikilamo bulunda. Wanembele’mba: “Nakeba . . . bishinka bikatampe bya byubilo byalusa balunda byobeubila bene nabene, nabiji kwibatwajila mapepala abyambo, kwibasungilako baana, nekwibapotelako bintu. Nakeba buno bulunda kwikala muino ntanda yabulamo bulunda, muji bantu basusubalatu namambo amoyo nebumbanzhi.” Kabiji waambile’mba: “Mwafwainwa kwikala nakwakutendekela. Tendekelai kubomwatentakana nabo.”
Magazini ya Canadian Geographic nayo yaambilepo kishinka kyawama bingi kyakonsha kukwasha balunda kwikala nabyubilo byawama pakachi kabo bene nabene. Nembi wajizhina ja Marni Jackson waambile’mba: “Byonkatu muntu byoakonsha kubula kusala bansemi nangwa bakwabo bamukisemi, byobyo akonsha nekubula kusala wakonsha kwikala mukwabo. Kwikala balunda bawama kukebewa kwibikako, kwikala namushingi nekukoka muchima.”
Bakwetu Bawama Befuukwila Abo Bene Kupana
Kine, atweba bavula tumvwa mutwe kunema pakubatu’mba tusolomoke bakwetu. Kimo kimye twakonsha kwikimona’mba kyawama kubula kumonañananga nabakwetu nekwiikelatu atweba bene. Pano bino, Baibolo yamba’mba: “Lusekelo lo bamona aba bapana lwakila lo bamona aba batambula.” (Byubilo 20:35) Onkao mambo, muntu wawama weseka-eseka kwipizha mwine nabantu boaikala nabo kinkalankulo. Bino kechi kukebatu’mba ponkapo ekale mulunda nabo wakine kinene, bino pakimye nekimye utendekatu kwisambako nabo byambo bicheche, kampepo kutendekatu kwibasokona nangwa kwinunatu mutwe.
Byonka byokyaambiwa kala, “byubilo byalusa balunda byobeubila bene nabene” byobyanema mukutendeka nekutwajijila kwikala balunda namuntu. Kyawama bingi kulangulukila jimo byambo byawama byomwafwainwa kwamba kubakwenu, mambo kino kikaleta lumvwañano nemushingi wakine. Kabiji, umvwe ketube bino, tukalondela lujimuno lwamu Baibolo lwaamba’mba: “Abya bintu byawama byo wakonsha kuba kechi uleke kwibobilabyo bantu bebifwainwa ne.”—Byambo bya Mana 3:27; Yakoba 2:14-17.
Bakwetu Bawama, Basanta Pabyabupe Byobatambwila
Kyakonsha kuwama umvwe twaamba namba muntu yense usanta pabukwasho nebupe bobamupa. Pano bino, kino kechi byobyo kikala jonsene. Bukwasho bwavula nebyabupe byawama bipanyiwa, aba batambula bebitambulatu nakifwe-kifwe kyakuba’mba aba babena kupana kimo kimye bakonsha nekwamba’mba, ‘kyapwa lelo jonka jojapelako kechi nkekibwezhapo nangwa pachechetune!’ Kokyakayanga, akwa kwiimuna komwiimunanga nekwisokona nabakwenu kwakonsha kupwa kyashalako kekwinunatu mutwe pakwiimuna.
Bino javula aba bobapa bintu kechi batemwane umvwe bulunda bwakepana, nangwa kyakuba kimo kimye bakonsha kumweshako kalusekelo kabyonkabya. Kampepo kisho koakomena kyakonsha kumulengela kwiumvwa kulefulwa nangwa kusebana kabiji keobetu bintu kyanamukose-mukose, kutako nemuchimane. Nangwa kimo kimye, muino ntanda yayula bantu babula kusanta, bantu bamo bakonsha kumona’mba bulunda bwenu kechi byobyo bwajingane, nangwa kimo kimye batatula kuzhinauka pabyubilo byenu. Bakeba bingi kuyuka kyalengela. Onkao mambo, pakubatu’mba bulunda bukose kikebewa kimye nekutekanya. Pano bino, balunda bayuka byokilumbulula kwikala bampanyi bawama, kabiji batambula nabo bayuka kusanta byokulumbulula bakakosesha bulunda bwawama bwamutende nelusekelo.
Umvwe Malwa Amwekana
Mukwetu wawama keyewa ukwashañana mukimye kyamalwa. Kimye kyamwekanyikilamo malwa, bulunda bwakine popo bumwekela. Kuji mashimikila avula ashimikizhiwa pamambo abyubilo byawama bantu byobobila bwakwabo pabimye byauno mutundu. Malwa akumbanamo amwesha nobe oalengela balunda kukwatankana nekwifuukwila kwikwasha bene nabene. Nangwatu aba befuukwila kwiubila byabo bene javula bengijila pamo.
Kyakumwenako, pepala wabyambo wa The New York Times washimwine kuba’mba kimye kyaubiwe kitentanshi mukyalo kya Turkey mu 1999, bantu bajinga balwanyi nabalwanyi bakwatankenjile pamo nakukwashañana. Munembeshi wa Kingiliki wapepala wabyambo aye Anna Stergiou wanembele mupepala waku Atene amba: “Twafunjishiwe kupata bena Turkey pamyaka yavula bingi, pano bino malwa ebamwekejile kechi etusekeshepotu nangwa pachechene. Kitukankamikile bingi, kabiji twajijile kyakuba alwa lupato lwajingapo lwafuminepo pakumona bitumbi byabaana babacheche.” Kimye kyobalekeshe kwingila mashinda onse akupulushishamo bantu, bipanyi byaba Ngiliki bipulushañana abyo byakainetu nsala-nsala kwikileka kupulusha bantu.
Kwingila mwingilo wakupulushañana panyuma yakumweka malwa kumweshatu patoka’mba kebyubilo byakilamo kuwama kabiji byabulunda bwakine. Nangwa kiji bino, kupulusha mukwenu kupichila mukumujimunako malwa saka akyangye kumweka kwakonsha kwambiwa’mba kekyubilo kimo kyanema bingi. Bino, mashimikila amba kuba’mba aba bajimunako bakwabo mumalwa abena kukeba kumwekana javula kechi bebomvwane, mambo kimye kyobabena kujimunañana, aa malwa abena kukeba kumwekana kechi afikena kuyukanyikwane. Aba babena kujimunañana javula bebalengulula bingi. Kikebewa kwibikako nangovu nekwipana kwauji yense ubena kweseka kukwasha bantu baji mubwilube bwaoa malwa.
Kyubilo Kine Kyabulunda
Ano moba, kuji kintu kimo kikatampe kikafikila bantu kyakila malwa amwekana. Kekyubilo kyaambiwepo jimo kya Lesa Wabulume bonse kikafumyapo bumbanzhi, bubi, nemakatazhotu akwabo panopantanda. (Lumwekesho 16:16; 21:3, 4) Kino kyubilo kikatampe kechi mulayetune, kikamweka! Bakamonyi bakwa Yehoba bakeba bingi kubulako bakwabo maana akebewa kuba’mba bakapulukile pamo nabantu bavula muino ntanda ikonaika. Kyobengijila nenamukoyo mumwingilo wabo wayukanyikwa wakusapwila mwaya ntanda yonse. (Mateo 24:14) Boba kino mukwifuukwila abo bene, mubutemwe bwakutemwa Lesa nebakwabo.
Onkao mambo, kechi muleke byubilo byatama bimukanye kuteleka umvwe Bakamonyi bemwendela panzubo yenu nangwa bemwendela kuji konsene. Babena kukeba mwikale balunda nabo bawama. Onkao mambo itabai kuba’mba bemufunjishenga Baibolo. Fundai muyuke Byambo bya Lesa byobitulaya kuba’mba bulunda bwalusekelo kulutwe nalwendo katatakatu bukekaleko. Pakyokya kimye kechi kukekala misalululo, yamitundu, misalululo yabupopweshi, nangwa misalululotu ikwabo yabantu ikonauna bulunda bwawamisha atweba bavula botukebeshane.
[Bipikichala pa peja 5]
Kyawama kulangulukila jimo byambo byawama kwamba kubakwenu
[Byambo bya Muntu Ungi]
Ntanda: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.