Nanchi Kine Mwaitabila mu Mambo Awama Nyi?
“Bufumu bwa Lesa bwafwenya ke pepi: lapilai anweba, mwitabile mu mambo awama.”—MAKO 1:15.
1, 2. Mwakonsha kulondolola byepi Mako 1:14, 15?
MWAJINGA mumwaka wa 30 C.E. Yesu Kilishitu moatatwile mwingilo wanji mukatampe mu Ngalilea. Wasapwijilenga “mambo awama a Lesa,” kabiji nebena Ngalilea bavula batundaikilwe nabyambo byanji byakuba’mba: “Mwaka wafika kala, ne bufumu bwa Lesa bwafwenya ke pepi: lapilai anweba, mwitabile mu mambo awama.”—Mako 1:14, 15.
2 “Mwaka” wafikile Yesu moatatwile mwingilo wanji nebantu mobakonsheshe kwifuukwila bene kuba kyafwanyijilwe kwibalengela kwikala bantu baitabilwa kwi Lesa. (Luka 12:54-56) ‘Bufumu bwa Lesa bwafwenyenye ke pepi’ mambo Yesu Mfumu Watongolwa wajinga ponka. Mwingilo wanji wabusapwishi watundaikile bantu bamichima yakishinka kulapila. Pano nanchi abo baitabijile byepi, kabiji neatweba tumwesha byepi kuba’mba ‘twaitabila mu mambo awama’?
3. Bantu baubapoka kumwesha kuba’mba baitabila mumambo awama?
3 Byonka byaubile Yesu, mutumwa Petelo naye wakambizhe bantu amba balapile. Byoasapwijile ku Bayudea mu Yelusalema pa Pentekosta 33 C.E., Petelo waambile’mba: ‘Lapilai, ne kubatizwa bonse mu jizhina ja Yesu Kilishitu mu lulekelo lwa mambo enu; kabiji mukatambula wa bupetu mupashi wazhila.’ Bantu bavula balapijile, babatizwe nekwaluka kebaana babwanga bakwa Yesu. (Byubilo 2:38, 41; 4:4) Mu 36 C.E., Bagentila bakwabo balapijile nekwikala kebaana babwanga. (Byubilo 10:1-48) Mumoba etu alelo, lwitabilo mumambo awama lubena kulengela bantu bavula kulapila kubundengamambo bwabo, nekwipana kwi Lesa kepo nekubatizwa. Baitabila mambo awama alupulukilo nekwitabila mubukuzhi bwakwa Yesu. Kabiji babena kulondalonda bololoke nekukosela ku Bufumu bwa Lesa.
4. Lwitabilo loluka?
4 Lwitabilo loluka? Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Lwitabilo lo luketekelo lwa kine lwa kukamona byaketekelwa, ko kuyuka mu muchima’mba, abya bibula kumweka ko biji.” (Bahebelu 11:1) Lwitabilo lwetu lwitulengela kushiinwa’mba bintu byonse Lesa byoalaya mu Byambo byanji kine bikamweka kabiji bijitu nobe byaubiwa nekala. Kiji nobe tuji nankalata ibena kumwesha’mba akyo kintu kine kyetu. Kabiji lwitabilo “ko kuyuka mu muchima,” nangwa’mba kuketekela bintu bibula kumweka. Maana nemuchima wetu walusanchilo bitukwasha kuketekela’mba, abye bintu byakine nangwa kyakuba tukyangye kwibimona.—2 Kolinda 5:7; Efisesa 1:18.
Twafwainwa Kwikala Nalwitabilo!
5. Mamboka lwitabilo kyolwanemena?
5 Atweba bantu tusemwa namuchima wakusaka bintu byakumupashi bino kechi tusemwa nalwitabilone. Mambo kechi bantu ‘bonse baji na lwitabilo ne.’ (2 Tesalonika 3:2) Bino nangwa byonkabyo, bena Kilishitu bafwainwa kwikala nalwitabilo pakuba’mba bakaswane milaye ya Lesa. (Bahebelu 6:12) Panyuma yakutongaula byakumwenako byalwitabilo, Paulo wanembele’mba: “Onkao mambo, ne atweba netuwa, byo twazhokolokwa na jibumba jikatampe ja batumonyi jiji byonka bino, tutaye byonse bitunemena, ne abwa bundengamambo bupelawizha kwitukasankanya, tunyeme kapela na mukoyo, konka ko betutongwela, kasa tutala konka kwi Yesu, ntangi ne kalumbulula wa lwitabilo lwetu.” (Bahebelu 12:1, 2) “Nga bundengamambo bupelawizha kwitukasankanya” bobuka? Kekubula lwitabilo, nangwa’mba kutaya lwitabilo lotwajinga nalo patanshi. Pakuba’mba tutwajijile nalwitabilo lwakosa, twafwainwa “kasa tutala konka kwi Yesu” nekumwena kwiaye. Twafwainwa kusankilapo byubilo byatama, kukana mingilo yabuntunshi nekuchinuzhuka kutemwisha bintu byakumubiji, butemwamaana bwaino ntanda, nebisho byabula byamubinembelo. (Ngalatiya 5:19-21; Kolose 2:8; 1 Timoti 6:9, 10; Yuda 3, 4) Kabiji twafwainwa nekwitabila kuba’mba Lesa uji neatweba, nekuba’mba lujimuno lwamu Byambo byanji lwitukwasha kyakine.
6, 7. Mamboka okyafwainwa kulomba lwitabilo?
6 Kechi twakonsha kwilengela lwitabilo atweba bene nabulume bwetune. Lwitabilo nalo kekipangwa kyamupashi wazhila wa Lesa.a (Ngalatiya 5:22, 23) Pano twakonsha kuba byepi umvwe tukeba’mba lwitabilo lwetu lukose? Yesu waambile’mba: ‘Umvwe anweba, . . . mwayuka kupana byawama ku baana benu, nanchi aye Shenu wa mwiulu kechi emukile kupana mupashi wazhila ku bamulomba nenyi?’ (Luka 11:13) Ee, twafwainwa kulomba mupashi wazhila, mambo wakonsha kujimba lwitabilo lukebewa mukuba kyaswa muchima wa Lesa mwiatweba nangwatu kimye kyotubena kupita mumeseko akatampe.—Efisesa 3:20.
7 Kyawama bingi kulomba kuba’mba lwitabilo lubailengako. Byokwashajiletu pacheche kuba’mba Yesu apange demona wajinga mumwanyike, shanja uno mwana wabijikile nekwamba namipolo amba: “Naitabila; munkwashe ku milengulwila yami.” (Mako 9:24) Batumwa bakwa Yesu bamwambijile’mba: “Vuzhai lwitabilo lwetu.” (Luka 17:5) Onkao mambo, twafwainwa kulomba kuba’mba twikale nalwitabilo, nekuketekela kuba’mba Lesa ukumbula milombelo yauno mutundu.—1 Yoano 5:14.
Kyanema Bingi Kwitabila mu Byambo bya Lesa
8. Kwitabila Byambo bya Lesa kwakonsha kwitukwasha byepi?
8 Byokwashajile moba acheche kufwa lufu lwanji lwakitapisho, Yesu wabujile baana banji babwanga amba: “Michima yenu kange ilukute ne: itabilai Lesa, mwitabile ne amiwa.” (Yoano 14:1) Atweba bena Kilishitu, twaitabila Lesa ne Mwananji. Pano nga Byambo bya Lesa? Biji nabulume bwakukonsha kwalula bwikalo bwetu kebwawama umvwe satwibifunda nekwibingijisha nalwitabilo kuba’mba bipana lujimuno nemikambizho yawama.—Bahebelu 4:12.
9, 10. Mwakonsha kulondolola byepi byaambiwa pamambo alwitabilo mu Yakoba 1:5-8?
9 Bwikalo bwetu bwabumbulwakoloka buji bingi namakatazho. Bino umvwe twaikala nalwitabilo mu Byambo bya Lesa byakonsha kwitukwasha kyakine. (Yoba 14:1) Kyakumwenako, twambe namba kechi twayuka mwakupwishisha lweseko lumone. Byambo bya Lesa bitukambizha’mba: ‘Umvwe mwi anweba muji umo wabula maana, epuzhe Lesa, upanapanatu ku bonse ne kushintauka ne; kabiji ukapewao. Kabiji epuzhe mu lwitabilo, ne kuzhinauka nangwa kacheche ne; mambo awa uzhinauka wapashañana pamo no jinyaki ja pa kalunga, jo batwala ku luvula ne kwijitayaika. Awo muntu kechi alanguluke’mba nkatambula kintu nangwa kimo kwi Nkambo ne; muntu wa michima ibiji ukankazhama mu mashinda anji onse.’—Yakoba 1:5-8.
10 Yehoba Lesa kechi uketushintaukila inge twabula maana nekumulombao ne. Mukifulo kyakuba byobyo, aye uketukwasha kuyuka lolo lweseko bulongo. Bakwetu bamulwitabilo bakonsha kwituvululako binembelo bimo byakwitukwasha nangwa twakonsha kwibitana kimye kyotubena kufunda atweba bene lufunjisho lwa Baibolo. Nangwa mujishinda jikwabo, mupashi wazhila wa Yehoba wakonsha kwitutangijilapo mujishinda jimo. Shetu wamwiulu uketupa maana mwakubila nameseko umvwe ‘twaipuzha mu lwitabilo, ne kuzhinauka nangwa kacheche ne.’ Umvwe twapashañana pamo nobe jinyaki ja pa kalunga, kafwako kyotukatambula kufuma kwi Lesa ne. Mamboka? Mambo kino kilumbulula’mba tubazhinaukenga nekulelaulwa mululombelo nangwa’mba kechi twakushinkamika lulombelo lwetu nalwitabilo mwi Lesa ne. Onkao mambo, twafwainwa kwikala nalwitabilo lwakosa mu Byambo bya Lesa nemumikambizho yoetukambizha. Twayai tumonepo byakumwenako bimo mobipaina bukwasho nemikambizho mwakubila bintu.
Lwitabilo Nebikebewa
11. Lwitabilo mu Byambo bya Lesa lwitupa ñanyi luketekelo pamambo abintu byotukeba byapajuba pajuba?
11 Twakonsha kuba byepi umvwe tubena kuyanda nakajo nepakulaala? Lwitabilo mu Byambo bya Lesa lwitupa luketekelo lwakuketekela’mba Yehoba uketumwena byotukeba pajuba pajuba kabiji muntanda ipya ukebapa bintu byawama bonse bamutemwa. (Masalamo 72:16; Luka 11:2, 3) Kyakonsha kwitukosesha bingi inge twalanguluka Yehoba byoamwenejile ngauzhi Elaija kajo mukimye kyanzala. Lesa mujishinda jakukumya wamwene’mba bunga nemanyi obajilengapo abo ba Elaija, mwanamukazhi nemwananji wamulume kechi byapwilene. (1 Bamfumu 17:2-16) Kabiji Yehoba byobyo amwenejile kajo Yelemiya kimye bena Babilona kyobaishile nakutula nzhita Yelusalema. (Yelemiya 37:21) Nangwa kyakuba ba Yelemiya ne Elaija bajingatu natukajo tucheche, Yehoba wibasungile. Nelelo jino, aba baji nalwitabilo mwiaye wibapa jishinda mwakumwena bibafwainwa.—Mateo 6:11, 25-34.
12. Lwitabilo lukwasha byepi kumona bikebewa?
12 Lwitabilo nemafunde amu Baibolo kechi biketulengela kwikala banonshi mubyakumubijine, bino biketukwasha kumona byakumubiji bikebewa. Kyakumwenakotu: Baibolo itufunjisha kwikala bantu bakishinka, bakosa mumingilo. (Byambo bya Mana 22:29; Musapwishi 5:18, 19; 2 Kolinda 8:21) Kechi twafwainwa kulubako buneme bwakwikala bantu babula kaneneno pankitone. Nangwatu mumapunzha mwashupa kutana makito awama, bamingilo bakishinka bengila nangovu kabiji bayuka kwiingila bulongo mingilo bashukwa bingi mubyavula kukila bakwabo. Nangwa kyakuba bamingilo bauno mutundu bekalatu natubintu twakumubiji tucheche, bekala nabikebewa byakumubiji nekajo kobemwena abo bene.—2 Tesalonika 3:11, 12.
Lwitabilo Lwitukwasha Kuchinchika Bintu Byabulanda
13, 14. Lwitabilo lwitukwasha byepi kuchinchika bintu byabulanda?
13 Byambo bya Lesa byaambishatu patoka kuba’mba kechi kyenyi kujila umvwe mutemwe wetu wafwane. Abalahama mushakulu wakishinka wamujijile mukazhanji yeatemweshe, aye Sala. (Ntendekelo 23:2) Davida wajijile bingi jibingo byoaumvwine kuba’mba mwananji Abisalomo wafwa. (2 Samwela 18:33) Nangwatu muntu waoloka Yesu naye wajijile byafwile mukwabo Lazalasa. (Yoano 11:35, 36) Umvwe mutemwe wafwa, twikala nabulanda bwabaya bingi, bino kwitabila mumilaye ya Byambo bya Lesa kwakonsha kwitukwasha kuchinchika bulanda bwayeuno mutundu.
14 Paulo waambile’mba: ‘Nji na luketekelo kwi Lesa, amba, kukekala lusanguko lwa baoloka ne babula koloka.’ (Byubilo 24:15) Twafwainwa kwikala nalwitabilo mulunengezho lwa Lesa lwakukasangula bantu bavula kwikala kebomi. (Yoano 5:28, 29) Muboba bakasangulwa muji ba Abalahama ne Sala, Izaka ne Libeka, Yakoba ne Liya, abo pakino kimye bakilaala mutulo twalufu nakupembelela lusanguko muntanda ipya ya Lesa. (Ntendekelo 49:29-32) Byokikekalapo kimye kyalusekelo batemwe betu balaala mutulo twalufu byobakasangulwa nekwikala panopantanda! (Lumwekesho 20:11-15) Pakino kimye, lwitabilo kechi lupwisha bulanda bonsene, bino lwitufwenyesha kwi Lesa witukwasha kuchinchika bulanda.—Masalamo 121:1-3; 2 Kolinda 1:3.
Lwitabilo Lukosesha Bapopomenwa
15, 16. (a) Mamboka otwakonsha kwambila’mba kupopomenwa kechi kyenyi kuboba baji nalwitabilone? (b) Bika byakonsha kukwasha kupwisha kupopomenwa?
15 Byambo bya Lesa byamba nekuba’mba aba baji nalwitabilo bakonsha kupopomenwa. Kimye Yoba kyoapichilenga mulweseko lukatampe, walangulukile’mba Lesa wamulekelela. (Yoba 29:2-5) Yelusalema nemasakwa anji byoajinga kemasalatu Nehemiya waubile bingi bulanda bukatampe. (Nehemiya 2:1-3) Petelo naye wapopomenwe bingi panyuma yakukana Yesu kabiji ‘wajijile bingi na bulanda.’ (Luka 22:62) Paulo wakambizhe bakwabo bamulwitabilo mukipwilo kyamu Tesalonika amba: “Koseshai ba michima yapungila.” (1 Tesalonika 5:14) Onkao mambo, kupopomenwa kwabaji nalwitabilo muano moba kechi kyenyine. Pano nanchi, twakonsha kuba byepi kimye kyotwapopomenwa?
16 Kampe twakonsha kupopomenwa namambo akupita mumakatazho akatampe avula bingi. Mukifulo kyakwiamona’mba lukatazhotu lumo lwabaisha bingi, kyawama kumona mashinda mwakwiapwishisha pachepache sakatwingijisha mafunde amu Baibolo. Kino kyakonsha kwitukwasha kukepeshako kupopomenwa kwetu. Kwesakanya bulongo mingilo yakuba nekwikala nakimye kyakukokoloka kyawana nakyo kyakonsha kukwashako. Luketekelo mwi Lesa nemu Byambo byanji lwitukosesha kumupashi mambo lukosesha lwitabilo lwetu kuba’mba aye wituta muchima.
17. Twayuka byepi’mba Yehoba wituta muchima?
17 Petelo witubula uno mulaye wakwitutekenesha’mba: “Ipelulai munshi ya kuboko kwa bulume bwa Lesa, akemutumbijike mu kimye kyafwainwa; kasa mutaya kijikila kyenu kyonse pe aye, mambo aye wimuta muchima.” (1 Petelo 5:6, 7) Nyimbi wamasalamo waimbile’mba: “Yehoba wibakwachisha bonse bapona, ne kwibenuna bonse banyeñamina panshi.” (Masalamo 145:14) Twafwainwa kwitabila ino milaye, mambo iji mu Byambo bya Lesa. Nangwa kyakuba kupopomenwa kwakonsha kutwajijila, lwitabilo lwitukosesha bingi kuyuka’mba twakonsha kutaya bijikila byetu pe Shetu wamwiulu wabutemwe.
Lwitabilo Nemeseko Akwabo
18, 19. Lwitabilo lwitukwasha byepi kuyuka mwakwikela nabikola nekutekenesha bakwetu bamu lwitabilo bakolwa?
18 Lwitabilo lwetu lwakonsha kwesekwa inge twakolwa kikola kyabaya nangwa inge tubena kubezha mutemwe wetu. Nangwa kyakuba mu Baibolo kafwamo byambo byashimuna’mba bena Kilishitu nabiji ba Epafolodita, Timoti, ne Tolofimusa babukilwe mujishinda jakukumyane, bino Yehoba wibakwashishe kuchinchika. (Filipai 2:25-30; 1 Timoti 5:23; 2 Timoti 4:20) Kabiji nyimbi wamasalamo waimbile’mba: “Wamulanguluka muyanji, . . . Yehoba ukamukwasha byo aji pamwanya na misongo: Anweba mwamwanshikila mwanya wanji mu kikola kyanji.” (Masalamo 41:1-3) Byambo byanyimbi wamasalamo byakonsha kwitukwasha byepi kutekenesha bakwetu bamulwitabilo baji mumisongo?
19 Jishinda jimo jakwibakwashishamo kumupashi kekulombela nabo pamo abo balwazhi kabiji nekwibalombelako. Nangwa kyakuba ano moba kechi tulomba lubuko lwakukumyane, twakonsha kulomba Lesa amba ebakoseshe bachinchike misongo ebape nebulume bwakumupashi bubena kukebewa kuchinchika mubyobyo bimye byamalwa obajimo. Yehoba ukebalama, nelwitabilo lwabo lukakosa sababena kupembelela kimye kukabula ‘nangwa umo ukekala mu yewa muzhi ukamba’mba: Nakolwa ne.’ (Isaya 33:24) Byokitutekeneshapo kuyuka’mba kupichila mwi Yesu Kilishitu wasangwilwe kabiji nekupichila mu Bufumu bwa Lesa, bantu balukokelo bakakasululwa kikupu kubundengamambo, bikola, nelufu! Tusanchila bingi Yehoba pamilaye yanji ‘yakukapwisha bikola byetu byonse.’—Masalamo 103:1-3; Lumwekesho 21:1-5.
20. Mamboka okyakonsha kwambiwa’mba lwitabilo lwakonsha kwitukosesha mu “moba atama” abukote?
20 Lwitabilo lwakonsha nekwitukwasha kuchinchika “moba atama” abukote, kimye butuntulu bwetu bwamubiji nengovu kyobiya nakupwa. (Musapwishi 12:1-7) Onkao mambo, bakote baji mukachi ketu bakonsha kulomba byonka byalombele nyimbi wamasalamo waimbile’mba: “Anweba mwi luketekelo lwami, anweba Nkambo Lesa: . . . Kechi muntaye mu kimye kya bukote bwami ne; nangwa kundeka byo buya na kupwa bulume bwami ne.” (Masalamo 71:5, 9) Nyimbi wamasalamo wayukishetu kuba’mba wafwainwe bukwasho bwa Yehoba kumukosesha, byonka byuba bakwetu bena Kilishitu bavula bakotela mumwingilo wa Lesa. Mulwitabilo lwabo, kwakubula nangwa kuzhinaukatune, bafwainwa kuketekela’mba Yehoba ukebalama mumaboko anji amyaka.—Mpitulukilo ya mu mizhilo 33:27.
Twajijilai Kwitabila Mu Byambo bya Lesa
21, 22. Umvwe twaikala nalwitabilo, bulunda bwetu ne Lesa bukosa byepi?
21 Lwitabilo mumambo awama nemu Byambo bya Lesa byonse lwitukwasha kufwenyesha kwipi ne Yehoba. (Yakoba 4:8) Kyakine ye Nkambo walengele byonse, ye Mulenga wetu kabiji ye Shetu. (Isaya 64:8; Mateo 6:9; Byubilo 4:24) Nyimbi wamasalamo waimbile’mba: “Anweba mwi baTata, mwi Lesa wami, mwi jibwe ja lupulukilo lwami.” (Masalamo 89:26) Umvwe twaikala nalwitabilo mwi Yehoba kabiji twaikala nenalwitabilo mu Byambo byanji byanembeshiwa namupashi, netuwa twakonsha kumwita’mba ‘Jibwe ja lupulukilo lwetu.’ Byojaikalapo jishuko jalusangajiko!
22 Yehoba ye Shanja bena Kilishitu bashingwa namupashi nebakwabo baji naluketekelo lwakwikala panopantanda. (Loma 8:15) Kabiji lwitabilo mwi Shetu wamwiulu kechi luleta bumvune. Davida waambile’mba: “Batata ne bamama umvwe bandekelela, ponkapo Yehoba ukantola.” (Masalamo 27:10) Kabiji tuji nauno mulaye: “Yehoba kechi ukebaleka bantu banji ne, na mambo a jizhina janji jikatampe.”—1 Samwela 12:22.
23. Kika kikebewa kwiatweba kuba’mba twikale balunda bamyaka ne Yehoba?
23 Pakuba’mba twikale nabulunda bwamyaka nemyaka ne Yehoba, twafwainwa kwitabila mumambo awama nekuswa Binembelo byonka byobiji amba kine Byambo bya Lesa. (1 Tesalonika 2:13) Twafwainwa kwikala nalwitabilo lwakosa mwi Yehoba nekuswisha Byambo byanji kwikala kyeya kyamujishinda jetu. (Masalamo 119:105; Byambo bya Mana 3:5, 6) Lwitabilo lwetu lukabaya byotukalombanga kwi aye naluketekelo mulusa nebukwasho bwanji.
24. Ñanyi mulanguluko walutekenesho uji mu Loma 14:8?
24 Lwitabilo lolwitutundaikile kwipana kwi Yehoba kikupu. Byotuji nalwitabilo lwakosa, nangwa umvwe twafwa, twibakalume banji bepana baketekelwa kusangulwa. Ee kine, ‘nangwa twaikala na bumi, nangwa twafwa, twi ba kwa Nkambo.’ (Loma 14:8) Twayai tulame uno mulanguluko walutekenesho mumichima yetu byotubena kutwajijila kuketekela Byambo bya Lesa nekutwajijila kwikala nalwitabilo mumambo awama.
[Tubyambo twa mushi]
a “Pakuba bipangwa bya mupashi bo butemwe, ne lusekelo, ne mutende, ne kukoka muchima, ne lusa, ne buwame, ne bukishinka [lwitabilo, NW], ne bukimote, ne kwikanya.”—Ngalatiya 5:22, 23.
Musakukumbula’mbaka?
• Lwitabilo loluka, kabiji mamboka otwilukebela?
• Mamboka okyanemena kuba’mba twikale nalwitabilo mumambo awama nemu Byambo bya Lesa byonse?
• Lwitabilo lwitukwasha byepi kumona mwakupwishisha meseko amusango nemusango?
• Bika biketukwasha kutwajijila kwikala bantu balwitabilo?
[Bipikichala pa peja 8]
Yehoba wasungile ba Yelemiya ne Elaija mambo bajinga nalwitabilo
[Bipikichala pa peja 9]
Ba Yoba, Petelo ne Nehemiya bajinga nalwitabilo lwakosa
[Bipikichala pa peja 11]
Pakuba’mba twikale balunda bakikupu ne Yehoba, twafwainwa kwitabila mumambo awama