‘Samukelwa Monka mu Mambo Ami’
‘Anweba inge mukelwe monka mu mambo ami, abya kine mwi baana bami ba bwanga.’—YOANO 8:31.
1. (a) Kimye Yesu kyoabwelele mwiulu, panopantanda washilepoka? (b) Mepuzhoka otusakwisambapo?
YESU Kilishitu Watendekeshe bwina Kilishitu kimye kyoabwelele mwiulu, kechi washile wanembapo mabuku panopantandane, kabiji kechi washile wabumbapo kintu kyakumuvulukilako, nangwa bunonshine. Washilepotu baana banji babwanga nemikambizho yabyakwikala mwana wabwanga. Mumambo awama anembele Yoano, mwanembwa nemikambizho isatu yanema Yesu yoatongwele yafwainwa kulondela yense ubena kukeba kwikala mwana wanji wabwanga. Nanchi ino mikambizho ijipi? Twakonsha kuba byepi pakuba’mba tufikilemo muino mikambizho? Kabiji twakonsha kumona byepi’mba atweba pamuntu pamuntu twafikilamo kwikala baana babwanga bakwa Kilishitu lelo jino?a
2. Mukambizhoka wanema wabyakwikala mwana wabwanga byonka byokyanembwa mu Mambo awama anembele Yoano?
2 Byokwashajile bañondo batanu naumo kuba’mba afwe, Yesu wayile ku Yelusalema nekusapwila kumabumba aishile ku Kijiilo kya Mimba kyaubiwanga mulungu umo. Kijiilo byokyakijinga pakachi, bantu “bavula ba mu jibumba bamwitabile.” Yesu watwajijile nakusapwila, kyakuba nemujuba japeleleko jakijiilo bakwabo nabo “bavula bamwitabile.” (Yoano 7:10, 14, 31, 37; 8:30) Pakyonkakya kimye Yesu watele muchima kubaitabijile nekwibabula mukambizho wanema bingi wabyakwikala mwana wabwanga, byonka byanembele mutumwa Yoano amba: ‘Anweba inge mukelwe monka mu mambo ami, abya kine mwi baana bami ba bwanga.’—Yoano 8:31.
3. Kyubiloka kikebewa kumuntu kuba’mba ‘akelwe mu mambo [akwa Yesu]’?
3 Abino byambo byoaambile Yesu kechi wibitazhizhenga mukuba’mba aba baitabijile kyokya kimye kechi babujile lwitabilone. Walumbulwilenga kuba’mba bajinga najishuko jakwikala baana banji babwanga bakine, kikulutu saka bakelwa mumambo anji nekuchinchika. Baitabijile mambo anji, pano bakebewenga kukelwa monka. (Yoano 4:34; Bahebelu 3:14) Kine, Yesu wamwene’mba kuchinchika kekyubilo kyanema bingi kubaana banji babwanga kyakuba mumwisambo wanji wapeleleko nabatumwa banji wanembwa mu Mambo awama anembele Yoano, wibakambizhe jibiji’mba: “Ndondelaingatu.” (Yoano 21:19, 22) Bena Kilishitu batanshi bavula bamulondejilenga. (2 Yoano 4) Kika kibakwashishe kuchinchika?
4. Kika kyakwashishe bena Kilishitu batanshi kuchinchika?
4 Mutumwa Yoano, mwana wabwanga wakishinka wakwa Kilishitu waingijile myaka 70 watongwelepo kishinka kimo kikatampe. Watakaikile bena Kilishitu bakishinka kuba’mba: “Mwakosa, ne mambo a Lesa aikala mwi anweba, ne anweba mwamushinda aye mubi.” Aba baana babwanga bakwa Kilishitu bachinchikile, nangwa’mba bakelelwe mumambo a Lesa, mambo akuba mambo a Lesa akelelwe mwiabo. Beanemekele bingi. (1 Yoano 2:14, 24) Byonkabyo nelelo jino, pakuba’mba ‘tukoselemo ne ku mpelo,’ twafwainwa kumona kuba’mba mambo a Lesa aikala mwiatweba. (Mateo 24:13) Twakonsha kuba byepi byobyo? Kishimpi kyaambile Yesu kyakumbula.
“Waumvwa Mambo”
5. (a) Ñanyi mitundu yapusana-pusana yamushiji Yesu yoatongwelepo mukishimpi kyanji? (b) Nkunwa nemushiji mukishimpi kyakwa Yesu bimenakoka?
5 Yesu waambile kishimpi kyanjimi ukusa nkunwa, nekino kishimpi kyanembwa mu Mambo awama anembele ba Mateo, Mako, ne Luka. (Mateo 13:1-9, 18-23; Mako 4:1-9, 14-20; Luka 8:4-8, 11-15) Pakutanga jino jishimikila, musakumona’mba kintu kyanema mukyokino kishimpi kekyakuba’mba mutundutu umo wankunwa waponena pamushiji wapusana-pusana, nekupusana munkomeno yayo. Mutundu wamushiji mutanshi wakosa, wabubiji kechi wazhikane, kabiji wabusatu mwamena miba yavula. Mushiji wabuna wapusanako naino ikwabo isatu, mambo aye ke “mushiji wawama.” Monka mwalumbulwijile Yesu, nkunwa ke mambo a Bufumu aji mu Byambo bya Lesa, mushiji kebantu bamichima yapusana-pusana. Nangwa kyakuba bantu baimenwako namitundu yapusana-pusana yamushiji bajipo nabintu bimo byamutundu umo, aba baimenwako namushiji wawama baji nabyubilo bimo bibapusanyako nabakwabo bashala.
6. (a) Mushiji wabuna mukishimpi kyakwa Yesu wapusana byepi namitundu yamushiji ikwabo isatu, kabiji kino kilumbululaka? (b) Kintuka kyanema kitulengela kuchinchika byotuji baana babwanga bakwa Kilishitu?
6 Jishimikila jiji mu Luka 8:12-15 jimwesha kuba’mba mumbaji yonseye ina, bano bantu ‘bomvwa mambo.’ Pano bino aba baji na “muchima wafwainwa ne wawama” ‘bomvwa mambo’ nekwialama. ‘Bealamisha nekupanga bipangwa saka batekanya [bachinchika, NW].’ Mushiji wawama byoanekena bulongo, ulengela mizhazhi yankunwa kuya bulongo ntonkwela nenkunwa nayo ikoma nekupanga bipangwa. (Luka 8:8) Byonkabyo, aba baji namuchima wawama bomvwa nekunemeka mambo a Lesa, kabiji nekwikala monka. (Loma 10:10; 2 Timoti 2:7) Mambo a Lesa ekala mwiabo. Namambo akino, bapanga bipangwa saka bachinchika. Kuyuka buneme buji mu Mambo a Lesa kyokintu kikatampe kitulengela kuchinchika byotuji baana babwanga bakwa Kilishitu. (1 Timoti 4:15) Pano twakonsha kukomesha byepi munema wakunemeka Mambo a Lesa?
Muchima Nekulanguluka Kwalumbuluka
7. Muchima wawama ubaka?
7 Monai byaamba Baibolo amba byobyuba muchima wafwainwa newawama. ‘Muchima wa waoloka ulanguluka mwa kukumbwila.’ (Byambo bya Mana 15:28) ‘Byambo bya pa kanwa kami ne milanguluko ya mu muchima wami bikale byaitabilwa ku meso enu, anweba Yehoba.’ (Masalamo 19:14) ‘Milanguluko ya mu muchima wami ikekala ya milangwe.’—Masalamo 49:3.
8. (a) Pakutanga Baibolo, bika byotwakonsha kuchinuzhuka nebyotwakonsha kuba? (b) Ñanyi mfweto yotutana mukulangulukapo pa Mambo a Lesa nalulombelo? (Ambaipo nebiji mu kabokoshi kaamba’mba “Kwikajisha mu Bukine.”)
8 Byonka byajinga bano banembi ba Baibolo, neatweba twafwainwa kulangulukangapo nalusanchilo nenalulombelo pa Byambo bya Lesa nemingilo yanji. Pakutanga Baibolo nangwa mabuku alumbulula Baibolo, kechi twafwainwa kuba satupitamotu lubilo uba nobe bakañenda benda nakutamba bintu lubilo-lubilo bamona kiki kabiji bakaya pakwabo nakukopa bipikichala kwakubula kumona byobyo bintu bulongone. Inge tubena kutanga Baibolo, twafwainwa kubandapo pabintu byotubena kutanga kuba’mba twibiyuke.b Byotulanguluka pabintu byotubena kutanga, byambo bya Lesa byalula muchima wetu. Bitutundaika nekubumba ndangulukilo yetu. Kabiji bitulengela kumubula Lesa milanguluko yetu mululombelo. Kifumamo, bulunda bwetu ne Yehoba bukoselako, nebutemwe botwamutemwa Lesa bwitutundaika kutwajijila kulondela Yesu nangwatu kimye kyotubena kupita mumakatazho. (Mateo 10:22) Kwambatu kine, kulanguluka pabyamba Lesa kekintu kyanema bingi umvwe tukeba kwikala bakishinka kufika nekumpelo.—Luka 21:19.
9. Twakonsha kumona byepi kuba’mba muchima wetu watwajijila nakwitabila mambo a Lesa?
9 Kishimpi kyakwa Yesu kimwesha nekuba’mba kuji mikiika ilengela nkunwa nangwa’mba byambo bya Lesa kubula kukoma bulongo. Onkao mambo, pakuba’mba tukelwe mukwikala baana babwanga bakishinka, twafwainwa (1) kuyuka mikiika yaimenwako namushiji watama watongolwa mukishimpi ne (2) kumona motwakonsha kwibikainya nemwakwibichinuzhukila. Mujino jishinda, tukamona kuba’mba muchima wetu ukatwajijila nakwitabila nkunwa ya Bufumu nekutwajijila nakupanga bipangwa.
“Kunsa ya Jishinda,” Kokuba’mba Aba Batabankana Nabintu Bikwabo
10. Londololai mutundu wamushiji mutanshi mukishimpi kyakwa Yesu, kabiji nekulumbulula moatala.
10 “Kunsa ya jishinda” yemushiji mutanshi paponena nkunwa ko ‘beinyantaula.’ (Luka 8:5) Mushiji wakunsa yajishinda japita mubujimi bwakajo wamaminwa namaulu abantu. (Mako 2:23) Byonkabyo, aba bonse bataya kimye kyabo kyabaya nengovu yabo nakukeba bintu byaino ntanda biya nekuya, batana kuba’mba bibatabankana bingi kyakuba kechi bakonsha nekukomesha lusanchilo lwabo mu mambo a Lesa ne. Kumvwa beomvwa, pano bino bakankalwa kwialanguluka-langulukapo. Nekino kilengela michima yabo kubula kwialama. Saka bakyangye nekwiatemwane, “Diabola waiya, wibangatao mambo mu michima yabo, kuchina’mba, baketaba ne kupuluka.” (Luka 8:12) Abya kino kyakonsha kukanyiwa kubula kubiwanyi?
11. Twakonsha kuzhikijila byepi muchima wetu kuchina kwikala nobe mushiji wamaminwa?
11 Kuji bintu byakonsha kubiwa kuzhikijila muchima kuchina kwikala nobe mushiji wakunsa yajishinda mubula kumena bijimwa. Mushiji yebanyantaulapo wamaminwa wakonsha kwaluka kemushiji wawama mumena bijimwa umvwe wajimwa bulongo nejishinda bejipishisha kungi. Byonkabyo, kwikala nakimye kyakufunda nekulanguluka-langulukapo pa Byambo bya Lesa kwakonsha kwalula muchima kewawama, waikala nobe mushiji mumena bijimwa. Kintu kikatampe kyakonsha kukwasha kekubula kutabankanatu nabintu byamubwikalo bwajuba nejuba. (Luka 12:13-15) Mukifulo kyakutongokelatu mukukeba bino bintu, kyanema kumona kuba’mba muji nakimye kyakulanguluka pa “bintu byawamisha” mubwikalo.—Filipai 1:9-11.
“Pa Kibangabwe” Kokuba’mba Aba Baji Namoyo
12. Ñanyi kishinka kine kikatampe kyalengela kijimwa kuma mumushiji wabubiji watongolwa mukishimpi kyakwa Yesu?
12 Nkunwa yaponena pamushiji wabubiji, kechi yaikalatu patoka byonka biji yoya yaponena pamushiji mutanshine. Ayo yaikizha mizhazhi nekumena. Pano pakusama juba nkunwa yamena yapya nakyuya kyajuba yakokobala nekuma yauma. Nangwa byonkabyo, yukai bino byambo byanema. Kintu kine kyalengela ino nkunwa kuma kechi kyuyane. Mambo kijimwa kibena kukoma mumushiji wawama kitambwila kyuya kyajuba, pano bino kechi kyumane, popokitenkuma nebulongo. Kika kyalengela lupusano? Yesu walumbulwile kuba’mba aye kunwa yauma “mambo a mushiji wavula kafwako” kabiji ‘yabula kinyanzhinyanzhi.’ (Mateo 13:5, 6; Luka 8:6) “Kibangabwe” kyalandankana panshi yamushiji wapeulu kyalengela lukunwa kubula kwikizha mizhazhi yanji panshi paji kinyanzhinyanzhi kabiji nekuba’mba kijimwa kijimbe bulongo. Kijimwa kyauma mambo mushiji kechi wazhika bulongone.
13. Bantu bamutunduka baji nobe mushiji wabula kuzhika, kabiji ñanyi kintu kikatampe kibalengela kuba byoboba?
13 Alwe lubaji lwakishimpi lubena kutongola bantu ‘batambula mambo na lusekelo’ nekubambakana kulondela Yesu pa ‘kimyetu kicheche.’ (Luka 8:13) Pano umvwe kebapite mu “bya lumanamo nangwa bya lupato,” byauba nobe mute wazonga bekala bingi namoyo kyakuba basankilapo lusekelo nebulume bwabo kabiji baleka nekulondela Kilishitu. (Mateo 13:21) Bino kishinka kine kibalengela uno moyo kechi lumanamone. Mambo baana babwanga bakwa Kilishitu bavula bapita mumakatazho amisango nemisango, bino batwajijila kwikala bakishinka. (2 Kolinda 2:4; 7:5) Kintu kikatampe kilengela bantu bamo kwikala namoyo nekuleka bukine kemuchima wabo uji nobe kibangabwe wibalengela kubula kulanguluka-languluka pabintu byakwikomesha kabiji nepabintu byakumupashi. Lusanchilo lwabo lwakusanchila Yehoba ne mambo anji luchechetu kabiji kechi lwakosa kyakuba lwibalengela kuchinchika lumanamone. Muntu wakonsha byepi kukanya kino kumweka?
14. Ñanyi bintu muntu byoafwainwa kuba kuchina’mba wakekala namuchima uji nobe mushiji wabula kuzhika?
14 Muntu wafwainwa kumona’mba bintu byabukibangabwe biji nobe kuzhingila kwakubatu monka wazhingijila, kichima, nebyubilotu bikwabo byapasha bino kechi biji mumuchima wanjine. Umvwe bintu byayeuno mutundu byaikizha kala mizhazhi, mambo a Lesa aji nabulume bwakukonsha kwibitupulamo. (Yelemiya 23:29; Efisesa 4:22; Bahebelu 4:12) Kepo, kulanguluka-langulukapo nalulombelo kukatundaika “mambo abyalwamo” kukoma mumuchima wamuntu. (Yakoba 1:21) Kino kipana bulume bwakushinda kulefulwa nebulume bwakuchinchika nekutwajijila bakishinka nangwa kyakuba tubena kupita mumeseko.
“Mu Miba” Kokuba’mba Kwikala Waabana
15. (a) Mamboka otwakonshesha kutelako muchima kumushiji wabusatu watongwele Yesu? (b) Kika kimweka mukupita kwakimye kumushiji wabusatu, kabiji mamboka?
15 Kikatakata twafwainwa kutako bingi muchima kumushiji wabusatu muji miba mambo wipashako namushiji wawama mumashinda amo. Byonkatu biji mushiji wawama, mushiji muji miba uleka nkunwa yaikizha mizhazhi nekumena yamena. Muyoino mitundu yamushiji yonse ibiji kafwapo lupusano munkomeno yabijimwa byamenane. Pano mukupita kwakimye, kwikala bintu bitatankanya pacheche kijimwa. Kupusanako namushiji wawama, aye mwamena miba yavula. Kijimwa byokitendeka kumena muuno mushiji, kitendeka kukomena pamo ‘na miba ibena kukoma.’ Pakakimye, bino bijimwa byonse bibiji bilwila kajo, kyeya nempunzha. Bino kokyakayanga miba ikilamo kuvimba ‘yatatankanya’ nekijimwa.—Luka 8:7.
16. (a) Bañanyi bantu baji nobe mushiji uji namiba? (b) Kwesakana najishimikila janembwa mumabuku a Mambo awama asatu, miba imenako ka?—Monai tubyambo twapanshi.
16 Bantu bamutunduka baji nobe mushiji uji namiba? Yesu walumbulula’mba: “Bo boba baumvwa, kabiji pa kuya mu jishinda jabo bebatatankanya ku bya kutabataba ne ku bya bunonshi ne ku bya lusekelo bya buno bumi, ne kupanga bipangwa byalumbuluka ne.” (Luka 8:14) Byonkatu bikomena pamo nkunwa nemiba mumushiji, byobiji nebantu bamo besasabikako kumvwa mambo a Lesa aku nakulondela “bya lusekelo bya buno bumi.” Bukine bwa mambo a Lesa bukushiwa mumichima yabo, bino butendeka kwibekya nabintu bikwabo bilengela kubula kwibuta muchima. Muchima wakifwanyikizho wabanwa. (Luka 9:57-62) Kino kibakanya kwikala nakimye kyawana kyakulanguluka-langulukapo pa mambo a Lesa nalulombelo. Bakankalwa kumvwisha bulongo mambo a Lesa kabiji namambo akino kechi bekala nabulume bwakwibakwasha kuchinchika namuchima wabo yensene. Pachepache lusekelo lwabo lwakukeba bintu byakumupashi belukutankanya kubintutu byabula byakumupashi kyakuba ‘belutatankanya’ nekwilutatankanya.c Byoijipo mpelo yabulanda kuboba babula kutemwa Yehoba namuchima wabo yense!—Mateo 6:24; 22:37.
17. Ñanyi bintu byotwakonsha kusalapo mubwikalo bwetu kuchina’mba twakatatankanyiwa namiba yakifwanyikizho yatongolwa mukishimpi kyakwa Yesu?
17 Umvwe ketutangizheko bintu byakumupashi kukila byakumubiji, tuchinuzhuka kutatankanyiwa nabyabulanda nebyakutabataba byaino ntanda. (Mateo 6:31-33; Luka 21:34-36) Kechi twafwainwa kuba mukose wakutanga Baibolo nekulangulukapo pabyambo byotutangane. Umvwe twapeezhako bwikalo bwetu kyakonsha kwitukwashako kwikala nakimye kyakulanguluka-langulukapo nalulombelo. (1 Timoti 6:6-8) Bakalume ba Lesa batupaula mubukifwanyikizho miba mumushiji kuba’mba kijimwa kipanga bipangwa kitambwilenga bulongo kajo, kyeya, nempunzha yakuba sakipitwa mwela, babena kumona mfweto ifuma kwi Yehoba. Sandra uji namyaka yakusemwa 26 waamba’mba: “Inge nalanguluka pabintu byawama mubukine, ndanguluka mumuchima wami namba panopantanda kafwapo kintu kyawama kyakila bino bintune.”—Masalamo 84:11.
18. Twakonsha byepi kukelwa monka mu mambo a Lesa kasa twachinchika byotuji bena Kilishitu?
18 Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, atweba bonse, banyike nebakulumpe, tukakelwa mu mambo a Lesa nekuchinchika byotuji baana babwanga bakwa Kilishitu kikulutu umvwe mambo a Lesa akelwa mwiatweba. Onkao mambo, twayai tumonenga kuba’mba mushiji wamumuchima wetu wakifwanyikizho kechi wamaminwa, wabula kuzhika nangwa wamenamo mibane, bino wanekena bulongo kabiji wazhika. Mujino jishinda tukomvwishanga mambo a Lesa ne “kupanga bipangwa saka twatekanya [twachinchika, NW].”—Luka 8:15.
[Tubyambo twa mushi]
a Muuno mutwe tusakukisamba pamukambizho mutanshi. Mikambizho ikwabo ibiji tukesamba mumitwe yalondolepo.
b Pakuba’mba mulangulukepo nalulombelo pabyambo bimo bya mu Baibolo byomwatanga, kyakumwenako mwakonsha kwishikisha’mba: ‘Abya bino byambo bibena kusololapo byubilo bya Yehoba nyi? Byakwatankana byepi namutwe wamu Baibolo? Nakonsha kwibingijisha byepi mubwikalo bwami nangwa kukwashishamo bakwetu?’
c Kwesakana namwaambila jishimikila jakishimpi kyakwa Yesu janembwa mumabuku a Mambo awama asatu, nkunwa beitatankanya nabyabulanda nebyakusakasaka byaino ntanda: “Bya kutabataba bya panopantanda,” “bujimbijimbi bwa bunonshi,” “bya kusakasaka bintu bikwabo” ne “bya lusekelo bya buno bumi.”—Mako 4:19; Mateo 13:22; Luka 8:14; Yelemiya 4:3, 4.
Musakukumbula’mbaka?
• Mamboka otukebela ‘kukelwa mu mambo akwa Yesu’?
• Twakonsha kuswisha byepi mambo a Lesa kukelwa mumuchima wetu?
• Bantu bamutunduka bemenwako namushiji wapusana-pusana una watongwele Yesu?
• Mwakonsha kutana byepi kimye kyakulangulukapo pamambo a Lesa?
[Kitenguluzha/Kipikichala pa peja 19]
‘KWIKAJIJILA MU BUKINE’
PAMWAKA pamwaka, baana babwanga bavula bakwa Yesu baingila pakimye kikatampe bamwesha kuba’mba ‘baikajijila mu bukine.’ (2 Petelo 1:12) Kika kibakwasha kuchinchika? Monai byambo byabo byobaamba bene.
Jean wabatizwe mu 1939 waambile kuba’mba: “Pakupwa kwajuba jonse ntangapo kibese kimo kyamu Baibolo nekulomba lulombelo. Apa bino kendanguluke pabyonatanga.”
Patricia wabatizwe mu 1946 waambile’mba: “Byondanguluka-languluka pe Yehoba muntu wakila bonse byoetutemwapo, kimpa mulanguluko wakuba’mba nazhikijilwa kabiji kimpa nebulume bwakunkwasha kutwajijila kwikala wakishinka.”
Anna wabatizwe mu 1939 waambile kuba’mba: “Kukosa konakosako kutanga Baibolo kabiji nekutenkamena mu ‘bine byazhika bya Lesa’ kunkwasha kutwajijila kwingijila Yehoba.”—1 Kolinda 2:10.
Zelda wabatizwe mu 1943 waambile’mba: “Ntanga Baibolo nemabuku etu alumbulula Baibolo nankebelo yakuba’mba mmone byonji mumuchima wami kabiji nebyondanguluka.”
Ralph wabatizwe mu 1947 waambile’mba: “Kimye kyoñenda nakololako maulu kyokimye kingwamina bingi kwamba ne Yehoba mululombelo nekumubula byoneumvwa.”
Marie wabatizwe mu 1935 waambile’mba: “Jonse lukelo ntendekelapo kutanga kinembelo kyajuba nekibese kimo kyamu Baibolo. Kino kimpa bintu byakatataka byakulanguluka-langulukapo jojo juba.”
Daniel wabatizwe mu 1946 waambile’mba: “Amiwa mwisambo wakwisamba vesi nevesi mumabuku aji mu Baibolo kintundaika bingi.”
Kimyeka kyomwikalapo pamo nakulanguluka pabyambo bya Lesa nalulombelo?—Danyela 6:10; Mako 1:35; Byubilo 10:9.
[Kipikichala pa peja 22]
Umvwe satutangizhako bintu byakumupashi, ‘tukapanganga bipangwa saka twachinchika’