Byo Mwakonsha Kukosesha Masongola Enu

LANGULUKAI nzubo yafwafwafwa na mambo akubula kwiitako muchima na kwiiwamisha. Mulobwe ye beimashijile ubena kupololokakotu, musemi waonaika, kabiji lubanza naye bamulekelela kukankalwa ne kukwabaulapo kalukasu. Ino nzubo kampe yaonaika na mambo a mvula mukatampe wa kinkunkwila wanokelapo myaka yavula, kabiji ne na mambo a kwiilekelela. Nanchi ino nzubo yafwainwa konaunwa nyi? Pano mino ine. Inge kyakuba kitendekesho kyayo kyakoseletu bulongo ne ntungilo yayo yashikamatu bulongo, yakonsha kuwamishiwa.

Nanchi ino nzubo imuvululako biji masongola enu nyi? Kwamba mu bukifwanyikizho, kampe mvula wa kinkunkwila wanokela mu masongola enu. Kimo kimye anweba bunke bwenu nangwa bonse babiji mwalekelela masongola enu. Kampe mwakonsha kwiumvwa byonka biumvwine Sandy. Panyuma ya kwikala myaka 15 mu masongola, waambile’mba: “Mwi amiwa ne bena kwami kechi mwajingapo bintu byaswañana ne, twajingatu mu masongola. Pano bino kwikalatu mu masongola konka kechi kyo kyonka kyakebewengatu ne.”

Nangwatu kyakuba masongola enu aji bino, kechi mwakonsha kunyema lubilo amba mwiapwishe ne. Mwakonsha kwiakosesha jibiji. Kikulutu anweba ne mukwenu wa mu masongola mwakosatu kwikala bakashijilwa ku mukwenu. Kukashijilwa kwakonsha kukwasha masongola kukosa kimye kyo mubena kupita mu meseko. Nanchi kukashijilwa ko kuka? Kabiji Baibolo yakonsha kwimukwasha byepi kwikala bakashijilwa ku mukwenu wa mu masongola?

Mu Kukashijilwa Muji ne Mutembo

Dikishonale umo walondolola’mba, kukashijilwa kulumbulula “kwikala na mutembo nangwa kukakachila ku kintu kimo na muchima yense.” Bimye bimo, kino kyambo kya kukashijilwa, kingijishiwa ne mu mingilo ya kyetu kyetutu, nabiji kulayañana mu bya busulu. Kyakumwenako, muntu ushimika mazubo ukashijilwa na mutembo yealaya kuba’mba usakushimika nzubo. Kimo kimye kampe kechi wakonsha ne kuyuka wafuukwile kushimikwa kwa ino nzubo ne. Pano na mambo akuba wakashijilwa kala amba ukashimika, ukakachila ku mutembo yeetwika aye mwine.

Nangwa kyakuba masongola kechi aji nobe uno mwingilo wa busulu mwabula lusekelo ne, nao aji na mutembo ukebewa kukashijilwako. Anweba ne mukwenu wa mu masongola mwachipile patooka ku meso a Lesa ne ku meso a bantu amba nangwatu pakafwe nzovu byepi, kechi mukeamuka ne. Yesu waambile’mba: “Aye wibalengele ku ntendekelo, wibalengele mwanamulume ne mwanamukazhi ne kwamba’mba, Kyo kyo akalekela muntu shanji ne inanji, ukalamachila ku mukazhanji.” Kabiji waambile ne kuba’mba: “Akya kyasambakanya Lesa, muntu kechi ekyabanye ne.” (Mateo 19:4-6) Onkao mambo, umvwe pamweka makatazho, anweba ne mukwenu wa mu masongola, mwafwainwa na ngovu yonse kunemeka luchipo lomwachipile.a Mwanamukazhi umo uji mu masongola waambile’mba: “Byo twalekeletu kulanguluka’mba kwikana ko kwakonsha kupwisha lukatazho, bintu byatendekele kuwaminako.”

Byavula bingi bikebewa mu kukashijilwa kwa masongola, kechi mutembo wa masongolatu yenka ne. Nga bika bikwabo bikebewa?

Kubila Bintu Pamo Kukosesha Kukashijilwa kwa Masongola

Kukashijilwa kechi kulumbulula’mba bantu baji mu masongola kechi bakabula kupusanapo ne. Pano bino, umvwe pamweka lukatazho, bafwainwa kusakisha na muchima yense kupwisha lo lo lukatazho, kechi na mambotu a kuba’mba bachipile luchipo ne, bino ke na mambo a kukeba kuleta lusekelo pakachi kabo. Yesu waambile pa bamukazhi ne mulume amba: “Abo babiji bakekala ke mubiji umotu.”

Kwikala “ke mubiji umotu” na mukwenu wa mu masongola kulumbulula ka? Mutumwa Paulo wanembele’mba: ‘Banabalume bafwainwa kutemwa bakazhi babo bene pamo nobe mibiji yabo abo bene.’ (Efisesa 5:28, 29) Ko kuba’mba kwikala “ke mubiji umotu” kulumbulula’mba muntu wafwainwa kuta muchima ku bintu bikeba mukwabo wa mu masongola byonka byoeta muchima aye mwine. Bantu baji mu masongola bafwainwa kwalula milanguluko yabo yo baambanga kala amba “amiwa” ne kutendeka kwamba’mba “atweba” mambo pano ke baji babiji, kibena kulumbulula’mba kechi bafwainwa kwiubila bintu bunke ne, kana bonse babiji baumvwañana. Inetu umo nkembele wanembele’mba: “Bantu batwela mu masongola bafwainwa kuleka kulanguluka nobe bakiji bunke, bafwainwa kutendeka kulanguluka ne kwiumvwa amba pano ke bamulume ne mukazhi.”

Nanchi anweba ne mukwenu wa mu masongola “mwashiinwa amba pano mwi bamulume ne mukazhi nyi”? Kyapela bingi kwikala pamo myaka yavula, bino samwabula kwikala “ke mubiji umotu.” Akye kyakonsha kumweka, pano bino buku wa Giving Time a Chance waamba’mba: “Masongola ke kuba, kajapo mukwenu ne obewa wajapo, kabiji umvwe bantu babiji ke bobe bino, kino kileta bingi lusekelo mu masongola abo.”

Masongola amo abula lusekelo atwajijila na mambotu a baana bo basema nangwa kampe umo ukebakotu amba bamusungeko na mambo akuba mukwabo yeumonapo tumali. Bakwabo nabo bachina bantu bakwabo byo bakonsha kwibamona inge baabana nangwa bekana na mukwabo wa mu masongola, nangwa kampe kechi bakebatu kwikana ne. Bino nangwa kyakuba kyawama kuba’mba masongola abena kutwajijila, vulukai kuba’mba kikonkwanyi kyenu ke kya kukebesha kwikala na butemwe mu masongola, kechi kubatu’mba kikulu kechi mwikana ne.

Kuba Bintu bya Kubula Kwitemwatu Bunke Kukosesha Kukashijilwa kwa Masongola

Baibolo yaambijile jimo amba mu “moba akapelako,” bantu “bakekala ba kwitemwa abo bene.” (2 Timoti 3:1, 2) Monka mwaambila buno bungauzhi, kine bantu bavula betemwatu abo bene. Mu masongola avula, kuba kintu nangwa kupanapo kintu kimo na mambo a kintu kya yenkao mutundu kyo bakupa nangwa muntu kyoamona’mba kyafwainwa mukwetu, bamona amba buleya. Pano bino, mu masongola a lusekelo, bantu baji mu masongola bonse babiji bekala na muchima wa kwiubila bintu. Nanchi mwakonsha kumwesha byepi uno muchima?

Mu kifulo kya kwikatazha na kwizhinausha amba, ‘Nga kika kyo mbena kumwenamo mu awo masongola?’ ishikishai’mba, ‘Kika kyo mbena kubapo mu kukosesha masongola ami?’ Baibolo yaamba ku bena Kilishitu amba: “Kechi muteshe muchima ku bintu byenu byonka ine, kana ne ku bya bakwenu pamo.” (Filipai 2:4) Byo mubena kulanguluka pa jije jifunde ja mu Baibolo, vulukai byonse byo mwaubile mulungu wapwa. Jinga jomwamwesheshepo kyubilo kya kifyele na muchima yense ku mukwenu wa mu masongola? Kimye mukwenu wa mu masongola kyoakebelenga kwamba, mwatelekele nangwa kya kuba pa kyokyo kimye kechi mwakebelenga nenyi? Ñanyi bintu byo mwaubile byasekeshe mukwenu kukila anweba bene?

Kimye kyo mubena kukebakeba mikumbu, kechi mwakonsha kwakamwa amba byubilo byenu byawama bakabula kwibimona ne, nangwa kuba’mba bikabula kuleta byawama ne. Buku umo waamba’mba: “Mu masongola avula, kitanyiwa kuba’mba kubilapo mukwenu kintu kimo kyawama kulengela mukwenu kuba bintu mu jishinda jafwainwa. Onkao mambo, ibikaiko kutundaika mukwenu kuba bintu mu jishinda jafwainwa kupichila mu kuba byawama anweba bene.” Kubilapo bintu bimo mukwenu wa mu masongola kwakonsha kukosesha masongola enu, mambo mu byo bino bintu mo mumwekela kuba’mba mwanemeka masongola enu kabiji mukeba kuba’mba atwajijile myaka ne myaka.

Kyanema Bingi Kumonanga Masongola Enu Amba Akatwajijila Myaka ne Myaka

Yehoba Lesa wanemeka bingi bukishinka. Baibolo yaamba kuba’mba: “Ku wa lusa [wakishinka anweba, NW] [Yehoba] mukemwesha anwe bene ke wa lusa [wakishinka].” (2 Samwela 22:26) Kwikala wa kishinka kwi Yehoba kuvwangamo ne kwikala wa kishinka ku lunengezho lwa masongola oatendekeshe.—Ntendekelo 2:24.

Umvwe anweba ne mukwenu wa mu masongola mwiubila bukishinka, ko kuba’mba mwiketekela kwikala myaka ne myaka, kya kuba’mba inge mwaeseka ne kwifwanyikizha byo mukekala kulutwe na lwendo, ke mwimone muji babiji kikupu. Kwilangulusha kuba’mba kyafwainwe kuwama inge kechi natwelele mu masongola na iwe muntu ne, kechi kukwasha ne. Muchima wa kubula kwilangulusha ye wawama, mambo wakonsha kuleta lusekelo mu masongola enu. Mwanamukazhi umo uji mu masongola waamba’mba: “Nangwatu kyakuba nebazhingijila [ba mwatawami] nangwa apo kampe nazhingilatu na mambo a bintu bibena kumweka pakachi ketu, kechi ndanguluka namba masongola etu apwe ne. Kyongakamwakotu ke kulanguluka jishinda ja kumvwañenamo jibiji byonka byo tumvwañana jonse. Nangwa kyakuba pa kyo kino kimye nakonsha kukankalwa kumonapo jishinda mwakwikyubila, kechi ngikalapo nangwa pacheche na luzhinauko lwa kuba’mba kampe tusakukankalwa kwikala pamo ne.”

Kumona masongola enu amba a myaka ne myaka ke kintu kimo kyanema bingi kikebewa mu kukashijilwa kwa muntu ku mukwabo wa mu masongola. Kya bulandatu ke kya kuba’mba mu masongola avula, kino kafwamo. Umvwe kebatoboke, umo wakonsha kuzazukila mukwabo amba, “Mbena kukusha!” nangwa’mba, “Naya nkakebepo mukwenu wakonsha kunnemekanga!” Kya kine, bamba bino byambo kechi boba bisela ne. Pano bino, Baibolo yaamba kuba’mba lujimi “wayula bulembe bwa lufu.” (Yakoba 3:8) Byambo bya kutamisha muntu ku muchima amba amuwa inge ne kungubila kikananga ne, nsakuba kikye, bijitu nobe kwamba’mba: ‘Kechi nanemeka masongola etu namba a kwikala myaka ne myaka ne. Nakonsha kwiasankilapo kimye kijitu kyonse.’ Kwikala na uno muteeto konauna masongola.

Umvwe mumona masongola enu amba a myaka ne myaka mwakonsha kuketekela kwikala na mukwenu wa mu masongola kimye kyonse nangwa mwapita mu makatazho a mutundu ka. Kino kikemukwashako ne kuba kintu kikwabo. Kikemukwashako anweba ne mukwenu wa mu masongola kwitaba tubilubo tomuba, ne kwitekenya anwe bene na bene, ne kwilekelako mambo. (Kolose 3:13) Buku wa mikambizho umo waamba’mba: “Mu masongola awama mwikala ne kuba bilubo, bino masongola monka akosela.”

Juba jomwatwelelenga mu masongola, mwipaine kukashijilwa ku mukwenu wa mu masongola na luchipo. Kechi mwachipile ku kipamo kisongwesha bantu ne, mwachipile ku muntu mukwenu mumi yemuji nanji mu masongola. Akye kyakonsha kwimuvululangako mu bintu byo mubena kulanguluka pa kino kimye, ne byo mubena kuba pano byo muji mu masongola. Nanchi kechi mwaswa kuba’mba mwafwainwa kutwajijila kwikala mu masongola na mukwenu kechi na mambotu a kuba’mba mwayuka buzhile bwa masongolatu kwapwa ne, bino ne na mambo a kuba mwamutemwa muntu ye mwatwelele nanji mu masongola nenyi?

[Tubyambo twa mushi]

[Kitenguluzha/Kipikichala pa peja 5]

Byo Mwakonsha Kuba Luno

Masongola enu akashijilwa byepi? Kampe mujipo mumo mo mubena kumona amba mwafwainwa kuwamishako. Esekai bino pa kuba’mba mukoseshe kukashijilwa kwenu:

• Ipesa pesai anweba bene: Ishikishai’mba: Nanchi kine mbena kwiumvwa amba ne muntu uji mu masongola nyi, inyi nkilanguluka ne kuba bintu nobe muntu wabula mu masongola? Keba kebai muyuke umvwe mukwenu wa mu masongola wimumona’mba muba bintu nobe muntu uji mu masongola nangwa nobe muntu wabula mu masongola.

• Tangai uno mutwe na mukwenu wa mu masongola. Kepo na butekanye isambai mashinda o mwakonsha kukosesheshamo kukashijilwa kwenu.

• Ubaingapo bintu bimo na mukwenu wa mu masongola byakonsha kukosesha kukashijilwa kwenu. Kyakumwenako: Mwakonsha kumona pa bipikichala byomwakopelwe pa juba ja masongola enu, ne a bimyetu bikwabo byawama byo muvuluka. Mwakonsha kuba bintu byomwatemenwe kimye kyo mwaubilenga busambe nangwa byomwatemenwe mu myaka yenu itanshi ya kwikala mu masongola. Mwakonsha kufunjila pamo mitwe ifuma mu byambo bya mu Baibolo ya mu Kyamba kya Usopa ne Loleni! yaamba pa masongola.

[Kitenguluzha/Kipikichala pa peja 6]

Mu Kukashijilwa kwa Masongola muji . . .

• Mutembo ‘Inge mwalayañana na luchipo, fikizhai lulayañano lwenu. Kimuwamina kubula kulayañana na luchipo kukila kulayañana ne kwikyuba ne.’—Musapwishi 5:4, 5.

• Kubila Bintu Pamo “Meso abiji maya, . . . Mambo inge umo wapona, mukwabo ukamushikula.”—Musapwishi 4:9, 10.

• Kwipana “Lusekelo lo bamona aba bapana lwakila lo bamona aba batambula.”—Byubilo 20:35.

• Kumona Masongola Amba a Myaka ne Myaka “Butemwe . . . butekanya [buchinchika, NW] mu bintu byonse.”—1 Kolinda 13:4, 7.

[Bipikichala pa peja 7]

Nanchi muteleka umvwe mukwenu wa mu masongola keakebe kwamba nyi?