BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w05 3/1 pp. 23-27
  • Masongola Akonsha Kukosa Mu Ino Ntanda

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Masongola Akonsha Kukosa Mu Ino Ntanda
  • Kyamba kya Usopa—2005
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Bintu bya Kuchinuzhuka
  • Kunyemena Masongola Bukiji Ne
  • Masongola Amo kyo Apwila
  • Ilangulukilaingako ne Kwisamba
  • Kilengela Masongola a Bena Kilishitu Kuwama
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2016
  • Inge Juba ja Masongola Japita
    Byo Twafwainwa Kwikala mu Butemwe bwa Lesa
  • Umvwe Masongola Keakebe Kupwa
    Kintu Kilengela Kisemi Kwikala kya Lusekelo
  • Masongola—Ke Bupe Bwafuma kwi Lesa
    Byo Twafwainwa Kwikala mu Butemwe bwa Lesa
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2005
w05 3/1 pp. 23-27

Masongola Akonsha Kukosa Mu Ino Ntanda

“Vwalai butemwe, ye mukwato ulumbulula byonse.” —Kolose 3:14.

1, 2. (a) Ñanyi kintu kya lusekelo kyo tumona mu kipwilo kya bwina Kilishitu? (b) Masongola a lusekelo ekala byepi?

INGE twatala mu kipwilo, nanchi kechi kintu kya lusekelo pa kumona bavula baji mu masongola byo baikala bakishinka ku bakwabo ba mu masongola pa myaka 10, 20, 30, nangwa kukilapo nenyi? Baikala ba kishinka ku bakwabo ba mu masongola nangwa kya kuba bapita mu makatazho akatazha.—Ntendekelo 2:24.

2 Bavula bakonsha kwitaba’mba mu masongola abo bapitapo kala mu makatazho. Mwanamukazhi umo waambile’mba: “Masongola a lusekelo kechi amba abula bijikila nangwa makatazho ne. Mwikala bimye bya lusekelo kabiji ne bimye bya makatazho . . . Bino mu jishinda jimo . . . bantu baji mu masongola a lusekelo batwajijila kwikala mu masongola abo nangwa kya kuba bapita mu [makatazho] a bwikalo bwa ano moba.” Bantu baikala bulongo mu masongola bafunda mwa kubila na makatazho eya na mambo a bintu bya mu bwikalo, kikatakata inge basema ne baana. Bano bantu bafunda mu byo bapitamo kuba’mba butemwe bwa kine “kechi bupwa ne.”—1 Kolinda 13:8.

3. Bibelengelo bimweshapo’mba ka pa mambo a masongola ne kwikana, kabiji kino kileta mepuzho ka?

3 Kupusanako, masongola a bantu bavula apwa. Sawakya umo waamba’mba: “Kichika kya bantu baji mu masongola bonse mu U.S. baketekelwa kwikana. Kabiji kichika kya babo [bekana] kikamweka mukachi ka myaka ya 7.8 ya masongola abo . . . Bantu mapesenti 75 batwela mu masongola jibiji, 60 pesenti baketekelwa kwikana jikwabo.” Nangwatu mu byalo mwajinga kibelengelo kicheche kya bantu bekana, namo kibelengelo kibena kuyilakotu palutwe. Kya kumwenako, mu Japan mu myaka ya katatakatu kunyuma kwe kibelengelo kyayilako palutwe jibiji. Ñanyi bintu bimo byalengela kuleta ano makatazho, bintu bimo bimweka ne mu kipwilo kya bwina Kilishitu kimye kimo? Ki ka kikebewa bantu baji mu masongola kwikala mutende kechi na mambo a mukovyokovyo wa kwa Satana wa kukeba kuvulañanya luno lunengezho ne?

Bintu bya Kuchinuzhuka

4. Bintu ka bimo byakonsha kuvulañanya mutende mu masongola?

4 Byambo bya Lesa bitukwasha kuyuka bintu byakonsha kuvulañanya mutende mu masongola. Kya kumwenako, monai byaambile mutumwa Paulo pa bintu bibena kumweka mu ano moba: “Mu moba akapelako kukeya bimye byakatazha. Mambo bantu bakekala ba kwitemwa abo bene, ba kutemwa mali, ba kwitota, ba kwilemena, ba mwenga, ba kulengulula bebasema, ba kubula kusanta, ba kubula kuzhila, ba kubula muchima wa bumuntu, ba kubula kupwanañana, ba kwibabepela bakwabo, ba kubula kwilama, bashinta, ba kubula kutemwa byawama, ba kufutuka, ba lupata lwa kuba bibi, ba kwilundumika, ba kutemwa bya lusangajiko, ne kutemwa Lesa ne; kasa baji na kipashañanotu kya munema wa kunemeka Lesa, kabiji bulume bwa ao munema bebukana: kabiji bano nabo wibavundamine.”—2 Timoti 3:1-5.

5. Mambo ka muntu ‘witemwatu mwine’ o aletela makatazho mu masongola anji, kabiji Baibolo wapana lufunjisho ka pa kino?

5 Inge twatalatala bulongo byambo bya kwa Paulo, tusakumona kuba’mba bintu byavula byo anembele byakonsha kupwisha masongola. Kya kumwenako, aba ‘betemwa abo bene’ beubilatu byabo kwa kubula kuvulukapo bakwabo ne. Mwanamulume nangwa mwanamukazhi uji mu masongola witemwatu aye mwine ukebatu’mba kana kyonka kyo akeba kyubiwe. Kechi ukeba kunekenya muchima na mambo a mukwabo ne. Kine muchima wa uno mutundu wakonsha kuleta lusekelo mu masongola nyi? Ine mwane ne. Mutumwa Paulo wafunjile bingi bulongo bena Kilishitu amba: “Kechi mube kintu nangwa kimo mu kwilanguluka anwe bene nangwa mu kwitota kwatu ne, poso na muchima wipelula kasa mulanguluka bonse, pa muntu pa muntu, amba mukwetu wankila mu kuwama.”—Filipai 2:3, 4.

6. Kutemwa mali kwakonsha kuleta byepi lwabano pakachi ka bantu baji mu masongola?

6 Kutemwa mali kwakonsha kuleta lwabano pakachi ka ba mulume ne mukazhi. Paulo waambile luno lujimuno: “Aba baji na muchima usaka bunonshi baponena mu lweseko ne kufwa mu bwina, ne kwiipaya, byo bibebizha bantu mu lufu ne mu lonaiko. Mambo kutemwa mali ye muzhazhi wa misango yonse ya bubi: bino bamo byo beakumbilwe ebasendwile kufuma ku lwitabilo, kabiji beashile bene na bya bulanda byavula.” (1 Timoti 6:9, 10) Bintu bikola ku muchima byaambilepo Paulo bibena kumweka mu masongola avula lelo jino. Na mambo a kutongokela bunonshi, bantu bavula baji mu masongola basulako ku bikeba mukwabo, kubikapotu ne bintu byakonsha kumusangajika, ne bulunda bwa lusekelo lukebewa kimye kyonse pakachi kabo.

7. Mu bintu bimo, ñanyi byubilo bilengela kusha mwina kobe?

7 Kabiji Paulo waambile’mba bamo mu ano moba a kupelako, bakekala “ba kubula muchima wa bumuntu, ba kubula kupwanañana.” Luchipo lwa masongola ke lulayañano lwakosa lwa kuleta bantu pamo ne kwikala myaka, ko kuba’mba kechi lwafwainwa kuvulañanyiwatu byonkabyo ne. (Malakai 2:14-16) Bamo bafwalama bantu babula bakwabo ba mu masongola. Mwanamukazhi umo ye basankijilepo ku mwata wanji wa mu myaka ya kusemwa ya mu ma 30 walumbulwile’mba, bamwata wami saka bakyangye ne kunshatu ne, batemenwe bingi kusengula kwa kwifwalama na banabakazhi bangi. Bakankelwe kuyuka’mba baubilenga kintu kyabula kufwainwa kuba mwanamulume uji mu masongola. Kine kyamukolelenga bingi ku muchima byo amwenenga bino byubilo, kabiji waesekele ne kujimunako amba byubilo byo aubilenga kechi byawamine ne. Bino kechi waumvwine ne, kyafuminemo mwata wanji walengele mambo a bukende. Nangwa kya kuba wamujimwinengako mu butemwe, bamwata wanji kechi bakebelenga kumvwa ne. Bafwile mu kitewa.—Byambo bya Mana 6:27-29.

8. Ki ka kyakonsha kulengela muntu kuba bukende?

8 Baibolo wapana bingi lujimuno lwawama pa mambo a bulalelale! ‘Awa uba bukende kechi uji na maana ne; awa wibuba usaka konauna mweo wanji mwine.’ (Byambo bya Mana 6:32) Javula mambo a bukende, kechi obiwatu kwakubula kukialangulukapo ne. Byonka byaambile nembi wa Baibolo aye Yakoba, javula mambo a kuba nobe a bukende obiwa panyuma ya kuba muntu waikala na mulanguluko wa kuba bukende mu milangwe yanji saatwajijila na kulangulukapo byonkabyo. (Yakoba 1:14, 15) Pachepache wa mu masongola uji na ino milanguluko, utendeka kuba meso meso ne kusankilapo mukwabo wa mu masongola ye achipile nanji luchipo lwa kwikalatu naye myaka ne myaka kwapwa. Yesu waambile’mba: “Anweba mwaumvwine byo kyaambilwe’mba, Kechi uba bukende ne: pakuba amiwa nemwambila namba, awa utala mwanamukazhi na lwiso lwa kumukumbwa, waubila nanji jimo bukende monka mu muchima wanji.”—Mateo 5:27, 28.

9. Ñanyi byambo bya kufundañana byawama biji mu Byambo bya Mana 5:18-20?

9 Onkao mambo, jishinda ja maana kabiji ja kishinka ke jo ja jatundaikwa mu buku wa Byambo bya Mana: “Mushima wobe utupauka mema obilwe bibusa, usangalele mu mukazhobe wa mu bwanyike bobe, wauba nobe kabazhi mukazhi walambisha, nangwa nobe kikunji mukazhi wa buya. Utondwe na butemwe bwanji bimye byonse ne kusekela; wikale wa kwibukomoka butemwe bwanji moba onse. Nanchi mwanami, umukomokele ka mwanamukazhi pite, ne kumukumbata mwanamukazhi ungi?”—Byambo bya Mana 5:18-20.

Kunyemena Masongola Bukiji Ne

10. Mambo ka o kyaikela kintu kya maana kutekanya amba uyuke bulongo mutemwe wobe ye ubena kukeba kutwela nanji mu masongola?

10 Makatazho mu masongola akonsha kwiya inge bantu batwela mu masongola bukiji. Bakonsha kwikala banyike babula kuyuka biji mu masongola ne. Nangwa kampe kechi bekalako kimye kyabaya saka bakyangye kwitambula amba bakiyuke bulongo ne—awu wayuka byatemwa mukwabo ne byo ashikwa, bintu byo basaka kuba mu bwikalo, ne bisemi ko bafuma. Ke kintu kya maana bingi kutekanya kuba’mba ukimuyuke bulongo mutemwe wobe ye ubena kukeba kutwela nanji mu masongola. Vulukai Yakoba mwana Izaka. Waingijile bako banji ba balume myaka itanu na ibiji saka bakyangye kumuswisha amba asongole Lechela. Wipaine na muchima yense kuba kino mambo wajinga na butemwe bwa kine, kechi waongwelwetu ku mwekelo yanji.—Ntendekelo 29:20-30.

11. (a) Masongola aleta ka pamo? (b) Mambo ka kwingijisha lujimi bulongo mu masongola kyo kwanemena?

11 Masongola kechi kwifwalamatu konka ne. Butemwe bwa masongola buleta pamo babiji bakomena mu nkomeno yapusana pusana ne mu ngubilo ya bintu, bapusana jishinda mo basangalela, kabiji javula bapusana po bafika mu kufunda sukulu. Kimo kimye, bantu ba bisho bibiji kwibaleta pamo. Nangwatu kya kuba kechi baji bino byo twaambapo ne, masongola aleta bantu babiji pamo, bonse baji na milanguluko yapusana pa bintu byavula. Bano bantu babiji o ene masongola. Bakonsha kwikala bantu betala bibi ne kunyinyita, nangwa kwikala bantu betemwa, bekosesha ne kwikomesha. Ee, na byambo byatu twakonsha kukozha mukwetu ku muchima nangwa kumukosesha. Bya kwambaamba byakonsha kuleta kwishikwa mu masongola.—Byambo bya Mana 12:18; 15:1, 2; 16:24; 21:9; 31:26.

12, 13. Jishinda ka ja kumwenamo masongola jikebewa?

12 Onkao mambo, kyawama bingi kubandako pacheche kuba’mba uyuke bulongo mukwenu ye ubena kukeba kutwela nanji mu masongola. Nyenga wa bwina Kilishitu wabanda mu masongola waambile’mba: “Kimye kyo ubena kumona muntu ye ubena kulanguluka’mba wakonsha kutwela nanji mu masongola, mubikile kipimo kya byubilo byo ubena kukeba kumona mwi aye nabiji bipimo jikumi. Inge wamonamo bitanu na bibiji, ishikishe’mba, ‘Nanchi nkakonshanga kulubakotu ku bikwabo bisatu byo abula nyi? Pa juba pa juba abya nkakonshanga kubula kutako muchima ku bino byo abula nyi?’ Umvwe uji na luzhinauko, akimana ne kulangulukapo. Bino kechi wafwainwa kumumona nobe watamishatu ne. Inge mubena kukeba kutwela mu masongola, yukai’mba kechi mukamumona walumbuluka mu byonse ne. Ne anweba bene, kechi mwi muntu walumbulukatu mu byonse ku mukwenu ne!—Luka 6:41.

13 Mu masongola muji ne kwipana. Paulo waambilepo bingi pa kino, kimye aambile’mba: “Bino amiwa nasaka namba, mubulwe bya kwimutabanya. Awa wabula kusongola uta muchima ku bintu bya Nkambo, mwa kumutokeshesha pa muchima: pakuba awa wasongola uta muchima ku bya panopantanda mwa kumutokeshesha mukazhanji pa muchima. Kabiji ne mwanamukazhi wasongolwa ne muzhike nabo bapusana. Awa wabula kusongolwa uta muchima ku bintu bya Nkambo, amba, ngikale wazhila ne mu mubiji ne mu mupashi pamo: pakuba awa wasongolwa uta muchima ku bya panopantanda, mwa kumutokeshesha mwata wanji pa muchima.”—1 Kolinda 7:32-34.

Masongola Amo kyo Apwila

14, 15. Bika byakonsha kubongolola masongola?

14 Katatakatu mwanamukazhi mwina Kilishitu wakatazhiwe bingi na milanguluko mwatawanji byo amukaine sabaikala nanji myaka jikumi na ibiji, wapondokela ku mwanamukazhi mukwabo. Abya wamwenepo bimo byatwajilenga mwatawanji mu bino byubilo saka akyangye kumukana nyi? Walumbulwile’mba: “Bamwata wami bafikile pa kipimo kya kuba’mba baleka kulomba. Batendekele kubepela mu tubintu tucheche amba babulenga kuya ku kupwila kwa bwina Kilishitu ne mu mwingilo wa kusapwila. Baambilenga’mba bakokelenga bingi kya kukankalwa kwikalapo ne amiwa ne. Balekele ne kuñambisha. Balekele kwisamba ne amiwa bintu bya ku mupashi. Kine kyajinga bingi kya bulanda bamwata wami pa kwikala ke muntu ungitu. Kechi bakijinga muntu wawama byonka byo bajinga kimye nasongwelweko ne.”

15 Bakwabo nabo bashimuna biyukilo bya mutundu umo bimweka kubikapotu ne kulekelela lufunjisho lwa Baibolo, kulomba, nangwa kuleka kutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu, ke tuyukilo twa kukoka ku mupashi. Mu ñambilo ikwabo, bantu bavula palutwe basankijilepo bakwabo ba mu masongola, baswishishe bulunda bwabo ne Yehoba kubwela panyuma. Kyafuminemo kechi batwajijile kuta muchima ku bintu bya ku mupashi ne. Balekele kumona Yehoba amba Lesa mumi. Ntanda ipya yalaiwa ya bololoke yaikele ke yatutu kwi abo. Bimye bimo, akwe kukoka ku mupashi kutendekatu saka bakyangye ne kwikwamamo na banabakazhi bangi ne.—Bahebelu 10:38, 39; 11:6; 2 Petelo 3:13, 14.

16. Ki ka kikosesha masongola?

16 Mu kupusanako, bamulume ne mukazhi bamo baikala bingi mutende mu masongo bamba’mba, kibalengela kwikala na lusekelo ke kukosa ku mupashi. Balombela pamo ne kufunda pamo. Mwanamulume waambile’mba: “Tutanga Baibolo pamo. Tuya mu mwingilo pamo. Tumvwa bulongo kubila bintu pamo.” Lufunjisho luji mu kino lwamweka: Kwikala bulunda bwakosa ne Yehoba kukwasha bingi kukosesha masongola.

Ilangulukilaingako ne Kwisamba

17. (a) Ñanyi bintu bibiji byakonsha kukosesha masongola? (b) Paulo walumbulula byepi butemwe bwa bwina Kilishitu?

17 Bintu bikwabo bibiji bilengela masongola kukosa ke: Butemwe bwa bwina Kilishitu ne kwisamba. Umvwe bantu babiji befwalama, javula kechi batako muchima ku bilubo bya mukwabo ne. Bakonsha kutwela mu masongola na milanguluko ya kuketekela kumona bintu byakonsha kubula kwikalako, kampe na mambo a byo batanga mu mabuku a bantu befwalama nangwa byo batamba mu mafilimu. Pano inge besongola, po po bamona biji masongola kya kine. Kifumamo, tubilubo tucheche nangwa tubyubilo tuzhingijishakotu pacheche twakonsha kwikala ke makatazho akatampe. Inge kyaikala bino, bena Kilishitu bafwainwa kumwesha bipangwa bya mupashi paji ne kipangwa kya butemwe. (Ngalatiya 5:22, 23) Kine butemwe bwingila mwingilo mukatampe bingi. Paulo walumbulwile butemwe bwa bwina Kilishitu bwa uno mutundu amba: “Butemwe butekanyatu kasa buba lusa. . . . Kechi bwikebela bintu ne; kechi buzhingila ne, nangwa kutako muchima pa kubiwa byatama ne; . . . busenda byonse sa buzhindama, kabiji bwitaba byonse, kabiji buketekela byonse, kabiji butekanya mu byonse.” (1 Kolinda 13:4-7) Kya kine, butemwe bwa kine kechi butako muchima ku bilubo bya buntu bwetu ne. Kechi bulanguluka’mba muntu walumbuluka mu byonse ne.—Byambo bya Mana 10:12.

18. Kwisamba kwakonsha kukosesha byepi masongola?

18 Kwisamba nako kwanema bingi. Nangwa kya kuba bamukazhi ne mulume baikala mu masongola myaka yavula, bafwainwa kwisamba ne kwiteleka. Mwanamulume umo uji mu masongola waambile’mba: “Tukasuluka kwisamba pa milanguluko yetu, bino mu jishinda ja bulunda.” Umvwe babanda mu masongola, mwanamulume nangwa mwanamukazhi, bafunda kuteleka kechi byonka byambiwatu ne, bino ne kuyuka kya kukebanga kwamba mukwabo nangwa kechi wikyamba ne. Mu ñambilo ikwabo, mu kuya kwa moba, bamulume ne mukazhi ba lusekelo bafunda kuyuka milanguluko ya mukwabo yo abula kwamba nangwa byo aumvwa ku muchima nangwa kya kuba kechi walupula byambo ne. Banabakazhi bamo bamba’mba bamwata wabo kechi bebateleka ne. Banabalume bamo nabo bamba’mba bakazhi babo bakeba kwisamba nabo pa bimye bya kuba batabankana na bya kuba. Kwisamba kukebewa kwiubila kifyele ne kwiumvwina. Kwisamba kwawama kwibakwasha bingi bonse ba mulume ne mukazhi.—Yakoba 1:19.

19. (a) Mambo ka kulomba lulekelo lwa mambo o kwashupila? (b) Ki ka kiketutundaika kulomba lulekelo lwa mambo?

19 Mu kwisamba mukebewa ne kulomba lulekelo lwa mambo. Javula kechi kyapela kuba kino ne. Pa kuba’mba muntu etabe bilubo byanji, pakebewa kwipelula. Bino, kwakonsha kukwasha bingi kukosesha masongola! Kulomba lulekelo lwa mambo kya kine, kwakonsha kufumyapo kintu kyakonsha kwikala kya kwipachikilapo palutwe, ne kushinkula jishinda ja kwilekelako mambo kya kine ne kumona mwa kupwishisha lolo lukatazho. Paulo waambile’mba: “Kasa mwitekenya anwe bene na bene, ne kwilekela mambo, umvwe umo uji na mambo na mukwabo; monka mo emulekejile mambo Nkambo, mo monka mo mubilanga ne anweba: ne pa bino byonse vwalai butemwe, ye mukwato ulumbulula byonse.”—Kolose 3:13, 14.

20. Mwina Kilishitu wafwainwa kwikala byepi na mukwabo wa mu masongola inge baji ku mbaji kwabo ne kimye kyo baji pa bantu?

20 Kikwabo kyanema mu masongola ke kwikwasha. Bamulume ne mukazhi ba bwina Kilishitu bafwainwa kwiketekela, ne kwinyemena. Kafwapo wafwainwa kusula mukwabo pakachi kabo, nangwa mu ñambilo ikwabo kulefula mukwabo ne. Atweba bena Kilishitu baji mu masongola twayukanyikwa’mba twi bantu batakaika bakwetu ba mu masongola; kechi tufikatu ponkapo twibalengulula na kwibakalukila ne. (Byambo bya Mana 31:28b) Kechi twibalengesha bumvu na kwiboba bisela byabula maana bya mukeyu ne. (Kolose 4:6) Byambo bya butemwe bya kimye kyonse bikosesha kwikwasha kwa uno mutundu. Kumukwatako mukwenu nangwa kyambo kya kwifwalama na jiwi ja kanyingenyinge, kwakonsha kulumbulula’mba mubena kumwambila’mba: “Nakutemwa bingi. Nasangalala bingi byo waikala ne amiwa.” Abye byo bishinka byakonsha kukosesha bulunda ne kukwasha kwikala mu masongola mu ino ntanda. Kujitu ne bishinka bikwabo, mutwe walondelapo uketulumbulwila mikambizho ikwabo ya mu Binembelo yakonsha kwitukwasha kukosesha masongola.a

[Tubyambo twa mushi]

a Mwakonsha kutanga byambo byavula mu buku wa Icaba Inkaama ku Nsansa sha Lupwa, wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.

Mwakonsha Kulumbulula Nyi?

• Bishinka ka bimo byakonsha kuvulañanya masongola?

• Mambo ka kunyemena masongola o kwatamina?

• Bumupashi buba byepi mu masongola?

• Ñanyi bishinka bikwasha kukosesha masongola?

[Bipikichala pa peja 26]

Bulunda bwakosa ne Yehoba bukwasha ba mulume ne mukazhi kwikala mu masongola

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu