Kimye Kyonse Tambwilainga Mafunde A Yehoba
‘Kechi musule mafunde a Yehoba ne.’—BYAMBO BYA MANA 3:11.
1. Mambo ka o twafwainwa kutambwila mafunde a Yehoba?
MFUMU SOLOMONE wa bena Isalela ba kala witulengela atweba bonse kulondela mafunde a Lesa. Solomone waambile’mba: “Mwanami, kechi usule mafunde a Yehoba ne; nangwa kukoka byo bakulengulula kwi aye ne; mambo Yehoba umulengulula ye atemwa, pamo byonka bilengulula muntu mwananji ye amwenamo lusekelo.” (Byambo bya Mana 3:11, 12) Ee, Shenu wa mwiulu wimufunjisha mambo wimutemwa.
2. “Mafunde” o aka, kabiji ñanyi mashinda muntu o bakonsha kumufunjilamo?
2 “Mafunde” alumbulula kulengulula, kolola, kukambizha, ne kufunjisha. Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Kufundwa konse byo ukifundwa, kechi kuleta lusekelo ne, kana bulanda; pakuba kulutwe kwi abo bonse bakosela monka, kwibaletela bipangwa bya mutende, bo bololoke.” (Bahebelu 12:11) Kutambwila ne kwingijisha mafunde a Yehoba kwakonsha kwimukwasha kwenda mu jishinda jawama ne kwimufwenyesha kwipi ne Yehoba Lesa. (Masalamo 99:5) Mwakonsha kololwa kupichila mu bakwenu ba mu lwitabilo, bintu byo mufunda ku kipwilo kya bwina Kilishitu, byomutanga mu Mambo a Lesa ne mu mabuku a “kalama wa kishinka.” (Luka 12:42-44) Kufunda pa kintu kimo kibena kukebewa lupimpu kwakonsha kwimukwasha bingi! Umvwe muntu walenga mambo akatampe wafwainwa kubiwa byepi?
Kilengela Bamo Kupangiwa
3. Muntu wakonsha kupangiwatu umvwe wauba ka?
3 Bakalume ba Lesa bafunda Baibolo ne mabuku a bwina Kilishitu. Bafunda mafunde a Yehoba ku kipwilo, ku kupwila kwiikajila, kwa kijiiji, ne kwa nkambi. Mu jino jishinda bena Kilishitu bebafunjisha Yehoba byo akeba’mba bobe. Muntu wakonsha kupangiwatu mu kipwilo umvwe walenga mambo kwa kubula kulapila.
4, 5. Ñanyi kya kumwenako kya mu Baibolo kyaambiwapo na mambo a kupangiwa, kabiji mambo ka kipwilo o kyakambizhiwe kubwezha yewa muntu?
4 Akimonai kya kumwenako kya mu Baibolo kyaamba pa muntu wapangiwe na mambo a kubula kulapila. Kipwilo kya mu Kolinda kyaswishishe ‘bulalelale, nabo bulalelale bwa musango [wabujile] mu Bangetila, amba, umo mukwenu [wajinga] na muka shanji.’ Paulo wakambizhe bena Kolinda amba “mumufikizhe awa muntu wa byonkabyo kuji aye Satana amba, mubiji wanji onaike, mupashi wanji akapuluke.” (1 Kolinda 5:1-5) Umvwe muntu wapangiwa ne kumufikizha kwi Satana, ko kuba’mba awa ndengamambo waikalanga jibiji muntu wa ino ntanda ya kwa Diabola. (1 Yoano 5:19) Kupangiwa kwanji kwafumishe mupashi watama mu kipwilo ne kulama “mupashi” wa Lesa, nangwa’mba byubilo byawama bya kipwilo pa kuba’mba kitwajijile kumwesha byubilo byawama bya Lesa.—2 Timoti 4:22; 1 Kolinda 5:11-13.
5 Paulo wakambizhe bena Kilishitu mu Kolinda kuba’mba kechi bafwainwe kuleka pakipita kimye kyabayisha kubwezha yewa ngubabibi ne. Mambo ka? Mutumwa waambile’mba, kuchina ‘Satana wa kebajimukila.’ Awa ngubabibi walapijile ne kuwamisha bwikalo bwanji. (2 Kolinda 2:8-11) Umvwe bena Kolinda baji babujile kubwezha yewa muntu walapijile, Satana inge wibajimukijile mu jishinda ja kuba’mba inge bamwesheshe’mba bakosa michima kabiji kechi balekelañana mambo byonka byo akebele Diabola amba bekale ne. Awa muntu walapijile ‘bamulekejileko mambo ne kumukwasha.’—2 Kolinda 2:5-7.
6. Kupangiwa mu kipwilo kulengela bintu kwikala byepi?
6 Kupangiwa mu kipwilo kulengela bintu kwikala byepi? Kulengela jizhina ja Yehoba kubula kunenwa bibi kabiji kuzhikijila ne jizhina jawama ja bantu banji. (1 Petelo 1:14-16) Kupanga muntu ubula kulapila mu kipwilo kutumbijika byubilo byawama bya Lesa ne kulamawizha butooto bwa ku mupashi bwa kipwilo. Kabiji kwakonsha ne kulengela yewa muntu wabula kulapila kuyuka mambo o alenga amba abaya.
Kulapila Kulengela Muntu Kubwezhiwa
7. Ki ka kyafuminemo Davida byo abujile kusolola mambo anji?
7 Bantu bavula balenga mambo akatampe ne kulapila kya kine kechi bapangiwa mu kipwilo ne. Pano bino lulapilo lwa kine kechi lwapela kwilumwesha ne. Akimonai byaubile Mfumu Davida wa bena Isalela, yenka wanembele Salamo 32. Uno salamo waamba’mba papichile kimye kyabaya Davida kyo abujile kusolola mambo anji akatampe o alengele na Batesheba. Kyafuminemo ke kya kuba’mba, bulanda bo ajinga nabo na mambo a bundengamambo bo aubile bwamupwishishe bulume byonka mute wazonga byo alelesha mabula. Davida wamanamine ku mubiji ne mu milanguluko, bino byo ‘asolwele mizhilulwila yanji, Yehoba wamulekejileko mambo.’ (Masalamo 32:3-5) Davida kepo aimbile’mba: “Ye mwine wa lusekelo wabulwa kutelelwa bubi kwi Yehoba.” (Masalamo 32:1, 2) Watemenwe bingi Lesa byo amubijile lusa!
8, 9. Lulapilo lumweshiwa byepi, kabiji lwanemena ka umvwe muntu wapangiwa ubena kukeba kubwezhiwa?
8 Onkao mambo, ndengamambo wafwainwa kulapila pa kuba’mba obilwe lusa. Pano bino, kumvwa bumvu nangwa moyo amba mambo asakuyukanyikwa, kechi ko kulapila ne. “Kulapila” kulumbulula amba “muntu wapimpula milanguluko yanji” pa byubilo byatama byo auba na mambo a kumvwa bulanda. Muntu walapila wikala na “muchima walajika” kabiji ukeba ‘kolola mambo,’ umvwe kyakonsheka.—Masalamo 51:17; 2 Kolinda 7:11, NW.
9 Kulapila kwanema bingi mambo ko kulengela kuyuka muntu wapangiwa inge wafwainwa kubwezhiwa mu kipwilo kya bwina Kilishitu. Muntu wapangiwa kechi ufikenatu ponkapo wabwezhiwa mu kipwilo panyuma ya kupitapo kimye kimo ne. Saka akyangye kubwezhiwa, wafwainwa kupimpula muchima wanji. Wafwainwa kuyuka kuba’mba mambo anji abaya kabiji aleta myendeleko pe Yehoba ne pa kipwilo. Ndengamambo wafwainwa kulapila, kulomba na mukoyo kuba’mba alekelwe mambo, ne kulondela mafunde aoloka a Lesa. Umvwe waipuzha’mba abwezhiwe, wafwainwa kumwesha’mba walapila kabiji ubena ‘kuba mingilo yafwainwa lulapilo.’—Byubilo 26:20.
Mambo ka Muntu kyo Afwainwa Kusolwela Mambo?
10, 11. Mambo ka o twafwainwa kubula kufila mambo?
10 Bamo balenga mambo bakonsha kulanguluka’mba: ‘Umvwe nabula muntu mambo o nalenga, kyakonsha kundenga bingi bumvu kukumbula kabiji nakonsha ne kupangiwa. Pano umvwe nabula kusolola mambo, kuba paikala bumvu ne, kabiji kafwako nangwa umo ukayuka mu kipwilo ne.’ Ino milanguluko ilengela muntu kubula kuyuka bintu byanema byo afwainwa kuba. Ñanyi bintu?
11 Yehoba ye “Lesa wa lusa ne bibusa, ubanda kuzhingila, wayula na butemwe bubula kwaluka ne bukishinka, umwesha butemwe bubula kwaluka ku biumbi bya bantu, ne kulekela bantu bumbulwakoloka bwabo ne mizhilulwila yabo ne bubi bwabo.” Bino, ujimuna bantu banji “monka mo kyaolokela.” (Kulupuka 34:6, 7; Yelemiya 30:11) Umvwe mwalenga mambo akatampe mwabwela mwiafya, abya Lesa wakonsha kwimubila lusa nyi? Yehoba wiayuka, kabiji kechi utalapotu pa bubi ne.—Byambo bya Mana 15:3; Habakuka 1:13.
12, 13. Ki ka kyakonsha kufumamo inge muntu wafya mambo anji?
12 Umvwe mwalenga mambo akatampe, mwafwainwa kulapila pa kuba’mba mwikale na jiwi ja mu muchima jatoka to. (1 Timoti 1:18-20) Pano umvwe mwabula kusolola mambo enu, jiwi ja mu muchima wenu jakonsha kwimulengela kulengelapo mambo akwabo. Yukai kuba’mba mambo o mwalenga kechi mwialengatu ku muntu mukwabo nangwa ku kipwilo kwapwa ne. Mwialenga ne kwi Lesa. Nyimbi wa masalamo waimbile’mba: ‘Yehoba, jitanda janji jiji mwiulu: Meso anji ebatala, ne bikope byanji nabyo bibeseka, baana ba bantu. Yehoba umweseka waoloka; Pakuba muchima wanji wamushikwa mubi ne watemwa bukapondo pamo.’—Masalamo 11:4, 5.
13 Yehoba kechi upesha muntu ufya mambo akatampe wabwela wilulumbwizha mu kipwilo kya bena Kilishitu kyatoka ne. (Yakoba 4:6) Onkao mambo, inge mwalenga mambo kabiji mukeba kuba byawama, kange mukankazhame kusolola mambo enu ne. Umvwe mwabula kwiasolola, jiwi ja mu muchima wenu jimuzhachishanga, kikatakata umvwe mwatanga nangwa kumvwa lujimuno lwaamba pa oo mambo akatampe o mwalenga. Pano kyakonsha kwikala byepi umvwe Yehoba wafumyapo mupashi wanji pe anweba, byonka byo amufumishe pe Mfumu Saulo? (1 Samwela 16:14) Umvwe mupashi wa Lesa wafumapo pe anweba, mwakonsha kulengelapo ne akwabo mambo akatampe.
Ketekelai Balongo Benu Bakishinka
14. Mambo ka ndengamambo o afwainwa kulondela lujimuno luji pa Yakoba 5:14, 15?
14 Onkao mambo, awa ndengamambo walapila wafwainwa kuba ka? “Ete bakulumpe ba mu kipwilo; bamulombele ne kumushinga manyi mu jizhina ja Nkambo: kabiji lulombelo lwa lwitabilo lukamupulusha aye ukolwa, ne Nkambo ukamubusha.” (Yakoba 5:14, 15) Kuya ku bakulumpe mu kipwilo jo jishinda jimo jafwainwa kumulengela muntu ‘kupanga bipangwa byafwainwa lulapilo.’ (Mateo 3:8) Abano banabalume bakishinka kabiji ba lusa ‘bakamulombela ne kumushinga manyi mu jizhina ja Nkambo. Byonka biji manyi awama, lujimuno lwabo lwa mu Baibolo lukwasha yense walapila kya kine.—Yelemiya 8:22.
15, 16. Bakulumpe mu kipwilo balondela byepi Lesa byonka byo kyanembwa pa Ezikyo 34:15, 16?
15 Kafunga wetu Yehoba wamwesheshe kya kumwenako kyawama bingi byo afumishe Bayudea mu buzha ku Babilona mu 537 B.C.E. ne byo afumishe bena Isalela ba ku mupashi mu “Babilona Mukatampe” mu 1919 C.E.! (Lumwekesho 17:3-5; Ngalatiya 6:16) Byo aubile bino, wafikizhe mulaye wanji wa kuba’mba: ‘Ami mwine yami nkekala kafunga wa mikooko yami, kabiji yami nkeilengela kulaala panshi . . . Amiwa nkamukeba awa watayika ne kumubwezha awa wasenduka, kabiji nkamukasapo awa wachimuka, ne kumukosesha awa wakolwa.’—Ezikyo 34:15, 16.
16 Yehoba wajishishe mikooko yanji ya kifwanyikizho, kwiilengela kulaala panshi mu mutende, ne kukeba yoya yataika. Popamotu, ne bakafunga ba bwina Kilishitu bamona kuba’mba jitanga jajishiwa ne kuzhikijilwa bulongo ku mupashi. Bakulumpe mu kipwilo bakeba mikooko yasenduka mu kipwilo. Byonkatu Lesa byo ‘akasa yewa wachimuka,’ bakulumpe mu kipwilo nabo ‘bakasa’ mikooko yo bakozha na ñambilo yatama ya bantu nangwa na mambo o balenga abo bene. Kabiji byonkatu Lesa byo ‘akoseshe yewa wakolwa,’ ne bakulumpe mu kipwilo bakosesha boba bakolwa ku mupashi, kampe na mambo a kulenga mambo.
Bakafunga byo Bakwashañana
17. Mambo ka o twafwainwa kubula kukankazhamina kulomba bakulumpe mu kipwilo bukwasho bwa ku mupashi?
17 Bakulumpe mu kipwilo balondela luno lujimuno lwaamba’mba: “Mwibobile lusa kasa muchina.” (Yuda 23) Bena Kilishitu bamo balenga mambo akatampe bingi a bulalelale. Pano umvwe balapila kya kine, bakonsha kubilwa lusa ku bakulumpe mu kipwilo ne kwibakwasha ku mupashi. Paulo watelele bano banabalume kubikakotu ne aye mwine amba: “Kechi mambo a kuba’mba, tuji na bunkambo bwa pa lwitabilo lwenu ne, twi bankwasho ba lusekelo lwenu.” (2 Kolinda 1:24) Onkao mambo, kange mukankazhame kulomba bukwasho bwa ku mupashi kwi abo ne.
18. Bakulumpe mu kipwilo bengila byepi na bakwabo ba mu lwitabilo balenga mambo?
18 Umvwe mwalenga mambo akatampe, mambo ka o mwafwainwa kuketekela bakulumpe mu kipwilo? Mambo bo bakafunga ba jitanga ja Lesa. (1 Petelo 5:1-4) Kafwako kafunga wa butemwe wakanama, ubula kuta muchima mukooko umvwe wikozha ne. Onkao mambo, umvwe bakulumpe mu kipwilo ke bakwashe bapopweshi bakwabo balenga mambo, kechi bemena pa kumanyika yewo walenga mambo ne, bino bata muchima pa ene mambo aubiwa, ne kumona byo bakonsha kukwasha yewo muntu umvwe kyakonsheka. (Yakoba 5:13-20) Bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kuchiba mambo monka mo aolokela ne ‘kulama bulongo jitanga.’ (Byubilo 20:29, 30; Isaya 32:1, 2) Byonkatu biji bena Kilishitu bonse, bakulumpe mu kipwilo nabo bafwainwa ‘kuba byaoloka, ne kutemwa kuba lusa, ne kwenda na Lesa wabo na kwipelula.’ (Mika 6:8) Abino byubilo bikebewa bingi pa kufuukula bya kuba byanema mu bwikalo ne kwingila mwingilo wazhila wa kukwasha ‘mikooko ya [Yehoba] yo ajisha.’—Masalamo 100:3.
19. Ñanyi byubilo bimwesha bakulumpe mu kipwilo pa kukwasha muntu?
19 Bakafunga ba bwina Kilishitu batongolwa na mupashi wazhila ne kutangijilwa na uno yenka mupashi. “Umvwe muntu watanwa na mambo” saka abula kuyuka, banabalume ba bumupashi “bamubwezha wa byonkabyo na muchima wa bukimote.” (Ngalatiya 6:1; Byubilo 20:28) Bakulumpe mu kipwilo bekala na muchima wa bukimote ne kulondela mizhilo ya Lesa, kweseka na ngovu kumukwasha byonkatu dokotala wa lusa byo asokeka bulongo kikupa kya muntu wachimuka kuba’mba akose. (Kolose 3:12) Byo kiji kuba’mba bakulumpe mu kipwilo balomba kabiji ne kwingijisha Binembelo pa kuba’mba bobile muntu lusa nangwa ne, ko kuba’mba bachibila mambo monka mukebela Lesa.—Mateo 18:18.
20. Kimye ka kyakonsha kuwama kubijika ku kipwilo amba muntu wa jizhina ja kananga wakajipilwa?
20 Umvwe mambo ayukanyikwa kala nangwa akayukanyikwa, kwikala kubijika ku kipwilo pa kuba’mba kizhikijilwe kabiji ne kwikibulako bimo. Muntu ye bakajipila umvwe ubena kwibikako kuba’mba akoseshe bumupashi bwanji jibiji, kiji nobe muntu ubena kubukiwa ku kilonda kyo ekozha, akyo kimulengela kubula kwingila mingilo yonse. Kyawama awa muntu walapila kukikalangatu na kutelekako kwa kubula kukumbulapo kimye kya kupwila. Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kubula musapwishi mukwabo amba amufunjishenga Baibolo kuba’mba anunguluke mu lubaji lo abula kuba bulongo pa kuba’mba ekale jibiji ‘walumbuluka mu lwitabilo.’ (Titusa 2:2) Bino byonse byubiwa mu butemwe kechi byaikelako kumanyika muntu ne.
21. Mambo amo akonsha kwingijiwapo byepi?
21 Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kukwashañana ku mupashi mu mashinda avula. Kya kumwenako, umvwe mulongo wajinga na kisela kya kutoma malwa moba a kunyuma, pano watoma avula jimo nangwa jibiji ku nzubo bunke bwanji. Nangwa kampe umo walekele kupepa fwanka myaka ya kunyuma pano wapepakotu jimo nangwa jibiji na mambo a bukoke. Muntu wa uno mutundu nangwa kya kuba walomba kabiji waketekela’mba Lesa wamulekelako mambo, wafwainwa kutambula bukwasho ku bakulumpe mu kipwilo pa kuba’mba akabule kubwezhapo. Mukulumpe mu kipwilo umo nangwa babiji bo bafwainwa kukwasha uno muntu. Pano bino bano bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kubujila jimo mukulumpe utangijila, kwendapo pajipo bishinka bikwabo.
Tambwilainga Mafunde a Yehoba
22, 23. Mambo ka o mwafwainwa kutwajijila na kutambwila mafunde a Yehoba?
22 Pa kuba’mba twikale na bibusa bya Lesa, mwina Kilishitu yense wafwainwa kumvwina mafunde a Yehoba. (1 Timoti 5:20) Onkao mambo tambwilainga bukwabo bo mufunda mu Binembelo ne mu mabuku a bwina Kilishitu nangwa lujimuno lwambiwa pa kupwila kwa kipwilo, kupwila kwiikajila, kwa kijiiji, ne kwa nkambi kubiwa na bantu ba Yehoba. Ubilainga bintu monka mwayila kyaswa muchima wa Yehoba. Umvwe saka muba bino, mafunde a Yehoba akemukosesha ku mupashi.
23 Umvwe saka mulondela mafunde a Yehoba kikemulengela kwilama monka mu butemwe bwa Lesa. Kya kine kuba’mba bamo bapangiwa mu kipwilo kya bwina Kilishitu, pano anweba kino kuba kimumwekela ne, inge ‘mwalama muchima’ ne ‘kwenda na maana.’ (Byambo bya Mana 4:23; Efisesa 5:15) Bino umvwe mwapangiwa mu kipwilo, nanchi kechi mwakonsha kwibikako kuba’mba mubwezhiwe nenyi? Lesa ukeba bonse bepana kwi aye kuba’mba bamupopwelenga mu bukishinka ne na “kusangalala kwa michima.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 28:47) Mwakonsha kumupopwelanga myaka yonsetu umvwe kimye kyonse saka mulondela mafunde a Yehoba.—Masalamo 100:2.
Musakukumbula’mba Ka?
• Mambo ka bamo kyo bebapangila mu kipwilo kya bwina Kilishitu?
• Lulapilo lwa kine lukebewa kuba ka?
• Mambo ka o kikebewa kusolola mambo akatampe?
• Ñanyi mashinda bakulumpe mu kipwilo o bakwashishamo bandengamambo balapila?
[Kipikichala pa peja 13]
Mambo ka mutumwa Paulo kyo atumijile mikambizho ku kipwilo kya mu Kolinda pa mambo a kupangañana mu kipwilo?
[Kipikichala pa peja 16]
Byonka byajinga bakafunga ba kala, ne bakulumpe mu kipwilo kya bena Kilishitu ‘bakasa’ pa bilonda bya mikooko ya Lesa yo bakozha