Mambo ka a Kwambilanga Bukine?

BYO afikizhe myaka ya kusemwa 18, Manfred watwelele nkito aku saka afunda.a Kampanyi yo aingilangako yanengezhezhe kuba’mba aye ne bakwabo mo baingijilanga bayenga na kufunda pa sukulu wa bamingilo moba abiji mu mulungu. Juba jimo bakotokele bukiji. Kwesakana na mizhilo ya kampanyi, umvwe bakotoka bukiji babwelanga na kwingila jikwabo. Pano bino, pa jino juba kechi babwelele ku nkito ne, baile na kukaya, kanatu Manfred ye wabwelele ku nkito. Kwa kubula nangwa kuketekela ne, olo makunka na mukulumpe wa kampanyi. Byo amwene Manfred, wamwipwizhe’mba: “Mambo ka o wabujila kuya ku sukulu? Nga bakwenu baji pi?” Manfred wafwainwe kukumbula’mba ka?

Manfred kyamukatezhe bingi pa kuba’mba ayuke mwakubila. Abya wafwainwe kwamba bukine nyi, inyi kufyako bakwabo? Kwamba bukine kwakonsheshe kulengela bakwabo kwikala mu lukatazho kabiji ne kumupata. Nanchi kijitu bulongo kwamba bubela mu kimye kya uno mutundu nyi? Umvwe wajinga anweba, inge mwaubilepo byepi? Tusakwamba pe Manfred kulutwe, pano bino akitwayai tumone byavwangiwamo umvwe bemwipuzha kana mwakonsha kwamba bukine nyi, inyi kana bubela.

Bukine ne Bubela Byapusana

Kufumatu kuntendekelo ya muntu, bintu byonse byaimenejile pa bukine. Kechi kwajinga bubela nangwa kwambila mungi bukine ne. Yehoba, Mulenga, ye “Lesa wa bukine.” Mambo anji bo bukine; kechi ubepa ne, kabiji washikwa bubela ne bamba bubela.—Masalamo 31:5; Yoano 17:17; Titusa 1:2.

Umvwe byobyo kiji, nanchi bubela bwafumine kwepi? Kilishitu wapaine mukumbu wakine kimye kyo aambijile bantu balwishanga bupopweshi bwanji, bakebelenga kumwipaya amba: “Anweba mwi ba kwa shenu, Diabola, ne bisakasaka shenu musaka kwibyuba. Aye waji mbanzhi ne kufuma ku ntendekelo ne kwikala mu bukine ne, mambo bukine kechi buji mwi aye ne. Byo aamba bubela, waamba bya kwanji mwine: mambo ye wa bubela, ye shanja bubela.” (Yoano 8:44) Apano Yesu watazhizhenga ku byamwekele mu bujimi bwa Edena kimye Satana kyo aongwele bantu batanshi kusatukila Lesa kabiji kyafuminemo, ke bundengamambo ne lufu.—Ntendekelo 3:1-5; Loma 5:12.

Byambo bya kwa Yesu bimumweshatu patoka Satana kuba’mba “ye shanja bubela,” watendekele bubela. Satana watwajijila kwikala mwine utangijila bubela, kabiji ubena ‘kujimbaika ba panopantanda ponse.’ Ye mwine walengela kuba’mba malwa akumbane ku bantu bonse na mambo a bubela bwanji.—Lumwekesho 12:9.

Bulwi bukatampe buji pakachi ka bukine ne bubela bwatendekele Satana Diabola, bwakikosa ne ano moba. Bwakumbanatu ntanda yonse, kabiji ne kulamatatu muntu yense. Bwikalo bwaikelamo muntu mwine bo bulumbulula bulongo ku lubaji ko aji. Aba baji ku lubaji lwa Lesa bekela mwayila bukine bwa mu Mambo a Lesa, Baibolo. Muntu uji yense ubula kulondela jishinda ja bukine uponena mu maboko a Satana saka ayuka nangwa kwa kubula kuyuka, mambo “byonse bya panopantanda biji mu bulume bwa kwa aye mubi.”—1 Yoano 5:19; Mateo 7:13, 14.

Mambo ka Bantu o Babepela?

Byo kiji kuba’mba “byonse bya panopantanda” biji mu bulume bwa kwa Satana, kitulengela atweba kuyuka ene mambo bantu bavula o babepela. Kampe twakonsha kwipuzha’mba, ‘Mambo ka Satana, “shanja bubela,” kyo aubijile bibye?’ Satana wayukile kuba’mba Yehoba ye Mfumu wa bintu byonse byo Alengele, kuvwangakotu ne bamulume ne mukazhi batanshi. Pano bino, Satana wakomokele kino kifulo kikatampe kabiji kiikajila, akyo kyabujile kumufwainwa. Na mambo a lwiso ne kichima kya kukeba kwikala na bintu, wakebelenga kwangata kifulo kya Yehoba kwa kubula kumuswisha. Pa kuba’mba akonshe kuba bino, Satana waingijishe bubela ne bujimbijimbi.—1 Timoti 3:6.

Nga ano moba kiji byepi? Abya kechi mwaitaba kuba’mba lwiso ne kichima kya kukeba bintu bya kitwajijila kwikala byubilo bilengela bantu bavula kwamba bubela nenyi? Busulu bwa bujimbijimbi, bumulwila ntanda bwakumbana na mazhikakanwa, ne bupopweshi bwa bubela bwayula na bujimbijimbi, bubela, bujimuku, ne kujiila bantu makusu pa mutwe. Mambo ka? Nanchi kechi na mambo a kuba’mba bantu babena kutundaikwa na lwiso ne kichima kya kukeba kwikala bakila bakwabo nangwa kukanamina bya bunonshi, kwikala na ngovu pa bakwabo, nangwa kwikala pa bifulo byabula kwibafwainwa nenyi? Mfumu wa maana Solomone wa bena Isalela bakala wajimwine’mba: “Awa usaka kunonka bukiji bukiji kechi akabule kumona lukabisho ne.” (Byambo bya Mana 28:20) Kabiji mutumwa Paulo wanembele’mba: “Mambo kutemwa mali ye muzhazhi wa misango yonse ya bubi.” (1 Timoti 6:10) Popamotu ne kwikala na muchima wa kukeba buntangi nangwa kifulo.

Kintu kikwabo kilengela bantu kwamba bubela ke moyo—moyo wa kuchina bya malwa nangwa byakonsha kulanguluka bakwenu umvwe mwaamba bukine. Bantu bonse bakeba kwibatemwa nangwa kumvwañana na bakwabo. Nangwa byonkabyo, uno mulanguluko wakonsha kwibalengela kubepa bubela, na mambo a kukebatu kufya bilubo, ne kufya bintu byatama, nangwa kukeba kumwesha amba bintu byonse bijitu bulongo. Onkao mambo, Solomone wanembele byambo byafwainwa amba: “Moyo wa kuchina bantu wauba nobe wita obe mwine kitewa.”—Byambo bya Mana 29:25.

Kwikala wa Bukishinka kwi Lesa wa Bukine

Nga Manfred waambile amba ka kimye mukulumpe wa kampanyi kyo amwipwizhe amba alondolole? Manfred waambile bukine. Watemenemo amba: “Juba ja lelo bafunjishi baji kwitukombosha bukiji, onkao mambo kyo nabwelela ku nkito. Pano bino, kechi nakonsha kwambilako bakwetu ne. Kampe mwiye mwibepuzhe anweba bene pa muntu pa muntu.”

Manfred wakonsheshe kupana mukumbu wabujimbijimbi, uluwikañana, ne mu jino jishinda inge waile bingi nkuwa ku bakwabo mo bafunjila. Bino wajinga na bishinka byavula byamulengejile kukosela mu kwamba bukine. Manfred Kamonyi wa kwa Yehoba. Bukishinka bwanji bwa mukwashishe kutwajijila kwikala na jiwi ja mu muchima wanji jatokatu to. Kabiji kyalengejile kumuketekela bingi ku mukulumpe wanji wa kampanyi. Kimye kyo akifunjilenga, Manfred bamupele kwingijila mu kipamo kitala pa bya buneme, ako ko babulanga kuswisha bakifunda kwingijilako. Byo papichile myaka 15, Manfred byo bamupele kifulo kikatampe kya mwingilo, yenka mukulumpe wa kampanyi wamutumijile foni ne kumutakaika kabiji ne kumuvululako jibiji pa bukishinka bwanji.

Byo kiji kuba’mba Yehoba ye Lesa wa bukine, muntu uji yense ubena kukeba kwikala mulunda nanji wafwainwa ‘kutaya bubela’ ne ‘kwamba bya bukine.’ Wamwingilo wa Lesa wafwainwa kutemwa bukine. Muntu wa maana wanembele amba: “Kamonyi wa kishinka kechi ubepa ne.” Nanchi bubela bo bu ka?—Efisesa 4:25; Byambo bya Mana 14:5.

Bubela bo bu Ka?

Byambo byabulamo bukishinka ke bubela, pano bino kechi byambo byonse bya bubela ne. Mambo ka? Dikishonale umo walumbulula kyambo kya bubela amba “ke kukosela pa byambo byayukanyikwa nangwa byayuka yewo ubena kwibyamba amba bya bubela bino saka aji na mulanguluko wa kuluwikañana.” Ee, kwamba bubela mwavwangiwa ne milanguluko ya kuluwika muntu. Onkao mambo, kwamba byambo byabula bya bukine kwa kubula kuyuka, nabiji kubula muntu bishinka nangwa manambala abula kuluñama kwa kubula kuyuka ne, kechi byaesakena pamo na kwamba bubela ne.

Nangwa byonkabyo, twakonsha kumona awo muntu ubena kwipuzha kana wafikilamo kumupa mukumbu wafwainwa nangwa ne. Kya kumwenako, fwanyikizhai kuba’mba Manfred bamwipwizhe bwipuzho buntutu bumo ku mukulumpe wa ku kampanyi kakwabo. Abya manfred inge wakonsheshe ku mubula bintu byonse nyi? Ine, kwalepeshatu. Byo kiji kuba’mba awo mukulumpe kechi wajinga na lūsa pa bino byambo ne, Manfred naye umvwe kechi wajinga na mutembo wa kubulañana byo byo byambo ne. Ee bino, nangwatu mu jino jishinda, inge waubile kilubo pa kwamba bubela.

Kya kumwenako ka Yesu kyo apaine kutazha ku kino kyaubiwe? Kimye kimo, Yesu wisambilenga na bantu babujile kwitabila pano bino bamwesheshe lusekelo mu mutanchi wanji wa kwendauka. Bamwambijile amba: “Fumai kuno, muyenga ku Yudea.” Yesu wakumbwile amba ka? ‘Anweba yainga ku kijiilo [mu Yelusalema]: amiwa kechi ngye katataka ku kyo kino kijiilo ne; mambo kimye kyami kikyangye.’ Byo papichiletu kimye kicheche, Yesu wayile ku Yelusalema na kukashinkwako ku kijiilo. Mambo ka o akumbwijile mu jino jishinda? Mambo kechi kibafwanyijilwe kuyuka byonse pa mambo a mpunzha ko akebele kuya ne. Onkao mambo, nangwa kya kuba Yesu kechi waambile bubela ne, wapainetu mukumbu wabula kufikilamo na mulanguluko wa kuchina kuba’mba kwendapo bamutula bulemo aye nangwa baana banji ba bwanga. Buno kechi bwajinga bubela ne, mambo mutumwa Petelo wanembele pe Kilishitu amba: “Ye wabujile kulenga mambo, ne bujimbijimbi kechi bwajinga mu kanwa kanji ne.”—Yoano 7:1-13; 1 Petelo 2:22.

Nga Petelo mwine kyajinga byepi? Yesu byo bamukwachile bufuku, nanchi Petelo kechi wabepele ne kumukana Yesu bimye bisatu kuba’mba kechi wamuyuka nenyi? Ee, Petelo wabepele bubela na mambo a moyo wa kuchina bantu. Bino ponkapotu ‘wajijile bingi na bulanda’ ne kulapila walapijile, kabiji ne mambo anji alekejilwe. Nangwa byonkabyo, wafunjijileko ku kilubo kyanji. Byo papichile moba, Petelo watatwile kwamba pa mvula bantu pe Yesu kabiji wakainetu nsalansala kuleka kwamba kimye kyo bamuchinyishe ku bakulumpe ba Bayudea mu Yelusalema. Ee, kya kine bubela bwabepele Petelo pa kakimye kacheche kabiji ne kubwela kulapila bukiji bukiji kwakonsha kwitutundaika atweba bonse, umvwe twafikenatu kulefulwa na mambo a bukoke bwa mubiji nangwa kwituntula mu byambo nangwa mu byubilo.—Mateo 26:69-75; Byubilo 4:18-20; 5:27-32; Yakoba 3:2.

Bukine Bukekajikwa Myaka ne Myaka

Byambo bya Mana 12:19 bilumbulula’mba: “Kanwa kamba bukine kakekalanga myaka; pakuba lujimi wamba bya bubela wikala kakimye kachechetu.” Ee, mambo a bukine aji na kayukilo ka myaka ne myaka. Kabiji bulunda bwa bantu bushikamana bulongo ne kwikushiwa umvwe bantu bakashijilwa ku kwamba bukine kabiji ne kuba monka mobwayila. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, bukine buleta bilambu bya pa kino kimye. Kino kyavwangamo kwikala na jiwi ja mu muchima jatoka, jizhina jawama, kabiji ne kwikala na bulunda bwakosa mu masongola, mu kisemi, balunda nenu, kabiji kubikapotu ne mu bya busulu.

Pano bino bubela kechi bubanda kuyukanyikwa ne. Kanwa kamba bya bubela kakonsha kujimbaikañana pa kakimye kacheche, pano bino bubela kechi bukulaila pa kimye kyabaya ne. Kunungapo, Yehoba Lesa wa bukine, wakiswisha bubela kutwajijila pa kakimye kacheche kuvwangakotu ne boba bebutundaika. Baibolo walayañana kuba’mba, Yehoba ukafumyapo Satana Diabola, aye shanja bubela, mujimbijimbi wa ba panopantanda ponse. Katatakatu Yehoba akafumyepo bubela ne bantu ba bubela.—Lumwekesho 21:8.

Byo tukasangalalapo kimye “kanwa kamba bukine” byo kakekalanga myaka ne myaka!

[Tubyambo twa mushi]

[Mabulañano pa peja 4]

Lunkumbwa ne kichima byo bilengela bantu bavula kubepa

[Mabulañano pa peja 5]

Byambo byabulamo bukishinka ke bubela, pano bino kechi byambo byonse bya bubela ne