Londai Lwitabilo Lwabo

Walwilangako Mpopwelo ya Kine

ELAIJA wamwenenga jibumba byo jatuntukilenga bitende bitende mukolo wa Mutumba wa Kamela. Nangwa kya kuba lwajinga lukelo, kyamwekelengatu patoka’mba bano bantu kechi bajinga na mwakwikwashisha ne, kabiji bajinga ku nzala ine. Myaka isatu yapichilepo ya kyashi ibaletejile buyanji bwa malwa.

Mu jino jibumba mwajinga ne bangauzhi ba Baela 450 baendelenga na kwitukumuna kabiji babwitote bashikilwe Elaija, ngauzhi wa Lesa. Nangwa kya kuba Mfumu wa mukazhi aye Yezebeli waipayile bakalume ba Yehoba bavula, uno ngauzhi wakainetu nsalansala kupopwela Baela. Pano wakaine kufika pi? Kampe bano bañanga balangulukilenga’mba muntu umo kechi wakonsheshe kwibashinda abo bavula ne. (1 Bamfumu 18:3, 19, 20) Mfumu Ahaba washikilwe Elaija naye waishile saka aji pa kalaki wanji wa bufumu.

Aja juba, uno ngauzhi wajingatu bunke bwanji kabiji wajinga pepi kumona bintu byo abujile kumonapo kala mu bwikalo bwanji. Elaija wamwene kintu kyamwesheshe lupusano lukatampe pakachi ka kyawama ne kyatama kyo babujile kumonapo kala bantu bonse mu bwikalo bwabo. Wiumvwinenga byepi jino juba byo jayilenga na kusama? Kyamweka waakaminwe mambo naye wajinga “muntutu pamotu ne atweba.” (Yakoba 5:17) Kintu kyo twakonsha kusumininwako ke kya kuba’mba: Byo ajinga mukachi ka bano bantu babujile lwitabilo bajinga na mfumu wasendukile mu lwitabilo ne bañanga baipayanga bantu, Elaija wiiumvwinenga’mba wajingatu bunke.—1 Bamfumu 18:22.

Pano ki ka kyalengejile bena Isalela kupita mu ano malwa akabotoka? Kabiji mwakonsha kufunjilako ka ku jino jishimikila lelo jino? Baibolo witukambizha atweba bonse kumona byaubanga bakalume ba Lesa bakishinka ne “kulonda lwitabilo lwabo.” (Bahebelu 13:7) Pano akimonai byaubile Elaija.

Malwañano Afika pa Kankomo

Pa myaka yavula, Elaija watajilengapotu pa kintu kyawama kyo banyanchijile bantu mu ntanda moaikalanga. Pa myaka yavula, bena Isalela bajinga mu malwañano a pakachi ka bupopweshi bwa kine ne bwa bubela, kupopwela Yehoba Lesa nangwa kupopwela bankishi ba mu mikoka ya bantu ibazhokolokele. Mu moba a kwa Elaija ano malwañano aambile ne kyambo.

Mfumu Ahaba wasongwele Yezebeli mwana mfumu wa bena Shidona. Yezebeli wakebeshe bingi kukumbanya mpopwelo ya kupopwela Baela mu ntanda yonse ya bena Isalela ne kuzhiisha mpopwelo ya kupopwela Yehoba. Ahaba bamongwele ku uno mwanamukazhi. Washimikile ne nzubo yazhila ne kya kusokelapo bitapisho kwi Baela ne kutangijila mu kupopwela uno lesa wa bubela. Wamulengele Yehoba mambo akatampe bingi.—1 Bamfumu 16:30-33.a

Ki ka kyalengejile kupopwela Baela kwikala kintu kya bunya? Mambo ino mpopwelo yaongwele bena Isalela ne kwibafumya kwi Lesa wa kine. Kabiji buno bupopweshi bwatamine ne kukanama bingi. Bwajinga na nzubo yazhila mo baubilanga bupite banabalume ne banabakazhi ne bijiilo mwaubiwanga byubilo bya bunya, ne kulambula baana ke milambo. Yehoba wazhingijile ne kutuma Elaija kuya na kubula Ahaba amba kukekala kyashi, kufikilatu ne kimye ngauzhi wa Lesa kyo akamba’mba pano kyapwa. (1 Bamfumu 17:1) Papichile myaka yavula pa kuba’mba Elaija abwele kwi Ahaba na kumubula kukonkanya bantu ne bangauzhi ba Baela ku Mutumba wa Kamela.

Nga ku ano malwañano tufunjilako ka lelo jino? Bamo bakonsha kulanguluka’mba jishimikila jaamba pa kupopwela Baela kechi jingila lelo jino ne, mambo kechi tumona mazubo azhila ne bya kusokelapo bitapisho kwi Baela mu mapunzha mo twikala ne. Pano bino jino jishimikila kechi mpitotu ya bintu byaubiwe kala ne. (Loma 15:4) Kyambo kya kuba’mba “Baela” kilumbulula’mba “wobe” nangwa’mba “nkambo.” Yehoba wabujile bantu banji amba bafwainwe kumusala aye kwikala “baela” wabo nangwa’mba mwata wabo. (Isaya 54:5) Nanchi kechi mwakonsha kuswa’mba ne lelo jino bantu bengijila bankambo bavula mu kifulo kya kwingijila Lesa Wa bulume bonse nenyi? Ee kine, kikale bantu babena kwingijisha bwikalo bwabo kulondalonda mali, nkito, bya kisangajimbwe, bulalelale nangwa kupopwela balesa bapusana pusana mu kifulo kya kupopwela Yehoba, bino byonse bo bankambo yabo bo basalapo kulondela. (Mateo 6:24; Loma 6:16) Onkao mambo, ne lelo jino kuji bintu bimo byubiwa bipasha na byaubiwanga mu mpopwelo ya kupopwela Baela. Aa malwañano ajingako kala pakachi ka kupopwela Yehoba ne Baela akonsha kwitukwasha kusalapo bulongo ye twafwainwa kwingijilanga.

‘Kukankazhama’—Mu Ñanyi Jishinda?

Inge muntu waimana peulu ya Mutumba wa Kamela wakonsheshe kumona konse konse mu ntanda ya Isalela—kutendekala ku kimpachiko kya Kishonyi kiji kwipi na Kalunga Kakatampe (Kalunga ka Meditelanya) kufika ku mitumba ya Lebanoni ku kabeta ka ku buyeke.b Bino juba byo jailenga na kusama pa joja juba jakatazhe, aya ntanda yamwekelengatu bingi bingitu. Ntanda yafukile bulongo Yehoba yo abepele baana bwa kwa Abalahama yalekele kumweka bulongo. Mushiji wayo wauminetu shau na mute wazongelenga kabiji ne na mambo a kumwingijisha bibi ku bantu ba Lesa babujile maana. Bano bantu byo bakonkenenga pamo, Elaija wafwenyenye kwipi ne kwibambila’mba: “Bimye binga byo musakukankazhama na michima ibiji? Inge Yehoba ye Lesa, mulondelai, kabiji inge Baela ye Lesa nanchi mulondelai.”—1 Bamfumu 18:21.

Elaija wikitazhizhe muka byo aambile’mba ‘kukankazhama na michima ibiji’? Wikitazhizhe mu kuba’mba, aba bantu kechi bayukile’mba bafwainwe kusalapo kupopwela Yehoba nangwa kupopwela Baela ne. Balangulukilenga’mba kijitu bulongo kupopwela bonse babiji—kutokesha Baela pa muchima na bisho byabo bya bunya ne kulomba bibusa kwi Yehoba Lesa. Apo kampe balangulukilenga’mba Baela wakonsheshe kukomesha bijimwa ne banyama babo, aku “Yehoba wa mabumba” naye saka ebazhikijila mu kimye kya nkondo. (1 Samwela 17:45) Bavulamineko kishinka kimo kyanema bingi kyo babula kukiyuka ne bantu bavula lelo jino kya kuba’mba, Yehoba kechi uswa kumupopwela aye aku na kupopwela balesa bakwabo ne. Aye ye wafwainwa kupopwelwa kabiji ukeba kumupopwelatu bunke bwanji. Mpopwelo iji yonse yavwangamo kupopwela bintu bingi kechi wiitambwila ne, kabiji ya bunya kwi aye!—Kulupuka 20:5.

Onkao mambo, aba bena Isalela ‘bakankazhaminenga’ nobe muntu ubena kukeba kulondela mashinda abiji pa kimye kimo. Ne lelo jino, bantu bavula babena kubatu kilubo kintutu kimo. Babena kulondela ba ‘baela’ bapusana pusana mu bwikalo bwabo ne kusankilapo kupopwela Lesa. Byambo bya lusashijilo byo ebambijile Elaija kuba’mba baleke kukankazhama byakonsha kwitukwasha kulangulukishapo bulongo jikwabo pa bintu byo tumona kunema mu bwikalo bwetu kabiji ne kumona mpopwelo yetu byo iji.

Lweseko Lukatampe

Elaija wibesekele. Luno lweseko kechi lwakatezhe ne. Bañanga ba kwa Baela bafwainwe kushimika kya kusokelapo bitapisho ne kubikapo kitapisho, apa bino ne kulomba kwi lesa wabo kuba’mba ambule mujilo. Elaija naye wafwainwe kuba byonkabyo. Waambile’mba: “Lesa usakukumbula na mujilo awo ye Lesa.” Elaija wayukile wajinga Lesa wa kine. Lwitabilo lwanji lwakosele bingi kya kuba walekele bangauzhi ba kwa Baela kutendekelapo kulomba kwi lesa wabo amba ambule mujilo. Wapele balwanyi banji jishuko ja kutendekelapo kwisalulwila ñombe wa kulambula ne kulomba kwi Baela.c—1 Bamfumu 18:24, 25.

Kechi tubena kwikala mu kimye kya bya kukumya ne. Nangwa byonkabyo, Yehoba kechi waaluka ne. Twafwainwa kumuketekela byonkatu byamuketekejile Elaija. Kya kumwenako, umvwe bantu bakana Baibolo byo afunjisha, kechi twafwainwa kuchina kwibaleka kwamba biji ku michima yabo ne. Byonkatu byajinga Elaija, ne atweba twafwainwa kuketekela Lesa wa kine kolola bintu. Tuba bino kupichila mu kubula kwiketekela atwe bene, bino kupichila mu kuketekela mu Mambo anji anembeshiwa na mupashi anengezhiwa ‘kolola bintu.’—2 Timoti 3:16.

Bangauzhi ba kwa Baela babikile kitapisho kyabo pa kya kusokelapo bitapisho ne kwita pa jizhina ja lesa wabo. Bamwichile javula bingi amba: “Anweba Baela tukumbulaipo.” Baubiletu itee, kizhila ne kizhila. Baibolo waamba’mba: “Pakuba bino kechi kwajingapo jiwi nangwa mukumbu wa kwibakumbula ne.” Pa kushinkamana juba, Elaija wibakosamikile’mba, kampepo Baela walabama na mingilo kyo kyo abujila kwimukumbwila, kabji ne kuba’mba kampe waya ku kyolonyi na kupambuka, nangwa kampepo uji mu tulo ubena kukeba wa kumubushako. Elaija wibakambizhe’mba: “Jijishainga.” Kyamwekatu patoka kuba’mba wamwene ino mpopwelo ya kupopwela Baela amba bumbulwamaana, kabiji wakebelenga bantu ba Lesa kwimwena bene na meso amba aya mpopwelo yajinga ya bubela.—1 Bamfumu 18:26, 27.

Kepo bano bañanga ba kwa Baela “bajijishenga ne kwichibaula bene na mapoko ne na tumafumo monka mwayijile bisela byabo poso mashi byo apokomokelenga pa mibiji yabo.” Nangwa baubilenga bino, bapulwijilemotu mabula! “Kechi kwajingapo jiwi ne; kafwako nangwa umo wakumbwilepo ne, nangwa kutako muchima ne.” (1 Bafumu 18:28, 29) Ee kine, Baela wajinga ufwako. Kyajinga kintu kya kusombatu kyo aingijishe Satana kufumishamo bantu kwi Yehoba. Byonkatu byo kyajinga ku kala, kwingijila bankambo bangi mu kifulo kya kwingijila Yehoba kuletatu bumvu.—Salamo 25:3; 115:4-8.

Mukumbu

Pa kulemba juba, pano kyajinga ke kimye kya kwa Elaija. Wanengezhezhe kyakusokelapo bitapisho kwi Yehoba, kampe kyo bakundwile balwanyi baimenejile kuntundwa mpopwelo ya kine. Waingijishe mabwe 12, kampe na mulanguluko wa kuvululako ba mu mikoka jikumi ya bena Isalela kuba’mba bafwainwe nabo kulondela Mizhilo yapainwe ku mikoka 12. Kepo abikile kitapisho kyanji pa kyakusokelapo bitapisho ne kwichilapo mema avula, kampe o atapwile mu Kalunga ka Meditelanya kajinga pepi. Kabiji wapoyile ne lufulwa kuzhokoloka kya kusolokelpo kyonse ne kuyuzhamo mema. Byonkatu byo apele bañanga ba Baela jishuko ja kuba kiji kyonse kyo bafwainwe kuba kumwesha ye baketekejile, ne aye naye waubile bintu byamwesheshe nobe kafwako Yehoba kyo asa kubapo ne, pano bino aye mwine saamuketekejile.—1 Bamfumu 18:30-35.

Elaija byo apwishishe kunengezha byonse, walombele. Elaija wamwesheshe patokatu to bintu byanemene mu bwikalo bwanji mambo lulombelo lwanji kechi lwazhobakene ne. Kintu kitanshi, wakebele’mba bantu bayuke amba Yehoba ye “Lesa uji mu Isalela,” kechi Baela ne. Kya bubiji, wakebelenga kuyukisha bantu bonse’mba wajinga kalume wa Yehoba; ne kumona’mba lukumo ne munema yense byafwainwa kuya kwi Lesa. Kyapelako, wamwesheshe kuba’mba kechi wibalubileko bantu bo aikalanga nabo ne, mambo wakebeshe kumona Yehoba byo asa “kwalulula michima ya bantu.” (1 Bamfumu 18:36, 37) Nangwa kya kuba bajinga mu malwa ebeshijile na mambo a kubula bukishinka bwabo, Elaija watwajijile kwibatemwa. Mu milombelo yetu kwi Lesa, nanchi twakonsha kumwesha kijikila pa jizhina ja Lesa, kabiji ne kumwesha kwipelula ne kumvwina lusa bantu bakwetu babena kukeba bukwasho nyi?

Elaija saka akyangye kulomba, kyamweka mabumba a bantu azhinaukilenga’mba kana Yehoba naye usakumulengeshatu bumvu Elaija byonka byauba Baela nyi nangwa ne. Panyuma ya lulombelo, kechi pakijingapo kimye kya kuzhinauka nangwa kuzhinaukatu ne. Jishimikila jaamba’mba: “Ponkapo mujilo wa Yehoba waponene mwiulu nzu! ne kusoka mulambo wa kusoka, ne nkunyi ne mabwe ne mushiji ne kumisha aa mema ajinga mu lufulwa.” (1 Bamfumu 18:38) Byo ajingapo mukumbu wa kukumya! Nga bantu pa kumona kino baubilepo ka?

Bonse babijikile’mba, “Yehoba ye Lesa; Yehoba ye Lesa.” (1 Bamfumu 18:39) Pano popo bemwenejile bene bukine. Nangwa byonkabyo, bakijinga bakyangye kumwesha lwitabilo luji lonse. Kwambatu kine, kwitaba’mba Yehoba ye Lesa wa kine panyuma ya kumona mujilo kufuma mwiulu na mambo a lulombelo kechi lo lwitabilo ne. Onkao mambo, Elaija wibatundaikile kumwesha lwitabilo lwabo mu jishinda jikwabo. Wibabujile kuba byo bafwanyijilwe kuba kala—kukokela Mizhilo ya Yehoba. Mizhilo ya Lesa yaambile’mba bangauzhi ba bubela ne bapopwela bankishi bafwainwa kwipayiwa. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 13:5-9) Bano bañanga ba Baela bajinga balwanyi ba Yehoba Lesa basujijilemotu kyashinji nkebelo yanji. Nanchi bano bantu bafwainwe kwibobila lusa nyi? Byo kiji kuba’mba bano bañanga kechi bamweshenga lusa ku baana babula mambo bo basokelenga mu mujilo amba bekale ke milambo ya kusoka kwi Baela ne, nanchi kibafwanyijilwe kwibobila lusa nyi? (Byambo bya Mana 21:13; Yelemiya 19:5) Ine kwalepeshatu. Onkao mambo, Elaija wakambizhe’mba bepaiwe bonsetu, ne kya kine bonse bebepayile.—1 Bamfumu 18:40.

Bakajimbuluzhi bamo ano moba beluzhinauka bingi luno lweseko lwamwekele pa Mutumba wa Kamela. Bamo bakonsha kwakamwa’mba apo kampe bazelote ba bupopweshi bakonsha kwingijisha kino kyamwekele kutundaikilamo byubilo bya bukapondo byubiwa na bupopweshi. Kya bulandatu ke kya kuba’mba, bupopweshi bwavula mu ano moba bwivwanga mu byubilo bya bukapondo. Nangwa byonkabyo, Elaija aye kechi wajinga na muchima wa bukapondo ne. Waipayile bañanga ba bubela mambo Yehoba ye wamutumine kuba bino mu jishinda ja bololoke. Kunungapo, bena Kilishitu bakine bayuka’mba kechi bakonsha kuba byaubile Elaija kwipaya babi ne. Panyuma ya kwiya kwa Mesiasa, muzhilo wa baana ba bwanga bonse ba kwa Yesu ke yewa utanwa mu byambo Yesu byo aambijile Petelo amba: “Somekaimo mpoko yenu: mambo bonse basenda mapoko bakafwa ku mpoko.” (Mateo 26:52) Mu kimye kya kulutwe, Yehoba ukengijisha Mwananji mu kuba buchibamambo bwanji bwaoloka.

Mutembo wa mwina Kilishitu wakine ke wa kwikala bwikalo bumwesha lwitabilo. (Yoano 3:16) Jishinda jimo ja kubilamo kino ke kulondela kya kumwenako kya banabalume bakishinka nobe Elaija. Wapopwejilengatu Yehoba kwapwa kabiji wakambizhe ne bakwabo kubanga byonkabyo. Waambile na kuchinchika pa kusolola bupopweshi bo aingijishenga Satana kufumishamo bantu kwi Yehoba. Kabiji waketekejile mwi Yehoba kolola bintu mu kifulo kya kuketekela mu bulume bwanji mwine. Ee kine, Elaija walwilangako mpopwelo ya kine. Twayai atweba bonse tulondenga lwitabilo lwanji!

[Tubyambo twa mushi]

[Mabulañano pa peja 20]

Kwingijila bankambo bangi mu kifulo kya kwingijila Yehoba kuletatu bumvu

[[Kipikichala pa peja 21]

“Yehoba ye Lesa!”