BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w08 10/15 pp. 17-20
  • “Yehoba Bo Bulume Bwami”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • “Yehoba Bo Bulume Bwami”
  • Kyamba kya Usopa—2008
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Nafunjile Bukine
  • Mwingilo wa Bupainiya ne Mapesho Ajimo
  • Lufunjisho lwa ku Sukulu wa Gileada
  • “Ntanda ya Bantu Balusekelo”
  • Mukwetu wa Katataka wa Kwingila Nanji ne Mwingilo wa Katataka
  • Mapesho Afuma mu Bwikalo bwa Kwingila mu ‘Bulume bwa Yehoba’
  • Yehoba Wamfunjishe Kuba Kyaswa Muchima Wanji
    Kyamba kya Usopa—2012
Kyamba kya Usopa—2008
w08 10/15 pp. 17-20

“Yehoba Bo Bulume Bwami”

Byaambiwa na ba Joan Coville

Nasemekelwe mu July 1925 mu muzhi wa Huddersfield, ku England. Nasemekelwetu bunke kabiji nabelabelanga. Kwambatu kine, batata batemenwe kwamba’mba, “Kimye kyonse obewa inge mwela wa kupupatu ke kubela.” Kino kyamwekanyikile’mba kya kine!

BYO nakijinga mwanyike, bantangi ba mu bupopweshi balombanga bingi na mukoyo pa mutende, pano bino nkondo ya kibiji ya ntanda yonse byo yaishile batendekele kulomba pa lushinjilo lwa nkondo. Kino kyankumishe bingi kabiji kyandetejile luzhinauko mu milanguluko yami. Kyonkakya kimye, Annie Ratcliffe waishile ye wajingatu Kamonyi wa kwa Yehoba waikalanga ku yoya mpunzha.

Nafunjile Bukine

Annie witushijile buku waamba’mba Salvation kabiji waichile bamama amba batanweko ku mwisambo wa Baibolo wajinga mu nzubo yanji.a Bamama bangichile’mba ngye nabo. Nkivuluka mwisambo mutanshi ye besambilengapo. Baambilenga pa bukuzhi, kyankumishe bingi mambo uno mwisambo kechi walengelenga mukose ne. Wakumbwile mepuzho ami onse. Mulungu walondejilepo twayileko jikwabo. Pa kyonkakya kimye, balondolwelenga bungauzhi bwa kwa Yesu bwa kiyukilo kya moba a kupelako. Pa kumona bya malwa bibena kubiwa mu kyalo, bamama ne amiwa twafikenejiletu kuyuka’mba buno bo bukine. Jonkaja juba, betwichile’mba tukaye ku Nzubo ya Bufumu.

Mu Nzubo ya Bufumu namonañene na bapainiya bakyanyike, pe abo pajinga Joyce Barber (luno ke Ellis), ukingijila pamo na bena kwanji ba Peter ku Betele ya ku London. Najinga na mulanguluko wa kuba’mba mwingilo wa bupainiya muntu yense wamwingilapo kala. Ponkapotu natendekele kusapwila maawala 60 pa ñondo, nangwa kya kuba nayanga ku sukulu.

Byo papichile bañondo batanu, pa February 11, 1940, bamama ne amiwa twabatizwe pa kupwila kwa kijiiji mu muzhi wa Bradford. Batata kechi bakanyanga kuya na kupwila ne, nangwa kya kuba kechi baswile bukine ne. Pa kyonkakya kimye kyo nabatizwe, twayanga na kusapwila pachimpukila mukwakwa. Naingijileko mwingilo wa kushajika magazini ne matalakiti. Juba jimo pa Kibelushi, bantumine kuya na kwingijila pa mpunzha ya pa shitolo umo wapayankene bingi. Nakijinga na moyo wa kuchina bantu, ne kya kine namwenenga nobe bakwetu bonse ba ku sukulu bapichilenga ponkapa po naimene pachimpukila mukwakwa!

Mu 1940 kipwilo ko twayanga bekyabenye. Panyuma ya bino, bakwetu bavula bakyanyike baile mu kipwilo kikwabo. Nejizhañenye bingi ku mukulumpe utangijila pa bino. Wañambijile’mba “Inge ukeba bakwenu bakyanyike, yanga na kusapwila usa kwibatana.” Ne kya kine byo byo naubile! Kechi pabanjile ne, namonañene na Elsie Noble. Watambwijile bukine kabiji waikele mulunda nami wa kimye kyonse.

Mwingilo wa Bupainiya ne Mapesho Ajimo

Byo napwishishe sukulu, natwelele nkito ya ku mubiji ya kulama mali. Nangwa byonkabyo, byo namwene lusekelo lwa bakalume bamwingilo wa kimye kyonse ye bajinga naye, naikele bingi na kizaku kya kwingijila Yehoba mu mwingilo wa bupainiya. Mu May 1945, najinga bingi na lusekelo lwa kutendeka mwingilo wa bupainiya bwiikajila. Juba jitanshi jo natendekele bupainiya, mvula mukatampe wanokele bingi juba jonse. Bino natemenwe bingi pa kuya mu mwingilo wa kusapwila kya kuba’mba kechi nateleko muchima ku mvula ne. Nangwa byonkabyo, kukyofwa nkinga pa juba pa juba pa kuya mu busapwishi kwandengejile kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama. Nangwa kya kuba kechi nabayapo kufika makilogalamu 42 ne, nkyangye kuchibikizhapo mwingilo wami wa bupainiya nangwa juba jimo ne. Mu myaka yonse yapitapo, namona kuba’mba “Yehoba bo bulume bwami.”—Sala. 28:7.

Na mambo a kikonkwanyi kya kutendeka bipwilo bya katataka, bantumine mu mwingilo wa bupainiya wiikajila mu mizhi mwabujile Bakamonyi. Patanshi naingijile myaka isatu mu kyalo kya England kabiji ne ikwabo isatu mu kyalo kya Ireland. Byo naingijilenga bupainiya mu muzhi wa Lisburn mu kyalo kya Ireland, nafunjishanga mwanamulume umo wajinga nkwasho wa ba pashita mu Chechi wa ba Polotesitanti. Byo afunjile mafunjisho a bukine atanshi a mu Baibolo, washilañene na bakwabo bukine bo ayukile mu chechi mo ayanga. Bantu bamo bejizhañenyenga ku bantangi ba mu chechi kuba’mba alondolole ene mambo o afunjishenga ano mafunjisho. Waambile’mba ne umvwine kuba’mba wajinga mwingilo wami wa bwina Kilishitu wa kwambila mikooko amba nebafunjishanga mafunjisho a bubela. Nangwa kya kuba ba mu kisemi kyanji bamukanyanga, wipaine kwi Yehoba ne kumwingijila mu bukishinka kufika ne byo afwile.

Mwingilo wa bubiji wa bupainiya, bantumine mu taunyi wa Larne mu kyalo kya Ireland, naingijiletu bunke milungu itanu na umo mambo mukwetu mo twaingijilanga wayile na kutanwa ku kupwila kwajinga na mutwe wa kuba’mba, Kuvujilako kwa Bantu ba Lesa kwajingako mu muzhi wa New York, mu 1950. Mu yonkaya milungu najinga na bya kumwenako byavula bya lutundaiko mu mwingilo wa mu bujimi. Namonañene na bashetu bamo ba kikulumpe baswile kutambula buku umo wa mabuku etu ku ntendekelo ya myaka 20 yapichilepo. Pa myaka yavula yapichilepo, bamutangile buku bimye byavula ne kuyuka byonse mu muchima. Abo bene, mwanabo wamulume ne wamukazhi bonse baswile bukine.

Lufunjisho lwa ku Sukulu wa Gileada

Mu 1951, amiwa ne bakwetu bapainiya jikumi bafumine ku kyalo kya England, betwichile kuya na kutanwako ku sukulu wa nambala 17 wa Gileada kukabeta ka ku bulenge bwa Lansing, mu muzhi mukatampe wa New York. Neyowele bingi mikambizho ya mu Baibolo mu boba bañondo! Pa kyokya kimye banyenga kechi bajinga mu Sukulu wa Mwingilo wa Lesa mu bipwilo mo bajinga ne, pano bino ku sukulu wa Gileada atweba banyenga betupele mwingilo wa kupana majashi mu sukulu ne masawakya. Twaumvwine bingi moyo! Jashi jami jitanshi, nazakamine bingi. Mufunjishi, mulongo Maxwell Friend wañambijile mu kuseka’mba: “Byo waji kutendeka kwamba jashi kechi wajinga na moyo nobe bañambi bonse bamba bulongo ne, pano obewa wajinga na moyo kufumatu ku ntendekelo kufika ne ku mpelo ya jashi.” Mu kimye kya sukulu, bonse twakomejileko mu kwamba byambo ku luonde saka twakasuluka. Kechi pabanjile ne, sukulu wetu wapwile kabiji betutumine kuya na kwingijila ku byalo bingi. Bantumine kuya na kwingijila ku Thailand!

“Ntanda ya Bantu Balusekelo”

Nalangulukile kuba’mba bwajinga bupe kufuma kwi Yehoba pa kutuma Astrid Anderson kwikala mukwetu wa kwingila nanji bumishonale mu kyalo kya Thailand. Twapwishishe milungu itanu na ibiji mu bwato pa kuba’mba tukafike. Byo twafikile mu muzhi mukatampe wa Bangkok, twataine mu muzhi muji bisankanyi byatama bingi kabiji mato oo baingijishanga kuya ku mapunzha apusana pusana mambo kechi kwajinga mikwakwa ne. Mu 1952, bamwingilo wa bufumu bakepele bingi mu Thailand kechi bafikile ku 150 ne.

Kimye kitanshi kyo twamwene Kyamba kya Usopa mu mulaka wa Kithai, twalangulukile’mba ‘Tukakonsha byepi kwamba uno mulaka?’ Kyashupile bingi kwamba byonka byo bamba. Kya kumwenako, kyambo kya khaù umvwe kyaambiwa na jiwi jaya peulu bino jakuluka kilumbulula “mupunga” kabiji kyambo kimotu inge kyaambiwa na jiwi jakuluka kilumbulula’mba “byambo.” Onkao mambo, juba jitanshi jo twajinga mu mwingilo wa kusapwila, “twapayankene na kwambila bantu” amba “twimuletelako mupunga wawama” mu kifulo kya kwamba’mba “byambo byawama”! Na mambo a kwituseka kimye kyabaya twafunjile mulaka.

Bantu bamba mulaka wa Kithai baji bingi na lusekelo. O ene mambo kyalo kya Thailand kyo bekitelela amba ntanda ya bantu balusekelo. Mwingilo wetu mutanshi wajinga wa kwingijila mu muzhi wa Khorat (luno bamutela’mba Nakhon Ratchasima), ko twaingijile myaka ibiji. Palutwe kacheche, betutumine mu muzhi wa Chiang Mai. Bantu bavula bamba mulaka wa Kithai kechi bayuka Baibolo ne. Mu muzhi wa Khorat nafunjishanga mukulumpe utala pa ofweshi wa makalata. Twisambilenga pa mushakulu Abalahama. Uno wamulume byo aumvwine jizhina ja Abalahama kala, wainawine bingi mutwe wanji. Kechi pabanjile ne, nayukile namba kechi iye Abalahama muntu umo ye twisambilengapo ne. Uno mukulumpe walangulukilenga’mba naambilenga pa Abalahama Lincoln, wajingapo ndamakyalo kala mu United States!

Twiyowele bingi kufunjisha Baibolo bantu bakishinka bamba mulaka wa Kithai, bino pa kimye kimotu, bantu bamba uno mulaka betufunjishe byo twafwainwa kwikala na lusekelo ne bwikalo bwapela. Uno mulanguluko wawamine bingi, mambo nzubo ya bamishonale itanshi yo twajingamo mu Khorat, kechi mwajinga malaichi nangwa mema a ku mipompi ne. Mu uno mwingilo twafunjile “byonse . . . byafyamika bya kuyuka mwa kubijila ne mwa kukajijilwa.” Nobe mutumwa Paulo twayukile byo kilumbulula “kuba byonse mwi aye unkosesha.”—Fili. 4:12, 13.

Mukwetu wa Katataka wa Kwingila Nanji ne Mwingilo wa Katataka

Mu 1945, naile na kufwakasha ku London. Mu kyonkakya kimye kyo naile na kufwakasha nakafikile ku mazubo mo basungila bintu bya kishakulu na bakwetu bapainiya, balongo ne banyenga baingijilanga pa Betele. Umo pe abo wajinga Allan Coville, Palutwe kacheche, wayile na kutanwako ku sukulu wa nambala 11 wa Gileada. Bamutumine kuya na kwingijila ku kyalo kya France apa bino ne ku Belgium.b Palutwe kacheche, byo nakingijilenga bumishonale mu Thailand, wangipwizhe’mba ansongole, ne amiwa naswile.

Twisongwele pa July 9, 1955 mu muzhi wa Brussels, mu kyalo kya Belgium. Kimye kyonse nalangulukangapo kuya ku Paris na kufwakasha, onkao mambo ba Allan bafukwile’mba tukaye ne na kutanwako ku kupwila kwa kijiiji kukalondelapo. Byo twakafikile kokwa, ponkapotu ba Allan bebapele mwingilo wa buntuntuluzhi pa kupwila kwa kijiiji konse. Kimye kyonse bayanga lukelokelo, kabiji twabwelangatu bufuku ku kibamba ko twafikijile. Nangwa byonkabyo, naile na kufwakasha ku Paris, bino ba Allan nebamwenangatu palepa byobya inge baji pa mutuntamo (pulatifomu)! Nangwa byonkabyo, natemenwe bingi pa kumona balume bami bo nasongwelweko byo bebengijishe kukwasha balongo ne banyenga, kabiji kechi najingapo na luzhinauko mu milanguluko yami ne, mambo nayukile kuba’mba inge Yehoba ye wanemesha mukachi ka masongola etu, tukekala balusekelo.

Masongola nao andengejile kuya na kusapwila ku nyaunda ingi mu kyalo kya Belgium. Byonse byo nayukile pa kyalo kya Belgium ke bya kuba’mba yo mpunzha mo balwila nkondo, bino naishile kuyuka’mba bantu bavula bekalamo ke bantu ba mutende. Mwingilo wa kusapwila wakebewenga amiwa kufunda mulaka wa Kifulenchi wambiwapo kukabeta ka ku bulenge mu kyokya kyalo.

Mu mwaka wa 1955, mu Belgium mwajinga basapwishi 4,500. Ba Allan ne amiwa twaingijile pa Betele ne mu mwingilo wa kwenda pepi na myaka 50. Pa myaka ibiji ne kichika, twaendangatu pa nkinga, kukunkuluka ne kukanjila tutumbatumba mu kimye kya mayoo nangwa mute inge wazonga. Pa myaka yavula, twaikala ku mazubo apusana pusana a bakwetu Bakamonyi akila pa 2,000! Javula namonañananga na balongo ne banyenga babujile butuntulu bwa mubiji bwawama bino baingijilanga Yehoba na ngovu yabo yonse. Bya kumwenako bya bano balongo byantundaikanga bingi kubula kuleka mwingilo wami. Pa kupwisha kufwakesha bipwilo ku mpelo ya mulungu ne mulungu, twatundaikwanga bingi. (Loma 1:11, 12) Ba Allan bajinga balunda nami ba kine kine. Monka mwaambila byambo bya kine biji mu Musapwishi 4:9, 10 amba: “Meso abiji maya, . . . mambo inge umo wapona, mukwabo ukamushikula”!

Mapesho Afuma mu Bwikalo bwa Kwingila mu ‘Bulume bwa Yehoba’

Mu myaka yapitapo, ba Allan ne amiwa twajinga na bya kumwenako bya lusekelo byavula mu kukwasha bantu kwingijila Yehoba. Kya kumwenako, mu 1983 twafwakashijile kipwilo kyamba Kifulenchi ku Antwerp, ko twakekajile na kisemi kimo kyatambwijile mulongo wa kyanyike wa jizhina ja Benjamin Bandiwila, wafumine ku kyalo kya Zaire (luno kitelwa’mba Democratic Republic of Congo). Benjamin wavilukijile ku Belgium pa kuba’mba afunde kufika palepa. Witwambijile’mba, “Nkomoka bingi bwikalo bwenu bo mwikelamo bwa kwipana mu mwingilo wa Yehoba.” Ba Allan bamukumbwile’mba: “Ubena kwamba’mba witukomoka atweba; bino obewa ubena kukeba nkito ya ku mubiji. Nanchi kechi wayuka’mba byapusana nenyi?” Uno mukumbu wa kubula kupita mu mbaji walengejile Benjamin kulanguluka pa bwikalo bwanji. Palutwe kacheche, byo abwelele kwabo ku Zaire, watendekele mwingilo wa bupainiya kabiji pa kino kimye uji mu Kometi ya Musampi.

Mu 1999 bantumbwile pa nshingo pa kuba’mba bafumyepo kintu kyatumbile pa kikolomeno. Kufumatu kyokya kimye, nanemangatu makilogalamu 65. Njitu nobe ‘kijiilo kya buchimba.’ Nangwa byonkabyo, namusanchila bingi Yehoba kuba’mba wampa “bukata bwine bwa bulume” bwanji. Panyuma ya kuntumbula, Yehoba wapelesheko bintu pa kuba’mba ngye na ba Allan jikwabo mu mwingilo wa kwenda. (2 Ko. 4:7) Mu March 2004, ba Allan bafwijile ku tulo. Nebavuluka bingi, pano bino ntekeneshiwa bingi byo nayuka’mba baji mu kivuluko kya Yehoba.

Lelo jino, nji na myaka ya kusemwa 83, kabiji naingila mu mwingilo wa kimye kyonse kukilaila pa myaka 63. Nakibambakana mu mwingilo wa kusapwila, mfunjishisha lufunjisho lwa Baibolo pa nzubo ne kwingijisha kimye kyonji nakyo kwambila bantu pa buwame bwa nkebelo ya Yehoba. Kimye kimo ndanguluka namba, ‘Bwikalo bwami kana inge buji byepi umvwe kechi natendekele bupainiya mu 1945 ne?’ Pa kimye kya kunyuma, kubula kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama kwandengelanga kubula kwingilako uno mwingilo. Byo natemenwepo kuba’mba natendekele mwingilo wa bupainiya byo nakijingatu mwanyike! Nayuka namba umvwe twabika Yehoba kulutwe yetu, ukekala ke bulume bwetu.

[Tubyambo twa mushi]

a Buku wa Salvation wanembelwe mu 1939. Ano moba kechi upulintwa ne.

b Jishimikila ja Mulongo Coville jaambiwa mu Kyamba kya Usopa kya March 15, 1961.

[Kipikichala pa peja 18]

Na mukwetu mo twaingijilanga Astrid Anderson (ku kilujo)

[Kipikichala pa peja 18]

Mu mwingilo wa kwenda na balume bami, mu 1956

[Kipikichala pa peja 20]

Na ba Allan mu 2000

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu