Nanchi Muchina Bafu Nyi?
BAVULA bakumbula buno bwipuzho amba, “Ine. Mambo ka o nafwainwa kuchiina?” Baitabila kuba’mba bafu kya kine bafwa. Nangwa byonkabyo, bavula baitabila kuba’mba bafu batwajijila kwikala bomi mu bumupashi.
Mu kyalo kya Benin, kumuzhika wa Africa, bavula baitabila’mba bafu bakonsha kubwela na kwipaya ba mu kisemi kyabo. Bantu bapotesha bipe byabo nangwa kwitwezha mu nkongole ya kupana ku bitapisho bya banyama ne ku bisho kuba’mba batokeshe balongo babo bafwa ku muchima. Bantu bamo bapopwela mipashi, baitabila’mba muntu uji na mupashi ubula kufwa, kabiji wakonsha ne kwisamba na bantu bomi. Bakwabo nabo baji na bibamwekejile bibalengela bingi kwikala na moyo, mambo balanguluka’mba byaubiwe na mambo a mipashi ya bafu.
Muntu umo wapichilepo mu kintu kya uno mutundu aye Agboola, waikalanga kwipi na mupaka wa kyalo kya Benin ne kya Nigeria waambile’mba: “Kupopwela mipashi kwaalukatu ke kisela mu nyaunda yetu. Mu ino nyaunda muji kisho kya kovwa bitumbi, kwibinengezha kuya na kwikala ku ntanda ya bapashi. Javula nakonkanyanga mulola ushalapo wa kovwela bitumbi ne kutokanya na mabula amo. Bino inge nashinga uno muchi ku buta bwami bwa kifwefwe, nasanzanga na jiwi jikatampe kutela nyama ye nkeba kuloza. Byubilo bya uno mutundu byavula bingi kabiji bantu bebimona nobe bibakwasha bingi. Nangwa byonkabyo, bintu bimo bya kupopwela mipashi byandetelanga bingi moyo.
“Baana bami babalume babiji byo bafwile lufu lwa kubula kuketekela, nakalakenyenga namba kuji wibalowa. Pa kukeba kuyuka kyaipayile baana bami, nayile ku ñanga. Uno ñanga wambujile amba ee kuji wibalowa. Naikajile bingi na bulanda byo anungilepo kumbula’mba baana bami babena kupembelela ku ntanda ya bapashi kwikala bakalume ba yewa mulozhi wibalowele panyuma ya lufu lwanji. Uno ñanga wakikulumpe wanungileko ne kuba’mba mwanami wa busatu naye bakamulowa. Papichiletu moba acheche, uno mwana naye wafwile.”
Palutwe kacheche, Agboola wasambakene ne John, Kamonyi wa kwa Yehoba wafumine mu kyalo kyo batentakana nakyo kya Nigeria. John waingijishe Baibolo kumulumbulwila kimweka ku muntu umvwe wafwa. Ino ndumbulwilo yapimpwile bwikalo bwa kwa Agboola. Ndumbulwilo ya uno mutundu ne anweba yakonsha kupimpula bwikalo bwenu.
Nanchi Bafwa Bekala Bomi Nyi?
Ñanyi wakosha kukumbula bulongo buno bwipuzho? Kafwako muntu upopwela mipashi wakonsha kukumbula bulongo buno bwipuzho ne. Kanatu Yehoba Mulenga wa bintu byonse bipema “bya mwiulu ne bya panopantanda, ne bimweka ne bibula kumweka,” ye wafwainwa kukumbula bulongo. (Kolose 1:16) Yehoba walengele bamalaika kwikala mwiulu mu bumupashi kabiji walengele bantu ne banyama kwikala panopantanda. (Salamo 104:4, 23, 24) Bumi bwa bintu byonse bipema bwaimenatu pe aye kwapwa. (Lumwekesho 4:11) Akimonai byaamba Mambo a Lesa Baibolo pa mambo a lufu.
Yehoba ye mutanshi waambile pa lufu. Wajimwineko ba Adama ne Evwa kuba’mba inge babula kumukokela bakafwa. (Ntendekelo 2:17) Kino kyalumbulwilenga ka? Yehoba walumbulwile’mba: “Obewa wi lukungu, ne ku lukungu ko ukabwela.” (Ntendekelo 3:19) Muntu umvwe wafwa mubiji wanji ubola ne kubwela ku lukungu. Bumi kechi bwikalako ne.
Ba Adama ne Evwa byo bamwesheshe milengulwila, bebachibijile mambo a lufu. Nangwa byonkabyo, kechi bo bajinga batanshi kufwa ne. Mwanabo aye Abela ye wajinga mutanshi kufwa. Bamwipayile kwi kolojanji Kaina. (Ntendekelo 4:8) Kaina kechi wajingapo na moyo wa kuba’mba nkasanji wafwile wakonsheshe kushinkanya nanji ne. Bino, Kaina waakaminweko bantu bomi byo bakonsheshe kumuba.—Ntendekelo 4:10-16.
Byo papichile myaka yavula, Heloda mfumu waakaminwe bingi bamfunji batubangabanga byo bamubujile’mba “mfumu wa Bayudea” wasemwa mu ntanda yanji. Pa kukebesha kufumyapo uno mfumu, Heloda wafukwilepo kwipaya baana babalume bonse bajinga na myaka ya kusemwa ibiji mu Betelema. Bino malaika wamujimwineko Yosefwa amba senda Yesu ne Maliya “unyemene mu Ijipita.”—Mateo 2:1-16.
Heloda byo afwile, malaika waambijile Yosefwa kubwela mu Isalela, ‘mambo aba bonse basakilenga kwipaya mwana bafwile.’ (Mateo 2:19, 20) Malaika, aye mupashi wayukile kuba’mba Heloda kechi wakonsheshe kumwipaya Yesu ne. Yosefwa kechi wajinga na moyo wa kuchina Heloda mfumu wafwile ne. Nangwa byonkabyo, Yosefwa wajinga na moyo wa kuchina mwana Heloda aye Akeleusa wakanamine byo akonsheshe kumuba. Yosefwa ne kisemi kyanji bayile na kwikala mu Ngalilea kufuma kwaikelanga Akeleusa.—Mateo 2:22.
Ano mashimikila abena kwitukwasha kuyuka’mba bafwa kafwako kyo bakonsha kuba ne. Pano, twakonsha kwambapo’mba ka pa byapichilemo Agboola ne bantutu bakwabo?
“Bandemona,” Nangwa Bapashi Babipa
Yesu byo akomene, watalañenepo na bapashi babipa. Bano bapashi bamuyukile Yesu kabiji bamutelele’mba “Mwana Lesa.” Yesu naye wibayukile. Kechi bajinga mipashi ya bantu bafwa ne. Bino, Yesu wibayukile’mba bajinga “bandemona” nangwa’mba bapashi babipa.—Mateo 8:29-31; 10:8; Mako 5:8.
Baibolo waamba pa bilengwa bya mupashi byakishinka kwi Lesa ne bapashi bamusatukijile. Buku wa Ntendekelo waamba’mba Yehoba byo apangile ba Adama ne Evwa bamwesheshe milengulwila mu bujimi bwa Edena, wabikile bakelubi nangwa’mba bamalaika ku musela wa bujimi bwa Edena kuchina’mba bakabwelamo. (Ntendekelo 3:24) Kyamweka kino kyo kyajinga kimye kitanshi bilengwa bya mupashi kumweka ku bantu.
Palutwe kacheche, bamalaika bamo baishile panopantanda ne kwaluka mu bumuntu. Yehoba kechi wibatuminepo kwiya na kwingila mwingilo panopantanda ne. Bino ‘bashile bwikalo bwabo bene’ bwa mwiulu. (Yuda 6) Milanguluko yabo yajinga ya lunkumbwa. Basongwele banabakazhi, basemenamo ne baana biyangala batelwanga’mba Banefile. Banefile ne shabo nsatuki bayuzhizhe ntanda na bukapondo ne bubi. (Ntendekelo 6:1-5) Yehoba wafumishepo bubi kupichila mu kuleta Muyulo wa ntanda yonse mu moba a kwa Nowa. Muyulo waonawine bantu bonse batama, banabalume ne banabakazhi kuvwangakotu ne biyangala byabo. Ki ka kyamwekejile bamalaika?
Muyulo wibalengejile kwialula mu bumupashi ne kubwela mwiulu. Nangwa byonkabyo, Yehoba wibakainye kubwela na ‘kulama mu bukulumpe bwabo bene.’ (Yuda 6) Baibolo waamba’mba: ‘Lesa kechi wibalekeletu bamalaika byo balengele mambo ne, bino wibatayile panshi mu Tatalusa, ne kwibabika mu bimbo bya mfishi, kuba’mba balaminwe kije.’—2 Petelo 2:4.
Tatalusa kechi mpunzha yonkayetu ne, iji nobe kaleya muji bandemona babula bulume bwa kwingila mingilo. Bandemona luno kechi bakonsha kwialula mu bumuntu ne, pano bino bakiji na bulume bwa kongola ne kutamisha milanguluko ya bantu. Baji na bulume kukila bantu ne banyama. (Mateo 12:43-45; Luka 8:27-33) Kabiji bajimbaika bantu kupichila mu kwifwanyikizha kwikala nobe mipashi ya bantu bafwa. Mambo ka? Bakeba bantu kusankilapo mpopwelo itokesha Yehoba pa muchima ne kwibavulañanya pa mambo a bimweka ku muntu umvwe wafwa.
Bya Kushinda Moyo
Agboola wayukile buneme bwa kufunda Baibolo byo aamba pa mambo a bafu ne kuyuka bapashi byo boba. Wakebeshe bingi kuyukilapo byavula. Watendekele kutanga Baibolo ne mabuku alumbulula Baibolo ne John. Agboola kyamutekeneshe bingi byo ayukile’mba baana banji baji mu bilende kechi babena kupembelela mu ntanda ya bapashi kwikala bakalume ba yewa wibalowele ne.—Yoano 11:11-13.
Agboola wafuukwilepo kuba’mba wafwainwa kuleka byubilo byonse bya kupopwela mipashi. Wasokele bintu byonse bya bingelekezha byo ajinga nabyo. (Byubilo 19:19) Bamo ba mu nyaunda bamuchiinyenga’mba mipashi ika muba kyatama. Bino Agboola kechi wachiine ne. Walondejile lujimuno luji mu Efisesa 6:11, 12 lwaamba’mba: “Vwalai byonse bya nkondo bya Lesa . . . mambo kulwa kwetu . . . kwa na bapashi babipa.” Bino bya nkondo ya ku mupashi byavwangamo bukine, bololoke, mambo awama a mutende, lwitabilo ne mpoko ya kwa aye mupashi, mambo a Lesa. Bino bya nkondo byalengelwe na Lesa uji na bulume bonse!
Agboola bamupachile bingi ku bakwabo ne ku balongo banji kimye kyo alekele byubilo byavwangamo kupopwela mipashi. Nangwa byonkabyo, pa Nzubo ya Bufumu ya Bakamonyi ba kwa Yehoba, watainepo balunda nanji baitabila mu bifunjisha Baibolo.
Pa kino kimye, Agboola wayuka kuba’mba katatakatu Yehoba akafumyepo bubi bonse panopantanda ne kwibalekesha bandemona mingilo yabo. Kabiji ku mpelo, ukebonauna. (Lumwekesho. 20:1, 2, 10) Lesa ukasangula “bonse baji mu bilende” panopantanda. (Yoano 5:28, 29) Pa bantu bo akasangula pakekala ne ba Abela, baana bo baipayile kya lunkanankana kwi Heloda mfumu ne bantutu bakwabo bavula. Agboola waitabila kuba’mba baana banji basatu nabo bakasangulwa. Batemwe benu bafwa nabo bakonsha kusangulwa. Aba bonse bakasangulwa bakeya kuvuluka’mba kimye kyo bafwile kufika ne pa kusangulwa, kechi bayukilepo nangwa kimo pa bisho byo baubilenga pe abo ne.
Onkao mambo, kechi mwafwainwa kuchina bafu ne. Mwakonsha kutwajijila kupembelela kimye kyo mukekala pamo jibiji na batemwe benu bafwa. Byo mukipembelela kyo kya kimye, nanchi kuba mwatendeka kufunda Baibolo pa kuba’mba mukoseshe lwitabilo lwenu nenyi? Pwanañanainga na boba baitabila mu bifunjisha Baibolo. Inge mupopwela mipashi mu mashinda amweka nobe kechi mubena kwiipopwela ne, kukwata ku lusono ne, mwafwainwa kwikileka. Izhikijilai ku bandemona kupichila mu kuvwala “byonse bya nkondo bya Lesa.” (Efisesa 6:11) Bakamonyi ba kwa Yehoba bakatemwa bingi kwimukwasha kuba bino. Bafunjisha lufunjisho lwa kubula kulipilisha kwingijisha buku wa Nanchi Baibolo Kine Ufunjisha’mba Ka?a
Agboola, luno kechi uchina bafu ne, kabiji wafunda bya kushinda bandemona. Waamba’mba: “Kechi nayuka waipayile baana bami basatu ne. Kufumatu kimye kyo natendekele kwingijila Yehoba, nasemene baana bakwabo batanu na babiji. Kafwako nangwa umo wa mu ntanda ya bapashi wibobapo kyatama ne.”
[Tubyambo twa mushi]
a Wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.
[Mabulañano pa peja 28]
Agboola luno kechi uchina bafu ne, kabiji wafunda ne bya kushinda bandemona
[Kipikichala pa peja 27]
Kaina kechi wajingapo na moyo wa kuba’mba nkasanji wafwile wakonsheshe kushinkanya nanji ne