Londai Lwitabilo Lwabo

Wafunjile kwi Nkambo bya Kulekelako Bantu Mambo

PETELO kechi walubilemo kintu kyatama kyo aubile kimye kyo bakinkenye meso ne Yesu ne. Byo bakinkenye meso, nanchi Yesu walefwilwe nangwa kuzhingila nyi? Kechi twayukisha bulongo ne; jishimikila janembelwe na lutangijilo lwa Lesa jaambatu amba ‘Nkambo wafutulukile, kamutale Petelo.’ (Luka 22:61) Bino byo bamutajile, Petelo wamwene’mba kintu kyo aubile kyatamine bingi. Wavulukile’mba wauba kintu Yesu kyo aambijilepo jimo, kintu kyonka Petelo kyo akaine’mba kechi ukekyuba ne. Wakaine Nkambo yanji ye atemenwe. Kyamweka jino juba jamutamijile bingi Petelo kukila moba onse kabiji waikele na bulanda.

Nangwa byonkabyo, kino kechi kyamulengejile kutaya lwitabilo lwanji ne. Na mambo a kuba Petelo wajinga na lwitabilo lwakosa, wapimpwile byubilo byanji ne kufunda lufunjisho lwanema bingi kwi Yesu. Lwaambilenga pa kwilekelako mambo. Atweba bonse twafwainwa kufunda luno lufunjisho, onkao mambo, twayai tumone byaubile Petelo.

Mwanamulume Wakebanga Kufunda Byavula

Pa bañondo batanshi batanu na umo mu muzhi wanji wa Kapenama, Petelo wasolomokele ne kwipuzha’mba: ‘Nkambo, kana mulongo wambala mambo, amiwa namulekela jinga? Jitanu na jibiji nyi?’ Kyamweka Petelo walangulukile’mba walekelangako bingi bakwabo mambo. Kiji bino mambo bantangi ba bupopweshi pa kyokya kimye bafunjishanga’mba muntu wafwainwe kulekelako mukwabo mambo bimye bisatu kwapwa! Yesu wakumbwile’mba: ‘Kechi jitanu na jibiji ne; poso pa makumi atanu na abiji ne jitanu na jibiji.’ —Mateo 18:21, 22.

Nanchi Yesu waambijilenga Petelo kubala bimye byakonsha kumulenga mukwabo mambo nyi? Ine; kupichila mu kuvuzha bimye 7 kwikala bimye 77, Yesu waambijilenga Petelo amba kafwako pa kupezha pa kulekelako bantu mambo ne. Yesu wamwesheshe’mba, Petelo wajinga na muchima wakosa kabiji wa kubula kulekelako bantu mambo wajingapo na bantu bavula pa kyokya kimye. Uno muchima walengelanga bantu kubula kulekelako bakwabo mambo ubatu nobe bebanemba mu buku wabo wa makongole. Pano bino, kulekelako mambo kukeba Lesa kuji nobe bumpanyi bubula kukenda kintu.

Petelo kechi wipachikile ne Yesu ne. Abya lufunjisho lwa kwa Yesu lwamufikile pa muchima nyi? Kimye kimo, tufunda bya kulekelako bakwetu mambo umvwe twaikala mu lukatazho. Onkao mambo, twayai twisambe pa bintu byamwekele pepi na lufu lwa kwa Yesu. Pa kikye kimye kyakatezhe, Petelo waubile bintu byavula byalengejile Nkambo yanji kumulekelako mambo.

Bintu Byalengejile Kwibalekelako Mambo

Kimye kyafikile ke mabanga pa juba japeleleko ja bwikalo bwa kwa Yesu panopantanda. Yesu wakijinga na byavula bya kufunjisha batumwa banji—kyakumwenako, pa mambo a kwikepesha. Yesu wamwesheshe kwikepesha kupichila mu kwibovwa ku maulu, mwingilo waingilanga bakalume bayanji. Patanshi, Petelo wazhinaukile byakebelenga kuba Yesu. Wakaine kumovwa ku maulu. Kyalondejilepo, waambijile Yesu amba amovwe ku maboko ne ku mutwe kechi ku maulu konkatu ne! Yesu kechi wazhingijile ne, bino mu butekanye walumbulwile buneme ne mwatajile kintu kyo aubilenga.—Yoano 13:1-17.

Nangwa byonkabyo, palutwe kacheche batumwa banji batendekele kwipachika kukeba kuyuka wajinga mukulumpe pakachi kabo. Petelo naye wamwesheshenga kino kyubilo kya kukeba kwikala mukulumpe pa bakwabo. Bino, Yesu wibolweleko ne kwibatakaika pa bintu byawama byo baubile—kwikala bakishinka kwi Nkambo yabo. Nangwa byonkabyo, waambijile jimo amba bonse bakamunyema. Petelo wakumbwile’mba kechi ukamusha Yesu nangwatu pa juba ja kumwipaya ne. Kupusanako, Yesu waawijile jimo amba, Petelo ukamukana Nkambo yanji bimye bisatu pa jonkaja juba shikombwe saka akyangye kukokola jibiji ne. Petelo kechi wapachikilengatu Yesu ne, bino witotelenga ne kwitota amba ukekala wakishinka bingi kukila batumwa bakwabo!—Mateo 26:31-35; Mako 14:27-31; Luka 22:24-28.

Nanchi Yesu wamuzhingijile Petelo nyi? Ine, mambo nangwatu mu kikye kimye kyakatezhe Yesu watwajijile kumonamo byawama mu batumwa banji bambulwakoloka. Wayukile’mba Petelo ukamukana, pano bino waambile’mba: “Amiwa nakulombejile obewa namba, lwitabilo lobe kechi lupwe ne; ne obewa, pa kwaluluka jibiji, ukoseshe ne bakwenu.” (Luka 22:32) Mu jino jishinda, Yesu waketekejile’mba Petelo ukengijilapo pa kino kintu kyatama ne kwikala wakishinka jibiji. Kine, uno ke muchima wawama wa kulekelako bantu mambo!

Palutwe kacheche mu bujimi bwa Ngesemani, Petelo wakebewenga kumololako bimye byavula. Yesu wamwambijile aye pamo ne Yakoba ne Yoano kulabanga kimye kyo ayile na kulomba. Yesu wajinga bingi na bulanda kabiji wakebewenga kumukwasha, bino Petelo ne bakwabo bakupukijilwenga mu tulo. Yesu waambile bino byambo bya kumwesha lusa ne kwibalekelako mambo amba: “Muchima kine waswa, pakuba mubiji wanekena.”—Mako 14:32-38.

Palutwe kachechetu, kiombe kya bantu kyafikile saka basenda masoko, mapoko ne tukonkolo. Kino kyajinga kimye kya kuba bintu na maana. Bino, aye Petelo waubile kanswatu, wafikenetu kusomona mpoko yanji ne kusumba Malikusa, kalume wa ñanga mukatampe, kabiji wabwela wamukopola ne kutwi. Mu butekanye, Yesu waolweleko Petelo, kubuka mwanamulume ne kulumbulula jifunde ja kubula kulwa na bantu jibena kulondela ne boba bamulondela lelo jino. (Mateo 26:47-55; Luka 22:47-51; Yoano 18:10, 11) Pa kikye kimye, Petelo waubile bintu byatama byavula byamulekejileko Nkambo yanji. Kulubankanya kwanji kwitumwesha’mba “atweba bonse twituntula mu bintu byavula.” (Yakoba 3:2) Ñanyi mwi atweba ubula kukeba Lesa kumulekelako mambo pa juba pa juba? Mambo nangwatu Petelo pa bobwa bufuku walubankenye bintu byavula. Waubile kintu kikatampe kyatama bingi.

Kintu Kikatampe Kyatamishe Petelo

Yesu waambañene na kiombe kya bantu amba umvwe bamukebelenga, bafwainwe kuleka batumwa banji kuya. Petelo waikeletu saka atala kiombe byo kyakwachile Yesu. Kepo Petelo anyemene byonka byaubile batumwa bakwabo.

Byo banyemene, Petelo ne Yoano bakemene kampe kwipi na nzubo ya kwa Anasa wajinga kala Ñanga mukatampe, ko bamutwajile Yesu patanshi na kumutebawisha. Yesu byo bamufumishe ku ino nzubo, Petelo ne Yoano bamulondejilenga “katwezhimina.” (Mateo 26:58; Yoano 18:12, 13) Petelo kechi wajinga na moyo ne. Kine, wachinchikile bingi pa kubatu’mba alondele. Kiombe kya bantu kyajinga na bilwilo, kabiji pa kyokya kimye Petelo saka akozhapo kala umo. Nangwa byonkabyo, pa kikye kimye, mu bino byonse byaubile Petelo kechi tumonamo butemwe bubula kupwa bo aambijilepo jimo ne, ko kuba’mba kufwila pamo ne Nkambo yanji.—Mako 14:31.

Byonka byajinga Petelo, bavula lelo jino balondela Kilishitu “katwezhimina” kya kuba kafwako ne wakonsha kwibamona ne. Bino kwesakana na byanembele mwine Petelo, jishinda jawama kulondelamo Kilishitu ke kukakachila kwi aye, kulondela bintu byonse byo aubanga kechi na mambo a byakonsha kufumamo ne.—1 Petelo 2:21.

Petelo byo alondejilenga katwezhimina, wafikile ku jijiba ja nzubo ikatampe imo yawama mu Yelusalema. Ino yajinga nzubo ya kwa Kaifasa, munonshi kabiji ñanga mukatampe wa bulume. Mazubo a uno mutundu beashimikanga mu kipango ne na jijiba ku meshijilo. Petelo byo aishile ku jijiba bamukainye kutwela. Yoano aye wajinga mukachi, waishile ne kwambila kalume watwezhezhenga bantu kuswisha Petelo kutwela. Kyamweka Petelo kechi waikele pamo na Yoano ne; nangwatu kutwela mu nzubo ne kwimana kwipi na Nkambo yanji ne. Aye waikele mu kipango pamo na bazha ne bakalume bamo baikele ku mutengatenga wa mujilo kimye kya bufuku kwajinga mashika, saka bamona bakamonyi ba bubela bashinawinenga Yesu byo batwelelenga ne kulupuka mu nzubo.—Mako 14:54-57; Yoano 18:15, 16, 18.

Na mambo a kyeya kya mujilo, nsongwakazhi watwezhezhe Petelo pa jijiba wamumwene. Wamuyukile. Wamushiine’mba: “Ne anweba mwaji na Yesu mwina Ngalilea.” Kwakubula kuyuka kino, Petelo wakaine’mba kechi wamuyukile Yesu nangwa kuyuka byaambilengapo nsongwakazhi ne. Wafuminepo ne kukemana kwipi na jijiba ne kwilulumbwizha, bino nsongwakazhi mukwabo wamumwene ne kwamba kintutu kimo amba: “Uno naye wajinga na Yesu mwina Nazala.” Petelo wachipile’mba: ‘Kechi namuyuka awo muntu ne.’ (Mateo 26:69-72) Kyamweka kyajinga panyuma ya kumukana jibiji Petelo po aumvwine shikombwe wakokola, nangwa byonkabyo, na mambo a kumukatazha wakankelwe kuvuluka bungauzhi Yesu bo aambilepo maola achechetu apichilepo.

Palutwe kacheche, Petelo wakikebelengatu mashinda a kufyaminamo. Bino jibumba ja bantu bajinga mu kipango bamusolomokele. Umo mu jibumba wajinga mulongo wa kwa Malikusa, ye bakozhezhe kwi Petelo. Waambijile Petelo amba: “Kechi naji kwimumona nanji mu bujimi nenyi? Amu?” Petelo wakebelenga kwibashiina’mba bamubepejile. Onkao mambo, wachipile ne kwamba’mba inge wabepelenga kintu kyatama kisakumumwekela. Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, shikombwe wa busatu wakokwele, Petelo ye aumvwine’mba wa bubiji.—Yoano 18:26, 27; Mako 14:71, 72.

Ponkapo, Yesu walupukile pangye ya nzubo na kutala mu kipango. Pa kikye kimye, wakinkenye meso anji ne Petelo byonka byo kyaambiwa ku ntendekelo. Petelo po po avulukile byo kyatamine bingi kukana Nkambo yanji. Petelo walupukile mu kipango na bulanda bukatampe. Wayilenga mu mikwakwa ya mu muzhi mwatokele na kyeya kya ñondo wajinga pepi kuzhika. Wazhimañene. Mipolo yayengejile. Waponene panshi ne kujila kyabaya bingi.—Mako 14:72; Luka 22:61, 62.

Mu bintu bya uno mutundu, kyapela bingi muntu kulanguluka’mba mambo anji abaisha kechi akonsha kulekelelwa ne. Kyamweka Petelo naye walangulukile byonka bino. Nanchi bakonsheshe kumulekelako mambo nyi?

Nanchi Petelo Bafwainwe Kubula Kumulekelako Mambo Nyi?

Kechi kyapela kuyuka bulanda bukatampe Petelo bo ajinga nabo byo bwakile lukelo kabiji ne bintu byo amwenenga pa joja juba ne. Kyamweka wizhachishe bingi kimye Yesu kyo afwile mute panyuma ya kumumanyika. Wafwainwa kyamukolelenga bingi ku muchima umvwe wavuluka byo anungileko bijikila bya Nkambo yanji pa juba janji japeleleko ja kwikala muntu panopantanda. Nangwa kya kuba wajinga na bulanda bukatampe, Petelo kechi waelele lwitabilo lwanji ne. Twayuka bino mambo jishimikila jamba’mba palutwe kacheche wabwelele ne kutana balongo banji. (Luka 24:33) Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, batumwa bonse kibakolele bingi ku muchima pa kintu kyo baubile bobwa bufuku, kabiji batendekele kwitekenesha.

Pa kikye kimye, Petelo wafuukwilepo kuba kintu kyawama bingi. Umvwe kalume wa Lesa wapona, kechi utesha muchima ku byo apona ne, ukebesha bingi kutana bulume bwa kubukapo, ko kuba’mba kolola bintu. (Byambo bya Mana 24:16) Petelo wamwesheshe lwitabilo lwakosa kupichila mu kupwanañana jikwabo na balongo banji nangwa kya kuba wapopomenwe. Umvwe muntu waikala na bulanda nangwa kulefulwa, kwipatula na bakwabo kwatama bingi. (Byambo bya Mana 18:1) Jishinda jawama ke kupwanañana na bakwetu ba mu lwitabilo ne kwikala jibiji na bulume bwa kwingijila Lesa.—Bahebelu 10:24, 25.

Na mambo a kuba wajinga na balongo banji ba ku mupashi, Petelo waumvwine sawakya wa kuba’mba mubiji wa Yesu kechi wajingamo mu kilende ne. Petelo ne Yoano banyemejile ku kilende ko bazhikile Yesu ne kushinkako jibwe. Yoano wafikile bukiji kampe na mambo a kuba wajinga mwanyike pe Petelo. Byo ataine kilende kyashinkuka, wachiine kutwelamo. Petelo kechi wachiine ne. Nangwa wafikile saka akoka, aye watwelelemo. Kechi watainemo mubiji ne!—Yoano 20:3-9.

Nanchi Petelo waitabile’mba Yesu wasanguka nyi? Pa kutendeka kechi waitabile ne, wazhinaukile nangwa kya kuba banabakazhi bakishinka baletele sawakya amba bamalaika baishile ne kwibabula’mba Yesu wasanguka. (Luka 23:55–24:11) Bino pa jonkaja juba, bulanda bonse Petelo bo ajinga nabo ne luzhinauko byapwile. Yesu wasangukile ke kilengwa kya mupashi! Wamwekele ku batumwa banji bonse. Nangwa byonkabyo, saka akyangye kumweka kwi abo, patanshi waubilepo kintu kimo. Batumwa baambile joja juba amba: “Kine Nkambo wasanguka, wajikumweka ne kwi Shimona.” (Luka 24:34) Palutwe kacheche, mutumwa Paulo naye waishile kunemba pa joja juba jikatampe Yesu jo ‘amwekejilemo kwi Kefasa; kabiji ne ku ba jikumi ne babiji.’ (1 Kolinda 15:5) Kefasa ne Shimona ke mazhina akwabo a kwa Petelo. Pa jije juba, Yesu wamwekele kwi aye—kyamweka kimye Petelo kyo ajinga bunke.

Mu Baibolo kechi mwaambiwapo byambo bisambile Yesu ne Petelo kimye kyo bapwanañene jikwabo ne. Twakonsha kufwanyikizhatu Petelo byo eumvwine pa kumona Nkambo yanji ye atemenwe waikala mumi jibiji kabiji ne byo aikele na jishuko ja kulapila kumwesha’mba kintu kyo aubile kyatamine. Pa bintu byonse, aye wakebelengatu kumulekelako mambo. Ñanyi wakonsha kukana’mba Yesu kechi waubile kino na muchima yense ne? Lelo jino, bena Kilishitu balenga mambo, bafwainwa kuvuluka kyamwekejile Petelo. Umvwe twatamisha kechi twafwainwa kulanguluka’mba Lesa kuba witulekelako mambo ne. Yesu walondejilenga byuba Shanji, ‘ukalekela [mubi] mambo anji onsetu.’—Isaya 55:7.

Bishiino Bikwabo Byamulengejile Kumulekelako Mambo

Yesu waambijile batumwa banji kuya ku Ngalilea, ko bafwainwe kusambakana nanji jibiji. Byo bafikile, Petelo wayile na kuloba masabi pa Kizhiba kya Ngalilea. Bavula bayile nanji. Petelo witaine jikwabo pa kizhiba po ayanga na kuloba kimye kyonse mu bwikalo bwanji bwa kunyuma. Kwenda kwa bwato, kwipuma kwa manyaki ne kumvwa butataji bwa makonde mu maboko anji, byafwainwa byamuvulwishe byo aubanga. Nanchi walangulukilepo pa bobwa bufuku bwikalo bo afwainwe kwikelamo byo kyajinga kuba’mba mwingilo wa kwa Yesu panopantanda wapwile nyi? Abya watendekelenga kuvuluka mwingilo wa kukwata masabi nyi? Bufuku bwipwijilemotu kafwako nangwa ka jisabi ko bakwachilepo ne.—Mateo 26:32; Yoano 21:1-3.

Nangwa byonkabyo, ku makya muntu waichile kufuma ku kitulu ne kwibambila kuta makonde abo ku kilujo kya bwato bwabo. Bakokejile kabiji bakwachile masabi avula bingi afikile ku 153! Petelo wayukile uno muntu wabijikile. Wafuminemo mu bwato ne kwitaya mu mema kuya ku kitulu. Byo batuntukile, Yesu wibapele masabi o asokele pa mujilo wa mashanga. Muchima wanji wajinga pe Petelo.

Yesu waipwizhe Petelo umvwe kya kuba watemenwe Nkambo yanji “kukila bano”—kyamweka watongwele kwajinga milumba ya masabi. Nanchi Petelo wakonsheshe kunemeka mwingilo wa kukwata masabi kukila kutemwa Yesu nyi? Byonka Petelo byo akaine Nkambo yanji jisatu, Yesu wamupele pano jishuko ja kumwesha butemwe bwanji pe Yesu bimye bisatu bakwabo saka bamonako. Petelo byo aubile bino, Yesu wamwambijile bya kumwesha bobwa butemwe: kupichila mu kutangizhako mwingilo wazhila kukila bintu bikwabo, kujisha ne kulama bulongo jitanga ja Kilishitu, ko kuba’mba bantu banji bakishinka bamulondela.—Yoano 21:4-17.

Onkao mambo, Yesu wasumininwe’mba Petelo wakijinga muntu ye bafwainwe kwingijisha kwi aye ne Shanji. Petelo wafwainwe kwingila mwingilo wanema bingi mu kipwilo kitangijilwa na Kilishitu. Kino kyamwesheshe patoka’mba Yesu wamulekejileko mambo Petelo! Kine, Petelo wasanchile bingi pa lolwa lusa kabiji lwamukwashishe bingi.

Petelo waingijile mwingilo wanji mu bukishinka pa myaka yavula bingi. Wakoseshe balongo banji kwesakana na byakambizhe Yesu bufuku saka akyangye kufwa. Petelo watekanyanga ne kuba lusa pa kufunga ne kujisha boba balondelanga Kilishitu. Uno mwanamulume wa jizhina ja Shimona waubilenga bintu monka mwayijile jizhina jamupele Yesu—Petelo nangwa’mba Jibwe—kupichila mu kushikimana, kukosa ne kukwasha bakwabo mu kipwilo. Bishiino byavula bimwesha kino, biji mu makalata abiji Petelo mwine o anembele aji mu Baibolo. Kabiji ano makalata amwesha’mba Petelo kechi walubilemo bintu byo afunjile kwi Yesu pa mambo a kulekelako bakwabo mambo ne.—1 Petelo 3:8, 9; 4:8.

Twayai tufunjileko ne atweba kuba byonka bino. Nanchi tulomba kwi Lesa kimye kyonse kwitulekelako mambo etu nyi? Abya tuswa luno lulekelo lwa mambo ne kuketekela’mba lwakonsha kwitutokesha nyi? Nanchi ne atweba tulekelako bakwetu mambo nyi? Umvwe tuba bino, ko kuba’mba tubena kulondela lwitabilo lwajinga na Petelo kabiji ne lusa lwa Nkambo yanji.

[Mabulañano pa peja 22]

Petelo waubile bintu byavula byalengejile Nkambo yanji kumulekelako mambo, pano bino ñanyi mwi atweba ubula kukeba Lesa kumulekelako mambo pa juba pa juba?

[Kipikichala pa peja 23]

‘Nkambo wafutulukile, kamutale Petelo’

[Kipikichala pa peja 24]

“Kine Nkambo ... wajikumweka ne kwi Shimona.”