Londai Lwitabilo Lwabo

‘Amiwa Naitabila’

MATA wafwanyikizhenga kilende kya mulongo wanji saka bashinkako jibwe ku kibelo. Wajinga na bulanda bukatampe. Wakankelwe kuswa amba Lazalasa ye atemenwe wafwile. Moba ana apichilepo kufuma kimye kyafwile Lazalasa, Mata wajijilenga, kutambwila benyi ne bantu bakwabo bamutekenesheshenga.

Kabiji mwanamulume watemenwe kya kine Lazalasa wajinga pamo ne Mata. Mata byo amwene Yesu, bulanda bwanji bwabayile jikwabo, mambo pa bantu bonse ba mu ntanda ye wakonsheshetu kupulusha mulongo wanji. Nangwa byonkabyo, Mata wataine lutekenesho pa kwikala ne Yesu mu uno muzhi mucheche wa Betani uji kwipi na mutumba. Mu kimye kicheche kyo aikele nanji, watundaikilwe bingi na mambo a lusa ne kifyele kyo amumwesheshe. Wamwipwizhe mepuzho amukwashishe kukosesha lwitabilo lwanji ne kuketekela amba kukekala lusanguko. Uno mwisambo walengejile Mata kwamba byambo bimo byanema bingi bya kuba’mba: “Amiwa naitaba namba, anweba yenu Kilishitu, Mwana Lesa, yenka wasakile kwiya panopantanda.”—Yoano 11:27.

Mata wajinga mwanamukazhi wa lwitabilo lwakosa bingi. Bintu bicheche Baibolo byo itubula pe aye bitufunjisha bintu byanema bingi byakonsha kwitukwasha kukosesha lwitabilo lwetu. Pa kuba’mba tuyuke byo byakonsha kwitukwasha, twayai tumone jishimikila jitanshi ja mu Baibolo jaamba pe Mata.

“Wabambisha Muchima ne Kutabakana”

Mu bañondo batanshi, Lazalasa wajingatu bulongo. Pa nzubo yabo mu Betani bapembejilenga kutambwila mwenyi wakila mu kunema, aye Yesu Kilishitu. Lazalasa, Mata ne Maliya, bonse basatu bajinga bankasa ne kolo baikalanga mu nzubo imo. (Yoano 11:5) Kafwako bishinka bimwesha kuba’mba umo pa bano bantu basatu wasongwele nangwa kusongolwa ne. Pano kishinka ke kya kuba’mba bonse basatu bajinga balunda ne Yesu. Kimye kyo aingijilenga mwingilo wanji mu Yudea, mwajinga bantu bavula bamukaine kabiji bakanamine michima, Yesu waikalanga mu nzubo yabo. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, wasanchile bingi pa byo aikele mutende ne byo bamukwashishe.

Mata waingilanga mwingilo wabaya bingi wa kutambwila ne kukwasha benyi pa nzubo. Byo ajinga muntu wabambakana waingilanga na ngovu, kyamweka javula waingilanga mingilo yavula. Waubile bino ne kimye kyafwakashishe Yesu. Walangulukile bukiji bukiji bya kunengezha kajo kawama ka mwenyi wanji ye anemekele, kampe kubikakotu ne bantu bamo bo aendanga nabo. Mu moba a kala, kutambwila benyi kwanemene bingi. Umvwe mwenyi wafika pa nzubo, bamufyompanga pa kumutambwila, kumuvula makwabilo, kumovwa ku maulu ne kumushinga manyi awama anunka bulongo ku mutwe. (Luka 7:44-47) Mwenyi bamunengezhezhanga pa kulaala pawama ne kajo kapita mu kyaji.

Ba Mata ne Maliya bajinga na mwingilo mukatampe wa kulama bulongo mwenyi wabo ye banemekele. Maliya wambiwa kimye kimo amba watanga muchima ku bintu ne kulangulukishapo, kyamweka wakwashisheko Mata pa kutendeka. Pano Yesu byo afikile, walekele kwingila. Yesu wamwene kuba’mba kino ke kimye kyawama kufunjishishamo bantu batainwepo, kabiji ne kufunjisha wibafunjishe. Byo ajinga wapusana na bantangi ba bupopweshi ba mu oa moba, Yesu wanemekele banabakazhi kabiji wibafunjishenga pa Bufumu bwa Lesa, bo bwajinga kishina kya mwingilo wanji. Maliya byo aumvwine bulongo, waikele na kuteleka ne kulama byambo byonse.

Twakonsha kufwanyikizha Mata byo kyamukolele ku muchima. Pa kunengezhezha bantu kajo konse ne kwingila mingilo yonse, Mata wafwainwa wakijilemo kubambisha muchima ne kutabakana. Byo apitañenenga na kutabataba na mambo a mingilo ne kumona Maliya saka aikalatu, abya wazhingijile, kwikizha kyefu na bukaji nangwa kuba mikanyi pa kilungi nyi? Kechi twafwainwa kukumya inge waubile bino ne, mambo kechi wafwainwe kwingila ino mingilo yonse bunke bwanji ne.

Kyapeleleko Mata waambilemo. Wachibikizhe Yesu, ne kwamba amba: “Nkambo, kechi mwatako muchima aye mulongo wami byo anshila mingilo bunke nenyi? Mumwambile eye ankwasheko.” (Luka 10:40) Bino byambo byashinchile bingi. Bantuntuluzhi bamo batuntulula buno bwipuzho bwanji amba: “Nkambo, kechi mwatako muchima nenyi . . . ?” Kepo aambijile Yesu kuba’mba amubule Maliya abwele na kumukwashako.

Mukumbu wa kwa Yesu wafwainwa wakumishe bingi Mata, byonkatu byo alengela bantu bavula batanga Baibolo kukumya lelo jino. Yesu waambile na jiwi jakoka amba: “Mata, Mata, obewa wabambisha muchima ne kutabakana na byavula: bino ko kiji kimo kyakila kyo wafwainwa kuba; pakuba Maliya wasalulula akya kyawama, kabiji kechi kikamwangatwa ne.” (Luka 10:41, 42) Nga Yesu watazhizhe mu ka pa kwamba bino? Abya watelelenga Mata amba watemenwe bintu bya ku mubiji nyi? Nanchi walengulwilenga mwingilo wanji wa kunengezha kajo kawama nyi?

Ine. Yesu wamwene kuba’mba Mata wajinga na milanguluko yawama. Kabiji kechi wikitazhizhe mu kuba’mba kunengezhezha benyi kajo kavula kwatama ne. Mambo watainwepo ne ku ‘kijiilo kikatampe’ kyamunengezhejile Mateo panyuma kache. (Luka 5:29) Yesu kechi waambilenga pa kajo kanengezhezhe Mata ne; bino waambilenga pa bintu byo anemekele. Watesheshe muchima pa kunengezha kajo kavula kya kuba wavulamine ne kintu kimo kyakijilemo kunema. Ñanyi kintu kyonkakyo?

Yesu, yenkaye Mwana umo wa kwa Yehoba Lesa, wajinga mu nzubo ya kwa Mata na kufunjisha bukine. Bukine bo afunjishishenga bwanemene bingi kukila bintu byonse, kubikapotu ne kajo kawama ko bamunengezhejilenga. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yesu wafwainwa waumvwine bulanda pa kumona Mata keashalepo pa bintu byakonsheshe kukosesha lwitabilo lwanji, pano bino walekele amba mwine efuukwilepo. Mata wajinga na lūsa lwa kwifuukwila bya kuba aye mwine, pano kechi wajinga na lūsa lwa kwambila Yesu kuba’mba afuukwileko Maliya bya kuba ne.

Onkao mambo, Yesu wamolweleko Mata na jiwi jakoka byo abwezhezhepo kutongola jizhina janji pa kuba’mba amulengele kubwezhamo muchima. Kabiji wamutundaikile amba kechi wafwainwe ‘kubambisha muchima ne kutabakana na byavula’ ne. Kajo kaesakanatu ko kakebewa, kikatakata inge paji misambo ya ku mupashi. Onkao mambo, Yesu kechi wafwainwe kutambula Maliya “akya kyawama” kyo asajile ne, ko kuba’mba kufunda kwi Yesu.

Jino jishimikila jaamba pa byamwekele pa nzubo ya kwa Mata jiji na lufunjisho lwanema bingi ku baana ba bwanga ba kwa Kilishitu lelo jino. Kechi twafwainwa kuleka kintu nangwa kimo kwitulengela kukankalwa kwikala na ‘muchima wa kukeba kuyuka Lesa’ ne. (Mateo 5:3) Nangwa kya kuba twafwainwa kwikala na muchima wajingapo ne Mata wa bumpanyi ne kwingila na ngovu, kechi twafwainwa ‘kubambisha muchima ne kutabakana’ na bintu byabula kunemesha kya kuba twabula ne kuta muchima ku bintu byakilamo kunema ne. Tupwanañana na bakwetu ba mu lwitabilo kechi na mambotu a kwibengijila nangwa amba betupe kajo kawama ne, bino tukeba kwikwasha atwe bene na bene, ne kwipa bya bupe bya bumupashi. (Loma 1:11, 12) Pa ino misambo ya kwikosesha pakebewatu kajo nangwa kachechetu.

Mulongo Wabo Wafwile Kabiji Bamusangula

Nanchi Mata waswile byamukwashishe Yesu ne kufunjilako nyi? Kechi twafwainwa kuzhinauka ne. Mutumwa Yoano pa kutendeka kwamba jishimikila jaamba pe nkasanji Mata, wituvululako amba: “Byonkabi Yesu watemenwe Mata ne mulongo wanji Maliya ne Lazalasa.” (Yoano 11:5) Papichile bañondo bavula kufuma kimye Yesu kyo ebafwakashijile mu Betani kwesakana na byo kyaambiwapo kala. Kyamwekatu patoka amba Mata kechi wazhingijile nangwa kufila Yesu mfika pa kumujimunako mu butemwe ne. Waumvwijile byo bamujimwineko. Mu kino namo wajinga wakumwenako wawama bingi kwi atweba pa byo twafwainwa kwikala na lwitabilo, mambo ñanyi mwi atweba ubula kukeba kumufundako pacheche pa bimye bimo?

Kimye kyakolelwe Lazalasa, Mata wapayankene bingi na kumukwasha. Waubile byonse kwesakana na papelejile bulume bwanji kumukwasha kuba’mba akose. Nangwa byonkabyo, kikola kya kwa Lazalasa kyatwajijile na kubayilako. Kimye kyonse nyenga yanji waikalanga kumwanya na kumukwasha. Bimye binga Mata byo atalanga kilungi kya kwa Lazalasa saka kyakoka na mambo a kukolwa, ne kuvuluka myaka yavula yo baikalanga pamo na lusekelo ne kwikwasha mu bimye byo baikalanga na bulanda?

Byo bamwene kuba’mba bakankalwa mwakumukwashisha Lazalasa, ba Mata ne Maliya batumine mawi kwi Yesu. Wasapwijilenga ku mpunzha kwalepele nobe lwendo lwa moba abiji kufuma ko bajinga. Mawi abo ajingatu acheche a kuba’mba: “Nkambo, talai, awa ye mwatemwisha ubena kukolwa.” (Yoano 11:1, 3) Bayukile kuba’mba Yesu watemenwe bingi Lazalasa, kabiji bajinga na lwitabilo lwa kuba’mba usakukwasha mulunda nanji. Nanchi baketekejile kuba’mba Yesu usakwiya mulongo wabo saka akyangye kufwa nyi? Umvwe ibyo, luketekelo lwabo lwapwile, mambo Lazalasa wafwile.

Bonse babiji, Mata ne Maliya bamujijile bingi Lazalasa, banengezhezhenga bya kuzhika ne kutambwila benyi bafumine mu Betani ne ba mu kinkalankulo. Nangwa byonkabyo, kwi Yesu kechi kwafuminepo mawi ne. Mata wakuminye bingi pa kumona kimye kyabaya kyapichilepo. Kyapeleleko, byo papichile moba ana kufuma juba jafwile Lazalasa, Mata waumvwine’mba Yesu wafika ku bwipi na uno muzhi. Byonka byo aikejile jimo wabambakana, nangwa kya kuba wajinga na bulanda, Mata waimene ne kuya na kutundaila Yesu kwakubula kubula Maliya.—Yoano 11:20.

Byo amwene Nkambo yanji, waambile byambo byamukatezhenga mu muchima pamo ne Maliya pa moba amo, amba: “Nkambo, inge mwajinga kuno, kolojetu inge kechi wafwile ne.” Nangwa byonkabyo, Mata wakijinga na lwitabilo ne luketekelo. Mambo wanungilepo kuba’mba: “Pakuba nayuka ne pano, kyonka kyo musakulomba Lesa, Lesa usakwimupakyo.” Ponkapotu Yesu waambile byambo byakoseshe luketekelo lwanji amba: “Kolojenu ukasanguka.”—Yoano 11:21-23

Mata walangulukilenga amba Yesu ubena kwamba pa lusanguko lwa kulutwe, onkao mambo, wamukumbwile’mba: “Nayuka byo akasanguka mu lusanguko lwa mu juba jikapelako.” (Yoano 11:24) Mata wajinga na lwitabilo lwabaya bingi mu luno lufunjisho. Bantangi ba bupopweshi ba Bayudea bamo, batelwanga’mba Basadusea bakananga amba lusanguko kafwako, nangwa kya kuba luno lwajinga lufunjisho lwayukanyikilwe lwa mu Binembelo byazhila. (Danyela 12:13; Mako 12:18) Nangwa byonkabyo, Mata aye wayukile byafunjishe Yesu pa luketekelo lwa lusanguko ne byo asangwilepo bantu bamo nangwa kya kuba po bafwilanga kechi papitanga moba avula kukila apichilepo kimye kyafwile Lazalasa ne. Kechi wayukile byajinga kulutwe ne.

Kepo Yesu aambile byambo byakatazha kulubako amba: “Amiwa yami lusanguko ne bumi.” Kine, Yehoba Lesa wapa Mwananji bulume bwa kukasangula bantu kulutwe mwaya ntanda yonse. Yesu waipwizhe Mata amba: “Wibitabila bino nyi?” Mata po po akumbwile byambo biji ku ntendekelo ya kino kibaba. Waitabijile kuba’mba Yesu ye Kilishitu, nangwa amba Mesiasa, amba wajinga Mwana Yehoba Lesa, ne kuba’mba bangauzhi ye ye baambijile jimo kuba’mba ukeya pano pa ntanda.—Yoano 5:28, 29; 11:25-27.

Nanchi Yehoba Lesa ne Mwananji Yesu Kilishitu, banemeka lwitabilo lwa uno mutundu nyi? Bintu byalondejilepo byo amwene Mata bikumbula buno bwipuzho. Wapelawizhizhe kuya na kwita Maliya. Panyuma ya bino, wamwene kuba’mba Yesu wajinga bingi na bulanda byo esambilenga ne Maliya ne na bantu bavula bamujijishengapo. Wamwene Yesu saka ajila na mambo a bulanda bwikalapo inge muntu wafwa. Waumvwine Yesu wakambizha amba bafumyeko jibwe jo bashinkile ku kilende kya kwa Lazalasa.—Yoano 11:28-39.

Mata waambile kine byo akaine amba mubiji ubena kununka, mambo papichile moba ana kufuma po afwijile. Bino Yesu wamuvulwilemo kuba’mba: “Amiwa kechi najikwimwambila namba, umvwe mwitabile, musakumona lukumo lwa Lesa, am?” Mata waitabijile kabiji wamwene lukumo lwa Yehoba Lesa. Ponkapotu Yehoba wapele Mwananji bulume bwa kusangula Lazalasa. Akilangulukai pa bimye Mata byo avulukilenga mu bwikalo bwanji bonse bya kuba’mba: Yesu byo akambizhe amba “Lazalasa, lupukaimo”; kyongo kicheche kyaumvwanyikilenga Lazalasa byo asangukilenga mu kilende saka bamukasa bisapi bya lufu byo bamukashile kimye kyo afwile, ne kulupuka pachepache kufuma mu kilende; Yesu byo akambizhe kuba’mba “mukasululai, ayenga”; kabiji ne kimye ba Mata ne Maliya kyo bamukumbachile. (Yoano 11:40-44) Kikuku mwanza kyajinga ku muchima wa kwa Mata kyafumineko.

Jino jishimikila jamwesha amba lusanguko lwa bafu kechi mulangulukotu ne; ke lufunjisho lwa kine lwa mu Baibolo kabiji lwaubiwapo ne kala mwapita bwikalo bwa bantu. Yehoba ne Mwananji bakeba kufweta bantu baji na lwitabilo, byonka byo baubile kwi Mata, Maliya ne Lazalasa. Ne anweba inge mwaikala na lwitabilo lwakosa, bakemufweta byonka byo bafwetele Mata.a

“Mata ye Waingijilenga”

Jishimikila ja mu Baibolo jaamba jikwabo pe Mata. Kyajinga kimye kya mulungu wapeleleko mu bwikalo bwa kwa Yesu pano pa ntanda. Byo ayukile makatazho o afwainwe kupitamo, Yesu wayile jibiji na kwikala ku Betani ko akokolokelanga. Kufuma kokwa, waendangatu ma mailoshi abiji (3 km) kuya ku Yelusalema. Yesu ne Lazalasa bajiilenga mu nzubo ya kwa Shimona wa mbumba, kabiji kino kyo kimye kyapeleleko kwamba pe Mata amba: “Mata ye waingijilenga.”—Yoano 12:2.

Uno wajinga mwanamukazhi waingilanga bingi. Ku ntendekelo ya jishimikila janji mu Baibolo, tutanga amba waingijilenga; kabiji ne ku mpelo ya jino jishimikila nako tutanga amba watwajijile kwingila, waingijilenga papelejile ngovu yanji kukwasha boba bo aikalanga nabo. Ne lelo jino, bipwilo bya baana ba bwanga ba kwa Kilishitu byatokwa bingi pa kwikala na banabakazhi baji nobe Mata, bakosa kabiji bampanyi bamwesha lwitabilo lwabo kimye kyonse kupichila mu byo boba. Kyamweka Mata watwajijile kuba bino. Byo aubile bino, waubile kintu kya maana, mambo kwajinga makatazho akwabo o afwainwe kupitamo.

Byo papichiletu moba acheche, Mata wachinchikile lufu lwatama lwa Nkambo yanji Yesu. Kabiji aba bonka balwanyi baipayile Yesu bakebelenga ne kwipaya Lazalasa, mambo lusanguko lwanji lwalengejile bavula kwitabila. (Yoano 12:9-11) Kabiji lufu lwapwishishe bulunda bwawama bwajinga pe Mata na balongo banji. Kechi twayuka byo kyajinga nangwa kimye kyaubiwe kino ne, pano bino twayuka kuba’mba: Lwitabilo lwakosa lwa kwa Mata lwamukwashishe mwine kuchinchika kufika ne ku mpelo ya bwikalo bwanji. O ene mambo bena Kilishitu lelo jino o bafwainwa kulondela lwitabilo lwa kwa Mata.

[Tubyambo twa mushi]

[Kipikichala pa peja 28]

Nangwatu kimye kyo ajinga na bulanda, Mata waswishishe Yesu kumukwasha kuta muchima ku mafunjisho akosesha lwitabilo

[Kipikichala pa peja 30]

Nangwa kya kuba Mata ‘wabambishe muchima ne kutabakana,’ wipelwile ne kumvwina lujimuno

[Kipikichala pa peja 32]

Mata bamufwetele pa mambo a lwitabilo lwanji mwi Yesu kimye mulongo wanji kyo bamusangwile