Bya Kutwajijila Kwikala Bakishinka mu Ntanda Muji Bantu Babula Bukishinka
BYONKATU mwela ye tupema byo akumbanatu konse, ne bantu babula bukishinka nabo bakumbanatu konse. Babepa, kununga mitengo ya bintu, kwiba, kubula kubwezha nkongole, ne kwitotela mu kuba busulu bwa bujimuku. Kwikala mu ntanda mubena kubiwa bino bintu kwitulengela kupita mu bintu byeseka bukishinka bwetu. Twakonsha kutwajijila byepi kukana muteeto wa kubula kwikala bakishinka? Twayai twambe pa bishinka bisatu bisakwitukwasha kwikala bakishinka. Bino bishinka ke moyo wa kwakamwa Yehoba, jiwi ja mu muchima jawama ne kutondwa na bintu byo tuji nabyo.
Moyo Wawama wa Kumwakamwa Yehoba
Ngauzhi Isaya wanembele amba: “Yehoba ye wituchibila mambo etu, kabiji Yehoba ye witupa mizhilo yetu, kabiji Yehoba ye mfumu wetu.” (Isa. 33:22) Kuyuka kifulo kya kwa Yehoba kya lūsa kwitulengela kwikala na moyo wa kumwakamwa, awo witulengela kwikala bakishinka. Byambo bya Mana 16:6 byaamba amba: “Moyo wa kumwakamwa Yehoba ye ufumya muntu ku bubi.” Uno kechi ke moyo wa kuzakama amba Lesa usakwitukambula ne, bino ke moyo wawama wa kubula kufichisha Shetu wa mwiulu ku muchima, awo ukeba kwitukwasha.—1 Pe. 3:12.
Kyakumwenako kyaubiwe mu bwikalo kimwesha buwame bwa uno moyo wawama. Ba Ricardo ne bakazhi babo ba Fernanda bachikwile mali ku kipao kyabo afikile ku madola 700 a kina America.a Ba Fernanda babikile uno mukama wa mali mu kikwama kyabo kwakubula kwiabala. Byo bafikile ku nzubo panyuma ya kupanapo mali amo ku bintu byakebewenga, bakuminye bingi pa kutana kuba’mba pepi na mali onse o bafumishe ku kipao kyabo kya mali aji mu kikwama kya ba Fernanda. Balangulukile amba “muntu wingijila mu banki wafwainwa wakwitupa mali avula.” Patanshi bakebelenga kulama oa mali, mambo bajinga na kwavula ko bafwainwe kwiapana. Pano ba Ricardo balondolola amba: “Twalombele kwi Yehoba kuba’mba etupe bulume bwa kubwezha oa mali. Byo twakebeshe kumutokesha ku muchima kwesakana na byambo biji pa Byambo bya Mana 27:11, kitulengejile kubwezha oa mali.”
Jiwi ja mu Muchima Jafundwa Bulongo na Baibolo
Twakonsha kufunjisha jiwi jetu ja mu muchima kupichila mu kufunda Baibolo ne kwibikishako kwingijisha byo tufunda. Ne mu jino jishinda, ‘mambo a Lesa omi, kabiji engila,’ kechi ekalatu mu milanguluko yetu kwapwa ne, bino ne mu michima yetu. Kuba bino kuketutundaika ‘kusaka kuba bulongotu mu bintu byonse.’—Hebe. 4:12; 13:18.
Akimonai kyakumwenako kya ba João. Bajinga na nkongole ya mali avula a madola afikile ku 5,000 a kina America. Pano bino bavilukijile ku mpunzha ingi kwakubula kubwezha yoya nkongole. Byo papichile myaka itanu ne isatu, ba João bafunjile bukine kabiji jiwi jabo jafunjishiwe na Baibolo jibalengejile kumonañana na muntu wibakongweshe mali pa kuba amba babwezhe nkongole. Na mambo a kuba ba João baji na bakazhi ne baana bana bo balama na mali acheche o bafola, mwine mwina mali waswile amba bapanengako mali acheache pa ñondo pa ñondo poso ne byo akapwa.
Kutondwa na byo Tuji Nabyo
Mutumwa Paulo wanembele amba: “Munema wa kunemeka Lesa wa kwikizhamo ne muchima kyo kya kumwenamo byavula. . . . Pa kwikala na kajo ne bivwalo, byonkabyo tukasekela monka.” (1 Timo. 6:6-8) Kulondela luno lujimuno lwa maana kuketukwasha kubula kufwa mu bya lwiso, busulu bwa kubula bukishinka ne kukeba kunonka bukiji mu bujimuku. (Mana 28:20) Kulondela lujimuno lwa kwa Paulo kuketukwasha ne atweba kutangizhako Bufumu bwa Lesa ne kuketekela amba uketupa byonse byo tukajilwa.—Mat. 6:25-34.
Pano bino, na mambo a “bujimbijimbi bwa bunonshi,” kechi twafwainwa kumona nobe mu kwikala na muchima wa lwiso ne lunkumbwa mwakonsha kubula kufuma bintu byatama ne. (Mat. 13:22) Vulukai kintu kyapichilemo Akana. Wimwenejile na meso anji bena Isalela byo baabukile Mukola wa Yodano mu jishinda ja kukumya. Nangwa byonkabyo, na mambo a lwiso wakankelwe kushinda muchima wa kukeba kwiba siliva ne ngolode ne kivwalo kya mutengo mu bintu byafwainwe konaunwa mu muzhi wa Yeliko. Kuba bino kwamuletejile lufu. (Yosh. 7:1, 20-26) O ene mambo myaka yalondejilepo, Yesu wajimwine amba: “Tekanyai, ilamai ku kwikumbwa konse.”—Luka 12:15.
Ikalai Bakishinka pa Nkito
Twayai pano twambe pa bintu bimo byakonsha kwitulengela kubula kutwajijila kwikala bakishinka mu bintu byonse. Kwikala bakishinka pa nkito kwavwangamo kubula “kutolatola” nangwa kwiba bintu nangwa kya kuba bantu bavula byo byo boba. (Titu. 2:9, 10) Jurandir wa mwingilo mu kafulumende, wamwesheshe bukishinka kimye kyo apaine sawakya wa mali o aendejile. Pano bino, bakwabo pa nkito balombele kwibapa mali avula kukila pa o baingijishe. Baubile bino mambo mukulumpe wabo wa nkito wapainanga mali bonse babulanga kumwesha bukishinka. Uno yenka mukulumpe wa nkito wakajipijile Jurandir na mambo a byo amwesheshe bukishinka ne kuleka kumutuma ku bya mingilo. Nangwa byonkabyo, mu kupita kwa kimye, kwajinga mutanchi wa kupituluka mu mali o baingijishe, kabiji Jurandir bamutakaikile bingi pa bukishinka bwanji. Kabiji bamupele ne kifulo kyabaya pa nkito.
André, mupoteshi, bamubujile ku mukulumpe wanji wa nkito kunungako mutengo kukila pa ye afwainwe kupotesheshapo bintu. Mulongo wetu walombele kwi Yehoba kumukosesha pa kuba amba alondele mafunde a mu Baibolo. (Sala. 145:18-20) Kabiji waesekele kulondolwela mukulumpe wanji wa nkito kyalengejile kukana byo amwambijile, pano bino aye mukulumpe kechi waumvwine ne. Kino kyalengejile André kufuukulapo kuleka nkito yo afolanga mali avula. Pano bino byo papichile mwaka nobe umo, awa wajinga mukulumpe wanji wa nkito wamwichile amba atendeke kwingila jibiji nkito ne kumubula amba waleka kupotesha bintu ku bantu pa mutengo wabaya. André bamupele kifulo kyabaya kya kutala pa bya mingilo.
Bwezhainga Nkongole
Mutumwa Paulo wakwashishe bena Kilishitu amba: “Kechi mwikale na kikoloto nangwa kya muntu umotu ne.” (Loma 13:8) Twakonsha kwikangaizha kubula kubwezha nkongole ne kulanguluka amba muntu witukongwesheshe mali wanonka kabiji kechi watako muchima kuba amba tumubwezhezhe ne. Pano bino Baibolo witujimuna amba: “Mubi ukongola, ne kubwezha ne.”—Sala. 37:21.
Pano kyakonsha kwikala byepi inge kya kuba ‘bintu bisolomokatu’ bitulengela kukankalwa kubwezha nkongole? (Sapwi. 9:11) Francisco wakongwele mali a madola a kina America afikile ku 7,000 kwi ba Alfredo a kubwezha ko akongwele kupotamo nzubo. Pano na mambo a kubula kwenda bulongo bya busulu, Francisco wakankelwe kubwezha nkongole pa juba jo baumvwañene. Wayile na kwisamba ne ba Alfredo pa ano mali kabiji ba Alfredo baswile kuba amba apanengako pachepache.
Kubepa Ne
Vulukai kyakumwenako kyatama kya kwa Ananyasa ne Safila, bamulume ne mukazhi bajinga mu kipwilo kya bwina Kilishitu mu myaka kitota kitanshi. Byo bapoteshe bujimi, baletelekotu mali amo ku batumwa ne kwamba amba o mali onse o bapoteshe. Bakebeletu amba bakwabo bebatote amba bo bapana. Nangwa byonkabyo, mutumwa Petelo na lutangijilo lwa mupashi wazhila wa Lesa wasolwele bujimbijimbi bwabo kabiji Yehoba wibakambwile ne kufwa bafwa.—Byu. 5:1-11.
Kupusanako na byaubile Ananyasa ne Safila babujile kumwesha bukishinka, banembi ba Baibolo abo bajinga bakishinka. Mosesa waambile mu bukishinka amba wazhingijile kya kuba kyamulengela ne kubula kutwela mu Ntanda ya Mulaye. (Bala. 20:7-13) Yona naye kechi wafile bilubo byanji byo aubile saka akyangye kuya na kusapwila bena Ninevwa ne panyumatu ya kwibasapwila ne. Mu kifulo kya kuba bino, wanembele bilubo byanji.—Yona 1:1-3; 4:1-3.
Kya kine, kikebewa kwibikako bingi pa kuba amba muntu ambe kine, nangwa bintu bishupepotu byepi byonka byaubile mwanyike wa myaka ya kusemwa 14 pa sukulu, aye Nathalia. Wapitulukile mu lweseko lo anembele kabiji wataine kuba amba mufunjishi wanji wakyongele mukumbu ye afwilemo. Nangwa kya kuba wayukile amba kino kyakonsheshe kumulengela kubula kupasa bulongo, Nathalia wabujile mufunjishi wanji pa kino. Waambile amba: “Bansemi bami bamfunjisha kimye kyonse kuba amba nafwainwa kwikala wakishinka pa kuba amba ntokeshe Yehoba ku muchima. Jiwi jami ja mu muchima jakonsheshe kunkatazha bingi inge kya kuba kechi nabujile mufunjishi wami ne.” Mufunjishi wamusanchijile Nathalia pa bukishinka bwanji.
Bukishinka ke Kyubilo Kiletela Yehoba Munema
Giselle, kamwale wa myaka ya kusemwa 17, wataine kikwama mwajinga bintu byanema ne mali afikile ku madola 35 a kina America. Wisambile na bakulumpe pa sukulu bya kubwezha kino kikwama ku mwine mwinakyo. Byo papichile ñondo umo, kasuñami ku mukulumpe pa sukulu watangile nkalata ku baana basukulu mu kalashi yaambilenga pe Giselle ne kutakaika kisemi kyanji pa kumufunjisha bulongo ne kumukomesha mu bupopweshi. ‘Mingilo yanji yawama’ yaletejile Yehoba munema.—Mat. 5:14-16.
Kikebewa kwibikako bingi pa kuba amba twikale bakishinka mu bantu ‘betemwa abo bene, batemwa mali, betota, belemena, babula kuzhila [babula bukishinka].’ (2 Timo. 3:2) Nangwa byonkabyo, moyo wawama wa kumwakamwa Yehoba, jiwi ja mu muchima jafundwa bulongo na Baibolo ne kutondwa na byo tuji nabyo kwitukwasha kutwajijila kwikala bakishinka mu ino ntanda yabula bukishinka. Kabiji tukeba ne kutwajijila kwikala balunda na Yehoba ‘aye waoloka; kabiji watemwa bololoke.’—Sala. 11:7.
[Tubyambo twa mushi]
a Mazhina amo apimpulwa.
[Bipikichala pa peja 7]
Moyo wawama wa kwakamwa Yehoba witulengela kutwajijila kwikala bakishinka
[Kipikichala pa peja 8]
Byubilo byetu byakishinka biletela Yehoba lukumo