Kutalanga Ku “Bintu Bya Kunyuma” Ne
“Kafwako muntu wakonsha kukwata kuboko kwanji ku pulao ne kutala ku bintu bya kunyuma wafwainwa kutwela mu Bufumu bwa Lesa ne.”—LUKA 9:62.
MUSAKUKUMBULA’MBA KA?
․․․․․
Mambo ka o twafwainwa ‘kuvulukila muka Lota’?
․․․․․
Ñanyi bintu bisatu byo twafwainwa kuchinuzhuka?
․․․․․
Twakonsha kutwajijila byepi kwendela pamo na jibumba ja Yehoba?
1. Ñanyi lujimuno Yesu lo apaine, kabiji ñanyi bwipuzho bo twakonsha kwipuzha?
“VULUKAI muka Lota.” (Luka 17:32) Luno lujimuno lwapaine Yesu pepi na myaka 2,000 yapitapo, lelo jino lwanema bingi kukila ne byo lwajinga kala. Pano Yesu watazhizhe mwepi byo aambile luno lujimuno? Bayudea bamutelekelenga bakebelenga kwibalumbulwila bulongo. Bayukile kyamwekejile muka Lota. Byo banyemenenga na ba mu kisemi kyanji kufuma mu Sodoma, watajile kunyuma kabiji waalukile ke jibwe ja mukele.—Tangai Ntendekelo 19:17, 26.
2. Ñanyi bintu byakonsheshe kulengela muka Lota kutala kunyuma, kabiji ki ka kyafuminemo mu kubula lukokelo kwanji?
2 Pano mambo ka muka Lota o atajijile kunyuma? Nanchi wakebeshenga kuyuka kyaubiwenga nyi? Abya kubula luketekelo nangwa’mba kubula lwitabilo ko kwamulengejile kutala kunyuma nyi? Inyi wakumbilwenga bintu byo ashile mu Sodoma? (Luka 17:31) Nangwa tuyuke kyamulengejile kutala kunyuma nangwa ne, kishinka ke kya kuba’mba wafwile na mambo a kubula lukokelo. Akilangulukaipotu! Jonka ja juba, wafwijile pamo na bena Sodoma ne Gomola bajinga na byubilo byatama. O ene mambo Yesu o aambijile’mba: “Vulukai muka Lota”!
3. Yesu walumbulwilenga ka byo aambile’mba kechi twafwainwa kutalanga kunyuma mu bukifwanyikizho ne?
3 Ne atweba lelo jino mu bukifwanyikizho kechi twafwainwa kutalanga kunyuma ne. Yesu waambilepo bingi pa kino kishinka byo akumbwilenga mwanamulume wamwipwizhe inge wakonsha kubwela na kushajikapo balongo banji saka akyangye kwikala mwana wa bwanga. Yesu waambile’mba: “Kafwako muntu wakonsha kukwata kuboko kwanji ku pulao ne kutala ku bintu bya kunyuma wafwainwa kutwela mu Bufumu bwa Lesa ne.” (Luka 9:62) Nanchi Yesu wazhingijile ne kumukumbulatu kwa kubula kulangulukapo nyi? Ine, mambo wayukile’mba kyalengejile uno muntu kwamba bino wakebelengatu mwakukaina kwikala mwana wa bwanga. Yesu waambile pa kutaya kimye kwa uno mutundu amba ko “kutala ku bintu bya kunyuma.” Nanchi kijitu bulongo muntu wakwata ku pulao kutala kunyuma ja kamo kamo nangwa kukimanako pacheche ne kutala kunyuma nyi? Inge wauba bino byonse ko kuba’mba walabikwa kabiji kyakonsha kubwezha mwingilo wanji panyuma.
4. Twafwainwa kuzanza meso etu pa ñanyi bintu?
4 Kechi twafwainwa kuta muchima ku bintu bya kunyuma ne, twafwainwa kuzanzatu meso etu pa bintu bikeya biji kulutwe. Akimonai kino byo kyalumbululwa bulongo mu Byambo bya Mana 4:25 amba: “Meso obe atajishengatu kulutwe, ne bikope byobe nabyo konka.”
5. Ñanyi kishinka kitulengela kubula kutala ku bintu biji kunyuma?
5 Tuji na kishinka kitulengela kubula kutala ku bintu bya kunyuma. Ñanyi kishinka kyonka kyo? Ano ke ‘moba apelako.’ (2 Timo. 3:1) Kechi tubena kutengelatu konaunwa kwa mizhi ibi ikatampe ibiji ne, bino tubena kutengela konaunwa kwa bwikalo bubi bwa ino ntanda yonse. Ñanyi kintu kiketukwasha kuchinuzhuka kuba byaubile muka Lota? Kitanshi, twafwainwa kuyuka bintu bimo biji kunyuma yetu byakonsha kwitulengela kutalako. (2 Ko. 2:11) Pano twayai twisambe pa bino bintu ne pa byo twakonsha kuchinuzhuka kwibita muchima.
MOBA A KALA AWAMA
6. Mambo ka kuvuluka moba a kala kyo kwatamina?
6 Kizumba kimo kyatama ke kulanguluka’mba moba a kala awamine. Kuvuluka byo twaikalanga kala kechi kwakonsha kwitukwasha ne. Kwa kubula kuyuka, twakonsha kukepesha makatazho o twajinga nao kala ne kumona nobe twiyowanga bingi, ne kulanguluka’mba bintu byawamine pa kyokya kimye kukila byo biji lelo jino. Ino ndangulukilo yatama yakonsha kwitulengela kutendeka kuvuluka moba a kala awamine. Bino Baibolo witujimunako amba: “Kechi mwambe ne amba: Nanchi mambo ka moba a kala awamine kukila ano? Mambo kechi kyo kintu kya maana kwipuzha bino ne.” (Sapwi. 7:10, Baibolo wa New English Translation). Mambo ka ndangulukilo ya uno mutundu kyo yatamina?
7-9. (a) Ki ka kyamwekejile bena Isalela mu Ijipita? (b) Ñanyi bintu byalengejile bena Isalela kwikala na lusekelo? (c) Ñanyi kintu kyalengejile bena Isalela kutendeka kwijizhanya ne kunyinyita?
7 Akivulukai byaubiwe ku bena Isalela ba mu moba a kwa Mosesa. Nangwa kya kuba bena Isalela bajinga benyi mu kyalo kya Ijipita, panyuma ya lufu lwa kwa Yosefwa, “[bena Isalela] bebatongwejile bakapitao ba pa bantu ba kifunga ba kwibayanjisha na mingilo yakatazha.” (Lupu. 1:11) Kyapeleleko, Felo byo akebelenga’mba kibelengelo kya bantu ba Lesa kikepe, watendekele kwibepaya. (Lupu. 1:15, 16, 22) O ene mambo Yehoba o aambijile Mosesa amba: “Kumona namona buyanji bwa bantu bami baji mu Ijipita. Kabiji naumvwa kujila kwabo ko bajila na mambo a bakulumpe bebapa mingilo, mambo nayuka kuyanda kwabo.”—Lupu. 3:7.
8 Abya mwakonsha kufwanyikizha lusekelo lwajinga na bena Isalela kimye kyo bafuminenga mu ntanda ya buzha nyi? Mu jishinda jakukumya, bemwenejile bulume bwa Yehoba kimye kyo aletele Myalo Jikumi pe Felo waumine nshingo ne bantu banji. (Tangai Kulupuka 6:1, 6, 7.) Bena Ijipita kechi baswishishetu bena Isalela kuya ne, bino bebambijile kuya bukiji ne kwibapa ngolode ne siliva kya kuba Baibolo wamba’mba bantu ba Lesa “bebapukwile bena Ijipita bintu byabo.” (Lupu. 12:33-36) Bena Isalela basangalele bingi Felo ne nzhita yanji byo bebonawine pa Kalunga Kachila. (Lupu. 14:30, 31) Kino kyafwainwe kukosesha bingi lwitabilo lwabo pa kwimwena kyaubiwe.
9 Nangwa byonkabyo, byo papichiletu ka kimye kacheche panyuma ya kupokololwa mu jishinda ja kukumya, bano bantu batendekele kwijizhanya ne kunyinyita. Ki ka kyalengejile? Kajo. Kechi batondelwe na bibapele Yehoba ne, kabiji batendekele kwijizhanya’mba: “Twavuluka masabi o twajilenga mu Ijipita a bupetu, ne abya bibimbi, ne bainamunwa, ne nsapola, ne kanyenze ka misango ne misango; pano ne bulume bwetu bwapwa ne kupwa, kabiji kafwako kajo kakwabo ko twakonsha kumona ne, kana onka ano manna.” (Bala. 11:5, 6) Ndangulukilo yabo yatamine kya kuba bakebelenga ne kubwela ku Ijipita mu ntanda ya buzha. (Bala. 14:2-4) Bena Isalela bavulukilenga bintu byo bashile kunyuma kabiji balekele kutalwa bulongo kwi Yehoba.—Bala. 11:10.
10. Tufunjilako ka ku byapichilemo bena Isalela?
10 Twakonsha kufunjilako ka lelo jino? Umvwe ke tupite mu makatazho, kechi twafwainwa kuvulukanga bintu bya kunyuma byamwekanga nobe byawama nangwatu kimye kyo twabujile kuyuka bukine ne. Nangwa kya kuba kechi kyatama kulanguluka pa byo twafunjilako ku bintu byo twapichilemo kunyuma nangwa byawama byo twapichilemo ne, bino twafwainwa kuyuka pa kupelela ne kumona byo twakonsha kufunjilako. Mambo inge twabula kujimuka, twakonsha kumona nobe kafwako kyo tubena kumwenamo mu bwikalo bwetu bwa katataka kabiji twakonsha kuponena mu lweseko lwa kukeba kubwela ku bwikalo bwetu bwa kala.—Tangai 2 Petelo 2:20-22.
BINTU BYO TWASANKIJILEPO
11. Bantu bamo bamona byepi bintu byo basankijilepo kala?
11 Kyatama bingi kuba’mba bantu bamo balasa byo basankijilepo kunyuma ne kumona’mba betaijiletu kimye. Kampe ne anweba mwakebelenga kufunda kufika palepa, kutumbalala, nangwa kwikala na bunonshi, pano bino mwafuukwilepo kubula kuba bino byonse. Balongo ne banyenga yetu bavula basankilapo makito o bafolanga mali avula mu bya busulu, mu bya kisangajimbwe, kufunda nangwa makayo. Kimye kyapitapo kyabaya, pano mpelo nayo ikyangye kufika. Nanchi mulanguluka pa byo mwakonsheshe kuba inge kechi mwasankijilepo bino byonse nenyi?
12. Paulo wiumvwine byepi pa bintu byo asankijilepo?
12 Mutumwa Paulo wasankijilepo bintu byavula bingi pa kuba’mba ekale mwana wa bwanga wa kwa Kilishitu. (Fili. 3:4-6) Wiumvwanga byepi pa bintu byo asankijilepo kala? Witubula’mba: “Bintu byo namwenangamo nebimona kwikala ke byatutu na mambo a Kilishitu.” Mambo ka? Watwajijila’mba: “Nebimona bintu byonse kwikala ke byatutu na mambo a kuwama kwine kwa kuyuka Kilishitu Yesu Nkambo yami. Na mambo a aye naela bintu byonse ne kwibimona kwikala binchatu kuba amba mmwenemo Kilishitu.”a (Fili. 3:7, 8) Byonkatu muntu utaya ndochi nangwa biswaswa, byo abula kwibivuluka, Paulo naye kechi wilangulwishenga pa bintu yo asankijilepo ne. Kechi wibimonanga kunema ne.
13, 14. Twakonsha kulondela byepi byaubanga Paulo?
13 Ñanyi kintu kiketukwasha inge twatendeka kulanguluka pa bintu byo twasankijilepo? Ubainga byaubile Paulo. Mu ñanyi jishinda? Tai muchima pa buwame bwa byo muji nabyo luno. Muji na bulunda bwawama ne Yehoba kabiji mwalenga jizhina jawama ne aye. (Hebe. 6:10) Ñanyi bintu ino ntanda byo yakonsha kwimubila byakonsha kwesakana na mapesho a ku mupashi o mwiyowa lelo jino ne o mukeyowa kulutwe na lwendo?—Tangai Mako 10:28-30.
14 Paulo waambile pa kintu kya bubiji kyakonsha kwitukwasha kutwajijila kwikala bakishinka. Waambile kuba’mba: “Mvulama bintu bya kunyuma ne kukanamina bintu bya kulutwe.” (Fili. 3:13) Paulo waambile pa bintu bibiji byanema. Kitanshi, ke kulubako ku bintu byo twasankijilepo, kubula kutaya bulume ne kimye kyetu na kwibilangulukapo. Kya bubiji, byonka biji muntu unyema kapela, ne atweba twafwainwa kutalangatu ku bintu bya kulutwe.
15. Ñanyi bintu byawama bifumamo inge ketulanguluke pa byaubanga bakalume bakishinka ba Lesa bakala?
15 Umvwe twalanguluka pa byaubanga bakalume ba Lesa bakishinka, ba kala ne ba lelo jino, kyakonsha kwitutundaika kutalatu kulutwe kechi ku bintu biji kunyuma ne. Kyakumwenako, inge kya kuba ba Abalahama ne Sala balangulukilenga pa bwikalo bwa mu Ula, “inge bamwene mwa kubwelela konka.” (Hebe. 11:13-15) Bino kechi babwelele ne. Mosesa washile bintu byanema ku Ijipita kukila byashile bena Isalela bakwabo balondejilepo. Pano bino, kafwako byanembwa bimwesha’mba wavulukilenga byo ashile ne. Mu kifulo kya byobyo, jishimikila ja mu Baibolo jitubula’mba: “Matuka a kutukilwa pe Kilishitu akila mu kuwama bunonshi bwa Ijipita: mambo watajile ku mfweto yo akafwetwa.”—Hebe. 11:26.
BYATAMA BYO TWAPICHILEMO
16. Bintu byo twapichilemo byakonsha kwitulengela kuba ka?
16 Kechi bintu byonse byo tupitamo byawama ne. Kampe twakilangulushapo kala pa mambo nangwa bilubo byo twaubile. (Sala. 51:3) Kampe tukyumvwa bibi ku muchima pa lujimuno lo twatambwile. (Hebe. 12:11) Kwitufwa nshiji nangwa kwitulangulukila byatama kwakonsha kwituletela binyenge. (Sala. 55:2) Ki ka kyakonsha kwitukwasha kuleka kulanguluka pa byatama bya kala? Twayai tulanguluke pa byakumwenako bisatu.
17. (a) Mambo ka Paulo o etelejile aye mwine amba, “muntu mucheche kukila pa bonse bazhijikwa”? (b) Ki ka kyakwashishe Paulo kubula kwikala na milanguluko yatama?
17 Bilubo byakala. Mutumwa Paulo witelele aye mwine amba ye “muntu mucheche kukila pa bonse bazhijikwa.” (Efi. 3:8) Mambo ka o eumvwijilenga bino? Waambile’mba: “Mambo namanyikanga kipwilo kya Lesa.” (1 Ko. 15:9) Abya mwakonsha kufwanyikizha biumvwine Paulo kimye kyo asambakene na bamo bo amanyikanga kala nyi? Mu kifulo kya kuleka ino milanguluko yatama kumubwezha panyuma, Paulo watele muchima pa lusa lukatampe lo bamubijile. (1 Timo. 1:12-16) Buwame bwafuminemo bwamulengejile kutwajijila kwingila mwingilo. Bwikalo bwanji bwatama bwa kala bwajinga pa bintu byo abujilenga kukeba kuvuluka. Ne atweba inge twata muchima pa lusa lwitubila Yehoba, tukachinuzhukanga kwikala na bijikila na mambo a kulanguluka pa bintu byo twaubile kala byakonsha kwitupwishisha bulume mambo kechi twakonsha kwibipimpula ne. Twakonsha kwingijisha bulume bwetu mu mingilo yo tuji nayo lelo jino.
18. (a) Ki ka kyakonsha kubiwa inge twatwajijila kuzhingila pa byo betufunjileko? (b) Twakonsha kumvwina byepi byambo bya kwa Solomone pa mambo a kulondela lujimuno?
18 Kufundañana kwashinta. Pano ibyepi inge kya kuba twazhingila na mambo a kwitufundako? Kino kechi kyakonsha kwitukolatu ku muchima ne, bino kyakonsha ne kwitubwezha panyuma ne kwitulengela “kulefulwa.” (Hebe. 12:5) Inge ‘twalengulula’ lujimuno na mambo a kubula kwilukeba nangwa ‘twalefulwa’ na mambo a kwitufundako ne kukana kwibingijisha, kifumamo kintu kimotu, kechi lwitukwasha ne. Kyawama bingi kumvwina byambo bya kwa Solomone bya kuba’mba: “Kwachisha ku mafunde ami; kechi wialeke ne; alame mambo ao bo bumi bobe.” (Mana 4:13) Byonkatu dalaivwa byo alondela mizhilo ya pa mukwakwa, ne atweba twayai tutwajijile kutambwila lujimuno, kwilwingijisha ne kuya kulutwe.—Mana 4:26, 27; tangai Bahebelu 12:12, 13.
19. Twakonsha kulondela byepi bukishinka bwa kwa Habakuka ne Yelemiya?
19 Nshiji yo Betufwa Nangwa yo Twalangulukatu. Kimye kimo twakonsha kumvwa biumvwine ngauzhi wa Lesa aye Habakuka, wajijile kwi Yehoba amba achibile mambo mo aolokela, kabiji kechi wayukile Yehoba kyo aswishishe bintu byatama kubiwanga ne. (Ha. 1:2, 3) Kyanema bingi kwi atweba kulondela bukishinka bwa uno ngauzhi wa Yehoba, waambile’mba: “Amiwa nkasekela mwi Yehoba ne kumwena lusekelo mu yenkaye Lesa umpulusha.” (Ha. 3:18) Byonka byajinga Yelemiya wajinga “na luketekelo,” ne atweba twafwainwa kwitabila mwi Yehoba, Lesa uchiba mambo monka mo aolokela, ne kuketekela’mba bintu byonse bakebiwamisha pa kimye kyafwainwa.—Jila. 3:19-24.
20. Twakonsha kumwesha byepi amba tubena ‘kuvuluka muka Lota’?
20 Tuji mu kimye kya lusekelo. Bintu byawama bibena kubiwa lelo jino kabiji kuji byavula byo tubena kutengela kulutwe na lwendo. Atweba bonse pa muntu pa muntu twayai twibikisheko kwendela pamo na jibumba ja Yehoba. Twayai tukokele lujimuno lwa mu Binembelo lwa kutala kulutwe ne kubula kutala ku bintu biji kunyuma. Inge twauba bino tukamweshanga amba tubena ‘kuvuluka muka Lota’!
[Tubyambo twa mushi]
a Kyambo kya mu mulaka mwine kyatuntululwa’mba “binchatu” kilumbulula ne kuba’mba “kajo ka bakabwa,” “malabishi,” “tuvwi.” Shayuka wa Baibolo umo waambile’mba Paulo byo aambilenga bino byambo walumbulwilenga “kusha bintu byatutu ne kwibishikwa kya kubula kukeba kwibingijisha jibiji.”