Mwi Bakalama Baketekelwa
“Mwi ba kwa Lesa.”—1 KO. 6:19.
MUSAKUKUMBULA’MBA KA?
Bakalama ba kala baingilanga ñanyi mwingilo?
Ñanyi mingilo ingila bakalama ba Lesa bonse?
Twafwainwa kumonanga byepi mwingilo wa bukalama ye betupa?
1. Nga bantu ba mu ntanda bamona byepi kukasuluka?
PA MYAKA 2,500 yapitapo, mwanamulume Mungiliki unemba bisela wanembele’mba: “Kafwako muntu uswa kwikala muzha ne.” Bantu bavula lelo jino bakonsha kuswa bino byambo. Buzha bulumbulula kumanyikwa, kabiji mingilo ingila bazha kafwako kyo bamwenamo ne, bino bamwenamo ke boba bebanonka buzha.
2, 3. (a) Bazha nangwa’mba bakalume ba kwa Kilishitu beyowa ñanyi mwingilo? (b) Ñanyi mepuzho aamba pa bukalama o tusakwisambapo?
2 Yesu wamwesheshe kuba’mba baana banji ba bwanga bakekala bakalume bepelula nangwa amba bazha. Nangwa byonkabyo, buzha bwa uno mutundu kechi bulengela bena Kilishitu ba kine kulengululwa nangwa kumanama ne. Bano bazha baketekelwa kabiji banemekwa bingi. Kyakumwenako, akilangulukai byaambile Yesu saka akyangye kufwa pa mambo a “kalume” umo. Kilishitu waambijile jimo kuba’mba ukapana mingilo kwi “kalume wakishinka kabiji wa maana.”—Mat. 24:45-47.
3 Kyanema bingi kuba’mba mu jishimikila jikwabo, uno kalume bamutela’mba “kalama.” (Tangai Luka 12:42-44.) Bena Kilishitu bakishinka bavula kechi baji mu jino jibumba ja kalama wakishinka ne. Nangwa byonkabyo, Binembelo bimwesha kuba’mba aba bonse bengijila Lesa baji na mwingilo wa bukalama. Ñanyi bintu byavwangwa mu uno mwingilo? Nga bano bantu twafwainwa kwibamonanga byepi? Pa kuba’mba tuyuke bino, twayai twisambe pa mwingilo waingilanga bakalama mu moba a kala.
MWINGILO WA BAKALAMA
4, 5. Bakalama ba kala baingilanga ñanyi mingilo? Ambai byakumwenako.
4 Mu moba a kala, kalama wajinga muzha ye baketekelanga bingi kwi nkambo yanji kabiji bamupanga mwingilo wa kutala pa ba mu nzubo ya nkambo yanji nangwa kutala pa busulu bwanji. Bakalama bebapanga lūsa lwa kulama bintu bya mu nzubo, kulama mali ne kutangijila bakalume bakwabo. Bino byo byo kyajinga ne kwi Elieza ye bapele mwingilo wa kulama bipe byavula bya kwa Abalahama. Kyamweka Elieza ye ye batumine kwi Abalahama kuya ku Mesopotamya na kukebela mwananji, aye Izaka mwanamukazhi wa kusongola. Uno wajinga mwingilo wanema bingi.—Nte. 13:2; 15:2; 24:2-4.
5 Munkanununa wa kwa Abalahama aye Yosefwa, bamubikile kwikala mukulumpe mu nzubo ya kwa Potifwalo. (Nte. 39:1, 2) Mu kuya kwa kimye, Yosefwa naye waikele na kalama wanji ye batongwele kwikala “kalama wa mu nzubo ya kwa Yosefwa.” Uno kalama ye wanengezhe ne kajo ka bakolojanji Yosefwa jikumi. Kabiji byo bamukambizhe kwi Yosefwa, wafile katomeno ka siliva mu jisaka ja kajo pa kuba’mba kimweke nobe bakolojanji Yosefwa ‘baiba.’ Kine, bakalama bebaketekejile bingi.—Nte. 43:19-25; 44:1-12.
6. Ñanyi mingilo ingila bakulumpe bena Kilishitu bapusana pusana?
6 Byo papichile myaka yavula, mutumwa Paulo wanembele amba bakulumpe mu kipwilo ‘bakalama ba Lesa.’ (Titu. 1:7) Byo bebapa mwingilo wa kulama “jitanga ja Lesa,” bakalama bapana mikambizho ne kutangijila bipwilo. (1 Pe. 5:1, 2) Kya kine mingilo yapusana. Kyakumwenako, lelo jino, mu kipwilo kimo mwikala bakalama bena Kilishitu bavula. Bakalama benda bengijila bipwilo byavula. Kabiji ba mu Kavoto ka Musampi batala pa bipwilo byonse mu kyalo. Nangwa byonkabyo, bonse bakebewa kwingila mingilo yabo mu bukishinka mambo bonse “baketotolwela” kwi Lesa.—Hebe. 13:17.
7. Twayuka byepi kuba’mba bena Kilishitu bonse bakalama?
7 Nangwa byonkabyo, ibyepi ku bena Kilishitu bakishinka bavula babula kwingila mwingilo wa bukalama mu kipwilo? Mutumwa Petelo wanembejile nkalata bena Kilishitu bonse kuba’mba: “Monka muntu mo atambwijile kya bupe, ekingijishenga kwingijilamo bakwabo byo aji kalama wa lusa lwa Lesa lwamwekela mu mashinda apusana pusana.” (1 Pe. 1:1; 4:10) Mu lusa lwanji, atweba bonse Lesa witupa bya bupe, nsabo, maana nangwa busendwe bo twakonsha kwingijisha kukwashishamo bena Kilishitu bakwetu. Onkao mambo, bonse bengijila Lesa bakalama, kabiji bukalama bwabo, bulengela kwibanemeka, kwibaketekela ne kwibapa mwingilo.
TWI BA KWA LESA
8. Ñanyi kishinka kimo kyanema kyo twafwainwa kuvulukanga?
8 Byo tuji bakalama, twayai twisambe pa bishinka bisatu. Kitanshi: Atweba bonse twi ba kwa Lesa kabiji tuketotolwela kwi aye. Paulo wanembele’mba: “Mwi ba kwa Lesa, mambo mwapotelwe na lupoto,” ko kuba’mba twapotelwe na mashi a kwa Kilishitu. (1 Ko. 6:19, 20) Byo kiji kuba’mba twi ba kwa Yehoba, twafwainwa kukokela mikambizho yanji, mambo kechi yakatazha ne. (Loma 14:8; 1 Yoa. 5:3) Kabiji twi bazha ba Kilishitu. Byonka byajinga bakalama ba kala, ne atweba betupa bwana bwa bene, pano buno bwana bwa bene buji na pa kupelela. Twafwainwa kwingila mingilo yo betupa monka mo betukambizhizha. Nangwa twikalepotu na mwingilo wa mutundu ka, twi bakalume ba Lesa ne Kilishitu.
9. Nga Yesu walumbulwile byepi bulunda buji pakachi ka muzha ne nkambo yanji?
9 Yesu witukwasha kuyuka bulunda buji pakachi ka muzha ne nkambo yanji. Kimye kimo wabujile baana banji pa mambo a muzha waishile pa nzubo panyuma ya kuzhikisha juba na kwingila. Nanchi nkambo yanji wamwambijile amba: “Iya kuno wikale ne kuja ku tebulu” nyi? Ine. Wamwambijile’mba: “Vwala kisapi unnengezhezhe kajo kamulajilo ne kumpa poso mpwishe kuja ne kutoma; apa bino ne obewa uje ne kutoma.” Yesu walumbulwile byepi mwatala kino kishimpi? Waambile’mba: “Byonkabyo, ne anweba umvwe mwapwisha kwingila byonse byo bemupa, ambai amba, ‘Atweba twi bakalumetu. Twauba kyonka kyo twafwainwa kuba.’”—Luka 17:7-10.
10. Ki ka kimwesha kuba’mba Yehoba usanta pa byo twibikako kumwingijila?
10 Kine, Yehoba usanta bingi pa byo twibikako kumwingijila. Baibolo witulaya’mba: “Lesa waoloka kabiji kechi wakonsha kuvulama mingilo yenu ne butemwe bo mwamwesha jizhina janji ne.” (Hebe. 6:10) Yehoba kechi witukebela bintu byo twakonsha kukankalwa kuba ne. Kunungapo, tumwenamo mu bintu byonse byo akeba amba tube kabiji kechi wituyanjisha ne. Nangwa byonkabyo, kwesakana na kishimpi kya kwa Yesu, muzha kechi witokesha ku muchima mwine, kupichila mu kutangizhako bintu byo akeba ne. Kishinka ke kya kuba’mba, kimye kyo twipana kwi Lesa tusalapo kutangizhako bintu byanji mu bwikalo bwetu. Nanchi kechi ibyo nenyi?
BINTU YEHOBA BYO ETUKEBELA ATWEBA BONSE
11, 12. Byo tuji bakalume ba Lesa, ñanyi kyubilo kyo twafwainwa kumwesha, kabiji twafwainwa kuchinuzhuka ka?
11 Kishinka kya bubiji ke kino: Byo tuji bakalama, atweba bonse tulondelatu mizhilo imo. Ibyo kuba’mba mingilo imo beipanatu ku bantu bacheche mu kipwilo kya bena Kilishitu. Nangwa byonkabyo, mingilo yavula beingila ku basapwishi bonse. Kyakumwenako, byo tuji baana ba bwanga ba kwa Kilishitu kabiji Bakamonyi ba kwa Yehoba, betukambizha kwitemwa atwe bene na bene. Yesu waambile’mba butemwe bo buyukanyikisha bena Kilishitu ba kine. (Yoa. 13:35) Pano bino, kechi tutemwatu balongo betu ne. Twibikako kutemwa ne boba babula kwitabila. Kino kyo kyo twafwainwa kuba atweba bonse.
12 Atweba bonse twafwainwa kwikala na byubilo byawama. Tukeba kuchinuzhuka bwikalo bo bakanya mu Mambo a Lesa. Paulo wanembele amba: “Babulalelale, bapopwela bankishi, bankende, banabalume baswisha banabalume bakwabo kwibalaala ne banabalume boba bulalelale na banabalume bakwabo, bangivi, balwiso, bapendwapendwa, batukana ne baja bya lunkanankana kechi bakaswana bufumu bwa Lesa ne.” (1 Ko. 6:9, 10) Kine, kikebewa kwibikako pa kuba’mba tulondelenga mizhilo ya Lesa yaoloka. Mu kwibikako kwa uno mutundu mufuma bintu byawama bingi, kubikapo ne bwikalo bwitulengela kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama, kukwatankana na bakwetu ne kutalwa bulongo kwi Lesa.—Tangai Isaya 48:17, 18.
13, 14. Ñanyi mwingilo ye bapa bena Kilishitu bonse, kabiji twafwainwa kumumonanga byepi?
13 Kabiji yukai’mba kalama wajinga na mwingilo wa kwingila. Ne atweba tuji na mwingilo wa kwingila. Betupa kya bupe kyanema bingi, ko kuba’mba kuyuka bukine. Lesa ukeba atweba kubulako bantu bintu byo twayuka. (Mat. 28:19, 20) Paulo wanembele’mba: “Muntu wafwainwa kwituyuka amba twi bamingilo ba kwa Kilishitu kabiji twi bakalama ba byafyamika byazhila bya Lesa.” (1 Ko. 4:1) Paulo wayukile’mba buno bukalama bwakebewanga kutako bingi muchima ku “byafyamika byazhila” ne kufunjishako bakwetu bino bintu monka mwakambizhizhe Nkambo Yesu Kilishitu.—1 Ko. 9:16.
14 Kubulako bakwetu bukine ke kintu kyawama bingi kuba. Ibyo kuba’mba bena Kilishitu bapita mu bintu byapusana pusana. Kechi bonse bakonsha kwingila bintutu bimo mu mwingilo wa kusapwila ne. Kabiji Yehoba wayuka kino. Onkao mambo, kintu kyanema ke kuba bintu byo twafwainwa kuba pa muntu pa muntu. Mu jino jishinda tumwesha kuba’mba twatemwa Lesa ne bakwetu kya kine.
ENE MAMBO O KYANEMENA KWIKALA BAKISHINKA
15-17. (a) Mambo ka o kyanemena kalama kwikala wakishinka? (b) Yesu walumbulwile byepi bintu bifuma mu kubula kwikala bakishinka?
15 Kishinka kya busatu kipasha na bikwabo bibiji byo twaambapo kala ke kya kuba’mba: Twafwainwa kwikala bakishinka kabiji baketekelwa. Kalama wakonsha kwikala na busendwe ne byubilo byawama, nangwa byonkabyo, bino byonse bikala byatutu umvwe kya kuba kechi waketekelwa ne, nangwa inge kechi wakishinka ne. Bukishinka bukebewa bingi pa kuba’mba muntu ekale kalama wawama. Vulukai kuba’mba Paulo wanembele’mba: “Bakalama bafwainwa kwikala bakishinka.”—1 Ko. 4:2.
16 Umvwe twaikala bakishinka, kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, tukafwetwa. Pakuba umvwe ne kwikala bakishinka ne, tukajamo mpwa kubula. Kino kishinka kitanwa mu kishimpi kya kwa Yesu kya matalenta. Bakalume baingijile mu bukishinka na mali a nkambo yabo bebatakaikile kabiji bebapesheshe bingi. Pakuba kalume wabujile kwingijisha bulongo mali a nkambo yanji bamutelele amba “mubi,” “wa mulele” kabiji amba “watu.” Talenta ye bamupele bamwangachileye, kabiji uno kalume bamutayile pangye.—Tangai Mateo 25:14-18, 23, 26, 28-30.
17 Pa kimye kikwabo, Yesu waambile pa bintu byatama bifuma mu kubula kwikala bakishinka. Waambile amba: “Muntu umo munonshi wajinga na kalama ye bapelemo mambo pa kubula kulama bulongo bintu byanji. Onkao mambo, wamwichile ne kumwambila amba, ‘Mbena kumvwa bintu byatama byo babena kwamba pe obewa. Yanga ukanembe sawakya pa byo waingijishe mali ami, mambo kechi nsakukuswisha kutwajijila kulama nzubo yami ne.’” (Luka 16:1, 2) Na mambo a kuba waonawine bipe bya nkambo yanji, uno kalama bamupangile. Luno ke lufunjisho lwawama bingi kwi atweba. Onkao mambo, kechi tukeba kwikala babula bukishinka mu mingilo yo betupa ne.
NANCHI KYAWAMA KWIESAKANYA NA BAKWETU NYI?
18. Mambo ka o twafwainwa kubujila kwiesakanya na bakwetu?
18 Atweba bonse pa muntu pa muntu twafwainwa kwiipuzha’mba, ‘Mmona byepi mwingilo wami wa bukalama?’ Mu kwiesakanya na bakwetu mwakonsha kufumatu makatazho. Baibolo witujimunako’mba: “Muntu yense apime byubilo byanji ne kwitotela mu bintu byanji mwine, kechi mu bintu bya bakwabo ne.” (Nga. 6:4) Mu kifulo kya kwesakanya byo tuba ku byuba bakwetu, twafwainwa kuta muchima ku bintu byo twakonsha kuba papelela bulume bwetu. Kino kechi kiketukwashatu kuchinuzhuka kwitota ne, bino kiketulengela ne kubula kulefulwa. Pa kwipesa pesa atweba bene, twafwainwa kuyuka kuba’mba bintu bipimpulwa. Kampe na mambo a kukolwa kolwa, bukote nangwa bintutu bikwabo, kechi twakonsha kwingila byonka byo twaingilanga kala ne. Mu jishinda jikwabo, twakonsha kutana kuba’mba twakonsha kwingilako pakatampe kukila byo tubena kwingila pa kino kimye. Inge byo byo kiji, twafwainwa kwibikako kubaishako mwingilo wetu.
19. Inge babula kwitupa mingilo imo, mambo ka o twafwainwa kubujila kulefulwa?
19 Kintu kikwabo kyo twafwainwa kulangulukapo, ke mingilo yo tuji nayo nangwa yo tutonga kwikala nayo. Kyakumwenako, mulongo wakonsha kukeba kwikala mukulumpe mu kipwilo nangwa kwikala na mbaji pa kubuñana nangwa pa kushonkena. Kyawama kwingila na ngovu pa kuba’mba tufikilemo kwingila ino mingilo, pano bino, kechi twafwainwa kulefulwa inge babula kwitupayo pa kimye kyo twaketekejilenga ne. Na mambo a bintu bimo byo twakonsha kubula kuyuka, mingilo imo kechi yakonsha kwiyatu ponkapo ne, pakonsha kupita kimye. Vulukai kuba’mba Mosesa wamwekele amba wakonsha kutangijila bena Isalela kufuma mu Ijipita, pano bino, wapembelejile pa myaka 40 kuba’mba engile uno mwingilo. Kino kyamulengejile kwikala na byubilo byakebewenga pa kuba’mba atangijile bantu bansatuki kabiji bauma mashingo.—Byu. 7:22-25, 30-34.
20. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kufunjilako kwi Yonafwanyi?
20 Kimye kimo kampe kechi bakonsha kwitupa mwingilo ye tubena kukeba ne. Byo byo kyajinga ne kwi Yonafwanyi. Byo ajinga mwana Saulo, wajinga mu ndonda ya kwikala mfumu wa bena Isalela bonse. Nangwa byonkabyo, Lesa wasajile Davida, wajinga mwanyike kwikala mfumu. Pano Yonafwanyi waubile byepi pa kino kintu? Waswile kino kabiji wakwashishe Davida nangwa kya kuba kino kyabikile bumi bwanji mu kizumba. Waambijile Davida amba: “Obewa ukekala ke mfumu wa bena Isalela; kabiji amiwa nkekala ke wa bubiji kwi obewa.” (1 Sam. 23:17) Abya mwamona kino kishinka nyi? Yonafwanyi waswile bintu byo apichilemo, kechi waubijile Davida kichima byonka byaubile bashanji ne. Mu kifulo kya kubila bakwetu kichima na mambo a mingilo yo bakonsha kwibapa, atweba bonse twafwainwa kuta muchima pa kwingila mingilo yo tuji nayo. Twafwainwa kuketekela kuba’mba mu ntanda ipya, Yehoba ukamona kuba’mba waubila bakalume banji byonse byo bakeba.
21. Twafwainwa kumonanga byepi mwingilo wetu wa bukalama?
21 Twayai tuvulukenga kuba’mba byo tuji bakalama, kechi twi bazha bamanama ne kujila mipolo ne. Pano bino, twanemekwa ne kuketekelwa mambo tuji na mwingilo ukabula kubwelapo, wa kushimuna mambo awama mu moba apelako a buno bwikalo. Byo tuba bino, tukasuluka bingi pa kwingila mingilo yetu. Onkao mambo, twayai tutwajijile kwikala bakalama bakishinka. Kabiji twayai tunemekenga mwingilo wetu wa kwingijila Mwine wakila pa bilengwa byonse.
[Bipikichala pa peja 12]
Twayai twingilenga mingilo yonse yo betupa mu bukishinka