Kalama Wakishinka Ne Jibumba Jitangijila Jimwimenako
‘Lelo nanchi I ñanyi kalama wa kishinka kabiji wa maana, ye akapa bukulumpe bwa bantu banji, amba ebapenga kajo pa bimye byafwainwa?’—LUKA 12:42.
1, 2. Bwipuzho ka bwanema bo aipwizhe Yesu byo aambilenga pa kiyukilo kya moba a kupelako?
BYO aambilenga kiyukilo kya moba a kupelako, Yesu waipwizhe bwipuzho bwa kuba’mba: ‘Lelo awa kalume wa kishinka kabiji wa maana ye ñanyi, ye apa nkambo yanji bukulumpe bwa bantu ba ku nzubo yanji, amba apanenga kajo pa kimye pafwainwa?’ Yesu kepo atwajijile kwamba’mba uno kalume ukapeshiwa pa bukishinka bwanji bwa kwingila mwingilo ye apewa wa kulama bintu bya Nkambo.—Mat. 24:45-47.
2 Byo kwashajile bañondo bacheche kuba’mba bino byambo byambiwe, Yesu waipwizhe bwipuzho buntutu bumo. (Tangai Luka 12:42-44.) Watelele kalume amba “kalama” kabiji “bantu ba ku nzubo” amba “bantu banji.” Kalama ke mukulumpe wa mu nzubo nangwa’mba utala pa bakalume. Pano bino kalama naye ke kalume. Pano uno yenka kalume nangwa’mba kalama ye ñanyi, kabiji upana byepi “kajo pa kimye pafwainwa”? Kyanema bingi kuba’mba atweba bonse tuyuke jishinda jipainwamo kajo ka ku mupashi.
3. (a) Bantu ba mu Kilishitendomu baeseka byepi kulondolola mwatala byambo bya kwa Yesu pe “kalume”? (b) Nga “kalama” nangwa’mba “kalume” ye ñanyi, kabiji “bantu” nabo bo bañanyi?
3 Bantu ba mu Kilishitendomu javula bamona bino byambo bya kwa Yesu amba bibena kwamba ku boba baji na bifulo mu boba betela amba bena Kilishitu. Pano Yesu aye watelwa’mba “nkambo” mu kishimpi, kechi waambile’mba kukekala bakalume bavula mwaya ntanda yonse ba mu Kilishitendomu ne. Mu kifulo kya byobyo, waambile’mba kukekalatu “kalama,” nangwa’mba “kalume” umo ye bakatongola wa kulama bintu byanji byonse. Onkao mambo, monka mwalumbulwila ino magazini javula, kalama wafwainwa kwimenako “kajitanga kacheche” ka baana ba bwanga bashingwa bonse pamo mu bujibumba. Mu byambo biji mu Mambo awama a kwa Luka, Yesu wibambilepo bano. (Luka 12:32) “Bantu” baambiwapo pano ke jino jonka jibumba, pano kino kimwesha mingilo yo bengila umo umo. Pano bwipuzho bwanema ke bwa kuba’mba, Nanchi bantu umo umo ba mu jino jibumba ja kalume bengilako mwingilo wa kupana kajo ka ku mupashi pa kimye kyafwainwa nyi? Twafwainwatu kuyuka mukumbu inge twakebakeba byaamba Binembelo.
Bakalume ba kwa Yehoba mu Bimye bya Kala
4. Yehoba watelele mukoka wa bena Isalela ba kala amba ka, kabiji kyanema kuyuka ka pa yewa mukoka?
4 Yehoba watelele bantu banji, mukoka wa bena Isalela ba kala bonse pamo amba kalume. “Yehoba waamba’mba: Anweba bantu bami yenu batumonyi bami, kabiji mwi bami ba mwingilo bo nasalulula.” (Isa. 43:10) Bonse ba mu yewa mukoka bajinga lubaji lwa joja jibumba ja kalume umo. Pano bino, kyanema kuyuka’mba bañanga ne bena Levi babujile kwikala bañanga bo bajinga na mutembo wa kufunjisha mukoka.—2 Moba. 35:3; Mala. 2:7.
5. Kwesakana na byaambile Yesu, lupimpu ka lukatampe lwafwainwe kubiwa?
5 Nanchi mukoka wa bena Isalela ye kalume ye baambilepo kwi Yesu nyi? Ine. Twayuka bino na mambo a byaambile Yesu ku Bayudea bajingako mu moba anji amba: “Bufumu bwa Lesa bakemwangatabo, bakebupana ku mukoka ukapanga bipangwa byabo.” (Mat. 21:43) Kya kine, pafwainwe kwikala lupimpu. Yehoba wafwainwe kwingijisha mukoka mupya. Nangwa byonkabyo, umvwe ke twambe pa kulondela mikambizho ya ku mupashi, mwingilo wingila kalume waambiwapo mu kishimpi kya kwa Yesu ujitu pamo na yewa wa kwa “kalume” wa Lesa wajingako mu bena Isalela ba kala.
Kalume wa Kishinka Wamweka
6. Ñanyi mukoka mupya walengelwe pa Pentekosita mu 33 C.E., kabiji bañanyi baishile kwikala lubaji lwa uno mukoka?
6 Mukoka mupya, ko kuba’mba “bena Isalela ba Lesa,” balengwa na bena Isalela ba ku mupashi. (Nga. 6:16; Loma 2:28, 29; 9:6) Uno mukoka walengelwe kupichila mu kwitululwa kwa mupashi wa Lesa pa Pentekosita mu 33 C.E. Panyuma ya bino, bena Kilishitu bonse bashingwa baikele ke lubaji lwa mukoka wajinga jibumba ja kalume jo batongwele kwi Nkambo, Yesu Kilishitu. Yense wa mu uno mukoka bamupele mwingilo wa kusapwila mambo awama ne kulenga baana ba bwanga. (Mat. 28:19, 20) Pano nanchi yense wa mu joja jibumba wafwainwe kwingilako mwingilo wa kupana kajo ka ku mupashi pa kimye kyafwainwa nyi? Twayai tumone Binembelo byo byakumbula buno bwipuzho.
7. Patanshitu, ñanyi mwingilo wanema wajinga wa batumwa, kabiji mingilo ka ikwabo yo batendekele kwingila?
7 Yesu byo atongwele batumwa banji 12, mwingilo wabo mukatampe wajinga wa kwibatuma na kusapwila mambo awama ku bantu. (Tangai Mako 3:13-15.) Uno mwingilo wayijile monka mwatala kyambo kya Kingiliki kya apostolos, kyafuma ku kyambo kilumbulula’mba “tumai.” Nangwa byonkabyo, monka mwaijilenga kimye, ne kipwilo kya bena Kilishitu byo kyajinga pepi kwikajikwa, mwingilo wa mutumwa waikele wa “bukulumpe.”—Byu. 1:20-26.
8, 9. (a) Mwingilo ka mutanshi ye batelepo muchima batumwa 12? (b) Bañanyi bakwabo bo bapele mingilo ikwabo kwesakana na byaitabizhe jibumba jitangijila?
8 Batumwa 12 batesheshe muchima pa kuba ka? Mukumbu wakonsha kukumbulwa kupichila mu kumona bintu byaubiwe panyuma ya Pentekosita. Byo kwaikele kunyinyita pa mambo a kwabanya kajo pa juba pa juba ku banabakazhi bafwijilwe, batumwa 12 bapwizhizhe pamo baana ba bwanga ne kwibambila’mba: “Kechi kyafwainwa atweba kuleka mambo a Lesa ne kwingila mwingilo wa ku matebulu ne.” (Tangai Byubilo 6:1-6.) Kepo batumwa batongwele banabalume bakwabo batelelwe bulongo ku mupashi ba kwingila yewa “mwingilo” pa kuba’mba batumwa bekale na kimye kyabaya “mu kusapwila mambo.” Mu luno lunengezho mwafumine mapesho a Yehoba mambo ‘mambo a Lesa ananukilenga; ne baana ba bwanga bayilenga na kuvujisha bingi mu Yelusalema.’ (Byu. 6:7) Onkao mambo, mwingilo mwine wa kupana kajo ka ku mupashi waingijilenga batumwa.—Byu. 2:42.
9 Mu kuya kwa kimye, bakwabo nabo bebapele mingilo yanema. Paulo ne Banabasa byo batangijilwe na mupashi wazhila bebatumine mu bumishonale ku kipwilo kya ku Antioka. Kabiji ne abo bayukanyikilwe’mba batumwa, nangwa kya kuba kechi bajinga pa boba batumwa batanshi 12 ne. (Byu. 13:1-3; 14:14; Nga. 1:19) Kutongolwa kwabo bekwitabizhe ku jibumba jitangijila mu Yelusalema. (Nga. 2:7-10) Paulo byo bamutongweletu kwikala mutumwa, naye waingijilengako mwingilo wa kupana kajo ka ku mupashi. Wanembele nkalata yanji itanshi byo atangijilwe na mupashi.
10. Mu myaka kitota kitanshi, nanchi bena Kilishitu bonse bashingilwe na mupashi banengezhangako kajo ka ku mupashi nyi? Lumbululai.
10 Pano nanchi bena Kilishitu bonse bashingwa bajinga na mwingilo wa kutangijila mwingilo wa kusapwila ne kunengezha kajo ka ku mupashi nyi? Ine. Mutumwa Paulo witubula’mba: ‘Nanchi bonse bo batumwa nyi? Bonse bo bangauzhi nyi? Bonse bo bafunjishi nyi? Bonse bo ba kwingila mingilo ya bulume nyi?’ (1 Ko. 12:29) Nangwa kya kuba bena Kilishitu bonse bashingwa na mupashi bajinga na mwingilo wa kusapwila, batanu na basatu bo bonkatu bo baingijishe kunemba mabuku 27 a Binembelo bya bwina Kilishitu bya Kingiliki.
Kalume wa Kishinka mu ano Moba
11. Ñanyi “bintu” byapanwa kwi kalume amba ebilamenga?
11 Byambo byaambile Yesu byanembwa mu Mateo 24:45 byalumbulula bingi bulongo kuba’mba panopantanda pakekala jibumba ja kalume wa kishinka kabiji wa maana mu moba a kupelako. Lumwekesho 12:17 watongola bano amba ke ‘bashalapo’ ba mu lukunwa wa mwanamukazhi. Byo baji jibumba, bano bashalapo bebapa mwingilo wa kulama bintu byonse bya kwa Kilishitu panopantanda. Bino “bintu” byo bapana ku kalama wa kishinka amba alamenga ke bintu byonse bya bufumu panopantanda, kubikakotu ne bangikazhi ba mu Bufumu panopantanda ne bintu bya ku mubiji byo twingijisha mu kusapwila mambo awama.
12, 13. Mwina Kilishitu uyuka byepi amba bamwita kuya mwiulu?
12 Mwina Kilishitu uyuka byepi amba uji na luketekelo lwa kuya mwiulu kabiji uji pa bena Isalela bashalapo ba ku mupashi? Mukumbu uji mu byambo bya mutumwa Paulo byo aambile ku boba bo ajinga nabo na luketekelo lumo lwa kuya mwiulu amba: ‘Bonse mo bavujila bo batangijila ku Mupashi wa Lesa, bo baana ba Lesa. Mambo kechi mwatambwile mupashi wa buzha amba mube moyo ne; kabiji mwatambwile mupashi wa bwana bwa bene, mo mo tutachila’mba, Abba, Tata. Aye Mupashi mwine ushimuna pamo ne mipashi yetu, amba twi baana ba Lesa: kabiji umvwe twi baana, twi banswanyi pamo; banswanyi ba Lesa, ba kuswana pamo ne Kilishitu, umvwe twamanama nanji pamo, amba tukatumbijikwe nanji pamo.’—Loma 8:14-17.
13 Mu byambotu bicheche, twakonsha kwamba’mba, bano bantu bashingwa na mupashi wazhila wa Lesa ne kutambula “lwito” lwa mwiulu. (Hebe. 3:1) Luno lwito lwa kwibeta pa muntu pa muntu lwafuma kwi Lesa. Ne abo belutambwila kwa kubula kwipuzha, kuzhinauka nangwa kumvwa moyo wa kutelwa’mba baana ba Lesa. (Tangai 1 Yoano 2:20, 21.) Ko kuba’mba kechi besajila bene luno luketekelo ne, bino Yehoba ye wibabika kayukilo, nangwa’mba mupashi wazhila.—2 Ko. 1:21, 22; 1 Pe. 1:3, 4.
Mweno Yawama
14. Bashingwa bamona byepi lwito lwabo?
14 Bano bashingwa bafwainwa kwimonanga byepi byo babena kupembelela mfweto yabo mwiulu? Bayuka’mba nangwa kya kuba baji na luketekelo lwawama, luno ke lwitotu. Bafwainwa kwikala bakishinka kufikatu ne ku lufu lwabo pa kuba’mba bakatambule mpasela. Bepelula ne kumvwa byonka byaumvwine Paulo amba: “Anwebakwetu, amiwa kechi nelanguluka namba, nakwatako kala, ine: bino ko kiji kimo kyo nguba, mvulama bintu biji kunyuma, kasa nkanamina bintu biji kulutwe, kasa nebikakotu kunanga kikonkwanyi kya mpasela ya lwito lwa mwiulu lwa Lesa lwa mwi Kilishitu Yesu.” (Fili. 3:13, 14) Bashingwa bashalapo bafwainwa kwingila papelela bulume bwabo ‘kwendanga mwafwainwa lwito lo baichilwe, na kwipelula konse,’ ne “na kwakamwa ne kuzakama.”—Efi. 4:1, 2; Fili. 2:12; 1 Tesa. 2:12.
15. Bena Kilishitu bamona byepi boba bajako bimpashañano bya pa Kivuluko, kabiji bashingwa bemona byepi?
15 Pano nga bena Kilishitu bakwabo bafwainwa kumona byepi yewa muntu wimona kuba’mba naye washingwa ne kutendeka kujako ku bimpashañano bya pa Kivuluko? Kechi kyawama kuzhachisha yewa ubena kujako ne. Ano ke mambo a yewo muntu ne Yehoba. (Loma 14:12) Nangwa byonkabyo, bena Kilishitu bashingwa kya kine kechi bakeba amba bantu bebateshe muchima ne. Kechi bemona’mba byo baji bashingwa ko kuba’mba baji na maana kukila ne boba bamo bakoma ku mupashi ba mu “jibumba jikatampe” ne. (Lum. 7:9) Kechi bemona’mba bo bene baji na mupashi wazhila kya kine kukila balunda nabo ba mu ‘mikooko ikwabo’ ne. (Yoa. 10:16) Kechi baketekela kukizhamo kwibobila bintu nangwa kwimona’mba byo bajako ku bimpashañano kimwesha’mba bakila bakulumpe batongolwa mu kipwilo ne.
16-18. (a) Nanchi bashingwa bonse bengilako mwingilo wa kubulañana bukine bwa ku mupashi bwakatataka nyi? Lumbululai. (b) Mambo ka o kyabujila kufwainwa Jibumba Jitangijila kwipuzha bonse bamba’mba bashingwa?
16 Nanchi bano bonse bashingwa mwaya ntanda bajipo na jishinda jimo jo bomvwañenamo kusolwelamo bukine bwa ku mupashi nyi? Ine. Nangwa kya kuba jibumba jonse ja kalume jiji na mwingilo wa kujiisha baana ba bwanga bashingwa ba kwa Kilishitu, kechi bonse ba mu jino jibumba ja kalume baji na mingilo intutu imo ne. (Tangai 1 Kolinda 12:14-18.) Byonka byo kyakwambiwapo kala, mu myaka kitota kitanshi bonsetu baingilangako mwingilo wanema wa kusapwila. Pano bino bachechetu bo bo baingijishe kunemba mabuku a mu Baibolo ne kutangijila kipwilo kya bwina Kilishitu.
17 Kya kumwenako: Binembelo kimo kimye byamba pa “kipwilo” byo kichiba mambo amo. (Mat. 18:17) Nangwa byonkabyo, inge kumonatu mo kyayila, bakulumpe mu kipwilo bo bonkatu bachiba ano mambo mu kwimenako kipwilo. Bakulumpe mu kipwilo kechi bepuzha bonse mu kipwilo amba bebabuleko milanguluko yabo saka bakyangye kuchiba mambo ne. Bengila mwingilo ye bebapa mu kwimenako kipwilo kyonse kulondela mwayila mutanchi wa Lesa.
18 Popamotu, ne lelo jino banabalume bachechetu ba mu bashingwa bo baji na mwingilo wa kwimenako jibumba ja kalume. Bo balenga Jibumba Jitangijila ja Bakamonyi ba kwa Yehoba. Bano banabalume bashingwa na mupashi bo batangijila mwingilo wa Bufumu ne kupana kajo ka ku mupashi. Nangwa byonkabyo, byonkatu byo kyajinga mu myaka kitota kitanshi, ne lunotu Jibumba Jitangijila kechi jipuzha yense wa mu jibumba ja kalume saka jikyangye kufuukula bya kuba ne. (Tangai Byubilo bya Batumwa 16:4, 5.) Nangwa byonkabyo, Bakamonyi bonse bashingwa bengila mwingilo wanema wa kunowa ubena kwingilwa luno. “Kalume wa kishinka kabiji wa maana’ ke jibumba jimo, pano bino pa muntu pa muntu baji na mingilo yapusana pusana.—1 Ko. 12:19-26.
19, 20. Jibumba jikatampe jimona byepi ‘kalume wa kishinka kabiji wa maana’ ne Jibumba Jitangijila jimwimenako?
19 Bino bishinka byaambiwapo kala byafwainwa kukwasha byepi jibumba jikatampe jibena kuya na kubayilako jiji na luketekelo lwa kwikala myaka ne myaka panopantanda? Byo baji lubaji lwa bintu bya Mfumu, balondela lunengezho lwa Jibumba Jitangijila, jimenako ‘kalume wa kishinka kabiji wa maana.’ Ba mu jibumba jikatampe basanta bingi pa kajo ka ku mupashi kanengezhiwa na lutangijilo lwa Jibumba Jitangijila. Kabiji byo banemeka jibumba ja kalume, ba mu jibumba jikatampe kechi batumbijika yense witela’mba uji ku lubaji lwa kalume ne. Kafwako mwina Kilishitu washingwa kya kine na mupashi wa Lesa ukeba nangwa kuketekela kutambwila uno munema ne.—Byu. 10:25, 26; 14:14, 15.
20 Kikale twi “bantu” baji ku lubaji lwa bashingwa bashalapo nangwa twi ba mu jibumba jikatampe, twayai tukwatankenenga pamo na kalama wa kishinka ne Jibumba Jitangijila jimwimenako. Twayai bonse pa muntu pa muntu ‘tulabenga ne kukenkenta’ ne kumwesha’mba twi bakishinka kufika ne ku mpelo.—Mat. 24:13, 42.
Nanchi Mukivuluka Nyi?
• Nanchi ‘kalume wa kishinka kabiji wa maana’ ye ñanyi, kabiji bantu ba ku nzubo bo bañanyi?
• Muntu uyuka byepi amba bamwita kuya mwiulu?
• Bañanyi baji na mwingilo wa kunengezha kajo ka ku mupashi kakatataka?
• Washingwa wafwainwa kwimona byepi mwine?
[Kipikichala pa peja 23]
Lelo jino, Jibumba Jitangijila jimenako kalume wa kishinka kabiji wa maana. Ne mu myaka kitota kitanshi kwajinga luno lonka lunengezho