Ikalainga Bakishinka Kwi Kilishitu Ne Kwi Kalume Wanji Wa Kishinka
‘Nkambo yanji . . . ukamupa bukulumpe bwa bintu byanji byonsetu.’ —MATEO 24:45-47.
1, 2. (a) Kwesakana na byaamba Baibolo, Ntangi wetu ye ñanyi? (b) Ki ka kimwesha’mba Kilishitu kine ye utangijila kipwilo kya bwina Kilishitu?
“KECHI mutelwe’mba, bakandonda [bantangi NW] ne: mambo kandonda [ntangi] wenu umotu, yenka Kilishitu.” (Mateo 23:10) Mu bino byambo, Yesu wamwesheshe patokatu to ku baana banji ba bwanga amba panopantanda kafwapo nangwa umo ukekala ntangi wabo ne. Ntangi wabo umotu ukekala wa mwiulu, ko kuba’mba aye yenka Yesu Kilishitu. Yesu bamutongola kwi Lesa kuba’mba ekale Ntangi. Yehoba ‘wamusangwile mu bafu . . . ne kumupana aye amba ekale mutwe wa byonse ku kipwilo, ye mubiji wanji.’—Efisesa 1:20-23.
2 Byo kiji kuba’mba Yesu ye “mutwe wa byonse” ku kipwilo kya bwina Kilishitu, ko kuba’mba ye uji na lūsa pa byonse byubiwa mu kipwilo. Aye umonatu byonse byubiwa mu kipwilo. Utalatala bulongo bumupashi bwa jibumba jonse ja bena Kilishitu nangwa’mba kipwilo. Kino kyamweka patoka mu lumwekesho lwapainwe ku mutumwa Yoano ku mpelo ya myaka kitota kitanshi C.E. Ku bipwilo bitanu na bibiji, Yesu waambile bimye bitanu amba wayukile mingilo yabyo, byubilo byabyo, bukoke bwabyo, ne kwibijimunako kabiji ne kwibitundaika monka mo kyafwainwe. (Lumwekesho 2:2, 9, 13, 19; 3:1, 8, 15) Ee, tuji na bishinka byavula bya kuketekela’mba Yesu wayukile ne bumupashi bwa bipwilo bikwabo byajinga mu Asha Maina, Pelisitina, Silya, Babilonya, Greece, Italya ne kukwabotu. (Byubilo 1:8) Nga lelo jino kiji byepi?
Kalume wa Kishinka
3. Mambo ka o kyanemena kwesakenya Kilishitu ku mutwe ne kipwilo kyanji nakyo ku mubiji?
3 Panyumatu ya lusanguko lwanji kabiji saka akyangye kuya kwi Shanji mwiulu, Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: “Lūsa lonse napewalo ne lwa mwiulu ne lwa pano panshi.” Kabiji waambile ne kuba’mba: “Talai, amiwa nji nenu moba onse, ne kufika ku juba jikapelako.” (Mateo 28:18-20) Ukatwajijila kwikala nabo byo aji Mutwe wabo wibatangijila. Mu makalata anembejilwe bena Kilishitu mu Efisesa ne mu Kolose, mutumwa Paulo waesakenye kipwilo kya bena Kilishitu ku “mubiji,” kabiji Kilishitu ye Mutwe wakyo. (Efisesa 1:22, 23; Kolose 1:18) Buku umo waamba’mba ino ngesakenyo ya mubiji ku kipwilo “kechi imweshatu buumo bwanema buji pakachi ka Mutwe ne mubiji ne, pano bino bumwesha ne kuba’mba Mutwe ye utangijila bibese bya mubiji. Abino bibese byo byo engijisha.” (The Cambridge Bible for Schools and Colleges) Ñanyi jibumba Yesu jo aingijisha kufumatu kimye kyo apewe bulume bwa kulama mu 1914?—Danyela 7:13, 14.
4. Kwesakana na byo kyaambijilwe jimo mu bungauzhi bwa kwa Malakai, Yehoba ne Kilishitu Yesu baubilepo ka byo bapempwile nzubo ya ku mupashi?
4 Bungauzhi bwa kwa Malakai bwaambile kuba’mba Yehoba, “Nkambo,” pamo na ‘muluwe wanji wa lulayañano,’ aye Mwananji wabikilwe pa bufumu, Yesu Kilishitu, ukeya na kupempula “nzubo” Yanji, nangwa’mba nzubo ya ku mupashi ya kifwanyikizho ya kupopwelamo. ‘Kimye kyatongolwa’ kya ‘kuchibila mambo ba ku nzubo ya Lesa’ kyafikile mu 1918.a (Malakai 3:1; 1 Petelo 4:17) Aba betongwelenga amba bemenako Lesa ne bupopweshi bwanji bwa kine panopantanda bebapikichile kyabaya bingi. Machechi a Kilishitendomu, ao pa myaka yavula afunjishenga mafunjisho abula kunemeka Lesa kabiji evwangile kyabaya bingi mu kuvizha bantu mu Nkondo itanshi ya Ntanda yonse, beakaine. Bena Kilishitu bakishinka ba mu bashingwa bashajilepo baesekelwe, kwibawamisha uba nobe na mujilo, kabiji baitabijilwe ne kwikala kwi Yehoba ‘bantu balambula milambo mu bololoke.’—Malakai 3:3.
5. Kwesakana na byaamba bungauzhi bwa kwa Yesu pa mambo a ‘kwikalapo’ kwanji, “kalume” wa kishinka wajinga ñanyi?
5 Kwesakana na bungauzhi bwa kwa Malakai, kiyukilo kiji na mbaji yapusana pusana kyaambile Yesu ku baana banji ba bwanga kya kwibakwasha kuyuka kimye kya ‘kwikalapo ne kya mpelo ya buno bwikalo’ kyavwangilemo ne kuyuka jibumba ja “kalume.” Yesu waambile amba: “Lelo awa kalume wa kishinka ne wa maana ye ñanyi, ye apa nkambo yanji bukulumpe bwa bantu ba ku nzubo yanji, amba apanenga kajo pa kimye pafwainwa? Watokwa awa kalume, ye akatana nkambo yanji pa kwiya kasa oba byonkabyo. Kine, nemwambila namba, ukamupa bukulumpe bwa bintu byanji byonsetu.” (Mateo 24:3, NW, 45-47) “Pa kwiya” na kumupempula “kalume” mu 1918, Kilishitu wataine baana ba bwanga bakishinka bashingwa bashajilepo abo kufumatu mu 1879 batwajijile kwingijisha kino Kyamba kya Usopa ne mabukutu akwabo alumbulula Baibolo kupana ‘kajo ka ku mupashi pa kimye pafwainwa.’ Wibaswile bonse kwikala jibumba janji ja kwingijisha, nangwa’mba “kalume,” kabiji mu 1919 wibapele bukulumpe bwa pa bintu byanji byonse bya panopantanda.
Kulama Bintu bya kwa Kilishitu bya Panopantanda
6, 7. (a) Ñanyi byambo bikwabo Yesu byo aingijishe pa kutongola “kalume” wanji wa kishinka? (b) Kyambo kyo aingijishe Yesu kya kuba’mba “kalama” kyatala mwepi?
6 Saka kwakishala bañondo bachechetu kuba’mba Yesu ambe bungauzhi bwanji bwa kiyukilo kya kwikalapo kwanji, kubikapotu ne kuyukanyikwa kwa “kalume” wa kumwimenako panopantanda, waingijishe byambo bikwabo byapusanako pacheche pa kwamba pa uno “kalume” byamwesheshenga mingilo yo akekala nayo uno kalume. Yesu waambile amba: ‘I ñanyi kalama wa kishinka ne wa maana, ye akapa bukulumpe bwa bantu banji, amba ebapenga kajo pa bimye byafwainwa? Kine nemwambila namba, ukamupa bukalama bwa bintu byonse byo aji nabyo.’—Luka 12:42, 44.
7 Apano kalume watelwa’mba kalama, kyambo kyatuntululwa kufuma ku kyambo kya Kingiliki kilumbulula “mukulumpe utala pa bipe bya mu nzubo nangwa bya kampanyi.” Jibumba ja kalama kechi jibumbatu ja bantu ba maana bakeba kwamba pa bintu biji mu Baibolo bizakula michima ne. Kununga pa kupana kajo ka ku mupashi “pa bimye byafwainwa,” “kalama wa kishinka” ukapewa bukulumpe pa bakalume ba Kilishitu kabiji ne kupewa mwingilo wa kulama bintu bya Kilishitu bya panopantanda, ko kuba’mba, “bintu byonse byo aji nabyo.” Nga bino bintu bya kwa Kilishitu byo bi ka?
8, 9. Ñanyi “bintu” kalume byo apewa kulama?
8 Mingilo ya kalume yavwangamo kutala pa bishimikwa bingijisha baana ba bwanga ba Kilishitu kwingijilamo mingilo yabo ya bwina Kilishitu, nabiji maofweshi akatampe a ntanda yonse ne maofweshi a misampi a Bakamonyi ba kwa Yehoba, kubikapo ne mapunzha abo a kupopwelapo, ko kuba’mba Mazubo a Bufumu ne Mazubo a Kupwilamo Kukatampe kuzhokoloka ntanda yonse. Kyakilamo kunema, uno kalume utala ne pa mitanchi ikosesha lwitabilo ya kufunda Baibolo pa kupwila kwa mulungu ne mulungu ne kupwila kukatampe kubiwa pa kimye pa kimye. Pa kuno kupwila pambiwa byambo byamba pa kufikizhiwa kwa bungauzhi, kabiji papanwa ne lutangijilo lwa pa kimye pafwainwa lwa bya kwingijisha mafunde a mu Baibolo mu bwikalo bwetu.
9 Kabiji mingilo ya kalama yavwangamo ne kutangijila mwingilo wanema wa kusapwila “ano mambo awama a bufumu” ne kulenga ‘ba mu mikoka yonse ya bantu kwaluka ke baana ba bwanga.’ Kino kyavwangamo kufunjisha bantu kulama byonse Kilishitu aye Mutwe wa kipwilo byo akambizhe kuba mu kino kimye kya mpelo. (Mateo 24:14; 28:19, 20; Lumwekesho 12:17) Mwingilo wa kusapwila ne kufunjisha waleta “jibumba jikatampe” ja balunda bakishinka ku bashingwa bashalapo. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, bino ‘bya buneme bya ba mu mikoka ya bantu’ byo bimo pa byobya “bintu” bya Kilishitu bilamwa na kalume wa kishinka.—Lumwekesho 7:9; Hagai 2:7.
Jibumba Jitangijila Jimenako Jibumba ja Kalume
10. Ñanyi jibumba jatongwelwe mu myaka kitota kitanshi kufuukulanga bya kuba, kabiji kino kyalengejile bipwilo kwikala byepi?
10 Mu mwingilo mukatampe wa kalume wa kishinka mwavwangwa ne kufuukula bya kuba. Mu kipwilo kitanshi kya bwina Kilishitu, batumwa ne bakulumpe mu Yelusalema baimenejilengako jibumba ja kalume, kufuukwilako bya kuba kipwilo kyonse kya bwina Kilishitu. (Byubilo 15:1, 2) Bintu byafuukulanga jino jibumba jitangijila ja mu myaka kitota kitanshi byaambiwanga ku bipwilo kupichila mu makalata ne mu bakulumpe benda. Bena Kilishitu batanshi baumvwanga bingi bulongo kuswa luno lutangijilo, kabiji kukwatankana kwabo na muchima yense na jibumba jitangijila kwaletele mutende ne buumo.—Byubilo 15:22-31; 16:4, 5; Filipai 2:2.
11. Kilishitu ubena kwingijisha bañanyi lelo jino kutangijila kipwilo kyanji, kabiji twafwainwa kumonanga byepi jino jibumba ja bena Kilishitu bashingwa?
11 Byonka byo kyajinga mu kimye kyatendekele bwina Kilishitu, kajibumba kacheche ka bakulumpe mu kipwilo bena Kilishitu bashingwa ko kalenga Jibumba Jitangijila ja baana ba bwanga ba kwa Kilishitu panopantanda lelo jino. Kupichila mu “kuboko kwanji kwa kilujo” kwa bulume, Kilishitu aye Mutwe wa kipwilo, utangijila bano banabalume bakishinka byo babena kutala pa mwingilo wa Bufumu. (Lumwekesho 1:16, 20) Mu jishimikila ja mu bwikalo bwabo, ba Albert Schroeder babanjile bingi mu Jibumba Jitangijila kabiji bapwishishetu katataka bwikalo bwabo bwa panopantanda, banembele’mba: “Jibumba Jitangijila jisambakana kimye kyonse pa Kisatu, kabiji umvwe bapwila pamo na kwisamba batendeka na lulombelo kabiji ne kulomba lutangijilo lwa mupashi wa Yehoba. Jibikishako bingi kumona’mba bintu byonse bibena kwambiwapo kabiji ne byafuukulwa byakwatankana na byaamba Mambo a Lesa Baibolo.”b Twafwainwa kwibaketekela bingi bano bena Kilishitu bakishinka bashingwa. Kikatakata pa mambo a Jibumba Jitangijila, twafwainwa kumvwina mukambizho wa kwa Paulo wa kuba’mba: ‘Kokelai bemutangijila ne kwibanekenena: mambo abo babena kwimukenkentela na mambo a kulama michima yenu.’—Bahebelu 13:17.
Kupana Munema Wafwainwa kwi Kalume wa Kishinka
12, 13. Ñanyi bishinka bya mu Binembelo bijiko bitulengela kumwesha munema ku jibumba ja kalume wa kishinka?
12 Kishinka kikatampe kyafwainwa kwitulengela kupana munema wafwainwa ku jibumba ja kalume wa kishinka ke kya kuba’mba, umvwe ketube bino, ko kuba’mba tubena kumwesha munema kwi Nkambo yabo aye Yesu Kilishitu. Paulo wanembele pa bashingwa amba: ‘Aye waichilwe mwi Nkambo kasa aji mwana bene, waaluka ke muzha wa Nkambo. Mwapotelwe na lupoto.’ (1 Kolinda 7:22, 23, NW; Efisesa 6:6) Onkao mambo, umvwe twanekenena mu bukishinka lutangijilo lwa kalume wa kishinka ne Jibumba janji Jitangijila, ko kuba’mba tubena kunekenena Kilishitu, Nkambo ya kwa kalume. Kunemeka jibumba jo abena kwingijisha Kilishitu mu kulama bintu byanji bya panopantanda ke jishinda jimo jo ‘twitabilamo’mba Yesu Kilishitu ye Nkambo, mu kumuletela lukumo Lesa Tata.’—Filipai 2:11.
13 Kishinka kikwabo kya mu Binembelo kyafwainwa kwitulengela kupana munema kwi kalume wa kishinka ke kya kuba’mba, bena Kilishitu bashingwa baji panopantanda baambiwa mu bukifwanyikizho amba “nzubo yazhila ya Lesa” Yehoba mo ekala mu “mupashi.” Onkao mambo, ‘bazhila.’ (1 Kolinda 3:16, 17; Efisesa 2: 19-22) Yesu wapana bintu byanji bya panopantanda ku jino jibumba ja nzubo yazhila, kibena kulumbulula’mba lūsa lumo ne mingilo imo mu kipwilo kya bwina Kilishitu yapewatu ku jino jibumba ja kalume. Onkao mambo, bonse baji mu kipwilo bekimona amba ke mwingilo wabo wazhila wa kulondela ne kutundaika lutangijilo lufuma ku kalume wa kishinka ne Jibumba janji Jitangijila. Ee, ‘mikooko ikwabo’ imona amba ke jishuko jikatampe bingi kukwasha jibumba ja kalume mu kulama bintu bya Nkambo.—Yoano 10:16.
Kukwasha mu Bukishinka Jibumba ja Kalume
14. Byonka byo kyaawilwe na Isaya, nga mikooko ikwabo ilondela byepi munyuma ya jibumba ja kalume washingwa ne kwingila nobe “bamingilo babula kutambula mfweto”?
14 Kunekenena kumwesha mikooko ikwabo ku bashingwa bena Isalela ba ku mupashi kwaambijilwe jimo mu bungauzhi bwa kwa Isaya amba: “Yehoba waamba’mba: Bamingilo babula kutambula mfweto bena Ijipita ne basulu bena Etiopya ne bantu bazama bena Saba bakeya ko muji ke benu, kabiji bakekala ke bantu benu; kabiji bakemulondelanga; bakeya kasa bakaswa mu minyololo ne kwimulambila panshi ne kwimusashijila’mba: Kine Lesa uji ne anweba, ka kuji Lesa mukwabo ne, kana aye yenka.” (Isaya 45:14, NW) Mu bukifwanyikizho, mikooko ikwabo lelo jino ilondela munyuma ya jibumba ja kalume washingwa ne Jibumba janji Jitangijila, kulondela buntangi bwabo. Byo baji “bamingilo babula kutambula mfweto,” mikooko ikwabo ipana na muchima yense bulume ne bintu byayo mu kukwasha mwingilo wa kusapwila ntanda yonse awo Kilishitu ye apana ku baana banji ba bwanga bashingwa baji panopantanda.—Byubilo 1:8; Lumwekesho 12:17.
15. Bungauzhi buji mu Isaya 61:5, 6 bwaambijile byepi jimo bulunda buji pakachi ka mikooko ikwabo ne bena Isalela ba ku mupashi?
15 Mikooko ikwabo yasangalala bingi ne kusanta pakatampe pa kwingijila Yehoba mu lutangijilo lwa jibumba ja kalume ne Jibumba janji Jitangijila. Bayuka kuba’mba bashingwa ke “bena Isalela ba Lesa.” (Ngalatiya 6:16) Byo baji mu bukifwanyikizho “ba ku byalo bingi” kabiji “benyi” bapwanañana pamo na bena Isalela ba ku mupashi, bengila na lusekelo nobe ‘banjimi’ kabiji nobe ‘bakunengezha miñanzañanza’ mu lutangijilo lwa bashingwa, “bañanga ba Yehoba” kabiji ‘bamingilo ba Lesa.’ (Isaya 61:5, 6) Bengila na mukoyo mu kusapwila ano mambo awama a Bufumu ne kulenga ba mu mikoka yonse ya bantu kwaluka ke baana ba bwanga. Bakwasha jibumba ja kalume na muchima yense mu kujisha ne kulama bantu batanyiwa ba bumukooko.
16. Ki ka kilengela mikooko ikwabo kukwasha mu bukishinka kalume wa kishinka ne wa maana?
16 Mikooko ikwabo yayuka kuba’mba yamwenamo bingi mu kwingila na ngovu kwa kalume wa kishinka kupichila mu kwiipa kajo ka ku mupashi pa kimye pafwainwa. Kabiji yayuka’mba, kwa kubula kalume wa kishinka umvwe kechi yayuka bukine bwanema bwa mu Baibolo ne, nabiji bwa kuba’mba bumfumu bwa Yehoba, kuzhijikwa kwa jizhina janji, Bufumu, bya mwiulu bipya ne ntanda ipya, mweo, biji bafu, kumuyuka bulongo Yehoba, Mwananji, ne mupashi wazhila. Na mambo a lusanchilo ne bukishinka, mikooko ikwabo ikwasha mu butemwe “balongo” bashingwa ba kwa Kilishitu baji panopantanda mu kino kimye kya kupelako.—Mateo 25:40.
17. Ki ka Jibumba Jitangijila kyo jamona’mba kyo kyafwainwa kubiwa, kabiji ki ka kikambiwapo mu mutwe walondelapo?
17 Na mambo a kuba kibelengelo kya bashingwa kibena kuya na kukepa, kechi bakonsha kutanwa mu byonse bipwilo kuba’mba balamenga bintu bya Kilishitu ne. Onkao mambo, Jibumba Jitangijila jitongola banabalume kufuma mu mikooko ikwabo kwikala pa bifulo bya bukulumpe mu maofweshi a musampi, makambi, bijiiji, ne bipwilo bya Bakamonyi ba kwa Yehoba. Nanchi byo tumona bano bakafunga bengila kupichila mu lutangijilo lwa Kilishitu bimwesha amba twaketekela mu bukishinka Kilishitu ne kalume wanji wa kishinka nyi? Kino kikambiwapo mu mutwe walondelapo.
[Tubyambo twa mushi]
a Pa mwisambo wa pa uno mutwe, monai Kyamba kya Usopa kya March 1, 2004, mapeja 26-31 ne kya Kibemba kya December 1, 1992, peja 13.
b Jino jishimikila jiji mu Kyamba kya Usopa, kya Kibemba, kya March 1, 1988, mapeja 10-17.
Kupitulukamo
• Ñanyi Ntangi wetu, kabiji ki ka kimwesha amba wayuka bipwilo byo biji?
• Kimye kya kupempula “nzubo ya Lesa,” bañanyi batainwe kwikala kalume wa kishinka, kabiji ñanyi bintu byo bapewe kulama?
• Bishinka ka bya mu Binembelo bijiko byafwainwa kwitukwasha kutundaika mu bukishinka kalume wa kishinka?
[Bipikichala pa peja 25]
“Bintu” bilamwa na “kalama” mwavwangwa bintu bya ku mubiji, mitanchi ya ku mupashi, ne mwingilo wa kusapwila
[Kipikichala pa peja 26]
Ba mu mikooko ikwabo bakwasha jibumba ja kalume wa kishinka kupichila mu kusapwila na mukoyo