Bepaine na Muchima Yense mu Norway
PA MYAKA icheche yapitapo, ba mulume ne mukazhi abo ba Roald ne Elsebeth, bajinga na myaka kukila pa 40, baikalanga bingi bulongo mu muzhi mukatampe wa Bergen, ku Norway. Abo ne baana babo babiji, wa mulume ne wamukazhi, Isabel ne Fabian, baingijilenga mingilo ya mu kipwilo mu bukishinka. Roald wajinga mukulumpe mu kipwilo, Elsebeth wajinga painiya kabiji Isabel ne Fabian bajinga basapwishi baubilenga bingi bulongo.
Nangwa byonkabyo, mu September 2009, kino kisemi kyafuukwilepo kuba kintu kyapusanako, bayile na kusapwila mulungu yense ku mpunzha yajinga mu kasokopyo. Onkao mambo, ba Roald ne Elsebeth pamo ne Fabian, wajinga na myaka 18, bayile ku Nordkyn, jikuji jaikela ku mpunzha ya Finnmark iji ku kabeta ka buyeke bwa kyalo kya Norway. Mu uno muzhi wa Kjøllefjord baingijilenga mwingilo wa kusapwila pamo na balongo ne banyenga baishile ku yonka ino mpuzha na kwingila mwingilo wa kusapwila. Roald uvuluka’mba: “Ku ntendekelo ya yewa mulungu, naumvwine bingi bulongo pa kunengezha bintu mu jishinda jandengejile kwingilako uno mwingilo mulungu yense.” Pano bino, panyuma ya uno mulungu, Roald watendekele kuzhinauka. Ki ka kyaubiwe?
BWIPUZHO BWA KUBULA KUKETEKELA
Roald washimikizha’mba: “Kwa kubula ne kuketekela ne, Mario, painiya waingijilenga ku Finnmark witwipwizhe inge kya kuba twakonsha kuswa kuvilukila ku taunyi utelwa’mba Lakselv na kukwasha kipwilo mwajingatu basapwishi 23.” Roald wakuminye bingi pa buno bwipuzho bwa kubula kuketekela. Walumbulwile’mba: “Twalangulukilenga na mwina kwami pa mambo a kuya na kwingijila ku mpunzha kwakebewenga basapwishi bavula, pano bino, twalangulukilenga’mba tukoba byobyo inge baana betu bakatendeke kwiikela bene.” Nangwa byonkabyo, mu moba acheche o asapwijilenga mu ino mpunzha, Roald wamwene kuba’mba bantu bakeba kufunda pe Yehoba. Bakebewenga kwibakwasha ponkapo, kwa kubula kutaya kimye. Roald uvuluka’mba: “Nalangulukilengapo bingi pa buno bwipuzho kya kuba bwandengejile kubula kulaala pa moba avula.” Kepo Mario atwajile Roald ne kisemi kyanji ku Lakselv, mpunzha yaikela kwalepa makilomita 240 ku buyeke bwa Kjøllefjord. Mario wakebelenga’mba benyi bene bemwene kino kipwilo kicheche kyajinga ku yoya mpunzha.
Byo bafikile ku Lakselv, Andreas, umo pa bakulumpe mu kipwilo babiji ba ku yoya mpunzha wamwesheshe bano benyi mpunzha byo iji ne Nzubo ya Bufumu. Kipwilo kibatambwijile bingi bulongo kabiji bebabujile kuba’mba bakatemwa bingi inge kisemi kyabo kyavilukila kokwa na kukwashako mwingilo wa Bufumu. Andreas waambile na lusekelo amba wanengezha kala bya nkito ya kwa Roald ne Fabian! Pano bano benyi baubile byepi?
ÑANYI KINTU KYO BAFUUKWILEPO?
Patanshi Fabian walangulukile’mba: “Kechi mbena kukeba kuvilukila kuno ne.” Mulanguluko wa kusha balunda nanji mo bakomena pamo mu kipwilo kyabo ne kuya na kwikala mu taunyi mucheche kechi wamutemenwe ne. Kabiji kechi wapwishishe sukulu wa kwikala sendwe wingila na biñambañamba bya malaichi ne. Pano Isabel (wajinga na myaka 21) byo bamwipwizhe pa mambo a kuviluka, wakumbwile na lusekelo amba: “Kyo kintu kyo nkebesha bingi kuba!” Pano bino, wabwelele waamba’mba: “Byo nalangulukishepo nazhinaukilenga’mba, ‘Kana nafuukulapo bulongo? Abya nkavulukanga bakwetu nyi? Kana ngikaletu mu kipwilo kyetu mo napijilwa?’” Nga Elsebeth waubile byepi? Waambile’mba: “Nalangulukile namba Yehoba ye wapa kisemi kyetu mwingilo, pano bino, nalangulukilenga ne pa nzubo yetu yo twawamishishetu katataka ne bipe bijimo byo twapotele pa myaka 25 yapitapo.”
Awa mulungu byo apwile, Roald ne kisemi kyanji babwelele ku Bergen, pano bino, kechi balekele kulanguluka pa balongo ne banyenga bena Kilishitu bajinga ku Lakselv, ku mpunzha kwalepa makilomita 2,100 ne. Elsebeth waambile’mba: “Nalombelenga bingi kwi Yehoba kabiji natwajijile kwisamba na balunda nami bo nataine kokwa kupichila mu kwitumina bipikichala ne mashimikila a bintu byo tupitamo.” Roald waambile’mba: “Pakebewenga kupita kimye kyabaya pa kuba’mba nswe mulanguluko wa kuviluka. Kabiji nafwainwe ne kulanguluka pa mashinda a kunkwasha kumona mwa kwikela. Tukekalanga byepi? Nalombele kwi Yehoba javula ne kwisambapo na kisemi kyami ne na balongo bakoma ku mupashi.” Fabian uvuluka’mba: “Na mambo a kulangulukishapo, namwene kuba’mba kafwako kintu kyakonsha kundengela kukana ne. Nalombele kwi Yehoba pa bimye byavula bingi, kabiji kizaku kya kukeba kuviluka kyatendekele kubayilako.” Nga Isabel waubile byepi? Pa kuba’mba enengezhe kuviluka, watendekele bupainiya mu muzhi mo aikalanga. Pa bañondo batanu na umo bo aingijilenga bupainiya, waikalanga na lufunjisho lwa Baibolo lwa pa bunke pa kimye kyabaya, kino kyamulengejile kwinengezha kuviluka.
BINTU BYO BAUBILE PA KUBA’MBA BAFIKIZHE KIKONKWANYI KYABO
Kizaku kyabo kya kukeba kuya na kwingijila kubena kukebewa basapwishi byo kyabayijileko, kino kisemi kyaubilepo bintu bimo pa kuba’mba bafikizhe kikonkwanyi kyabo. Roald waingilanga nkito ya kufola muzema wa mali, pano bino, walombele kuba’mba bamupe mwaka umo wa kubula kwingila. Nangwa byonkabyo, mukulumpe wa nkito wamwambijile kuba’mba atwajijile kwingila, pano amba usakubanga milungu ibiji waya na kwingila, milungu itanu na umo kwingila ne. Roald waambile’mba: “Natendekele kufola mali acheche, pano bino, mwafumine byawama.”
Elsebeth washimikizha’mba: “Bamwatawami bañambijile kuba’mba nkebe nzubo mu muzhi wa Lakselv, apa bino mu nzubo yetu nkebelemo bakusonkela. Wajinga mwingilo wabaya kabiji witutayijile bingi kimye, pano bino, bintu byaendeletu bulongo. Panyuma ya kupitapo moba acheche, baana betu batendekele kwingilapo tumingilo tumo. Kabiji betukwashangako mu ñendelo ne kupota kajo.”
Isabel waambile’mba: “Na mambo a kuba taunyi ye twavilukijilemo wakepele, kyankatezhe bingi pa kuba’mba ntane nkito ya kwikwashishamo mu mwingilo wami wa bupainiya. Pa bimye bimo, namonanga namba kechi ikamweka ne.” Nangwa byonkabyo, kupichila mu kwingila tumingilo tucheche to atananga, mu mwaka mutanshi, Isabel waingijile mingilo yapusana pusana, kabiji kino kyamulengejile kumona mwakwikwashisha. Nga Fabian kyajinga byepi? Waambile’mba: “Pa kuba’mba mpwishe sukulu wa kwikala sendwe wingila na biñambañamba bya malaichi, nafwainwe kwingila na bayuka ino mingilo. Byo byo naubile mu muzhi wa Lakselv. Kyafuminemo, naubile bingi bulongo byo nanembele mpeso kabiji nataine kamwingilo ka kwingila na malaichi.”
BAKWABO BYO BAINGIJILEKO PAKATAMPE
Marelius ne mukazhanji Kesia, nabo bakebelenga kuya na kwingijila kwakebewenga basapwishi bavula. Marelius uji na myaka 29 waambile’mba: “Majashi a pa kushonkena ne misambo ya mepuzho pa mambo a bupainiya byandengejile kulanguluka pa kwingilako pakatampe mu mwingilo.” Nangwa byonkabyo, kwi Kesia, uji na myaka 26, mulanguluko wa kusha kisemi wajinga mukiika. Waambile’mba: “Kechi nakebelenga kusha bantu bo natemwa ne.” Kunungapo, Marelius watwelele nkito pa kuba’mba abwezhe mali a nzubo. Waambile’mba: “Na bukwasho bwa Yehoba ne milombelo yo nalombelenga pa kuba’mba pimpule bwikalo bwami, twavilukile. Patanshi, twaikelenga na kimye kyabaya kya kufunda Baibolo. Kepo bano ba mulume ne mukazhi bapoteshe nzubo, baleka ne mingilo yabo, mu August 2011 bavilukijile mu muzhi wa Alta ku buyeke bwa Norway. Pa kuba’mba bamone mwa kwikwashisha kokwa, Marelius watendekele kwingila mwingilo wa kulama mali kabiji Kesia wingila mu shitolo.
Knut ne Lisbeth ba mulume ne mukazhi baji na myaka kukila pa 30, mashimikila a mu Yearbook aamba pa boba bayile na kwingijila ku mpunzha kwakebewenga basapwishi ba Bufumu bavula ebafikile bingi pa muchima. Lisbeth waambile’mba: “Ano mashimikila etulengejile kulanguluka pa bya kuya na kwingijila ku kyalo kingi, pano bino, nakankazhaminenga mambo nezhinaukilenga kuba’mba uno mwingilo kechi bakonsha kumwingila ku muntutu nabiji amiwa ne.” Nangwa byonkabyo, bebikileko kuba’mba bafikizhe kikonkwanyi kyabo. Knut waambile’mba: “Twapoteshe nzubo yetu, kabiji pa kuba’mba tulame mali twavilukijile mu nzubo ya ba maama. Panyuma ya kino, twavilukijile ku kipwilo kya Kizungu mu Bergen ko twaikelenga ne bainanji Lisbeth pa kuba’mba tutompe mwingilo wa kwingijila mu kyalo kingi.” Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, Knut ne Lisbeth bamwene kuba’mba benengezha kuviluka, bafuukwilepo kuya kwalepa ku kyalo kya Uganda. Babwela ku Norway pa bañondo babiji pa mwaka pa mwaka. Kupichila mu kuba bino bekala na mali a kwikwashishamo pa kusapwila mu Uganda mwaka yense.
“MUTOMPAI, MUMONE BYO AWAMA AYE YEHOBA”
Nga bintu byajinga byepi ku bano bamingilo bepana? Roald waambile’mba: “Ku ino mpunzha, ngikala na kisemi kyami kimye kyabaya bingi kukila byo twaubanga ku Bergen. Kisemi kyetu kyakwatankana. Kumona baana betu byo bakomenako ku mupashi, kwituletela bingi lusekelo.” Wanungilepo amba: “Kabiji kechi twatesha muchima ku bintu bya ku mubiji ne. Kechi bintu byanema kwesakana na byo twalangulukanga ne.”
Elsebeth walangulukile bya kufunda mulaka mukwabo. Mambo ka? Mambo a kuba mu nyaunda ya Kipwilo kya Lakselv muji ne muzhi wa Karasjok, mu uno muzhi muji bantu bamba mulaka wa Kisami bafuma ku buyeke bwa bibunji bya Norway, Sweden, Finland, ne Russia. Pa kuba’mba aye na kusapwila bano bantu, Elsebeth watendekele kufunda mulaka wa Kisami. Luno weseka kwisamba na bantu mu mwingilo kwingijisha uno mulaka. Abya ubena kwiyowa mwingilo wanji mu ino nyaunda ya katataka nyi? Waambile na lusekelo amba: “Mfunjisha bantu batanu na umo Baibolo. Nji bingi na lusekelo pa kwingijila kuno.”
Fabian ubena kwingila bupainiya kabiji nkwasho washimikizha’mba aye ne Isabel bakwashishe bakyanyike basatu mu kipwilo kyabo kya katataka bakebewenga lutundaiko pa kuba’mba bengilengako mingilo ya kipwilo. Bano bakyanyike bonse basatu babambakana bingi mu mwingilo wa kusapwila. Babiji babatizhiwa kabiji baingijileko ne bupainiya bwa kukwasha mu March 2012. Umo pa bano bakyanyike wabujile kutako maana ku bukine, wasanchijile ba Fabian ne Isabel pa kumukwasha “kutwajijila mu bukine.” Fabian waambile’mba: “Naumvwine bingi bulongo byo aambile bino. Kileta bingi lusekelo umvwe wakwasha muntu!” Isabel waambile’mba: “Kine mu uno mwingilo, ‘na mutompa ne kumona byo awama aye Yehoba.’” (Sala. 34:8) Kabiji wanungilepo amba: “Kununga pa kino, kwingijila kuno kwitusangajika bingi.”
Marelius ne Kesia luno bekala bwikalo bwapela pano bwawama bingi. Kipwilo kya mu Alta kyo bavilukijilemo, luno kiji na basapwishi 41. Marelius waambile’mba: “Kitutundaika bingi pa kumona bwikalo bwetu byo bwaaluka. Tubena kumusanchila bingi Yehoba pa kwitukwasha kwingijila bupainiya ku ino mpunzha. Kafwako kintu kikwabo kyakonsha kwituletela lusekelo nobe uno mwingilo ne.” Kesia wanungilepo amba: “Nafunjile kuketekela mwi Yehoba kabiji witukwasha bingi. Kabiji natana kuba’mba kuya na kwingijila ku mpunzha kwabula balongo bami kunkwasha kunemeka bimye byo twikala pamo na bakwetu. Kechi nelangulushapo pa byo twafuukwilepo kuba ne.”
Nga Knut ne Lisbeth babena kwingila byepi mu Uganda? Knut washimikizha’mba: “Papichile kimye kyabaya pa kubatu amba tupijilwe bwikalo ne kisho kya ku ino mpunzha. Mema, malaichi ne kukolwa munda bitukatazha, pano bino, tufunjisha bantu bavula bingi Baibolo monka mo tukebela.” Lisbeth waambile’mba: “Kuji nyaunda ya kwendapo jiola jimo kufuma po twikala, kafwako wakisapwilako kala mambo awama ne. Pano bino inge twayako, tutana bantu babena kutanga Baibolo, kabiji betulomba kuba’mba twibafunjishenga. Kufunjisha bano bantu bepelula byambo bya Lesa ke kintu kileta lusekelo lukatampe!”
Ntangi wetu Kilishitu Yesu wafwainwa usekela bingi pa kumona mwingilo wa kusapwila ye atendekele byo abena kwingijiwa mu mapunzha avula pano pa ntanda. Ee kine, bantu ba Lesa bonse, kibaletela bingi lusekelo byo bepana na muchima yense kukokela mukambizho wa kwa Yesu wa kwalula “bantu ba mu bisaka byonse ke baana ba bwanga.”—Mat. 28:19, 20.
[Kitenguluzha pa peja 6]
Kwingijisha mafunde a mu Baibolo kwakonsha kwimukwasha kwinengezha kuya na kwingijila ku mpunzha kubena kukebewa basapwishi ba Bufumu:
• Lombai kwi Yehoba kuba’mba emukwashe kwikala na kizaku kya kuya na kwingijila kubena kukebewa basapwishi bavula ne kwikala na ‘maana alumbuluka.’—Mana 3:21; Fili. 2:13; Yako. 1:5.
• Kebai bukwasho ku bakwenu ba mu lwitabilo. ‘Awa wenda na ba maana ukekala ke wa maana.’—Mana 12:15; 13:20.
• Tanchikilai jimo. “Muntu ulangulukila jimo ne kukosakana pa kwingila ukamona bintu byavula.”—Mana 21:5.
• Twajijilai kabiji ingijilai pa bintu byo mwatanchika. ‘Ubai byawama.’—Sala. 37:3.
Inge mwauba bino byonse, ketekelai kuba’mba Yehoba ukapesha mingilo yenu.—Mana 16:3.
[Mapu pa paja 3]
(Umvwe mukeba bine byambo, monai mu buku)
Kjøllefjord
Lakselv
Alta
Karasjok
Arctic Circle
OSLO
Bergen
[Kipikichala pa peja 3]
(Ku kipiko) Roald ne Fabian
[Kipikichala pa peja 3]
(Peulu) Elsebeth ne Isabel
[Kipikichala pa peja 5]
(Ku kipiko) Knut ne Lisbeth babena kufunjisha kisemi kimo mu Uganda
[Kipikichala pa peja 5]
(Peulu) Marelius ne Kesia babena kusapwilamwanamukazhi wamba mulaka wa Kisami mu Norway
[Kipikichala pa peja 6]
“Kisemi kyetu kyakwatankana.”—Roald