MUTWE WA KUFUNDA 22
Maana Afwainwa Kwitukwasha pa Juba pa Juba
“Yehoba ye upana maana.”—MAANA. 2:6.
LWIMBO 89 Umvwinainga ne Kukookela, Bemupeshe
BIJI MU UNO MUTWEa
1. Mambo ka atweba bonse o twafwainwa kulombela maana a Lesa? (Byambo bya Maana 4:7)
INGE kuji kintu kyanema kyo mubena kukeba kufuukula mu bwikalo bwenu, mwafwainwa kulomba kuba’mba Lesa emupe maana. (Yako. 1:5) Mfumu Solomone wanembele’mba: “Maana kyo kintu kyanema bingi.” (Tangai Byambo bya Maana 4:7.) Solomone kechi waambilenga pa maana afuma ku bantu ne. Pa kuba waambilenga pa maana apana Yehoba Lesa. (Maana. 2:6) Pano nanchi maana apana Lesa akonsha kwitukwasha kuyuka mwakubila na makatazho o tupitamo pa juba pa juba nyi? Ee akonsha kwitukwasha byonka byo tusakufunda mu uno mutwe.
2. Ñanyi jishinda jimo jakonsha kwitulengela kwikala na maana?
2 Jishinda jimo jakonsha kwitukwasha kwikala na maana ke kufunda ne kulondela byafunjishe bantu babiji bayile bingi nkuwa bajinga na maana. Kitanshi tusakufunda pa maana ajinga ne Solomone. Baibolo waamba’mba: “Lesa wapele Solomone maana avula ne milangwe ya kukankalwa kuyuka.” (1 Mfu. 4:29). Kya bubiji, tusakufunda pa maana akila ajinga ne Yesu. (Mat. 12:42) Bungauzhi bwaambijile jimo pe Yesu amba: “Mupashi wa Yehoba ukekala pe aye, mupashi wa maana ne wa milangwe.”—Isa. 11:2.
3. Ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu uno mutwe?
3 Lesa wapele Solomone ne Yesu maana avula bingi. Onkao mambo, bintu byo baambile pa bintu byanema byakonsha kwitukwasha bingi. Mu uno mutwe tusakwisamba pa byo twafwainwa kumonanga mali, nkito ne atweba bene.
BYO TWAFWAINWA KUMONANGA MALI
4. Bwikalo bwa kwa Solomone bwapusene byepi na bwa kwa Yesu?
4 Solomone wajinga bingi na bunonshi kabiji waikalanga bwikalo bwa ntentente. (1 Mfu. 10:7, 14, 15) Pa kuba Yesu kechi wajinga na bintu byavula ne, kabiji kechi wajingapo na nzubo ya kyanji kyanji ne. (Mat. 8:20) Nangwa byonkabyo, Solomone ne Yesu baingijishanga bulongo bunonshi mambo bajinga na maana ebapele Yehoba Lesa.
5. Solomone waambilepo amba ka pa mali?
5 Solomone waambile’mba mali “akwashañana.” (Sapwi. 7:12) Umvwe tuji na mali twakonsha kupota bintu byanema byo tukeba ne bintutu bikwabo. Nangwa kya kuba Solomone wajinga na bunonshi, waambile’mba kuji bintu byanema kukila mali. Wanembele’mba: “Kyawama kwikala na jizhina jawama [nangwa’mba byubilo byawama,” tubyambo twa munshi] kukila bunonshi bwavula.” (Maana. 22:1) Kabiji Solomone waambile’mba bantu batemwa mali kechi bekala na lusekelo ne. (Sapwi. 5:10, 12) Kabiji witujimwineko kuba’mba kechi twafwainwa kuketekela mu mali ne mambo akonsha kupwa nobe mu kukopatu kwa jiso.—Maana. 23:4, 5.
Nanchi byo tumona bintu bya ku mubiji byakonsha kwitulengela kukankalwa kwingijila Yehoba bulongo mu bwikalo bwetu nyi? (Monai mafuka 6-7)d
6. Yesu wamonanga byepi bintu bya ku mubiji? (Mateo 6:31-33)
6 Yesu kechi watwezhezhemo ne mutwe mu bintu bya ku mubiji ne. Pano bino wajanga ne kutoma. (Luka 19:2, 6, 7) Mu kya kukumya kyanji kitanshi, waalwile mema kwikala binyu byawama bingi. (Yoa. 2:10, 11) Kabiji pa juba jo afwile, wavwajile kivwalo kya mutengo bingi. (Yoa. 19:23, 24) Nangwa byonkabyo, Yesu kechi watele muchima ku bintu bya ku mubiji ne. Wabuujile baana banji ba bwanga amba: “Kafwako muntu wakonsha kwingijila bankambo babiji ne . . . Kechi mwakonsha kwingijila Lesa ne Nsabo pa kimye kimo ne.” (Mat. 6:24) Yesu wafunjishe’mba inge ke tukebe Bufumu patanshi, Yehoba uketukwasha kwikala na bintu byanema byo tukeba mu bwikalo.—Tangai Mateo 6:31-33.
7. Mulongo umo wamwenejilemo byepi mu kubula kukebesha mali?
7 Balongo ne banyenga bavula bamwenamo bingi mu kulondela bitubuula Yehoba pa byo twafwainwa kumonanga mali. Twayai twisambe pa mulongo Daniel. Waambile’mba: “Byo najinga mwanyike, nayukile kuba’mba kwingijila Yehoba kyo kintu kyanema mu bwikalo bwami.” Na mambo a kuba’mba Daniel wapezhako bwikalo bwanji, waingila mingilo yapusana pusana mu mwingilo wa Yehoba nabiji kwingijila pa Betele ne kukwasha baponenwa na bya malwa. Wanungilepo amba: “Kechi nelangulusha pa byo nafuukwilepo kuba ne. Inge namonanga’mba bunonshi kyo kintu kyanema mu bwikalo bwami, luno inge nji na mali avula bingi. Pano bino, kino inge kyandengela kubula kwikala na balunda bawama. Inge naji natele muchima pa kukeba mali inge kechi nji na lusekelo lo njipo nalo luno ne. Yehoba wandengela kwikala bingi na lusekelo kukila lusekelo lo nakonsha kutaana mu mali.” Kinetu, tumwenamo byawama bingi mu kwingijila Yehoba, kechi kuta muchima pa mali ne.
BYO TWAFWAINWA KUMONANGA NKITO
8. Solomone wamonanga byepi nkito? (Musapwishi 5:18, 19)
8 Solomone waambile’mba kwingila na ngovu kulengela muntu kwikala na lusekelo. Buno ke “bupe bwitupa Lesa.” (Tangai Musapwishi 5:18, 19.) Wanembele’mba: “Mu kwingila na ngovu mufuma byawama.” Solomone wayukile’mba bino byambo bya kine mambo waingilanga na ngovu. Washimikile mazubo, wajinga na majimi a miñanzañanza, wajimine mashamba ne kupoya bizhiba bya mema, kabiji washimikile ne mizhi. (1 Mfu. 9:19; Sapwi. 2:4-6) Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Solomone waingilanga na ngovu kabiji kino kyamulengejile kwikala bingi na lusekelo. Pano bino, Solomone wayukile kuba’mba kuji bintu bikwabo byakonsha kumuletela lusekelo. Waingijile mingilo yavula mu mwingilo wa Yehoba. Watangijile mwingilo wa kushimika nzubo yawama bingi ya kupopwelamo Yehoba. Uno mwingilo bamwingijile pa myaka itanu na ibiji. (1 Mfu. 6:38; 9:1) Solomone byo aingijile mingilo yapusana pusana, wamwene kuba’mba kintu kyanema kyafwainwa kuba muntu mu bwikalo bwanji ke kwingijila Yehoba. Wanembele’mba: “Bintu byonse byaumvwanyika, byambo bya kupezhako ke bya kuba’mba: Akamwainga Lesa wa kine ne kulama mikambizho yanji.”—Sapwi. 12:13.
9. Ñanyi bintu bimwesha’mba Yesu kechi wanemekeletu mwingilo wanji wa bukalipentala ne?
9 Yesu waingilanga na ngovu. Saka akijitu mwanyike, waingilanga mwingilo wa bukalipentala pano pa ntanda. (Mako 6:3) Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, bansemi banji bamusanchilanga bingi pa mwingilo ye aingilanga wa kwibakwashako kumwena ba mu kisemi bya mu bwikalo. Yesu wajinga walumbuluka kabiji walenganga bintu byawama bingi. Onkao mambo, kyamweka bantu bavula bakebanga bintu byo alenganga. Nangwa kya kuba Yesu watemenwe bingi mwingilo wanji, bino waikalangapo na kimye kya kwingijila Yehoba. (Yoa. 7:15) Palutwe kacheche byo atendekele mwingilo wanji wa kusapwila, watundaikile bantu bamutelekelenga’mba: “Kange mwingijilenga kajo konaika ne, bino ingijilainga kajo ka myaka kakemulengela kwikala na bumi bwa myaka ne myaka.” (Yoa. 6:27) Kabiji mu Jashi Janji ja pa Mutumba, Yesu waambile’mba: “Bikai nsabo yenu mwiulu.”—Mat. 6:20.
Twafwainwa kumonanga byepi nkito pa kuba’mba twikalenga na kimye kya kwingila mingilo ya Lesa? (Monai mafuka 10-11)e
10. Bantu bamo bakonsha kwikala na ñanyi lukatazho inge bengila bulongo pa nkito?
10 Inge ke tulondele bitubuula Yehoba, kechi tukatwezhamo ne mutwe mu nkito yetu ya ku mubiji ne. Atweba bena Kilishitu betutundaika ‘kwingila na ngovu ne kwingila mingilo yawama.’ (Efi. 4:28) Javula bakulumpe ba nkito bamona’mba twi bakishinka kabiji twingila na ngovu. Bakonsha ne kwitusanchila ba byo twingila bulongo. Kino kyakonsha kwitulengela kutendeka kwingila maola avula pa kuba’mba bambenga byawama pa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Pano bino inge ke tube bino, kechi tukekalanga na kimye kya kwikala pamo na kisemi kyetu ne kya kwingijila Yehoba ne. Twafwainwa kwikalanga na kimye kyabaya kya kubilamo bintu byanema.
11. Mulongo umo wafunjijileko ka pa kubula kutwezhamo ne mutwe mu nkito?
11 Mulongo William wimwena kuba’mba kyanema bingi kubula kutwezhamo ne mutwe mu nkito. Mulongo William waambile pa mulongo wamutwezhezhe nkito kala amba: “[Uno mulongo] ke wakumwenako wawama bingi pa byo twafwainwa kumonanga nkito. Waingilanga na ngovu kabiji bamutemenwe bingi ku bantu bo aingijilanga mambo waingilanga bingi bulongo. Pano bino, inge kimye kya kukotoka kyafika, wikilekanga kwingila pa kuba’mba ekalengako pamo na kisemi ne kwikalako na kimye kya kupopwela Yehoba. Uno mulongo uji bingi na lusekelo!”b
BYO TWAFWAINWA KWIMONANGA ATWEBA BENE
12. Solomone wamwesheshe byepi kuba’mba wipelwile, bino ñanyi kintu kyo aubile?
12 Solomone byo apopwelanga Yehoba mu bukishinka wipelwile bingi. Byo ajinga nsongwalume, wayukile pa kupelela kabiji walombele Yehoba kumutangijila. (1 Mfu. 3:7-9) Byo atendekele kulama, wayukile ne kuba’mba mu kwitota kechi mufuma byawama ne. Wanembele’mba: “Paji kwitota palondela lonaiko, kabiji muchima wa kwilundumika ulengela kwituntula.” (Maana. 16:18) Kyataminekotu ke kya kuba’mba Solomone wakankelwe kulondela byambo byo anembele aye mwine. Kulutwe saka aikala kala pa Bufumu, watendekele kwitota ne kulengulula mizhilo ya Lesa. Muzhilo umo waambile’mba mfumu Muhebelu “kechi akevuzhizhe bakazhi ne, pa kuba’mba muchima wanji akabule kuya mungi.” (Mpitu. 17:17) Solomone walengulwile uno muzhilo mambo wasongwele banabakazhi 700 ne bantombo 300, kabiji bavula kechi bapopwelanga Yehoba ne! (1 Mfu. 11:1-3) Kampe Solomone walangulukilenga’mba kafwako byatama byakonsha kumweka ne. Pano bino, palutwe kacheche mwafumine kalulu kuvimba meso na mambo a kubula kukookela Yehoba.—1 Mfu. 11:9-13.
13. Ñanyi bintu byo twafwainwa kufunjilako inge ke tulanguluke languluke pa bipelwile Yesu?
13 Yesu wipelwile bingi. Saka akyangye kwiya pano pa ntanda, Yesu waubile bintu byavula byawama bingi mu mwingilo wa Yehoba. “Bintu byonse byalengelwe kupichila mwi aye, bya mwiulu ne bya pano pa ntanda.” (Kolo. 1:16) Yesu byo abatizhiwenga, wavulukile bintu byo aubile kimye kyo ajinga na Shanji. (Mat. 3:16; Yoa. 17:5) Pano bino, bintu byonse byaubile Yesu kechi byamulengejile kwitota ne. Kabiji kechi wimonanga’mba wakila bakwabo ne. Byo aishile pano pa ntanda, wabuujile baana banji ba bwanga amba: “Kechi waishile’mba bamwingijile ne, poso amba ebengijile ne kupana bumi bwanji kwikala bukuzhi bwa kukuula bavula.” (Mat. 20:28) Kabiji wipelwile byo aambile kuba’mba kechi wiubila kintu aye mwine ne. (Yoa. 5:19) Kinetu, Yesu wipelwile bingi kabiji ke wakumwenako wawama ye twafwainwa kulondela.
14. Ñanyi bintu byo twakonsha kufunjilako kwi Yesu pa byo twafwainwa kwimonanga atweba bene?
14 Yesu wafunjishe baana banji ba bwanga amba kechi bafwainwa kwilengulula ne. Pa kimye kimo, wibatekeneshe’mba: “Nsuki ya ku mitwe yenu beibala yonse.” (Mat. 10:30) Abino byambo bitutekenesha bingi kikatakata inge ke tulanguluke’mba kechi twanema ne. Shetu wa mwiulu wituta bingi muchima kabiji witunemeka. Inge Yehoba utambwila mpopwelo yetu kabiji witulaya’mba tukekala mu ntanda ipya, kechi twafwainwa kulanguluka’mba watamisha ne.
Ñanyi kintu kyakonsha kumweka inge ke twiteetu muchima atweba bene? (Monai jifuka 15)f
15. (a) Kyamba kya Usopa kyaambilepo amba ka pa byo twafwainwa kwimonanga? (b) Byonka byamwesha bipikichala pa jipa 24, ñanyi bintu byakonsha kulengela Yehoba kubula kwitupesha?
15 Pa myaka 15 yapitapo, Kyamba kya Usopa kyaambile pa byo twafwainwa kwimonanga atweba bene amba: “Ee kechi twafwainwa kukilamo kwilangulukila atwe bene kya kuba mwafuma ne kwitota ne, kabiji kechi twafwainwa kuba ke twilanguluke amba kafwako kyo tuji ne. Twafwainwatu kwimona atwe bene mu jishinda jawama saka twayuka papelela bulume bwetu ne bintu byo twakonsha kuba. Mwanamukazhi umo mwina Kilishitu waambile’mba: ‘Amiwa kechi ne muntu watama nangwa wawama kukila bantu bakwabo ne; ne amiwa nguba bintu byawama ne byatama byonka byubapo ne bakwetu.’”c Kino kyamweshatu patoka kuba’mba kyanema bingi kubula kwilengulula.
16. Mambo ka Yehoba o etutangijila kwingijisha Mambo anji?
16 Yehoba wingijisha Mambo anji pa kwitutangijila. Witutemwa kabiji ukeba’mba twikalenga na lusekelo. (Isa. 48:17, 18) Kuba bintu bisangajika Yehoba kuketulengela kwikala na lusekelo bingi mu bwikalo bwetu. Umvwe twauba bino, tukachinuzhuka makatazho apitamo boba batwezhamo ne mutwe na kukeba mali, bengila maola avula ku nkito nangwa betota. Onkao mambo, twayai atweba bonse tutwajijile kwikala na maana pa kuba’mba tusangajikenga muchima wa Yehoba!—Maana. 23:15.
LWIMBO 94 Twasanta pa Mambo a Lesa
a Solomone ne Yesu bajinga bingi na maana. Yehoba Lesa ye wibapele ano maana. Tusakufunjilako ku byambo Solomone ne Yesu byo baambile pa byo twafwainwa kumonanga mali, nkito ne atweba bene. Kabiji tusakumona balongo ne banyenga bamo byo bamwenamo mu kwingijisha byo bafunda mu Baibolo byaamba pa nkito, pa mali ne pa muntu mwine.
b Monai mutwe wa kuba’mba “Bya Kwingila na Ngovu ne Kusekela mu Nkito” mu Kyamba kya Usopa kya February 1, 2015.
c Monai mutwe wa kuba’mba “Baibolo Wakonsha Kwimukwasha Kwikala na Lusekelo” mu Kyamba kya Usopa kya August 1, 2005.
d KULUMBULULA KIPIKICHALA: John ne Tom ke balongo baji mu kipwilo kimo. John watemwatu kuya na kukaya na motoka wanji. Tom aye wingijisha motoka wanji kukwasha babena kuya mu mwingilo ne babena kuya na kupwila.
e KULUMBULULA KIPIKICHALA: John watwajijila na kwingila mambo kechi ubena kukeba kufichisha ku muchima mukulumpe wanji wa nkito ne. Kimye kyonse umvwe mukulumpe wa nkito wamwambila’mba kechi usakukotoka ne, John uswa ne kutwajijila na kwingila. Kimye mukwabo kyo aji ku nkito, aye Tom nkwasho mu kipwilo, bamusenda ku mukulumpe mu kipwilo kuya na kufwakesha musapwishi na kumutundaika. Tom wabuujile mukulumpe wanji wa nkito kuba’mba javula mu bimye bya mabanga mu mulungu wingijila Yehoba. Onkao mambo, kechi wafwainwa kutwajijila na kwingila inge kimye kya kukotoka kyafika ne.
f KULUMBULULA KIPIKICHALA: John witatu muchima aye mwine. Tom aye wanemeka bingi kwingijila Yehoba mu bwikalo bwanji. Kuba bino kwamulengela kwikala na balunda bavula ba katataka kabiji babena kuwamisha Nzubo ya Kubuñenamo.