Byakwikala Nandangulukilo Yawama Pankito
LELO jino mubavule byabusulu, lubekyo nebintu byakulenga-lenga, bantu bavula kechi bekalapo nalusekelo lwakuya kunkito moba onsene. Bino nangwa byonkabyo, twafwainwa kwingila mingilo yetu nalusekelo. Mamboka? Mambo twalengelwe mukipasha kya Lesa kabiji ne Lesa naye umwenamo lusekelo mumingilo yanji. Kyakumwenako, byoapitulukile mubintu byoalengele kumpelo ya “moba” atanu najimo oebilengejilemo, nangwa’mba mukimye kyalepa, Ntendekelo 1:31 yaamba’mba: “Lesa wibimwene byonsetu byo alengele, kabiji byonsetu byaji byawamishatu.”
Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, namambo akuba Yehoba watemwa mingilo, kyokyo atelelwa’mba “Lesa wa bibusa [lusekelo, NW].” (1 Timoti 1:11) Nanchi kino kechi kyayilamo kuba’mba umvwe ketumulonde neatweba twakonsha kwikala balusekelo nenyi? Paano mambo, kala Solomone Mfumu wabena Isalela, waji ntungi kabiji ntangi wayukanyikwa wanembele’mba: “Kyo kya bupetu kyo apana Lesa ku bantu, kya kuba’mba muntu yense aje ne kutoma ne kusekela mu mingilo yanji yonse.”—Musapwishi 3:13.
Namambo alupimpu lubena kubiwa pamingilo lelo jino, kwikala nandangulukilo yawama yamingilo kyashupa bingi. Pano bino, Yehoba Lesa ufweta aba balondela mizhilo yanji yabutemwe. (Masalamo 119:99, 100) Bamingilo bauno mutundu banemekwa nekuketekelwa bingi kabiji kechi javula jobapangiwa nkitone. Kabiji kechi bafundatu kumona bwikalo bwabo mundangulukilo yakumwenamotu byakumubijine, bino nemundangulukilo yakumupashi. Kino kibakwasha kufuukula bintu byamaana mubwikalo nekumona kuba’mba lusekelo nemutende wabo kechi wapelelatu kumingilo nangwa kubintu byalauka-alaukatu pankitone. (Mateo 6:31-33; 1 Kolinda 2:14, 15) Kino kibakwasha kwikala nabyubilo byafwainwa pankito.
Ikalai Nabyubilo Byawama Bisangajika Lesa Pamingilo
Bantu bamo baji bingi nalupata lwakwingila mingilo kyakuba nkito yoikala itanshi pabintu byonse. Kabiji bakwabo nabo bapembelelatu’mba kimye kipwe bukiji bakomboke bayenga kunzubo. Nanchi ndangulukiloka yawama? Baibolo yakumbula’mba: “Kuboko kumo kwayula mutende kwakila maboko abiji ayula mingilo ne kukabakanatu nobe kujatu mwela.” (Musapwishi 4:6) Kwingila mingilo kyakwiipaya nangwa kuba sawingilatu kimye kikatampe, kiletatu makatazho mukifulo kyakwitukwasha kufikizha byotukeba mambo kafwako kifumamone ke “kukabakanatu nobe kujatu mwela.” Mamboka byobyo? Mambo twakonsha konauna bintu bileta lusekelo lukatampe nabiji bulunda bwakisemi kyetu nebatemwe, bumupashi bwetu, butuntulu bwetu bwamubiji, kabiji nangwa bumi bwetu bwamyaka. (1 Timoti 6:9, 10) Ndangulukilo yawama keyoya yakutondwa nabintu bicheche byakumubiji bino saka uji mumutende kukila kunemenwa nakisendwa kyamingilo yavula kubikapo nelutobo nebyamalwa.
Nangwa kyakuba Baibolo yatundaika ndangulukilo yawama yauno mutundu, kechi itabizha bukopene. (Byambo bya Mana 20:4) Bukope bulengela kwilengulwisha kubantu kabiji kikatakata bwitonawina bulunda bwetu na Lesa. Baibolo yalumbulula patoka’mba umvwe muntu wakana kwingila kechi wafwainwa kuja byaingila bakwabone. (2 Tesalonika 3:10) Wafwainwa kukingya byubilo byanji nekwingila nangovu kuba’mba emwene mwine byanji kabiji nekukwasha bonse bakinka manungo mwiaye. Kupichila mukwingila nangovu, wakonsha nekukwashako aba bakajilwa kyakine kine byonkatu Byambo bya Lesa byobitundaika.—Byambo bya Mana 21:25, 26; Efisesa 4:28.
Kufunjishiwa Kwingila Mingilo Kufumatu Kubwanyike
Kwingila mingilo kechi kwiyatu nobe mukukopa kwajiso ne, kutatwila kubwanyike. Oene mambo, Baibolo kyoyakambizha bansemi’mba: “Umvwe wafunjisha mwana kwenda mu jishinda jafwainwa, kechi ukafumamo byo akakoma ne.” (Byambo bya Mana 22:6) Kuvwanga pakwikala bakumwenako bawama kubaana, bansemi bamaana batendeka kufunjisha baana babo babacheche kwibapa tumingilo twibafwainwa mubimino byabo. Nangwa kyakuba baana kimo kimye bazhingila pakwingila mingilo imo imo yapanzubo, beya kwiumvwa bene’mba nanchi banemekwa kikatakata umvwe Bainabo nangwa Bashabo bebasanchila pamingilo yawama yobaingila. Bino kyabulanda kekyakuba’mba, bansemi bamo bengijilatu baana babo mingilo pepi nayonse, kampe balanguluka’mba bobutemwe. Bano bansemi bauno mutundu bafwainwa kutanga Byambo bya Mana 29:21, byaamba’mba: “Awa ukokela kalume wanji [nangwa mwananji] kufuma ne ku bwanyike bwanji, palutwe awa kalume [nangwa mwana] ukaluka nobe ye nkambo yanji.”
Bansemi bamaana batako bingi muchima kubaana babo amba bafunde sukulu, bebatundaika kufunda kabiji nekwingila nangovu kimye kyobakiji pasukulu. Kino kyakonsha kukwasha bakyanyike kulutwe nalwendo umvwe batwela nkito.
Ikalai Bamaana Pakusala Nkito
Nangwa kyakuba Baibolo kechi itubula musango wankito yotwakonsha kwingila ne, itupa mikambizho yawama kuba’mba kuya palutwe kwetu kwakumupashi, mwingilo wetu kwi Lesa, nemingilotu ikwabo yanema kechi yabwela panyumane. Kyakumwenako, mutumwa Paulo wanembele’mba: “Kimye bekikepesha kala, amba kufuma ku kino kimye, . . . aba bobilapo bya panopantanda, bekale nobe babulwa kubilapo: mambo musango wa panopantanda ubenakupichijila.” (1 Kolinda 7:29-31) Kafwako kintu kikajijila nangwa kibula kutelengela mubuno bwikalone. Kupana kimye kyetu kyonse nengovu yetu yonse mukuba bino, kijitu pamo nobe kwingijisha mali amubwikalo bwetu bonse kutungila nzubo pampunzha payula mema. Abo kebumbulwamaana!
Ma Baibolo akwabo atuntulula bino byambo byakuba’mba “bekale nobe babulwa kubilapo,” kuba’mba “kechi babalaminemone” kabiji’mba “kechi bachikamenemone.” (The Jerusalem Bible; Today’s English Version) Bantu bamaana kechi balengulula kishinka kyakuba’mba kimye kyabuno bwikalo “bekikepesha kala” ne, kabiji bayuka’mba ‘kulabama’ nangwa ‘kuchikamenamo’ mukino kyalo kwakonsha kufichishatu kumuchima nekuba bulanda.—1 Yoano 2:15-17.
‘Lesa Kechi Ukemulekelela Nangwa Kachechetu ne’
Yehoba wayuka byotusaka kukila nebyotwiyuka atweba bene. Kabiji wayuka nekimye kyotujimo mukufikizhiwa kwankebelo yanji. Kyokine kintu kyoetuvululako kuba’mba: “Mwikale ba kubula kutemwa mali; sekelai mu byonka byo muji nabyo: mambo aye mwine [Lesa] waambile’mba, Kechi nkakushe nangwa kachechetu ne, ne kukulekelela nangwa kachechetu ne.” (Bahebelu 13:5) Bino byambo byobitekeneshapo! Mukulonda Lesa umvwina bantu lusa, Yesu wipaine pakimye kikatampe kufunjisha baana banji babwanga kwikala nandangulukilo yawama pamambo ankito nebintu byakumubiji Mujashi janji jayukanyikwa bingi ja pa Mutumba.—Mateo 6:19-33.
Bakamonyi bakwa Yehoba besekesha nangovu kwikajijila muluno lufunjisho. Kyakumwenako, kimye mukulumpe umo wankito kyoaipwizhe Kamonyi wingila nkito yakulungisha malaichi kwingilanga kimye kikwabo kukila pakimye kyakukombokelapo, uno wamwingilo wakaine. Mamboka? Namambo akuba’mba kechi wasakilenga nkito kuchibikizha kimye kyoaikelangamo pamo nakisemi kyanji nekimye kyoaubilangamo bintu byakumupashine. Namambo akuba wajinga wamwingilo wawama kabiji waketekelwa, uno mukulumpe wanji wamingilo waumvwijile byoaambile. Kyakine kuba’mba bintu kechi bikala kimye kyonse mujino jishindane, onkao mambo muntu wakonsha kukebapo nkito ingi kuba’mba atwajijile kwikala wabula kutemwisha bintu byakumubiji mubwikalo bwanji. Nangwa byonkabyo, aba baketekela mwi Yehoba javula batana kuba’mba byubilo byabo byawama neñiñijilo yawama bilengela bakulumpe babo bamingilo kwibatemwa.—Byambo bya Mana 3:5, 6.
Kimye Mumingilo Yonse Kyomukafumanga Mfweto
Mubuno bwikalo bwabumbulwakoloka, kechi mukabula makatazho nangwa bulanda mukwingila nemukukeba nkitone. Bintu byakonsha nekutaminako namambo akwalauka-alauka kwantanda nekubwela panshi kwabumamya. Bino buno bwikalo bwapakakimyetu kacheche. Katatakatu, kukabule nangwa umo ukekalanga kwakubula mingilone. Kunungapo, nkito yonse ikekala yalusekelo kabiji mukafumanga mfweto. Nanchi kino kikakonsheka byepi? Kika kikaleta luno lupimpu?
Kupichila mwingauzhi Isaya, Yehoba watongwele kimye kyauno mutundu’mba: “Amiwa naya ndenge jiulu jipya ne ntanda ipya; kabiji bintu bya kala kechi bakebivuluka ne, kechi bikeya mu michima yabo jibiji ne.” (Isaya 65:17) Watongwelenga kafulumende yanji ipya yoakaleta mukekala lupimpu lwakine kabiji pakekala nelupusano mubwikalo bwabantu.—Danyela 2:44.
Pamambo abwikalo neñiñijilo yabantu byoikekala, bungauzhi bwatwajijila kwamba’mba: ‘Bakashimika mazubo abo ne kwikalamo; kabiji bakajimba majimi abo a miñanzañanza, ne kuja bipangwa byayo, kechi bakashimika mazubo, mwaikala ungi ne; kabiji kechi bakajimba miñanzañanza, ne ungi waja bipangwa byayo ne; mambo byonka bivula myaka ya bichi byo bikavula ne myaka ya bantu bami, kabiji bantu bami basalululwa bakamwenamo lusekelo myaka ne myaka mu mingilo ya maboko abo. Kechi bakengila kwa kubula kumwenamo ne, kabiji baana bo bakasema kechi bakamona bya malwa ne; mambo bakekala mukoka ye bapesha kwi Yehoba ne baana babo nabo pamo.’—Isaya 65:21-23.
Byolwawamapo luno lupimpu loakaleta Lesa lwantanda ipya! Nanchi kechi mukeba kwikala muino ntanda yabyonkabye, momukabula ‘kwingila kwa kubula kumwenamo’ nekwiyowa “bipangwa” byamingilo yenu nenyi? Nangwa byonkabyo, monai bantu bakamwenamo lusekelo muano mapesho: keboba baji ‘mu mukoka ye bapesha kwi Yehoba.’ Mwakonsha kwikala bamo bauno mutundu bo “bapesha” kupichila mukufunda pe Yehoba nekulondela mikambizho yanji. Yesu waambile’mba: “Buno bo bumi bwa myaka, namba [bafundenga maana akwimuyuka, NW] anweba, Lesa yenka wa kine, ne Yesu Kilishitu ye mwatumine.” (Yoano 17:3) Bakamonyi bakwa Yehoba bakonsha kutemwa bingi kwimukwasha kufunda ano maana apana bumi kupichila mulufunjisho lwaikajikwa lwa Byambo bya Lesa, Baibolo.
[Kitenguluzha pa peja 4]
“BAKAMONYI BOBAKEBESHA PANKITO”
Baibolo yamba kuba’mba: “Byonse byo muba, nangwa ki ka, nangwa ki ka, ubai na muchima yense, nobe kwi Nkambo, kechi ku bantu ne.” (Kolose 3:23) Kyakine, umvwe muntu watwela nkito wakakachila kujino jifunde wakonsha kwikala wamwingilo ukebewa kyakine kine. Naonka ano mambo, J. J. Luna, mubuku wanji wakuba’mba How to Be Invisible, wabujileko bakulumpe bena makito babena kukeba bamingilo amba bafwainwa kukeba bantu babambakana baji mubupopweshi. Wabwela wanungapo nekuba’mba: “Kwambatu kine javula tutwezha Bakamonyi [bakwa Yehoba].” Bishinka bimo byoaambapo kebyakuba’mba bayukanyikwa bingi nabukishinka bwabo, kabiji kino kyokilengela kwibakebesha bingi mumingilo yapusana-pusana.
[Bipikichala pa peja 5]
Kwingila mingilo mukwesakanya nabyubilo byakumupashi nebyakisangajimbwe kuleta bingi lusekelo