Sangalelainga mu Mingilo Yenu

1-3. (a) Bantu bavula bomvwa byepi kwingila mingilo? (b) Baibolo utundaika bantu kwingilako byepi, kabiji ñanyi mepuzho o tusakwisambapo mu kino kitango?

BANTU bavula mu ino ntanda lelo jino kechi basangalela mu mingilo yabo ne. Byo bengila kimye kyabaya pa nkito yo babula kusangalelamo, bomvwa bingi mukose kuya ku nkito pa juba pa juba. Pano bantu ba uno mutundu twakonsha kwibakwasha byepi pa kuba’mba basangalelenga mu mingilo yabo?

² Baibolo witutundaika kwingila na ngovu. Waamba’mba mingilo ne bintu byawama bifumamo ke bya bupetu. Solomone wanembele’mba: “Muntu yense wafwainwa kuja, kutoma ne kusangalela mu mingilo yanji yonse. Kino ke kya bupe kyafuma kwi Lesa.” (Musapwishi 3:13) Yehoba witutemwa bingi kabiji kimye kyonse ukeba kwitupa byawamisha, ukeba’mba tusangalelenga mu mingilo yetu ne kumwenamo byawama. Pa kuba’mba tutwajijile kwikala mu butemwe bwanji, twafwainwa kulondela mafunde anji aamba pa bya kwingila nkito.—Tangai Musapwishi 2:24; 5:18.

³ Mu kino kitango, tusakwisamba pa mepuzho ana: Twakonsha kusangalela byepi mu mingilo yetu? Ñanyi nkito yakonsha kubula kwingila bena Kilishitu ba kine? Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba nkito ibulenga kwitulengela kukankalwa kwingila bulongo mingilo ya Lesa? Ñanyi mwingilo wanema ye twakonsha kwingilako atweba bonse? Patanshi twayai twisambe pa bantu babiji ba mingilo baji mwiulu, Yehoba Lesa ne Yesu Kilishitu.

WA MWINGILO WAKILA NE SENDWE

4, 5. Baibolo wamwesha byepi kuba’mba Yehoba usangalela mu bintu byo alenga?

⁴ Yehoba ye wa Mwingilo Wakila. Byambo biji mu Ntendekelo 1:1 byaamba’mba: “Mu ntendekelo Lesa walengele jiulu ne ntanda.” Kimye Lesa kyo apwishishe mingilo yanji ne kulenga ntanda, waambile’mba, “byawamishatu.” (Ntendekelo 1:31) Mu jishinda jikwabo, watemenwe bingi pa mingilo yanji yo aingijile pano pa ntanda. Yehoba, “Lesa wa lusekelo” wasangalele pa bintu byawama byo alengele.—1 Timoti 1:11.

⁵ Lesa wetu kechi waleka kwingila ne. Byo apwishishe kulenga ntanda, Yesu waambile’mba: “Batata ne luno bakingila.” (Yoano 5:17) Ñanyi mwingilo ubena kukingila Shanji? Mwiulu mo aji, watwajijila kutangijila ne kukwasha bantu. Walenga “kilengwa kipya,” kya bena Kilishitu bashingwa na mupashi bakalama pamo ne Yesu mwiulu. (2 Kolinda 5:17) Ubena kwingila kufikizha kyaswa muchima wanji ku bantu, kuba’mba aba bonse bamutemwa bakatambule bumi bwa myaka ne myaka mu ntanda ipya. (Loma 6:23) Yehoba wafwainwa usekela bingi na bintu bibena kufuma mu uno mwingilo. Bantu bavula batambwila mambo awama a Bufumu, mambo Lesa ubena kwibafwenyesha ko aji ne kupimpula byubilo byabo pa kuba’mba batwajijile kwikala mu butemwe bwanji.—Yoano 6:44.

6, 7. Yesu wayukanyikwa byepi amba waingilanga bingi na ngovu?

⁶ Kufumatu ne kala Yesu wayukanyikwa’mba waingilanga bingi na ngovu. Saka akyangye kwiya pano pa ntanda, waingijile pamo ne Lesa nobe “sendwe” mu kulenga bintu byonse “bya mwiulu ne bya pano pa ntanda.” (Byambo bya Maana 8:22-31; Kolose 1:15-17) Byo ajinga pano pa ntanda, Yesu watwajijile kwingila na ngovu. Mu bwikalo bwanji, wafunjile mwingilo wa kushimika, kabiji bantu bamuyukile’mba “kalipentala.”a (Mako 6:3) Uno mwingilo ukookesha bingi kabiji wavwangamo kwikala sendwe mu mingilo yapusana pusana, kikatakata akya kimye saka kukyangye kwikala bishimikwa mwa kupajila mapulanga ne mwa kwialamina ne bingijishotu bya malaichi. Nanchi mwakonsha kufwanyikizha Yesu saka abena kuya na kukeba bichi bya mapulanga, kampe saka abena kwibinyundula, kwibivikaula ne kwibitwala ko abena kwingijila nyi? Abya mwakonsha kumufwanyikizha saka abena kushimika mazubo, kubika myamba pa musemi, kulenga binzhilo ne mipando nyi? Yesu wimwenejile lusekelo lufuma mu kwingila mingilo na ngovu.

⁷ Yesu wateleko bingi muchima kwingila mwingilo wanji wa kusapwila. Waingijile bingi na ngovu mwingilo wanema pa myaka isatu ne kichika. Byo akebelenga kusapwila bantu bavula, wazhikishenga juba na kwingila, watendekanga kwingila lukelokelo kufikatu ne bufuku. (Luka 21:37, 38; Yoano 3:2) Wapitañenenga “mu mizhi ikatampe ne icheche, na kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa.” (Luka 8:1) Yesu waendanga miseke yalepa panshitu mu mashinda a lufukuchi pa kubatu amba asapwile mambo awama ku bantu.

8, 9. Yesu wasangalejilenga byepi mu mingilo yanji?

⁸ Nanchi Yesu wasangalelanga mu mwingilo wanji nyi? Ee! Wabyajile nkunwa ya bukine ya Bufumu, kabiji washile majimi a kajo kapila jimo kapembejilengatu kwikanowa. Kwingila mwingilo wa Lesa kwalengejilenga Yesu kwikala na bulume kya kuba wazhikilwenga na nzala pa kubatu’mba apwishe kwingila mwingilo wa Lesa. (Yoano 4:31-38) Akilangulukai pa lusekelo lo ajinga nalo byo apwishishe mwingilo wanji pano pa ntanda ne kwambila Shanji kuba’mba: “Amiwa nemutumbijika pano pa ntanda, byo napwisha kwingila mwingilo ye mwampele.”—Yoano 17:4.

⁹ Kya kine Yehoba ne Yesu ke bantu bawama bingi basangalela mu mingilo yabo. Kutemwa Yehoba ko kwitulengela ‘kulondela Lesa.’ (Efisesa 5:1) Kutemwa Yesu ko kwitulengela ‘kulondela bulongo mu ngayo yanji.’ (1 Petelo 2:21) Onkao mambo, twayai twisambe byo twakonsha kusangalela mu mingilo yetu.

BYA KUSANGALELA MU MINGILO YETU

10, 11. Ñanyi kintu kyakonsha kwitukwasha kutemwa nkito yo twingila?

¹⁰ Nkito ya ku mubiji ikwasha bingi bena Kilishitu mu bwikalo bwabo. Tukeba kusangalela mu mingilo yetu, pano bino kechi twakonsha kusekela umvwe tubena kwingila nkito ya ku mubiji yo twabula kutemwa ne. Umvwe kyaikala bino, twakonsha kusangalela byepi mu mingilo yetu?

¹¹ Inge twatemwa nkito. Kechi kimye kyonse kyo twakonsha kupimpula nkito ne, pano bino twakonsha kupimpula byubilo byetu. Kulanguluka pa bimona Lesa nkito kuketukwasha kutemwa nkito. Umvwe mwi mutwe wa kisemi, langulukainga kuba’mba nkito yenu yanema nangwa kya kuba kechi mubena kufola mali avula ne, kikulutu ibena kwimukwasha kumwenamo bintu bya ku mubiji bya kukwashishamo kisemi kyenu. Onkao mambo, kumwena bintu ba mu kisemi kyenu ke kintu kyanema bingi kwi Lesa. Mambo anji aamba’mba umvwe muntu wabula kwibamwena bintu ba mu kisemi kyanji, “watama kukila yewa wabula kwitabila.” (1 Timoti 5:8) Kuyuka’mba nkito ya ku mubiji ke jishinda ja kwimukwashishamotu kwingila bulongo mwingilo wenu ye bemupa kwi Lesa, kwakonsha kwimukwasha kusangalela mu mingilo yenu ne kuyuka kyo mubena kwingijila yoyo nkito kukila ne byo beimona bakwenu mo mwingijila.

12. Ñanyi bintu byawama byo tumwenamo inge saka twingila na ngovu ne kwikala ba kishinka?

¹² Inge saka twingila na ngovu ne kwikala ba kishinka. Kwingila na ngovu ne kufunda bya kwingila nkito yetu kwakonsha kwitulengela kumwenamo bintu byawama. Bakulumpe ba nkito javula batemwa bingi ba mingilo bengila na ngovu. (Byambo bya Maana 12:24; 22:29) Byo tuji bena Kilishitu ba kine, twafwainwa kwikala ba kishinka pa nkito, kechi twafwainwa kwibila bakulumpe betu ba nkito mali, bipe nangwatu kimye ne. (Efisesa 4:28) Byonka byo twaji kumona mu kitango kyafumako, kwikala ba kishinka mufuma bintu byawama bingi. Wa mwingilo ye bayuka’mba wa kishinka, bamuketekela bingi. Nangwa kya kuba bakulumpe betu ba nkito betumona’mba twi ba mingilo bengila na ngovu nangwa ne, twakonsha kwikala na lusekelo umvwe twaikala “na jiwi ja mu muchima ja kishinka” ne kuyuka’mba tubena kutokesha Lesa ye twatemwa ku muchima.—Bahebelu 13:18; Kolose 3:22-24.

13. Kwikala na byubilo byawama pa nkito mwakonsha kufuma ñanyi bintu?

¹³ Inge twayuka’mba byubilo byetu bitumbijika Lesa. Umvwe twatwajijila kumwesha byubilo byawama bya bwina Kilishitu pa nkito, bantu bakamona kino. Ki ka kikafumamo? Twakonsha ‘kulengela lufunjisho lwa Mupulushi wetu aye Lesa, kutotwa.’ (Titusa 2:9, 10) Byubilo byetu byawama byakonsha kulengela bantu kuyuka’mba mpopwelo yetu yawama, kabiji kino kyakonsha kwibakokela ku ino mpopwelo yawama. Akilangulukai byo mwakonsha kumvwa umvwe mukwenu mo mwingijila waswa kufunda bukine bwa mu Baibolo na mambo a byubilo byenu byawama pa nkito! Pano akilangulukai pa kino kintu kyanemesha: Ñanyi kintu kyakonsha kwimuletela lusekelo kyakila pa kuyuka’mba byubilo byenu byawama bitumbijika Yehoba ne kulengela muchima wanji kusangalala?—Tangai Byambo bya Maana 27:11; 1 Petelo 2:12.

TUSALENGA BULONGO NKITO

14-16. Pa kusala nkito ya kutwela, ñanyi mepuzho anema o twafwainwa kwiipuzha?

¹⁴ Baibolo kechi watongolapo nkito ine yo mwafwainwa kwingila nangwa kubula kwingila ne. Kino kechi kibena kulumbulula’mba pano twakonsha kutwelatu kitweletwele ne. Binembelo byakonsha kwitukwasha kusala bulongo nkito yalumbuluka itokesha Lesa ku muchima ne kuchinuzhuka nkito yakonsha kumufichisha ku muchima. (Byambo bya Maana 2:6) Pa mambo a bya kusala nkito, kuji mepuzho abiji anema bingi o twafwainwa kwiipuzha bulongo.

¹⁵ Nanchi aye nkito yo mbena kukeba kutwela beikanya mu Baibolo nyi? Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Mambo a Lesa akanya kwiba, kubepa ne kupopwela bankishi. (Kulupuka 20:4; Byubilo 15:29; Efisesa 4:28; Lumwekesho 21:8) Kechi twafwainwa kutwela nkito yakonsha kwitulengela kuba bino bintu byatama ne. Umvwe twatemwa Yehoba kechi twakonsha kutwela nkito yavwangamo byubilo bizhilulula mikambizho ya Lesa ne.—Tangai 1 Yoano 5:3.

¹⁶ Nanchi kutwela iye nkito kuketulengela kutundaika byubilo byatama nyi? Twayai twisambe pa kino kintu. Kutwela nkito ya kutambwila benyi pa makito kechi kwatama ne. Pano bino, mwina Kilishitu wakonsha kuba byepi inge bamwambila’mba atwele nkito ya kutambwila benyi pa kipatela po bafumya mavumo? Kampe kechi kibena kukebewa amba aye akwashenga bantu bafumya mavumo ne. Pano bino, kwingila kimye kyonse pa kino kipatela, nanchi kechi kwakonsha kulumbulula’mba ubena kutundaika mingilo ya kufumya mavumo, kyubilo kyo bakanya mu Mambo a Lesa nenyi? (Kulupuka 21:22-24) Byo twatemwa Yehoba, twafwainwa kuchinuzhuka byubilo byakanya binembelo.

17. (a) Ñanyi bintu byo twakonsha kulangulukapo bulongo pa kusala nkito ya kutwela? (Monai kakitenguluzha “Nanchi Nafwainwa Kutwela ino Nkito nyi?”) (b) Jiwi jetu ja mu muchima jakonsha kwitukwasha byepi kufuukula bintu bitokesha Lesa ku muchima?

¹⁷ Mepuzho avula pa mambo a nkito ya kutwela akonsha kukumbulwa inge twataana mikumbu ya mepuzho abiji anema aji mu mafuka 15 ne 16. Kabiji kuji ne bintu bikwabo byo twafwainwa kulangulukapo bulongo pa kusala nkito.b Kechi twakonsha kuketekela’mba kalume wa kishinka kabiji wa maana uketunembela mizhilo yonse ikebewa pa mambo a nkito yo tukeba kutwela ne bintu byonse byakonsha kufumamo ne. Twafwainwa kwingijisha maana etu atweba bene. Byonka byo twafunjile mu Kitango 2, twafwainwa kufunjisha jiwi jetu ja mu muchima umvwe saka tutanga ne kwingijisha Mambo a Lesa kimye kyonse mu bwikalo bwetu. Inge twaikala na “milangwe yo bafunjisha kuyuka,” jiwi jetu ja mu muchima jakonsha kwitukwasha kufuukulapo bulongo pa kuba’mba tutokeshe Lesa ku muchima ne kutwajijila kwikala mu butemwe bwa Lesa.—Bahebelu 5:14.

BYO TWAFWAINWA KUMONANGA NKITO

18. Mambo ka o kyakatezha kutwajijila kwikala na bulunda bwawama ne Yehoba?

¹⁸ Kutwajijila kwikala na bulunda bwawama ne Yehoba kechi kwapela mu ano “moba a kupelako” a “bimye byakatazha” ne. (2 Timoti 3:1) Kabiji kechi kyapela kutaana nkito ne kutwajijila kwiingila ne. Byo tuji bena Kilishitu, twayuka buneme buji mu kwingila na ngovu kumwena ba mu kisemi kyetu. Bino umvwe twabula kujimuka, kulondela byuba bakwetu pa nkito nangwa kukebesha bintu bya ku mubiji kwa mu ino ntanda kwakonsha konauna bulunda bwetu ne Lesa. (1 Timoti 6:9, 10) Pano twayai twisambe byo twakonsha kwesakanya bintu pa kuba’mba tumone’mba twanemeka “bintu byanemesha.”—Filipai 1:10.

19. Mambo ka o twafwainwa kuketekela mwi Yehoba, kabiji tukachinuzhuka ñanyi bintu inge twamuketekela?

¹⁹ Ketekelai mwi Yehoba na muchima wenu yense. (Tangai Byambo bya Maana 3:5, 6.) Kyanema bingi kumuketekela. Mambo wituta muchima. (1 Petelo 5:7) Wayuka byo tukeba kukila ne byo twayuka, kabiji kechi witulekelela inge twamulomba ne. (Salamo 37:25) Onkao mambo, twafwainwa kumvwina Mambo anji byo etuvululako’mba: “Mwikale babula kutemwa mali, sekelainga mu bintu byonka byo muji nabyo. Mambo [Lesa] waamba’mba: ‘Kechi nkakusha ne, kabiji kechi nkakulekelela ne.’” (Bahebelu 13:5) Bakalume banji bavula baji mu mwingilo wa kimye kyonse bemwena bene na meso bulume bwa Lesa byo ebamwena bintu bya mu bwikalo bwabo. Umvwe twaketekela mwi Yehoba kwitukwasha, tukachinuzhuka kubambisha michima yetu pa mambo a kumwena ba mu kisemi kyetu bintu byo bakeba. (Mateo 6:25-32) Kabiji kechi tukaleka mingilo ya ku mubiji kwitulengela kusankilapo mingilo ya Lesa nabiji kusapwila mambo awama ne kutanwa ku kupwila ne.—Mateo 24:14; Bahebelu 10:24, 25.

20. Kilumbulula ka kuzanzatu jiso pa kintu kimo, kabiji mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba mwikale na jiso jiji bino?

²⁰ Ikalai na jiso jazanzatu pa kintu kimo. (Tangai Mateo 6:22, 23.) Kwikala na jiso jazanzatu pa kintu kimo kulumbulula kwikala bwikalo bwapela bwa kubula kukeba bintu byavula. Jiso ja mwina Kilishitu jizanzatu pa kintu kimo, ko kuba’mba kuba kyaswa muchima wa Lesa. Umvwe jiso jetu jazanzatu pa kintu kimo, kechi tukakebanga nkito ya kufola mali avula ne kwikala bwikalo bwa kwitobwela ne. Kabiji kechi tukajimbaikwa kukebesha bintu bya katataka bitentemesha basulu pa kuba’mba bongole michima yetu ne kumwesha’mba bino bintu byo byakonsha kwitulengela kwikala na lusekelo ne. Mwakonsha kwikala byepi na jiso jazanzatu pa kintu kimo? Chinuzhukainga kwitwezha mu nkongole. Kange mwikalenga bwikalo bwa kukebesha bintu bya ku mubiji byakonsha kwimupwishishatu kimye ne ngovu ne. Londelai mafunde a mu Baibolo a kusekela mu “kajo ne bivwalo” byonka byo muji nabyo. (1 Timoti 6:8) Peezhaingako bwikalo bwenu.

21. Mambo ka o twafwainwa kuyukila jimo bintu bya kutangizhako, kabiji ñanyi bintu byo twafwainwa kutangizhako patanshi mu bwikalo bwetu?

²¹ Ibikilai mitanchi ya kwingilako mingilo ya Lesa imo ne kwiyuba. Byo kiji kuba’mba twashalatu na kimye kicheche, twafwainwa kwibikila bikonkwanyi. Inge ne, bintu byabula kunema byakonsha kwitupwishisha kimye kyetu kya kubilamo bintu byanemesha. Ñanyi bintu byanema byo twafwainwa kutangizhako mu bwikalo bwetu? Bantu bavula mu ino ntanda batangizhako kukebesha kufunda kufika palepa pa kuba’mba bakatwele nkito yawama mu ino ntanda. Nangwa byonkabyo, Yesu wakambizhe baana banji ba bwanga kuba’mba: “Twajijilai na kukeba Bufumu patanshi.” (Mateo 6:33) Byo tuji bena Kilishitu ba kine twafwainwa kutangizhako Bufumu bwa Lesa patanshi mu bwikalo bwetu. Bwikalo bwetu bonse, byo tufuukula kuba, mitanchi yo tukeba kuba ne bintutu bikwabo byo tukeba kuba, byafwainwa kumwesha’mba twanemeka bintu bya Bufumu ne kuba kyaswa muchima wa Lesa kukila bintu bya ku mubiji.

KWINGILAKO PAKATAMPE MU MWINGILO

22, 23. (a) Ñanyi mwingilo wanema wa bena Kilishitu ba kine, kabiji twakonsha kumwesha byepi amba twanemeka uno mwingilo? (Monai kakitenguluzha “Bintu Byawama byo Nafuukwilepo Byandetela Lusekelo mu Bwikalo Bwami.”) (b) Ñanyi kintu kyo mwakebesha kuba pa mambo a nkito ya ku mubiji?

²² Byo twayuka’mba tubena kwikala mu moba a kupelako, twafwainwa kutesha bingi muchima ku mwingilo mwine wa bena Kilishitu ba kine wa kusapwila ne kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Byonka byaingijilenga Yesu, ne atweba twafwainwa kwingilangako pakatampe mu uno mwingilo ukapulusha bantu. Pano twakonsha kumwesha byepi amba twanemeka uno mwingilo? Bantu ba Lesa bavula babena kwipana kwingilako mwingilo wa kusapwila na muchima yense byo baji basapwishi mu kipwilo. Bakwabo nabo bapimpulako bwikalo bwabo pa kuba’mba bengileko bupainiya nangwa bumishonale. Byo bayuka buneme bwa kwibikila mitanchi ya kwingilako mingilo ya Lesa, bansemi bavula batundaika baana babo kwingilako mwingilo wa kimye kyonse. Nanchi basapwishi ba Bufumu basangalela mu mwingilo wabo wa kusapwila nyi? Ee. Kwingijila Yehoba na muchima yense kyo kintu kileta lusekelo ne mapesho avula mu bwikalo.—Tangai Byambo bya Maana 10:22.

²³ Atweba bavula twingila maola avula bingi ku nkito ya ku mubiji pa kubatu’mba tumwene ba mu kisemi kyetu bintu bya ku mubiji. Vulukai’mba Yehoba ukeba atweba kusangalela mu mingilo yetu. Umvwe byubilo byetu byaesakana na mafunde a Lesa, tukasangalelanga mu mwingilo wetu. Onkao mambo, kange tuleke nkito ya ku mubiji kwitulengela kubula kwingila mwingilo wetu wanema wa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa ne. Inge twatangizhako uno mwingilo mu bwikalo bwetu, tumwesha byo twatemwa Yehoba kabiji tutwajijila kwikala mu butemwe bwanji.