MUTWE WA KUFUNDA 31
LWIMBO 12 Yehoba, Lesa Wetu Wawama
Bintu Byauba Yehoba pa Kuba’mba Apokolole Bantu ku Bundengamambo ne Lufu
“Lesa watemenwe bingi ba pano pa ntanda kya kuba wapaine Mwananji yenkawa umotu.”—YOA. 3:16.
BYO TUSAKWISAMBAPO
Yehoba byo auba pa kuba’mba etukwashe kushinda bundengamambo ne byo auba pa kuba’mba tukekale myaka ne myaka kwa kubula bundengamambo.
1-2. (a) Bundengamambo bo buka kabiji twakonsha kwibushinda byepi? (Monai ne “Kulumbulula Byambo.”) (b) Ñanyi bintu byo tusakufunda mu uno mutwe ne mu mitwe ikwabo yalondelapo mu kino Kyamba kya Usopa? (Monai ne “Byambo ku Babena Kutanga” mu kino Kyamba kya Usopa.)
NANCHI mukeba kuyuka Yehoba Lesa byo emutemwa nyi? Pa kuba’mba muyuke mukumbu wa buno bwipuzho: Mwafwainwa kufunda ne kuyuka byo auba pa kuba’mba emupokolole ku bundengamambo ne lufu. Bundengamamboa ke mulwanyi mukatampe ye mwakonsha kukankalwa kushinda mu bulume bwenu. Tulenga mambo pa juba pa juba kabiji tufwa na mambo a bundengamambo. (Loma 5:12) Nangwa byonkabyo, kyawamakotu ke kya kuba’mba Yehoba uketupokolola ku buno bundengamambo ne lufu.
2 Yehoba watwajijila kukwasha bantu kushinda bundengamambo pa myaka 6,000. Mambo ka? Mambo witutemwa. Kufumatu ne kala, Yehoba watwajijila kutemwa bantu. Onkao mambo, wauba bintu byavula bingi pa kuba’mba ebakwashe kushinda bundengamambo. Lesa wayuka’mba bundengamambo buleta lufu kabiji kechi ukeba atweba kufwa ne. Ukeba’mba tukekale myaka ne myaka. (Loma 6:23) Abino byo byo akeba’mba ne anweba mukekale. Mu uno mutwe, tusakwisamba pa ano mepuzho asatu: (1) Yehoba walengela bantu bandengamambo kwikala na ñanyi luketekelo? (2) Yehoba wakwashishe byepi bantu bandengamambo mu moba a kala kwitabilwa kwi aye? (3) Yesu waubile byepi pa kuba’mba apokolole bantu ku bundengamambo ne lufu?
YEHOBA WALENGELA BANTU BANDENGAMAMBO KWIKALA NA ÑANYI LUKETEKELO?
3. Ñanyi bintu byaubile bansemi betu batanshi bibalengejile kulenga mambo?
3 Yehoba byo alengele mwanamulume ne mwanamukazhi, ko kuba’mba bantu batanshi, wakebelenga kuba’mba bakekalenga na lusekelo. Wibanengezhejile mpunzha yawama ya kwikalamo, kwibasongwesha ne kwibapa mwingilo wawama wa kwingila. Bafwainwe kusema ne kuyuzha ino ntanda na baana babo, kwiiwamisha kwikala paladisa byonka byajinga bujimi bwa Edena. Wibapele mukambizho umotu wabujile kukatazha ye bafwainwe kulondela. Kabiji wibajimwineko kuba’mba inge balala uno mukambizho ne kumusatukila kya nshiji, bundengamambo bwabo bukebalengela kufwa. Twayuka kyamwekele. Kilengwa kimo kya mupashi kyabujile kwibatemwa nangwa kutemwa Lesa, kyaishile na kwibeseka kuba’mba balenge mambo. Ba Adama ne Evwa balondejile bibabuujile Satana. Na mambo a kuba’mba kechi balondejile bibabuujile Shabo wa mwiulu ne, balengele mambo. Byonka byo twayuka, byaambile Yehoba byamwekele. Kufumatu jonkaja juba kuya ne kulutwe, batendekele kumona bintu byatama byafuminemo. Bakotele kabiji kyapeleleko bafwile.—Nte. 1:28, 29; 2:8, 9, 16-18; 3:1-6, 17-19, 24; 5:5.
4. Mambo ka Yehoba o ashikilwa bundengamambo ne kwitukwasha kwibushinda? (Loma 8:20, 21)
4 Yehoba wanembele jino jishimikila ja bulanda kuba’mba tufunjileko. Jitukwasha kuyuka ene mambo Yehoba o ashikilwa bundengamambo. Bundengamambo bonauna bulunda bwetu ne Yehoba kabiji buleta lufu. (Isa. 59:2) O ene mambo Satana kilengwa kya mupashi kyasatukile ne kuleta luno lukatazho, o atemenwa bundengamambo ne kutundaika bantu kulenga mambo. Satana byo alengejile Adama ne Evwa kulenga mambo, walangulukile’mba washinda Lesa. Pano bino, kechi wayukile’mba Yehoba uji bingi na butemwe ne. Lesa kechi wapimpwile bintu byawama byo akebelenga kubila baana ba kwa Adama ne Evwa ne. Watemwa bingi bantu kabiji ponkapotu wibalengejile kwikala na luketekelo. (Tangai Loma 8:20, 21.) Yehoba wayukile kuba’mba baana banji bamo bakamutemwa kabiji bakakeba’mba ebakwashe kushinda bundengamambo. Byo aji Shabo kabiji Mulenga wabo, wanengezhezhe jishinda ja kwibapokolwelamo ku bundengamambo ne kwibakwasha kufwenya kwipi ne aye. Ñanyi bintu byaubile Yehoba pa kuba’mba afikizhe kino kyaswa muchima wanji?
5. Ñanyi kimye Yehoba kyo alengejile bantu bandengamambo kutendeka kwikala na luketekelo? Lumbululai. (Ntendekelo 3:15)
5 Tangai Ntendekelo 3:15. Yehoba walengejile bantu bandengamambo kutendeka kwikala na luketekelo byo aambile pa kintu kikamwekela Satana. Lesa waambijile jimo kuba’mba kukekala “mwana” ukapokolola bantu. Uno mwana ukavingakanya Satana ne kufumyapo bintu byatama byonse byo aletele mu bujimi bwa Edena. (1 Yoa. 3:8) Nangwa byonkabyo, uno mwana naye wafwainwe kumanama pa kuba’mba obe bino. Satana wamusumine ne kumulengela kufwa. Kino kyakozhezhe bingi Yehoba ku muchima. Nangwa kya kuba Yehoba kyamukolele ku muchima ne kuswisha uno mwana kumanama, kino kyalengela bantu bavula kupokololwa ku bundengamambo ne lufu.
BANTU BANDENGAMAMBO BA MU MOBA A KALA BAITABIJILWE BYEPI KWI YEHOBA?
6. Ñanyi bintu byaubile banabalume bajinga na lwitabilo, nabiji Abela ne Nowa, pa kuba’mba bafwenye kwipi ne Yehoba?
6 Pa myaka yavula yalondejilepo, Yehoba wakwashishenga bantu bandengamambo pachepache kuyuka byo bafwainwe kufwenya kwipi ne aye. Mwana wamulume wa bubiji wa ba Adama ne Evwa, aye Abela, ye wajinga muntu mutanshi wajinga na lwitabilo mwi Yehoba panyuma ya busantuki mu bujimi bwa Edena. Abela wapaine mulambo kwi Yehoba na mambo a kuba’mba wamutemenwe kabiji wakebelenga kumutokesha ku muchima ne kufwenya kwipi ne aye. Abela wajinga kafunga, onkao mambo, wasendelepo baana ba mikooko bamo ne kwibepaya kuba’mba apane mulambo kwi Yehoba. Yehoba waubilepo byepi pa uno mulambo ye apaine? Aye “watemenwe Abela ne kuswa mulambo wanji.” (Nte. 4:4) Yehoba waswile ne milambo ikwabo yapananga bantu bamutemenwe ne kumuketekela, nabiji Nowa. (Nte. 8:20, 21) Byo aswanga ino milambo, Yehoba wamweshanga’mba bantu bandengamambo bakonsha kwitabilwa ne kufwenya kwipi ne aye.b
7. Ñanyi bintu byo tufunjilako kwi Abalahama byo aswile kupana mwananji kwikala kitapisho?
7 Yehoba wakambizhe Abalahama, mwanamulume wajinga na lwitabilo kuba kintu kyakatezhe bingi, ko kuba’mba kupana mwananji wamulume, aye Izaka kwikala kitapisho. Kino kintu kyo bamukambizhe Abalahama kuba, kyamukolele bingi ku muchima. Nangwa byonkabyo, wakookejile byamukambizhe Yehoba. Pano bino, byo kwashajiletu tiki kuba’mba epaye mwananji, Yehoba wamukainye kuba bino. Ku kino kintu kyamwekele, bantu bonse baji na lwitabilo bafunjilako kintu kyanema bingi. Yehoba waswile kupana mwananji ye atemwa bingi kwikala kitapisho. Kabiji kino kimwesha’mba Yehoba watemwa bingi bantu.—Nte. 22:1-18.
8. Bitapisho byo bapananga kwesekana na mizhilo yo bapele bena Isalela byaimenejilengako ka? (Bena Levi 4:27-29; 17:11)
8 Byo papichile myaka ikwabo yavula, mizhilo yo bapele kisaka kya bena Isalela, yaswishishe kupana bitapisho byavula pa kuba’mba bantu ba Lesa bebalekeleko mambo abo. (Tangai Bena Levi 4:27-29; 17:11.) Bino bitapisho byaimenejilengako kitapisho kikatampe kyo bafwainwe kupana pa kuba’mba bantu bebakuule ku bundengamambo kikupu. Bangauzhi ba Lesa bebatangijile na mupashi kulumbulula kuba’mba mwana walailwe, ko kuba’mba Mwana Lesa ye atemwisha wafwainwe kumanama ne kufwa. Bafwainwe kumwipaya nobe mukooko wa kitapisho. (Isa. 53:1-12) Akikilangulukaipotu, Yehoba wanengezhezhe mwananji ye atemwisha kwikala kitapisho pa kuba’mba apulushe bantu ne anweba pamo ku bundengamambo ne lufu.
YESU WAUBILE BYEPI PA KUBA’MBA APOKOLOLE BANTU?
9. Ñanyi kintu Yoano Mubatizhi kyo aambilepo pe Yesu? (Bahebelu 9:22; 10:1-4, 12)
9 Mu myaka kitota kitanshi C.E., Yoano Mubatizhi kalume wa Lesa waambile pe Yesu mwina Nazala amba: “Talai, Mwana Mukooko wa Lesa ufumyapo bundengamambo bwa ba pano pa ntanda!” (Yoa. 1:29) Bino byambo byaambile Yoano na lutangijilo lwa mupashi byamwesheshe’mba Yesu ye wajinga mwana walailwe pa myaka yavula. Wapaine bumi bwanji kwikala kitapisho. Kino kyalengejile bantu bandengamambo kwikala na luketekelo lwa kwibakuula ku bundengamambo kikupu.—Tangai Bahebelu 9:22; 10:1-4, 12.
10. Yesu wamwesheshe byepi kuba’mba ‘waishile na kwita’ bandengamambo?
10 Yesu wateshe muchima pa kukwasha bantu bajinga na bijikila na mambo a bundengamambo kabiji wibechile kuba’mba bekale baana banji ba bwanga. Wayukile’mba bantu bamanama na mambo a bundengamambo. Onkao mambo, wakwashishe banabalume ne banabakazhi bayukanyikilwe’mba bajinga bandengamambo. Kwingijisha kishimpi, walumbulwile’mba: “Bantu batuntulu kechi bakeba shayuka wa michi ne, poso aba bakolwa.” Wanungilepo’mba: “Naishile na kwita bandengamambo kechi bantu baoloka ne.” (Mat. 9:12, 13) Abino byo byaubile Yesu. Walekejileko mambo mwanamukazhi wamovwele ku maulu na mipolo yanji. (Luka 7:37-50) Wafunjishe mwanamukazhi mwina Samaliya bukine bwanema bingi waishile na kutapula mema nangwa kya kuba wayukile’mba wajinga na byubilo byatama. (Yoa. 4:7, 17-19, 25, 26) Kabiji Lesa wapele Yesu bulume bwa kufumyapo kintu kifuma mu bundengamambo, ko kuba’mba lufu. Mu ñanyi jishinda? Yesu wasangwile bantu banabalume ne banabakazhi, banyike ne bakulumpe.—Mat. 11:5.
11. Mambo ka bantu bandengamambo o bakasulukilanga Yesu?
11 O ene mambo ne bantu bajinga na byubilo byatama o bakasulukilanga kwiya kwi Yesu. Wibomvwinanga lusa ne kwibamwesha kifyele. Kabiji kibapelelanga bingi kumusolomoka. (Luka 15:1, 2) Yesu wibasanchijile ne kwibapesha pa kumwesha lwitabilo mwi aye. (Luka 19:1-10) Abino byonse byo aubile byamwesheshenga lusa lujipo na Shanji. (Yoa. 14:9) Bintu byo aambanga ne kuba byamweshanga’mba Shanji uji na lusa ne kifyele, watemwa bingi bantu kabiji amba ukeba kwibakwasha kushinda bundengamambo. Yesu wakwashishe bantu bandengamambo kupimpula byubilo byabo ne kumulondela.—Luka 5:27, 28.
12. Ñanyi bintu Yesu byo afunjishe pa mambo a lufu lwanji?
12 Yesu wayukile’mba ukapana bumi bwanji kwikala kitapisho. Pa bimye byavula, wabuujile baana banji ba bwanga kuba’mba bakamufutukamo ne kumwipayila pa kichi. (Mat. 17:22; 20:18, 19) Wayukile’mba kitapisho kyanji kikafumyapo bundengamambo pano pa ntanda byonkatu Yoano ne bangauzhi byo baambijile jimo. Kabiji Yesu wafunjishe’mba inge wapana bumi bwanji kwikala kitapisho, ‘ukakokela bantu bapusana pusana’ kwi aye. (Yoa. 12:32) Bantu bandengamambo bakonsha kutokesha Yehoba ku muchima inge baitabila Yesu amba Nkambo yabo ne kulondela byo aubanga. Inge bauba bino, ko kuba’mba ‘bakebakasulula ku bundengamambo.’ (Loma 6:14, 18, 22; Yoa. 8:32) Onkao mambo, Yesu wachinchikile ne kwipana kufwa lufu lwatama bingi.—Yoa. 10:17, 18.
13. Yesu wafwile byepi kabiji lufu lwanji lwitufunjishapo ka pe Yehoba Lesa? (Monai ne kipikichala.)
13 Yesu bamufutukilemo, kumukwata, kumwambila mwenga, kwamba byatama pe aye, kumupamo mambo a bubela ne kumumanyika. Bashilikale bamutwajile ku mpunzha kwa kumwipayila ne kumupopela pa kichi. Byo achinchikile mu bukishinka mu bino bintu byo amanaminenga, kwajinga muntu wakizhizhemo kumvwa kukola ku muchima. Uno muntu ke Yehoba Lesa. Yehoba wajinga na bulume bwa kumupokolola, pano bino, pa kikye kimye kechi byo byo aubile ne. Mambo ka? Kabiji ñanyi kintu kyalengejile Shetu wa butemwe kubula kumupokolola? Mambo Yehoba witutemwa. Yesu waambile’mba: “Lesa watemenwe bingi ba pano pa ntanda kya kuba wapaine Mwananji yenkawa umotu, kuba’mba bonse bamwitabila kechi bakonaike ne, poso bakekale na bumi bwa myaka ne myaka.”—Yoa. 3:16.
Byo aswishishe Mwananji kumwipaya, Yehoba kyamukolele bingi ku muchima pa kubatu’mba etupokolole ku bundengamambo ne lufu (Monai jifuka 13)
14. Kitapisho kya kwa Yesu kimufunjishapo ka?
14 Kitapisho kya kwa Yesu kyo kintu kikatampe kimwesha’mba Yehoba watemwa bingi baana ba kwa Adama ne Evwa. Kabiji kino kimwesha’mba ne anweba Yehoba wimutemwa bingi. Wapaine Mwananji awa umotu kabiji kyamukolele bingi ku muchima pa kubatu’mba emupokolole ku bundengamambo ne lufu. (1 Yoa. 4:9, 10) Kinetu, ukebesha bingi atweba bonse kushinda bundengamambo.
15. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuba pa kuba’mba tumwenemo mu bupe bwa Lesa bwa kitapisho kya bukuzhi kya kwa Yesu?
15 Bupe bwa Lesa, ko kuba’mba kitapisho kya bukuzhi kya Mwananji yenkawa umotu kyo kilengela Yehoba kwitulekelako mambo etu. Nangwa byonkabyo, pa kuba’mba Lesa etulekeleko mambo etu, twafwainwa kubapo kintu kimo. Ñanyi kintu kyonkakyo? Byambo byaambile Yoano Mubatizhi ne Yesu Kilishitu byakumbula’mba: “Lapilai, mambo Bufumu bwa mwiulu bwafwenya pepi.” (Mat. 3:1, 2; 4:17) Onkao mambo, kulapila kwanema bingi inge kya kine tukeba kushinda bundengamambo ne kufwenya kwipi kwi Shetu wa butemwe. Pano ñanyi bintu byavwangwa mu kulapila kabiji kulapila kwitukwasha byepi kushinda bundengamambo bwetu? Mutwe walondelapo ukakumbula buno bwipuzho.
LWIMBO 18 Twasanta Bingi pa Kwitupa Bukuzhi
a KULUMBULULA BYAMBO: Mu Baibolo, kyambo kya kuba’mba “Bundengamambo” kilumbulula byubilo byatama, ko kuba’mba kukankalwa kulondela mizhilo ya Yehoba. Kabiji kyambo kya “bundengamambo” kyakonsha ne kulumbulula bumbulwakulumbuluka atweba bonse bo twaswaine kwi Adama. Bundengamambo bo twaswaine bo bulengela’mba atweba bonse tufwenga.