MUTWE WA KUFUNDA 20
LWIMBO 7 Yehoba bo Bulume Bwetu
Yehoba Ukemutekenesha
“Atotwe Lesa . . . Shanji bya lusa kabiji Lesa wa lutekenesho lonse.”—2 KO. 1:3.
BYO TUSAKWISAMBAPO
Byo tufunjilako kwi Yehoba byo atekeneshe Bayudea bajinga mu buzha.
1. Lumbululai lukatazho lwapichilemo Bayudea bajinga mu buzha.
FWANYIKIZHAI Bayudea bajinga mu buzha mu Babilona byo baumvwinenga. Bamwene muzhi wabo byo bamonawine na mambo a mambo o balengele ne a bashakulu babo. Bebafuminye mu muzhi wabo ne kwibatwala mu kyalo kingi. (2 Moba 36:15, 16, 20, 21) Nangwa byonkabyo, bano bazha bebapele luusa lwa kwingila mingilo yabo. (Yele. 29:4-7) Pano bino, kechi kibapelejile ne, kabiji bwikalo bo baikele kechi bwawamine kwesakana na byo bakebelenga ne. Kino kibalengejile kumvwa byepi? Akimonai bino byambo byaambile muzha umo wa kishinka bya kuba’mba: “Twaikele kwipi na mikola ya mu Babilona. Twajijile byo twavulukile Ziona.” (Sala. 137:1) Bano bazha bakakilwe bakebewenga kwibatekenesha. Pano ñanyi wakonsheshe kwibatekenesha?
2-3. (a) Ñanyi bintu Yehoba byo aubile ku Bayudea bajinga mu buzha? (b) Ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu uno mutwe?
2 Yehoba ye “Lesa wa lutekenesho lonse.” (2 Ko. 1:3) Byo aji Lesa wa butemwe, ukebesha kutekenesha bonse bafwenya kwipi ne aye. Yehoba wayukile’mba Bayudea bamo bajinga mu buzha bakalapila pa bintu byatama byo baubile ne kubwela kwi aye. (Isa. 59:20) Onkao mambo, myaka 100 Bayudea saka bakyangye kuya mu buzha, Yehoba watangijile ngauzhi Isaya kunemba buku utelwa pa jizhina janji. Mambo ka o bamwambijile kunemba uno buku? Isaya waamba’mba: “Lesa wenu waamba’mba, ‘Tekeneshai, tekeneshai bantu bami.’” (Isa. 40:1) Ibyo, kwingijisha byambo byanembele ngauzhi Isaya, Yehoba watekeneshe Bayudea bajinga mu buzha.
3 Byonka byajinga Bayudea bajinga mu buzha, ne atweba tukeba kwitutekenesha pa bimye bimo. Mu uno mutwe, tusakwisamba pa mashinda asatu Yehoba mo atekeneshejile Bayudea bajinga mu buzha: (1) Wibalayile’mba ukebalekelako mambo inge balapila, (2) wibalengejile kwikala na luketekelo, ne (3) wibalengejile kubula kwikala na moyo. Byo tusakwisambanga pa bino bishinka, tusakumona byo twakonsha kumwenamo mu byambo byanji bya lutekenesho.
NA MAMBO A LUSA LWANJI, YEHOBA WITULEKELAKO MAMBO
4. Yehoba wamwesheshe byepi kuba’mba ye Lesa wa lusa? (Isaya 55:7)
4 Yehoba ye “Shanji bya lusa.” (2 Ko. 1:3) Wamwesheshe kino kyubilo byo alayile Bayudea bajinga mu buzha kuba’mba ukebalekelako mambo inge balapila. (Tangai Isaya 55:7.) Waambile’mba: “Na mambo a butemwe bwa myaka bubula kwaluka, nkakubila lusa.” (Isa. 54:8) Yehoba wamwesheshe byepi lusa lwanji? Nangwa kya kuba Bayudea bonse bafwainwe kupita mu makatazho na mambo a bintu byatama byo baubile, Yehoba wibalayile’mba kechi bakekalanga mu Babilona myaka ne myaka ne. Waambile’mba bakekala mu buzha pa myakatu icheche. (Isa. 40:2) Kinetu, bino byambo byatekeneshe bingi Bayudea balapijile kabiji bakebelenga kutokesha Yehoba ku muchima.
5. Mambo ka o twaikela na bishinka byavula kukila Bayudea bajinga mu buzha bitulengela kuyuka’mba Yehoba ye Lesa wa lusa?
5 Ñanyi bintu byo tufunjilako? Yehoba ukebesha kulekelako mambo bakalume banji. Atweba lelo jino tuji na bishinka byavula bitulengela kuyuka’mba Yehoba witulekelako mambo kukila ne byo kyajinga ku Bayudea bajinga mu buzha. Mu ñanyi jishinda? Mambo twayuka kine kintu kyauba Yehoba pa kuba’mba etulekeleko mambo. Byo papichile myaka yavula kufuma paawijile Isaya bungauzhi, Yehoba watumine Mwananji ye atemwisha kwiya pano pa ntanda na kukuula bantu bonse balapila ku bundengamambo. Kino kitapisho kyo kilengela kufuuta mambo a bantu nangwa’mba ‘kwiazhimañanya.’ (Byu. 3:19; Isa. 1:18; Efi. 1:7) Yehoba kinetu ye Lesa wa lusa.
6. Twakonsha kumwenamo byepi inge twayuka’mba Yehoba uji na lusa? (Monai ne kipikichala.)
6 Byambo bya Yehoba biji pa Isaya 55:7, byakonsha kwitutekenesha bingi inge ketwizhachishe pa bintu byatama byo twaubile. Atweba bamo twakonsha kutwajijila kwizhachisha pa bintu byatama byo twaubile nangwa kya kuba twalapila. Kino kyakonsha kwitumwekela kikatakata inge tukipita mu makatazho na mambo a kintu kyatama kyo twaubile. Pano bino, inge twasolola mambo etu ne kuleka kuba bintu byatama byo twaubile, twafwainwa kushiinwa’mba Yehoba witulekelako mambo etu. Kabiji Yehoba inge witulekelako mambo kechi wiavuluka jibiji ne. (Esakanyaiko Yelemiya 31:34.) Onkao mambo, inge kya kuba Yehoba kechi uvuluka mambo o twalengele kala ne, ko kuba’mba ne atweba kechi twafwainwa kwiavulukanga ne. Kyanema kwi Yehoba ke bintu byanema byo tubena kuba pa kino kimye, kechi bintu byatama byo twaubile kala ne. (Ezi. 33:14-16) Kabiji katatakatu Shetu wa lusa aketukasulule myaka ne myaka ku bundengamambo bwitulengela kuba bintu byatama.
Kyanema kwi Yehoba ke bintu byanema byo tubena kuba pa kino kimye kechi bintu byatama byo twaubile kala ne (Monai jifuka 6)
7. Ñanyi bintu byafwainwa kwitulengela kukeba bukwasho inge twafiile mambo o twalengele?
7 Twafwainwa kuba byepi inge jiwi jetu ja mu muchima kejituzhachishe na mambo a kubula kusolola mambo akatampe o twalengele? Baibolo witutundaika kukeba bukwasho ku bakulumpe mu bipwilo. (Yako. 5:14, 15) Nangwa byonkabyo, kechi kyapeela kusolola mambo akatampe o twalengele ne. Pano bino, tukakonsha kusolola ano mambo ku bano banabalume ba kishinka inge twalapila ne kuvuluka’mba Yehoba ne banabalume bo atongola kwitukwasha baketubila lusa. Akilangulukai pe Yehoba byo aubijile lusa mulongo, aye Arthur,a wajinga na jiwi ja mu muchima jamukatezhenga. Waambile’mba: “Nobe pa mwaka umo, natambilenga bya mulekese. Pano bino, byo natelekelenga ku jashi jaambilenga pa jiwi ja mu muchima, nasolwele mambo ami ku bakazhi bami ne ku bakulumpe mu kipwilo. Byo naubile bino nakasulukile, pano bino, natwajijile kwizhachisha pa kino kintu kyatama kyo naubile. Bakulumpe mu kipwilo bamvulwilemo kuba’mba Yehoba kechi wansankijilepo ne. Witufundako mambo witutemwa bingi. Byambo byawama byo baambile byantekeneshe kabiji byankwashishe kupimpula ndangulukilo yami.” Lelo jino, mulongo Arthur ke painiya wa kimye kyonse kabiji nkwasho mu kipwilo. Kitutekenesha bingi kuyuka’mba Yehoba witubila lusa inge twalapila kya kine.
YEHOBA WITULENGELA KWIKALA NA LUKETEKELO
8. (a) Yehoba walengejile Bayudea bajinga mu buzha kwikala na ñanyi luketekelo? (b) Kwesakana na Isaya 40:29-31, luketekelo lwakwashishe byepi Bayudea balapijile?
8 Kwesakana na mumwena bantu, Bayudea bajinga mu buzha, balangulukilenga’mba kechi bakafuma mu buzha ne. Bufumu bwa Ntanda Yonse bwa Babilona bwayukanyikilwe’mba kechi bwakasululanga bazha kuba’mba babwele ku ntanda yabo ne. (Isa. 14:17) Nangwa byonkabyo, Yehoba walengejile bantu banji kwikala na luketekelo. Walayile’mba ukafumya bantu banji mu buzha. Kafwako kintu nangwa kimo kyakonsheshe kumulengela kukankalwa kuba bino ne. (Isa. 44:26; 55:12) Kwi Yehoba Babilona wajingatu nobe lukungu lwakonsha kulelauka ne kumona ko lwaya ne. (Isa. 40:15) Yehoba byo aji wa bulume bonse, byo byo kyamupeelejile kufumya bantu banji mu buzha mu Babilona. Kwikala na luno luketekelo kwakwashishe byepi Bayudea? Kwibakwashishe. Bino kwibakwashishe ne mu mashinda akwabo. Isaya wanembele’mba: “Aba baketekela mwi Yehoba bakekala na bulume jibiji.” (Tangai Isaya 40:29-31.) Ibyo, luketekelo lwibakoseshe kabiji bakonsheshe ‘kutumbuka kuya mwiulu nobe bampungu.’
9. Ñanyi bintu byalengejile Bayudea bajinga mu buzha kuketekela mu milaye ya Yehoba?
9 Kabiji Yehoba wabuujile Bayudea bajinga mu buzha ene mambo o bafwainwe kuketekela mu milaye yanji. Mu ñanyi jishinda? Akilangulukai pa bungauzhi bwafikile pa kyokya kimye. Bayukile kuba’mba bena Asilya bakashinda bufumu bwa bena Isalela bwa ku kabeta ka ku buyeke ne kwibatwala mu buzha. (Isa. 8:4) Bamwene bena Babilona byo baonawine Yelusalema ne kutwala bantu mu buzha. (Isa. 39:5-7) Bemwenejile Mfumu Zedekiya byo bamupofwele meso ne kumutwala ku Babilona. (Yele. 39:7; Ezi. 12:12, 13) Bintu byonse Yehoba byo aambijile jimo byafikile. (Isa. 42:9; 46:10) Bino byonse bibalengejile kushiinwa’mba mulaye walayile Yehoba wa kwibafumya mu buzha ukafika.
10. Ñanyi bintu byakonsha kwitukwasha kukosesha luketekelo lwetu mu ano moba a kupelako?
10 Ñanyi bintu byo tufunjilako? Inge twakakilwa, kwikala na luketekelo kuketutekenesha ne kwitulengela kwikala na bulume. Tubena kwikala mu bimye byakatazha kabiji balwanyi ba Lesa nabo betumanyika. Nangwa byonkabyo, kechi twafwainwa kulefulwa ne. Yehoba witulaya bumi bwa myaka ne myaka mu ntanda mo tukekala mu mutende ne kuzhikijilwa. Twafwainwa kulangulukangapo ne kuketekela’mba bino bintu kine bikafika. Inge ketubule kulanguluka pa bino bintu byawama, kyakonsha kwikalatu nobe tubena kumona bintu byawama biji pangye bibena kumweka kushishipela na mambo a kwibitajila pa windo uji na galashi wa biko. Twakonsha kufumya byepi biko biji “pa galashi” ko kuba’mba kukosesha luketekelo lwetu? Kimye kyonse twafwainwa kufwanyikizhanga bwikalo byo bukawama mu ntanda ipya. Twakonsha kutanga bibaaba, kutamba mavidyo ne kuteleka ku nyimbo yaamba pa luketekelo lwetu. Kabiji twafwainwa kulomba kwi Yehoba ne kumubuula milaye yo tubena kutengela kuba’mba ifike.
11. Ñanyi bintu byakwashishe nyenga umo uji na bikola bibula kupwa kwikala na bulume jikwabo?
11 Akilangulukai pa luketekelo byo lwatekeneshe ne kukosesha nyenga aye Joy uji na bikola bibula kupwa. Waambile’mba: “Inge nakakilwa, mbuula Yehoba byo mbena kumvwa ku muchima mambo aye wangyuka bulongo. Ne kyafumamo, Yehoba wampa ‘bulume bwakila bwa bantu.’”(2 Ko. 4:7) Kabiji nyenga Joy ufwanyikizha kuba’mba uji mu ntanda ipya mukabula “muntu nangwa umo . . . ukamba’mba: ‘Nakolwa’ ne.” (Isa. 33:24) Ne atweba inge ketulombe kwi Yehoba ne kumubuula byonse biji ku muchima wetu ne kuta muchima pa luketekelo lwetu, tukekala na bulume bwa kuchinchika makatazho.
12. Ñanyi bishinka bitulengela kuketekela milaye ya Yehoba? (Monai ne kipikichala.)
12 Byonka byo aubile ku Bayudea bajinga mu buzha, ne atweba Yehoba witulengela kwikala na bishinka byavula bitulengela kuketekela mu milaye yanji. Akilangulukai pa bungauzhi bo tubena kwimwena bubena kufika mu ano moba. Tubena kumona bufumu bukatampe bwa ntanda yonse “aku bwakosa, aku bwanekena.” (Da. 2:42, 43) Tubena kumvwa “bitentanshi kuku ne kuku,” kabiji tubena kusapwila “ku bisaka byonse bya bantu.” (Mat. 24:7, 14) Buno bungauzhi kuvwangakotu ne bungauzhi bukwabo bwitulengela kushiinwa’mba bintu byonse byawama bitulaya Yehoba bikafika.
Bungauzhi bubena kufika lelo jino bwitulengela kuketekela’mba Yehoba ukafikizha milaye yanji (Monai jifuka 12)
YEHOBA WITULENGELA KUBULA KWIKALA NA MOYO
13. (a) Ñanyi makatazho akonsheshe kupitamo Bayudea pa kwibakasulula kufuma mu buzha? (b) Kwesakana na Isaya 41:10-13, Yehoba watekeneshe byepi Bayudea bajinga mu buzha?
13 Nangwa kya kuba Yehoba waambijile Bayudea bazha kuba’mba ukebakasulula kufuma mu buzha, wayukile’mba bakapita mu makatazho pa kimye kya kwibakasulula. Yehoba waambijile jimo kuba’mba Bayudea byo bakebakasulula kufuma mu buzha, mfumu wa bulume ukashinda bisaka bya bantu byazhokolokele Babilona, apa bino ne kulukuka Babilona mwine. (Isa. 41:2-5) Nanchi Bayudea bafwainwe kumvwa moyo nyi? Yehoba wibatekeneshejile jimo bantu banji kuba’mba: “Kange uchine ne, mambo amiwa nji ne obewa. Kange wakamwe ne, mambo amiwa yami Lesa wobe.” (Tangai Isaya 41:10-13.) Yehoba walumbulwilenga ka byo aambile’mba “Amiwa yami Lesa wobe”? Kechi wavulwilengamo Bayudea amba bafwainwe kumupopwela ne, mambo bayukijile jimo kuba’mba bafwainwe kumupopwela. Pakuba wibavulwilengamo kuba’mba aye ukatwajijila kwibakwasha.—Sala. 118:6.
14. Mu ñanyi jishinda jikwabo Yehoba mo alengejile Bayudea bajinga mu buzha kubula kumvwa moyo?
14 Kabiji Yehoba walengejile Bayudea kubula kumvwa moyo byo ebavulwilemo kuba’mba uji bingi na maana ne na bulume bwakila. Yehoba waambijile Bayudea bajinga mu buzha kutala tubangabanga mwiulu. Wibabuujile’mba kechi walengeletu tuno tubangabanga ne, bino wayuka ne mazhina ato tonse kamo kamo. (Isa. 40:25-28) Inge Yehoba wayuka mazhina a tubangabanga tonse, ko kuba’mba wayuka mazhina a bakalume banji bonse pa muntu pa muntu. Kabiji byo kiji kuba’mba Yehoba walengele tubangabanga, kino kibena kulumbulula’mba uji na bulume bwa kukwasha bantu banji. Ibyo, Bayudea bajinga mu buzha bayukile bino bishinka, onkao mambo, kechi bafwainwe kwikala na bijikila nangwa kumvwa moyo ne.
15. Lesa wakwashishe byepi Bayudea bajinga mu buzha kwinengezhezha jimo ku bintu byaishilenga kulutwe?
15 Kabiji Yehoba wakwashishe bantu banji kwinengezhezha jimo ku bintu byaishilenga kulutwe. Ku ntendekelo ya buku wa Isaya, Yehoba waambijile bantu banji amba: “Twelai mu mazubo enu a mukachi, ne kushinka binzhilo byenu. Mukafyamemo pa kakimye kacheche posotu ne bukaji byo bukapita.” (Isa. 26:20) Kyamweka Bayudea bajinga mu buzha balondejile bino byambo kimye Mfumu Kilusa kyo alukukile Babilona. Mungiliki wayuka bulongo bintu byamwekele kala waambile pa kimye Mfumu Kilusa kyo atwelele mu Babilona kuba’mba “wakambizhe [bashilikale banji] kwipaya bantu bonse babujile kutwela mu mazubo ne kushinka ku binzhilo byabo.” Kino kyalengejile bangikazhi bajinga mu Babilona kumvwa bingi moyo. Pano bino, Bayudea bajinga mu buzha bapulukile mambo bakookejile mikambizho ya Yehoba.
16. Mambo ka o twafwainwa kubula kumvwa moyo na mambo a bintu bikamweka kulutwe? (Monai ne kipikichala.)
16 Ñanyi bintu byo tufunjilako? Katatakatu tukamone malwa akatampe o tukyangye kumonapo kala ne. Inge akatendeke, bantu bakavulañana ne kumvwa bingi moyo. Pano bino, bantu ba Yehoba kechi bakomvwa moyo ne. Twayuka’mba Yehoba ye Lesa wetu, tukachinchika ne kuyuka’mba “kupokololwa kwetu kuji pepi.” (Luka 21:28) Nangwatu inge baketulukuke ku bisaka bya bantu bikakwatankana, tukatwajijila kuchinchika. Yehoba ukengijisha bamalaika kwituzhikijila ne kwitupa mikambizho iketulengela kupuluka. Pano nga Yehoba uketupa byepi ino mikambizho? Twafwainwa kupembelela ne kumona bintu byo bikekala. Kampe tukatambwila ino mikambizho mu bipwilo byetu. Bino bipwilo bikekala nobe mazubo etu mo tukazhikijilwa. Twakonsha kwinengezhezha jimo byepi ku bintu bikamweka kulutwe? Twafwainwa kufwenya kwipi na balongo ne banyenga ne kukookela mikambizho mu jibumba ja Yehoba. Kabiji twafwainwa kushiinwa’mba Yehoba ye ubena kutangijila jibumba jetu.—Hebe. 10:24, 25; 13:17.
Kuyuka’mba Yehoba uji bingi na bulume ne kuba’mba ukebesha kwitupulusha, kino kiketulengela kubula kwikala na bijikila mu kimye kya malwa akatampe (Monai jifuka 16)b
17. Mwafwainwa kuketekela byepi mwi Yehoba kuba’mba ukemukwasha?
17 Nangwa kya kuba Bayudea bajinga mu buzha bafwainwe kupita mu makatazho, Yehoba wibatekeneshe ne kwibakwasha. Ne atweba byo byo aketukwasha. Onkao mambo, nangwa kya kuba bintu bikakatazhepotu byepi, twajijilai kuketekela mwi Yehoba kuba’mba ukemukwasha. Ketekelai kuba’mba Yehoba ulekelako mambo bakalume banji ba kishinka kabiji wibata bingi muchima. Twajijilai kwikala na luketekelo kabiji vulukainga’mba Yehoba byo aji Lesa wenu, kechi mwafwainwa kumvwa moyo ne.
LWIMBO 3 Mwi Lesa mo mo Twaketekela, bo Bulume Bwetu
a Mazhina amo apimpulwa.
b KULUMBULULA KIPIKICHALA: Jibumba ja balongo ne banyenga japwila pamo. Bashiinwa kuba’mba Yehoba uji bingi na bulume bwa kuzhikijila ne kupulusha bantu banji konse ko baji pano pa ntanda.