BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w25 May pp. 14-19
  • Tengelainga Muzhi Ukekala Myaka ne Myaka

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Tengelainga Muzhi Ukekala Myaka ne Myaka
  • Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2025
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • KETEKELAI MWI YEHOBA MAMBO KECHI UKEMUSHA NE
  • KOOKELAINGA BABENA KUTANGIJILA
  • IMWESHAINGA BUTEMWE NE KWIKALA BAMPANYI
  • ÑANYI BINTU BIKAMWEKA KULUTWE?
  • Nkalata Yakonsha Kwitukwasha Kutwajijila Kuchinchika Kufika ne ku Mpelo
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2024
  • Kufuukula Bintu Kumwesha Kuketekela mwi Yehoba
    Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo Wetu wa Bwina Kilishitu—2023
  • Ipelulainga Inge Kuji Bintu byo Mwabula Kuyuka
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2025
  • Kupwanañana na Balongo ne Banyenga Kwanema Bingi
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2025
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2025
w25 May pp. 14-19

MUTWE WA KUFUNDA 21

LWIMBO 21 Twajijilai na Kukeba Bufumu Patanshi

Tengelainga Muzhi Ukekala Myaka ne Myaka

“Tubena kukebesha [muzhi] ukeya.”​—HEBE. 13:14.

BYO TUSAKWISAMBAPO

Bintu byo baambapo mu Bahebelu 13 byo byakonsha kwitukwasha lelo jino ne mu kimye kya kulutwe.

1. Ñanyi bintu byaambijile jimo Yesu kuba’mba byo bikamwekela muzhi wa Yelusalema wajingako mu myaka kitota kitanshi?

BYO kwashajiletu moba acheche kufwa, Yesu Kilishitu waambile pa bungauzhi bwafikile patanshi mu moba a kupelako a bwikalo bwa Bayudea. Wibajimwineko kuba’mba juba jimo muzhi wa Yelusalema ‘bakamuzhokoloka ku mazhita.’ (Luka 21:20) Yesu wajimwineko baana banji ba bwanga amba inge bamona ano mazhita a bena Loma, bafwainwe kufuma mu uno muzhi kwa kubula kuzhinyazhinya.​—Luka 21:21, 22.

2. Ñanyi lujimuno mutumwa Paulo lo apele bena Kilishitu Bahebelu baikalanga mu Yudea ne mu Yelusalema?

2 Byo kwashajile myaka icheche bena Loma kuzhokoloka muzhi wa Yelusalema, mutumwa Paulo wanembele nkalata mwajinga byambo byanema bingi itelwa luno kuba’mba buku wa Bahebelu. Mu ino nkalata, Paulo waambijile bena Kilishitu ba mu Yudea ne mu Yelusalema byambo byanema bingi byakonsheshe kwibakwasha kwinengezha ku bintu byaishilenga kulutwe. Pano ñanyi bintu byaishilenga kulutwe? Muzhi wa Yelusalema bafwainwe kumonauna. Pa kuba’mba bano bena Kilishitu bapuluke, bafwainwe kwinengezha kusha mazubo ne busulu bwabo. O ene mambo Paulo o anembejile pa muzhi wa Yelusalema amba: “Atweba kechi tuji na muzhi wa myaka ne.” Kabiji wanungilepo amba: “Bino tubena kukebesha awa ukeya.”​—Hebe. 13:14.

3. Nga “muzhi uji na bitendekesho bya kine” ye muka, kabiji mambo ka o tubena kumukebesha?

3 Kyamweka bena Kilishitu bafuukwilepo kufuma mu Yelusalema ne mu Yudea bebendelekelenga, pano bino kuba bino kwibalengejile kupuluka. Ne lelo jino, bantu betuseka na mambo a kuba’mba kechi twaketekela mu bantu nangwa kukeba bwikalo bwa ntentente mu ino ntanda ne. Pano mambo ka o twafuukwilapo kuba bino? Mambo twayuka’mba ino ntanda katatakatu bakeyonaune. Tubena kutengela “muzhi uji na bitendekesho bya kine,” ko kuba’mba “awa ukeya” Bufumu bwa Lesa.a (Hebe. 11:10; Mat. 6:33) Tumitwe tonse tuji mu uno mutwe tusakwamba: (1) pa lujimuno lwaambile mutumwa Paulo byo lwakwashishe bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi kutwajijila na kukebesha “[muzhi] ukeya,” (2) Paulo byo ebakwashishe kwinengezha ku bintu byaishilenga kulutwe, ne (3) lujimuno lwanji byo lwitukwasha mu ano moba.

KETEKELAI MWI YEHOBA MAMBO KECHI UKEMUSHA NE

4. Mambo ka bena Kilishitu o banemekejile muzhi wa Yelusalema?

4 Muzhi wa Yelusalema bamunemekele bingi ku bena Kilishitu. Mambo mu uno muzhi mo mwalengelwe kipwilo kya bena Kilishitu kya mu myaka kitota kitanshi mu 33 C.E., kabiji mo mwajinga ne jibumba jitangijila. Kunungapo, bena Kilishitu bavula bajinga na mazubo ne bunonshi mu uno muzhi. Nangwa byonkabyo, Yesu wajimwineko baana banji ba bwanga amba bafwainwe kufuma mu Yelusalema ne mu Yudea.​—Mat. 24:16.

5. Mutumwa Paulo wakwashishe byepi bena Kilishitu kwinengezha ku bintu byaishilenga kulutwe?

5 Pa kuba’mba akwashe bena Kilishitu kwinengezha ku bintu byaishilenga kulutwe, Paulo wibakwashishe kuta muchima pe Yehoba byo amonanga muzhi wa Yelusalema. Paulo wibavulwilemo kuba’mba Yehoba walekele kwingijisha bañanga baingijilanga pa nzubo ya Lesa kabiji walekele ne kutambula bitapisho byapananga bantu. (Hebe. 8:13) Bantu bavula baikalanga mu muzhi wa Yelusalema bakaine Mesiasa. Nzubo ya Lesa yajinga mu Yelusalema, yalekele kwikala mpunzha yaimenangako bupopweshi bwa kine kabiji bafwainwe kwiyonauna.​—Luka 13:34, 35.

6. Mambo ka byambo byaambile mutumwa Paulo biji pa Bahebelu 13:5, 6 o byanemejile ku bena Kilishitu?

6 Kimye Paulo kyo anembejile nkalata Bahebelu, bantu bavula baumvwanga bingi bulongo kwikala mu Yelusalema. Nembi umo mwina Loma wajingako pa kyokya kimye, waambile pa Yelusalema amba “ye muzhi wayile bingi nkuwa ku Musela.” Bayudea bavula bafumanga mu byalo byapusana pusana, bayanga mu uno muzhi na kusekelela bijiilo pa mwaka pa mwaka. Kino kyalengejile uno muzhi kwikala bingi na bunonshi. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, bena Kilishitu bamo nabo banonkele bingi. Kampe kyo kyalengejile Paulo kwibambila’mba: “Mwikale babula kutemwa mali, sekelainga mu bintu byonka byo muji nabyo.” Kabiji waambile ne byambo byanema bingi bya mu Binembelo bimwesha bitulaya Yehoba bya kuba’mba: “Kechi nkakusha ne, kabiji kechi nkakulekelela ne.” (Tangai Bahebelu 13:5, 6; Mpitu. 31:6; Sala. 118:6) Bena Kilishitu baikalanga mu Yelusalema ne mu Yudea bafwainwe kuketekela bino byambo. Mambo ka? Mambo byo papichiletu kimye kicheche kufuma po batambwijile ino nkalata, bafwainwe kusha mazubo abo, busulu bwabo ne bintu byabo bikwabo byavula ne kutendeka kwikala bwikalo bwa katataka ku mpunzha ikwabo.

7. Mambo ka o twafwainwa kuketekela mwi Yehoba lonka luno?

7 Byo tufunjilako: Ñanyi bintu bikamweka katataka? “Malwa akatampe” akatendeka kabiji ino ntanda yatama bakeyonauna. (Mat. 24:21) Byonka byaubile bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi, twafwainwa kutwajijila kwinengezha ne kwikala balaba. (Luka 21:34-36) Mu kimye kya malwa akatampe, kampe tukasha bintu byetu bimo nangwa byonsetu, pano bino, twafwainwa kuketekela mwi Yehoba na muchima wetu yense kuba’mba kechi ukalekelela bantu banji ne. Nangwatu pa kino kimye malwa akatampe saka akyangye kutendeka, twafwainwa kumwesha’mba twaketekela mwi Yehoba. Iipuzhai’mba, ‘Nanchi byo nguba ne bikonkwanyi byami bimwesha’mba naketekela mwi Lesa walaya kwitukwasha kechi mu bunonshi nenyi?’ (1 Timo. 6:17) Nangwa kya kuba tufunjilako bintu byanema bingi ku byamwekejile bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi, “malwa akatampe” abena kwiya akabaya bingi. Pano tukayuka byepi byo twafwainwa kuba inge ano malwa akatampe atendeka?

KOOKELAINGA BABENA KUTANGIJILA

8. Ñanyi mikambizho Yesu yo apele baana banji ba bwanga?

8 Byo papichile myaka icheche kufuma po batambwijile nkalata Paulo yo anembejile Bahebelu, bena Kilishitu bamwene nzhita ya bena Loma yaishile ne kuzhokoloka muzhi wa Yelusalema. Bena Kilishitu bayukile’mba kino kyajinga kimye kya kunyema mambo muzhi wa Yelusalema wajinga pepi konaunwa. (Mat. 24:3; Luka 21:20, 24) Pano kwepi ko bafwainwe kunyemena? Yesu waambile’mba: “Kepo aba baji mu Yudea bakatendeke kunyemena ku mitumba.” (Luka 21:21) Mu ino mpunzha mwajinga mitumba yavula. Pano bayukile byepi mutumba ye bafwainwe kunyemenako?

9. Mambo ka bena Kilishitu o balangulukijilenga pa mutumba ye bafwainwe kunyemenako? (Monai ne mapu.)

9 Akilangulukai pa mitumba imo kwafwainwe kunyemena bena Kilishitu: mitumba ya Samaliya, mitumba ya Ngalilea, Mutumba wa Helemone, mitumba ya Lebanoni ne mitumba yajinga bushiya bwa Yodano. (Monai mapu.) Mu ino mitumba, mwajinga mapunzha amo bantu o balangulukilenga’mba ajingatu bulongo kunyemenako. Nabiji muzhi wa Gamla waikejile pa mutumba walepa kabiji kwakatezhe bingi kuyako. Onkao mambo, Bayudea bamo balangulukilenga’mba uno muzhi wawamine kunyemenako pa kuba’mba bazhikijilwe. Pano bino, bena Loma balukukile muzhi wa Gamla ne kumonauna kabiji bantu bavula baikalanga mu uno muzhi bafwile.b

Mapu ubena kumwesha mitumba ne mizhi imo yajinga mu Isalela mu myaka kitota kitanshi. Ku kabeta ka ku buyeke bwa Yelusalema kuji mitumba ya Lebanoni, ya Ngalilea, ya Samaliya ne Gileada, ne Mutumba wa Helemone ne wa Tabola. Mizhi iji ku kabeta ka ku buyeke bwa Yelusalema ke Gamla, Kesalea ne Pela. Ku bulenge bwa Yelusalema kuji mitumba ya Yudea ne Abalimu ne muzhi wa Masada. Kabiji mapu ubena kumwesha ne mashinda mwapichijile bena Loma mapunzha o baangachile Bayudea mu 67 C.E. kufika mu 73 C.E.

Kwajinga mitumba yavula bingi yo bafwainwe kunyemenako bena Kilishitu, pano bino, kechi mitumba yonse yo bafwainwe kunyemenako ne kwikala bulongo ne (Monai jifuka 9)


10-11. (a) Kyamweka Yehoba watangijile byepi bena Kilishitu? (Bahebelu 13:7, 17) (b) Bena Kilishitu bamwenejilemo byepi mu kukookela balongo batangijilanga? (Monai ne kipikichala.)

10 Kyamweka Yehoba watangijile bena Kilishitu kwingijisha balongo batangijilanga mu kipwilo. Shayuka wa bya mpito, aye Eusebius pa kupitapo kimye wanembele’mba: “Lesa wasolwejile balongo bamo bajinga mu Yelusalema kuba’mba bafwainwe kufuma mu Yelusalema ne kunyemena ku Pela, muzhi wajinga mu Pelia.” Muzhi wa Pela wajinga muzhi wawama bingi kwafwainwe kunyemena bena Kilishitu mambo wajinga pepi na muzhi wa Yelusalema. Onkao mambo, kechi kyakatezhe kunyemenako ne. Kabiji bantu bavula baikalanga mu Pela kechi bajinga Bayudea ne. Onkao mambo, kechi balwilenga na bena Loma ne.​—Monai mapu.

11 Bena Kilishitu banyemejile ku mitumba bakookejile mukambizho wa kwa Paulo wa ‘kukookela ne kunekenena batangijila’ mu kipwilo. (Tangai Bahebelu 13:7, 17.) Kuba bino kwalengejile bantu ba Lesa kupuluka. Bintu byamwekele kala bimwesha’mba Lesa kechi walekelejile aba ‘batengejilenga muzhi uji na bitendekesho bya kine,’ ko kuba’mba Bufumu bwa Lesa ne.​—Hebe. 11:10.

Bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi babena kupita mu mitumba saka basenda ne bipe byabo.

Bena Kilishitu banyemejile mu muzhi wa Pela wajingatu pepi kabiji ko bafwainwe kuzhikijilwa (Monai mafuka 10-11)


12-13. Yehoba ukwasha byepi bantu banji mu bimye bya makatazho?

12 Byo tufunjilako: Yehoba wingijisha balongo batangijila kupa bantu banji mikambizho. Mu Baibolo muji mashimikila avula bingi amwesha’mba Yehoba wingijisha banabalume bakishinka kutangijila bantu banji mu bimye bya makatazho. (Mpitu. 31:23; Sala. 77:20) Ne atweba lelo jino, twimwena bishiino bimwesha’mba Yehoba watwajijila kwingijisha balongo babena kutangijila.

13 Nabiji mwalo wa COVID-19 byo atendekele, ‘aba batangijila’ bapaine mikambizho ya kulondela. Bakulumpe mu kipwilo bebapeele mikambizho yaambile pa byafwainwe kupwilanga balongo ne banyenga pa kuba’mba batwajijile kupopwela Yehoba. Byo papichile bañondo bacheche kufuma patendekejile mwalo, twaikele na kushonkena mu milaka kukila pa 500 kwingijisha Intaneti, TV ne waileshi. Kechi twalekele kutambwila kajo ka ku mupashi ne. Kino kitulengejile kutwajijila kukwatankana. Twafwainwa kushiinwa’mba nangwa tukapitepotu mu makatazho a mutundu ka, Yehoba ukatwajijila kukwasha balongo babena kutangijila kufuukula bintu bulongo. Kununga pa kuketekela mwi Yehoba ne kukookela mikambizho yanji, ñanyi byubilo bikwabo biketukwasha kwinengezha ku malwa akatampe ne kuba bintu na maana mu kyokya kimye kikakatazha bingi?

IMWESHAINGA BUTEMWE NE KWIKALA BAMPANYI

14. Kwesakana na Bahebelu 13:1-3, ñanyi byubilo byafwainwe kumwesha bena Kilishitu mu moba apeleleko a bwikalo bwa Bayudea?

14 Inge malwa akatampe akatendeke, tukakebewanga kwimwesha butemwe kukilatu ne kala. Pa kyokya kimye tukakebewanga kulondela byaubile bena Kilishitu baikalanga mu Yelusalema ne mu Yudea. Bemweshanga butemwe kimye kyonse. (Hebe. 10:32-34) Pano bino, mu myaka yanangijilenga ku mpelo ya bwikalo bwa Bayudea, bena Kilishitu bafwainwe kukizhamo kumwesha ‘butemwe bwa kutemwa balongo’ ne “kutambwila benyi.”c (Tangai Bahebelu 13:1-3.) Mpelo byo ibena kufwenya pepi, ne atweba twafwainwa kukizhamo kutemwa balongo ne banyenga.

15. Mambo ka bena Kilishitu Bahebelu o bafwainwe kumwesha butemwe bwa kutemwa balongo ne bumpanyi byo banyemene mu Yelusalema ne mu Yudea?

15 Nzhita ya bena Loma byo yazhokolokele muzhi wa Yelusalema ne kubwelamo kwa kubula kulukuka uno muzhi, bena Kilishitu banyemenetu na bintu bicheche. (Mat. 24:17, 18) Bafwainwe kwikwashanga byo bayilenga ku mitumba ne byo batendekele kwikala mu ino mpunzha yakatataka. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, kwajinga “kukajilwa” kwa kajo, bivwalo ne bintutu bikwabo. Kabiji bena Kilishitu bafwainwe kumwesha butemwe bwabo bwa kutemwa balongo ne kutambwila benyi kupichila mu kwikwasha ne kupapo bakwabo bintu byo bajinga nabyo.​—Titu. 3:14.

16. Twakonsha kumwesha byepi amba twatemwa bapopweshi bakwetu bakajilwa? (Monai ne kipikichala.)

16 Byo tufunjilako: Butemwe bwitulengela kukwasha bapopweshi bakwetu inge bakajilwa. Bantu ba Lesa bavula bepana kukwasha balongo ne banyenga banyema mu byalo byabo na mambo a nkondo ne bya malwa biponakotu bine. Bebakwasha kukosesha bulunda bwabo ne Yehoba ne kwibapa bintu bya ku mubiji byo bakajilwa. Nyenga wa ku Ukraine wanyemene ne kusha nzubo yanji na mambo a nkondo waambile’mba: “Twimwena Yehoba byo engijisha balongo kwitutangijila ne kwituta muchima. Betutambwijile ne kwitukwasha mu kyalo kya Ukraine, kya Hungary ne mu Germany mo tuji luno.” Yehoba wanemeka bingi aba bakwasha balongo ne banyenga bakajilwa.​—Maana 19:17; 2 Ko. 1:3, 4.

Bamulume ne mukazhi bakikulumpe babena kutambwila kisemi mu nzubo yabo banyema ku kyalo kyabo na mambo a nkondo. Kino kisemi kijitu na kyola kikatampe kimo ne tu byola tucheche.

Twafwainwa kukwasha bena Kilishitu banyema kufuma mu byalo byabo (Monai jifuka 16)


17. Mambo ka o kyanemena kutemwa balongo ne kwikala bampanyi luno?

17 Mu kimye kya malwa akatampe, tukakebewanga kwikwasha atweba bene na bene kukila ne byo kiji pa kino kimye. (Ha. 3:16-18) Yehoba pa kino kimye ubena kwitufunjisha kutemwa balongo ne kwikala bampanyi kabiji bino byubilo biketukwasha bingi pa kyokya kimye.

ÑANYI BINTU BIKAMWEKA KULUTWE?

18. Twakonsha kulondela byepi byaubile bena Kilishitu Bahebelu ba mu myaka kitota kitanshi?

18 Kwesakana na byo twisambapo kala, bena Kilishitu banyemejile ku mitumba bapulukile lonaiko lwaishile pa muzhi wa Yelusalema. Nangwa kya kuba banyemenemo mu muzhi, Yehoba kechi wibashile ne. Nga mu ano moba kiji byepi? Kechi twayuka bulongo bintu byonse bikamweka kulutwe ne. Bino Yesu witujimwineko’mba twafwainwa kukookela. (Luka 12:40) Kabiji tuji ne na lujimuno Paulo lo anembejile Bahebelu mu nkalata, kabiji luno lujimuno lwakonsha kwitukwasha mu ano moba byonkatu byo kyajinga mu myaka kitota kitanshi. Kabiji Yehoba witulaya kuba’mba kechi uketusha nangwa kwitulekelela ne. (Hebe. 13:5, 6) Twayai atweba bonse tutwajijile kutengela muzhi ye bakabula konauna, ko kuba’mba Bufumu bwa Lesa bukaleta mapesho a myaka ne myaka.​—Mat. 25:34.

MUSAKUKUMBULA’MBA KA?

  • Mambo ka o twafwainwa kutwajijila kuketekela mwi Yehoba lonka luno?

  • Mambo ka o kikakebewanga kwikala na lukookelo mu kimye kya “malwa akatampe”?

  • Mambo ka o kyanemena kutemwa balongo ne kwikala bampanyi lonka luno?

LWIMBO 157 Mutende wa Myaka!

a Mu moba a kala, mizhi javula beilamanga ku bamfumu. Onkao mambo, mizhi ya uno mutundu beimonanga’mba bufumu.​—Nte. 14:2.

b Kino kyamwekele mu 67 C.E., byo papichiletu kimye kicheche bena Kilishitu byo bafumine mu Yudea ne mu Yelusalema.

c Byambo byatuntululwa’mba “butemwe bwenu bwa kutemwa,” byakonsha ne kulumbulula butemwe bwa mu kisemi. Nangwa byonkabyo, Paulo waingijisha bino byambo kwamba pa butemwe bwakosa buji mu kipwilo.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu