Bya Kwikala na Lusekelo Inge Mulama Bakota Nangwa Bakolwa

1-2. Yehoba umona byepi balama bakota nangwa bakolwa? (Byambo bya Maana 19:17) (Monai ne bipikichala.)

MULONGO Jin-yeol wikala mu kyalo kya Korea waambile’mba: “Amiwa ne bakazhi bami twaikala mu masongola kukila pa myaka 32. Nalama bakazhi bami pa myaka itanu mambo bakolwa kikola kikatampe kibalengela kukankalwa kwenda. Bakazhi bami nebatemwa ne kwibanemeka bingi, kabiji nebalama bulongo. Kabiji jonse balaala pa mwanya ye twibanengezhezha mu nzubo mwetu. Ndaala kwipi nabo kabiji nebakwata ku kuboko inge twalaala.”

² Nanchi ne anweba mulama muntu wakota nangwa wakolwa ye mwatemwa nabiji bansemi benu, benakwenu, mwana, nangwa mulunda nenu nyi? Inge byobyo kiji, kyamweka mwanemeka bingi uno mwingilo wa kwibakwasha. Kabiji kwingila uno mwingilo kumwesha byo mwatemwa Yehoba. (1 Timo. 5:4, 8; Yako. 1:27) Nangwa byonkabyo, mupita mu makatazho akwabo abula kuyuka bantu pa kwingila uno mwingilo. Kabiji pa bimye bimo mwakonsha kutendeka kulanguluka’mba yenu bonka mubena kumanama. Mwakonsha kumwemwesela inge muji pa bantu, pano bino inge muji kwa bunke, mwikala bingi na bulanda ne kujila. (Sala. 6:6) Bantu kechi bakonsha kuyuka makatazho o mubena kupitamo ne, pano bino Yehoba aye wiayuka. (Esakanyaiko Kulupuka 3:7.) Yehoba wanemeka mipolo yenu ne byo mwipana kukwasha bakote nangwa bakolwa. (Sala. 56:8; 126:5) Umona byonse byo muba pa kwibakwasha. Yehoba walaya’mba ukemufweta na mambo a kubila byawama bano bantu.​—Tangai Byambo bya Maana 19:17.

3. Ñanyi makatazho apichilengamo Abalahama ne Sala byo balaminenga Tela?

³ Mu Baibolo, muji mashimikila avula bingi aamba pa banabalume ne banabakazhi balamanga bakote nangwa bakolwa. Akilangulukai pe Abalahama ne Sala. Byo bafumine mu muzhi wa Ula, basendele Tela, shanja Abalahama wajinga na myaka nobe 200. Wayile nabo nangwa kya kuba wakotele bingi. Baendele makilomita 960 kuya ku Halana. (Nte. 11:31, 32) Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Abalahama ne Sala batemenwe bingi Tela. Nangwa byonkabyo, fwanyikizhai byo kyakatezhe kulama Tela wakotele kikatakata byo bayilenga pa luno lwendo. Kyamweka baendelenga pa bangamela nangwa pa bambongolo. Kino kyafwainwa kyalengejile lwendo kukatazha bingi mambo Tela wakotele. Kyamweka pa bimye bimo Abalahama ne Sala bakookanga bingi. Nangwa byonkabyo, Yehoba wibakoseshenga. Byonkatu Yehoba byo akwashanga Abalahama ne Sala, ne anweba byo byo akemukwashanga.​—Sala. 55:22.

4. Ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu uno mutwe?

⁴ Lusekelo lukemukwasha pa kulama bakota nangwa bakolwa. (Maana 15:13) Muntu wa lusekelo utwajijila kusangalala nangwa kya kuba ubena kupita mu makatazho. (Yako. 1:2, 3) Pano mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba mutwajijile kwikala na lusekelo? Jishinda jimo ke kulomba kwi Yehoba kwimukwasha kutwajijila kwikala na mweno yawama. Mu uno mutwe, tusakwisamba ne pa bintu bikwabo byakonsha kukwasha babena kulama bakota nangwa bakolwa kutwajijila kwikala na lusekelo. Kabiji tusakwisamba ne bakwabo byo bakonsha kwibakwasha. Patanshi, twayai twisambe pa ene mambo balama bakota nangwa bakolwa o bafwainwa kutwajijila kwikala na lusekelo ne bintu byakonsha kwibapwishisha lusekelo.

ENE MAMBO O KYAKATEZHA KWIKALA NA LUSEKELO INGE TULAMA BAKOTA NANGWA BAKOLWA

5. Mambo ka balama bakota nangwa bakolwa o bafwainwa kutwajijila kwikala na lusekelo?

⁵ Inge babena kulama bakota nangwa bakolwa baleka kwikala na lusekelo, bakonsha kukooka. (Maana 24:10) Kabiji kukooka kwakonsha kwibalengela kuleka kwibamwesha kifyele ne kwibalama bulongo. Ñanyi makatazho akonsha kulengela balama bakota nangwa bakolwa kuleka kwikala na lusekelo?

6. Mambo ka bamo balama bakota nangwa bakolwa o bakookela bingi?

⁶ Mwingilo wa kulama bakota nangwa bakolwa wakonsha kwimukokesha bingi. Nyenga Leah waambile’mba: “Nangwa kya kuba bintu bijitu bulongo pa jo jo juba, mwingilo wa kulama bakota nangwa bakolwa ukookesha bingi. Kimye kimo nkookatu zubulu kya kuba nkankalwa ne kukumbula tubyambo to bantumina pa foni.” Bamo bakankalwa kwikalapo na kimye kya kukokoloka nangwatu kya kufumapo pacheche. Nyenga Inés waambile’mba: “Kechi ndaala bulongo ne. Bufuku jonse mbuuka inge papita maola abiji na kumona bako bami. Kabiji papita myaka yavula amiwa ne bamwatawami po twayilepo na kufwakasha.” Bamo balama bakote nangwa bakolwa bakankalwa kuya ku bijiilo nangwa kwingilako mingilo ya Lesa mambo baji na bo balama bakebewa kwibata muchima kimye kyabaya. Kino kyakonsha kwibalengela kumvwa bingi mukose ne kwikala na bulanda.

7. Mambo ka bamo balama bakota nangwa bakolwa o bekela na bulanda nangwa kutendeka kwizhachisha?

⁷ Balama bakota nangwa bakolwa bakonsha kwikala bingi na bulanda nangwa kutendeka kwizhachisha. Nyenga Jessica waambile’mba: “Javula nezhachisha na mambo a bintu byo nkankalwa kuba. Nangwatu kukokolokako kundengela kutendeka kwizhachisha ne kulanguluka’mba netemwatu amiwa mwine.” Bamo balama bakota nangwa bakolwa batendeka kwizhachisha mambo pa kimye kimo bakimwa kwingila uno mwingilo. Bamo bezhachisha’mba kechi babena kulama bulongo bano bantu ne. Kabiji bakwabo bezhachisha na mambo a byambo byatama byo baambijile muntu ye balama kimye kyo bazhingijile. (Yako. 3:2) Bamo bomvwa bulanda pa kumona muntu wajingatu bulongo byo akolwa. Nyenga Barbara waambile’mba: “Kintu kimo kindetela bulanda ke kumona muntu wajingatu bulongo kikola kyanji byo kibena kuyatu na kubayilako.”

8. Bamo baambapo’mba ka byo bomvwa ku muchima inge bebasanchila pa mwingilo ye bengila wa kulama bakota nangwa bakolwa?

⁸ Bamo balama bakota nangwa bakolwa balefulwa. Mambo ka? Mambo bantu bo balama kechi basanta pa byo bebobila ne. Byambotu bicheche bya kwibasanchila byakonsha kwibatundaika bingi. (1 Tesa. 5:18) Nyenga Melissa waambile’mba: “Bimye bimo ndefulwa kya kuba njila ne mipolo. Pano bino bantu bo ndama inge bañambila’mba, ‘Nasanta pa byo mungubila,’ kino kintundaika bingi. Abino byambo bindengela kwikala na kizaku kya kukeba kwibalama ne pa juba jalondelapo.” Mulongo Ahmadu walumbulwile kumwambila byambo bya kumusanchila byo kumutundaika. Aye ne mukazhanji balama mwipwa wabo ukolwa kishimu. Waambile’mba: “Nangwa kya kuba kechi wayuka byavwangwa mu mwingilo wa kumulama ne, bino twikala bingi na lusekelo inge witwambila byambo bya kwitusanchila nangwa kwitunembela byambo bya kuba’mba ‘nemutemwa.’”

BYA KUTWAJIJILA KWIKALA NA LUSEKELO

9. Kuyuka bintu byo mwakonsha kuba kwakonsha kwimukwasha byepi inge mulama bakota nangwa bakolwa?

⁹ Yukainga byo mwakonsha kuba. (Maana 11:2) Atweba bonse kechi tuji na kimye ne bulume bwa kuba bintu byonse byo tukeba ne. Onkao mambo, mwafwainwa kuyuka bintu byo mwakonsha kuba ne byo mwakonsha kukankalwa kuba, kabiji kuba bino kujitu bulongo mambo kumwesha’mba mwipelula. Inge bakwenu kebakebe kwimukwasha, mwafwainwa kuswa bukwasho bwabo. Mulongo Jay waambile’mba: “Pa juba pa juba, twafwainwa kubangatu bintu byo twakonsha kuba kwesakana na kimye ne bulume bo tuji nabo. Kuyuka po mwafwainwa kupelela kukemukwasha kutwajijila kwikala na lusekelo.”

10. Mambo ka kwikala na milangwe o kwanemena ku babena kulama bakota nangwa bakolwa? (Byambo bya Maana 19:11)

¹⁰ Ikalai na milangwe. (Tangai Byambo bya Maana 19:11.) Milangwe ikemukwashanga kubula kuzhingila bukiji inge bemutamisha. Muntu wa milangwe uyuka kibena kulengela muntu kuba bintu byo abena kuba. Bikola bimo bibula kupwa byakonsha kulengela muntu kukekela bingi. (Sapwi. 7:7) Muntu wajinga na lusa ne kifyele wakonsha kwikala bingi na mapata. Nangwa wakonsha kwikala na lukondo, muchima wa kwijizhanya nangwa kubula kusanta. Inge mukeba kukwasha muntu wakolwa kikola kikatampe, kuyuka bulongo biji kikola kyanji kukemukwasha bingi. Inge mwayuka bulongo biji kikola kyanji, mukayuka’mba kukolwa ko kubena kumulengela kuba bintu byo abena kuba, kechi ubena kubilamotu ne.​—Maana 14:29.

11. Ñanyi bintu byanema bingi byafwainwa kubanga pa juba pa juba balama bakota nangwa bakolwa? (Salamo 132:4, 5)

¹¹ Monaingapo kimye kya kukosesha bulunda bwenu ne Yehoba. Pa bimye bimo mwafwainwa kusankilapo bintu bimo pa kuba’mba mube ‘bintu bikwabo byanemesha.’ (Fili. 1:10) Kintu kimo kyanemesha kyo mwafwainwa kuba ke kukosesha bulunda bwenu ne Yehoba. Kupopwela Yehoba kyo kintu kyanemekele bingi Mfumu Davida. (Tangai Salamo 132:4, 5.) Ne anweba mwafwainwa kumonangapo kimye kya kutanga Baibolo ne kulomba pa juba pa juba. Nyenga Elisha waambile’mba: “Kulomba ne kulanguluka languluka pa masalamo kuntekenesha bingi ne kunkwasha kutwajijila kwikala na lusekelo. Kinetu, kulomba kunkwasha bingi. Kulomba kwi Yehoba bimye byavula pa juba pa juba kunkwasha kwikala watekanya.”

12. Mambo ka balama bakwabo o bafwainwa kutela muchima pa kulama bulongo butuntulu bwabo bwa mubiji?

¹² Tai muchima pa butuntulu bwenu bwa mubiji. Bantu bapayankana nabiji balama bakota nangwa bakolwa kibakatazha bingi kuja kajo kapusana pusana mambo kechi bekala na kimye kya kuya na kupota kajo kawama ne kwikanengezha ne. Kuja kajo kawama ne kukosesha mubiji kulengela kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama ne kulanguluka bulongo. Onkao mambo, nangwa mwapayankana, ikalaingapo na kimye kya kukosesha mubiji ne kuja kajo kawama. (Efi. 5:15, 16) Kabiji mwafwainwa kulaalanga maola avula. (Sapwi. 4:6) Bashayuka bataana kuba’mba kulaala kuwamisha bongo. Kibaaba kimo kyaamba pa butuntulu bwa mubiji kyaamba’mba inge muntu kealaale maola avula bijikila bikepa kabiji utekanya inge ubena kupita mu makatazho. Kabiji mwafwainwa kumonangapo kimye kya kuba bintu byo mwatemwa. (Sapwi. 8:15) Nyenga umo waambile kuba bino byo kumukwasha kutwajijila kwikala na lusekelo. Waambile’mba: “Inge jojo juba kwakya bulongo, ndupuka pangye na kota mute. Kabiji nsalapo juba jimo mu ñondo jo ngya na kusangalala na mukwetu.”

13. Mambo ka kuseka o kwawamina? (Byambo bya Maana 17:22)

¹³ Sekainga. (Tangai Byambo bya Maana 17:22; Sapwi. 3:1, 4) Kuseka kulengela kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama ne kulanguluka bulongo. Kechi kimye kyonse bintu po bikalatu bulongo inge mubena kulama wakota nangwa wakolwa ne. Pano bino kuseka nangwa bintu byakatazha, kukemukwasha kuchinchika na lusekelo. Kabiji kuseka pamo na muntu ye mubena kulama kukalengela bulunda bwenu kukoselako.

14. Kubuulako mulunda nenu ye mwaketekela kukemukwasha byepi?

¹⁴ Buulaiko mulunda nenu ye mwaketekela. Nangwa kya kuba mwakonsha kwibikako kutwajijila kwikala na lusekelo, pano bino pa bimye bimo mukekalanga na bijikila. Mu bimye bya uno mutundu, mwafwainwa kubuulako mulunda nenu ye mwaketekela byo mubena kumvwa ku muchima ukabula kwimuzhachisha. (Maana 17:17) Kwimuteleka ne byambo bya kwimutundaika byo akamba bikemukwasha kutwajijila kwikala na lusekelo.​—Maana 12:25.

15. Kulanguluka pa luketekelo lwetu kwakonsha kwimulengela byepi kwikala na lusekelo?

¹⁵ Fwanyikizhainga byo mukekalanga mu Paladisa. Vulukainga’mba mwingilo wa kulama bakota ne bakolwa ke wa pa kakimye kachechetu kabiji abino kechi byo byakebelenga Yehoba kuba’mba bantu bakekalenga ne. (2 Ko. 4:16-18) Vulukainga’mba “bumi bwa kine kine” bujitu pepi. (1 Timo. 6:19) Kwamba pa bintu byo mukobilanga pamo na bo mubena kulama mu Paladisa kukemuletelanga bingi lusekelo. (Isa. 33:24; 65:21) Nyenga Heather waambile’mba: “Jonse mbuula bo ndama amba katatakatu tukasonenanga pamo bya kuvwala, kunyema ne kukyofwa makinga. Tukasokanga shinkwa ne kutekela kajo balunda netu bakasangulwa. Tumusanchila bingi Yehoba pa luketekelo lo etupa.”

BAKWENU BYO BAKONSHA KWIMUKWASHA

16. Twakonsha kukwasha byepi babena kulama bakota nangwa bakolwa mu kipwilo kyetu? (Monai ne bipikichala.)

¹⁶ Bakwashainga pa kuba’mba bekalengapo na kimye kya kukokoloka. Balongo ne banyenga mu kipwilo bakonsha kwibakwashako kulama bakota nangwa bakolwa. Kuba bino kukebalengela kukokolokako mu milanguluko ne kwibalengela kwikalangapo na kimye kya kuba bintu byabo. (Nga. 6:2) Basapwishi bamo basalapo juba jimo mu mulungu ja kuba bino. Nyenga Natalya ulama bamwatawanji bakolwa kalepu waambile’mba: “Mulongo umo mu kipwilo kyetu wiya jimo nangwa jibiji mu mulungu na kumona bamwatawami. Bayila pamo mu mwingilo wa kusapwila, kwisamba ne kutambila pamo mafilimu. Bamwatawami bomvwa bingi bulongo inge bebafwakesha ku mulunda nabo kabiji kino kindengela kwikalapo na kimye kya kukokoloka ne kuba bintu byo natemwa nabiji kuya na kololako maulu.” Pa bimye bimo mwakonsha kuya ne na kulama wakota nangwa wakolwa bufuku pa kuba’mba umulama ekaleko na kimye kyabaya kya kulaala.

17. Twakonsha kukwasha byepi balama bakota nangwa bakolwa kimye kya kupwila?

¹⁷ Bakwashainga kimye kya kupwila. Bamo balama bakota nangwa bakolwa kechi bekala na kimye kya kuteleka bulongo pa kupwila kwa kipwilo, pa kubuñana ne pa kushonkena ne, mambo bapayankana bingi na kumona ye balama. Balongo ne banyenga mu kipwilo bakonsha kwikala nanji pa kuba’mba umulama ekale na kimye kya kuteleka ku kupwila. Inge wakota nangwa ubena kukolwa wikalatu pa nzubo, mwakonsha kuya na kutelekela kupwila ku nzubo kwanji pa kuba’mba umulama aye na kutanwa ku kupwila ku Nzubo ya Bufumu.

18. Ñanyi bintu bikwabo byo twafwainwa kubila balama bakota nangwa bakolwa?

¹⁸ Basanchilainga ne kwibalombelako. Bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kutundaikanga balama bakota nangwa bakolwa. (Maana 27:23) Atweba bonse twafwainwa kutundaikanga ne kusanchila balama bakota nangwa bakolwa. Kabiji twafwainwa kulomba kwi Yehoba kuba’mba atwajijile kwibapa bulume ne kwibakwasha kwikala na lusekelo.​—2 Ko. 1:11.

19. Ñanyi bintu byo tubena kutengela?

¹⁹ Katatakatu Yehoba akafumyepo bintu byonse bilengela bantu kwikala na bulanda. Bikola ne lufu kechi bikekalako jibiji ne. (Lum. 21:3, 4) “Bantu balemana bakakilauka nobe balupaala.” (Isa. 35:5, 6) Makatazho eya na mambo a bukote ne mwingilo wakatazha wa kulama balunda netu bakolwa, bikapita kabiji ‘kechi tukebivulukapo jibiji ne.’ (Isa. 65:17) Nangwatu luno byo tubena kupembelela kufika kwa ino milaye, Yehoba ukatwajijila kwitukwasha. Inge twatwajijila kuketekela mwi aye, uketupa bulume buketukwasha ‘kuchinchika saka twatekanya mu bintu byonse ne kwikala na lusekelo.’​—Kolo. 1:11.