Pano Pabapite Ne Myaka Makumi Atanu Na Ana Kufuma Po Natendekejile ‘Kuvuluka Mulenga Wami’
Byashimikizha ba Edwin Ridgwell
PA 11 November, 1918, Juba ja Kwisamba bya Kupwisha Nkondo, baana basukulu bakwetu bebapwizhizhe pamo kya kubazhimukilatu kuba’mba basekelele kupwa kwa Nkondo Ikatampe, ayo yaishile kutelwa’mba Nkondo Itanshi ya Ntanda yonse. Najingatu na myaka ya kusemwa itanu kabiji kechi nayukile ne mwatajile kuno kusekelela ne. Pano bino, nayukile kwesakana na byamfunjishe bansemi bami pe Lesa kabiji kechi nasakile kushinkwako ne. Nalombele kwi Lesa, pano bino nakankelwe kuchinchika kya kuba natendekele ne kujila. Nangwa byonkabyo, kechi nevwangilemo mu kokwa kusekelela ne. Ino yo yajinga ntendekelo ya ‘kuvuluka Mulenga wami.’—Sapwi. 12:1.
Byo kwashajile bañondo bachechetu kuno kusekelela saka kukyangye kwikalako pa sukulu, kisemi kyetu kyavilukijile kwipi na muzhi wa Glasgow mu Scotland. Pa kyokya kimye, Batata batainwe ku jashi ja mvula bantu jaambilenga’mba: “ Bantu Bavula Lelo Jino Kechi Bakafwa Ne.” Jino jashi japimpwile bwikalo bwabo. Batata ne Bamama batendekele kufunda Baibolo kabiji baambanga javula pa Bufumu bwa Lesa ne pa mapesho a kulutwe. Mbena kusanchila Lesa kuba’mba kufumatu kyokya kimye kuya ne kulutwe bansemi bami bamfunjishe kutemwa Lesa ne kuketekela mwi aye.—Mana. 22:6.
Natendekele Mwingilo Wami wa Kimye Kyonse
Byo najinga na myaka ya kusemwa 15, nafwainwe kuya na kufunda kusukulu mukatampe, pano bino Nakebeshe bingi kutwela mu mwingilo wa kimye kyonse. Batata balangulukile amba nkiji mwanyike, onkao mambo nakitweleleko nkito ya kwingijila mu ofweshi. Nangwa byonkabyo, muchima wa kusaka kwingijila Yehoba mu mwingilo wa kimye kyonse watwajijile kubaya kya kuba juba jimo nanembejile nkalata ba J. F. Rutherford batangijilanga mwingilo wa kusapwila mwaya ntanda yonse mu oa moba. Nebepwizhe byo balangulukilenga pa kintu kyo nafuukwilepo. Mulongo Rutherford wabwelele wanembela nkalata amba: “Umvwe wakoma kya kukonsha kwingila mingilo, ko kuba’mba wakonsha kwingila ne mwingilo wa Nkambo. . . . Naketekela Nkambo ukakupesha umvwe wibikishako kumwingijila mu bukishinka.” Ino nkalata yo banembejile pa 10 March, 1928, yatundaikile bingi kisemi kyetu. Kechi papichile ne moba avula ne, Batata, Bamama, bakolojami babakazhi, ne amiwa twatendekele mwingilo wa kimye kyonse.
Mu 1931 pa kupwila kwa nkambi mu London, Mulongo Rutherford waichile boba bakonsheshe kwipana kuya na kusapwila mambo awama mu byalo bingi. Ne amiwa nepaine kwingijila pamo ne ba Andrew Jack, kabiji betutumine kuya na kwingijila mu muzhi wa Kaunas, pa kyokya kimye ye wajinga muzhi mukatampe wa mu Lithuania. Pa kyokya kimye najinga na myaka ya kusemwa 18.
Kusapwila Mambo Awama a Bufumu mu Byalo Bingi
Pa kyokya kimye, mu kyalo kya Lithuania kechi mwajinga bunjimi bwa kine ne, kabiji kusapwila mu mapunzha a mu mizhi kechi kwapelele ne. Mazubo mwakwikala akatezhenga bingi, kabiji kechi tukalubamo mapunzha amo mo twaikelenga ne. Kya kumwenako, juba jimo bufuku amiwa ne ba Andrew twabukile mambo kechi twalaajile bulongo ne. Byo twaambwile lampi, twataine pa mwanya paubatu kalakata byupu. Mwane bitusumawinetu mubiji yense. Mulungu yense lukelokelo, nayanga ku mukola wajinga pa bwipi na kwitumpika mu mema a munyango kufika munshingo, na mambotu a kukeba kutontololako bisumo. Pano bino, twakebeshe bingi kutwajijila mu mwingilo. Palutwe kacheche, lukatazho lwa pa kulaala lwapwile byo twataine bamulume ne mukazhi bakyanyike bafunjile bukine bwa mu Baibolo. Betusendele ku nzubo yabo, yajinga icheche pano bino ya butooto. Nangwa kya kuba twalaajilenga panshi, kyawamine kukila kulaala pa mwanya wa byupu.
Kyalo kya Lithuania kyaikele mu maboko a bantangi ba bupopweshi bwa Bakatolika ba mu Loma ne ba Orthodox ba ku Russia. Banonshi bo bonkatu bakonsheshe kwikala na Baibolo. Nkebelo yetu yajinga ya kusapwila nyaunda yonse ne kupana mabuku alumbulula Baibolo ku yense wakonsheshe kumwesha lusekelo. Patanshi twakikebele nzubo mukachi ka muzhi. Kyalondejilepo, twayile mu mapunzha a kwalepa, apa bino twaiya na kwingijila mwine mu taunyi. Mu jino jishinda, twakonsheshe kupwisha mwingilo wetu bamumpe ba mu yoya mpunzha saka bakyangye kuleta kiwowo.
Kiwowo ne Kuteleka ku Mambo Awama
Mu mwaka wa 1934, ba Andrew bebatumine kuya na kwingijila ku ofweshi wa musampi mu muzhi wa Kaunas, kabiji amiwa natendekele kwingila ne ba John Sempey. Twapichile mu bintu byo tukabula kulubamo ne. Juba jimo, nayile ku ofweshi wa kwa shabyambo wa bya mizhilo mu muzhi mucheche. Uno mwanamulume wazhingijile ne kutola buta mu kakabachi, kabiji wankambizhe kulupuka. Nalombele kishinshi ne kuvuluka lujimuno luji mu Baibolo lwaamba’mba: “Kukumbula na jiwi jakoka kufwomona bukaji.” (Mana. 15:1) Kepo naambile’mba: “Naji kwiya kuno mu mutende na mambo awama, kabiji nemusanchila bingi pa kubula kunkobelamo buta.” Mwanamulume walekeleko munwe ku munono wa buta ye apanzhile, kabiji nabwelele lumfutwanyuma ne kulupuka mu ofweshi wanji.
Byo nabwelele kwi ba John, bambujile’mba ne abo bapichile mu bintu byakatazha bingi. Bebatwajile ku ofweshi wa bakapokola na mambo a kwibabepela’mba baiba kabuku ka ku banki ka mali avula bingi ka mwanamukazhi ye basambakene. Byo bafikile ku ofweshi, ba John bebakanjikizhe kuvula ne kushalatu mulekese pa kuba’mba bakapokola bakonshe kwibapikita kabuku ka ku banki. Pano bino, kechi bo batolele kabuku ka ku banki ne. Palutwe kacheche bakwachile mwine ngivi waibile.
Bya kumwenako byonse bibiji byaletele kyungwe kikatampe mu yewa muzhi, kabiji kino kyalengejile kutandanya mambo awama!
Kwingila mu Bufyamfya
Mwingilo walenganga moyo ke yewa wa kutwala mabuku alumbulula Baibolo ku kyalo kya Latvia kyo twatentakene nakyo, ko bakainye mwingilo wetu wa kusapwila. Twayanga ku kyalo kya Latvia jimo mu ñondo, na shitima bufuku. Kimo kimye panyuma ya kusha mabuku, twayanga ku kyalo kya Estonia na kusenda mabuku akwabo o twashanga mu Latvia pa kubwela.
Kimye kimo, mwanamulume waingijilanga pa kashitomo bamubujile pa mambo a mwingilo wetu kabiji witukambizhe kuba’mba twikile mu shitima ne kupana mabuku ku mukulumpe wanji wa nkito. Ba John ne amiwa twalombele bukwasho kwi Yehoba. Kya kukumya ke kya kuba’mba, uno wa mwingilo kechi wamubujile mukulumpe wanji wa nkito bipe byo twasendele ne, waambiletu’mba: “Bano bantu babena kushimunapo bintu bimo.” Amiwa “Nashimwine” pa buku wakonsha kukwasha bantu mu masukulu acheche ne akatampe kumvwisha mwatajile bintu byaubiwenga mu ino ntanda yetu ya makatazho. Mukulumpe wa pa kashitomo wituswishishe kupita, kabiji twafikizhetu bulongo mabuku.
Bya bumulwila ntanda byo byayilenga na kutaminako mu kyalo kya Baltic, bantu kechi bakebanga Bakamonyi ba kwa Yehoba ne, kabiji ne mu Lithuania namo bakainye mwingilo wetu wa kusapwila. Ba Andrew ne ba John bebatupenye, kabiji byo kwaumvwanyikile nkuwa ya Nkondo ya Kibiji ya Ntanda yonse, bantu bonse bafumine ku kyalo kya Britain bebakambizhe kubwela kwabo. Ne amiwatu nayile, pano bino najinga bingi na bulanda.
Kwingila Mwingilo Wanema ku Kabeta ka ku Buyeke bwa Ireland ne Mapesho
Pa kyokya kimye bansemi bami bavilukijile ku kabeta ka ku buyeke bwa kyalo kya Ireland, kabiji mu 1937, naile na kwikala nabo konkakwa. Kabiji betukainye kwingijisha mabuku etu ku Kabeta ka ku Buyeke bwa Ireland na mambo a kuchina nkondo, pano bino twatwajijile kusapwila mu kimye kyonse kya nkondo. Nkondo ya Kibiji ya Ntanda yonse byo yapwile, twatwajijile kwingila mwingilo wetu kwa kubula kwitukanya ne. Painiya umo wa jizhina ja Harold King, wapijilwa mu uno mwingilo kabiji palutwe kacheche waingijilepo ne bumishonale mu China, wajinga na mwingilo wa kumona majashi a mvula bantu byo aambiwenga pangye. Waambile’mba: “Kino Kibelushi, yami nkamba jashi jitanshi ja mvula bantu pangye.” Wantajile ne kwamba’mba: “Ukamba jashi Kibelushi kikalondelapo.” Nakuminye bingi.
Mvuluka bingi jashi jitanshi jo naambile. Kwatainwe bantu bavula. Nejambile saka naimana pa kakitenguluzha kwa kubula kiñambañamba kya kwambilamo. Byo napwishishe kwamba jashi, mwanamulume umo waishile na kuñimuna mu maboko, kabiji witongwele jizhina amba Bill Smith. Waambile’mba wamwene jibumba, kyo kyamulengejile’mba emane na kumona kyaubiwenga. Kyaishile kuyukanyikwa kuba’mba Bill bamufunjishanga Baibolo kwi batata pano wikilekele batata ne bamama ba kunshinda byo bayile na kwingila bupainiya ku mpunzha ya Dublin. Natendekele kumufunjisha Baibolo. Mu kupita kwa moba, ba mu kisemi kya kwa Bill batanu na bana baikele bakalume ba kwa Yehoba.
Palutwe kacheche nayile na kusapwila ku mpunzha ya kwapela mu muzhi wa Belfast, ko nataine mwanamukazhi wa ku Russia waikalanga mu Lithuania. Byo namumwesheshe mabuku, watongwelepo buku umo ne kwamba’mba “Awe nji nanji. Bampele kwi batata ba bakulumpe bafunjishi pa sukulu mukatampe mu Kaunas.” Wamwesheshe buku wa kuba’mba Creation, mu mulaka wa Kipolish. Kunsa kunsa ya uno buku kwajinga byambo byo banembeleko. Wakuminye bingi pa kumvwa’mba bashanji ba bakulumpe yami nebapele uno buku kimye kyo nebataine ku Kaunas!—Sapwi. 11:1.
Ba John Sempey byo baumvwine’mba mbena kuya ku kabeta ka ku buyeke bwa Iraland, bañambijile’mba nkaye na kupempula nkasabo wamukazhi, wa jizhina ja Nellie, mambo wakebeshe bingi kufunda bukine bwa mu Baibolo. Amiwa ne nyenga yami Connie twatendekele kumufunjisha Baibolo. Nellie wanungulukile bingi bulongo kabiji wipaine kwi Yehoba. Pa kupitapo moba, namwipangwizhe kabiji ne kwisongola twisongwele.
Ba Nellie ne amiwa twaingijile myaka 56 mu mwingilo wa kwa Yehoba kabiji twakwashishe bantu kukila pa kitota kimo kufunda bukine bwa mu Baibolo. Twaketekejile kwikala pamo ne kupuluka pa Amagedonyi ne kutwela mu ntanda ipya ya kwa Yehoba, pano kya bulandatu ke kya kuba’mba, bakazhi bami bafwile mu 1998. Kino kyajinga kipumo kikatampe kwi amiwa nangwa’mba lweseko lumo lukatampe pa meseko o napichilemo mu bwikalo bwami.
Kubwela mu Kyalo kya Baltic States
Byo papichiletu mwaka umo kufuma pafwijile ba Nellie, natambwijile bibusa bikatampe. Bangichile ku ofweshi wa musampi ku Tallinn, mu Estonia. Nkalata yafumine ku balongo mu Estonia yalumbulwile’mba: “Pa balongo bonse batuminwe kuya na kwingijila mu kyalo kya Baltic States ku mpelo ya 1920 ne ku ntendekelo ya 1930, yobe yenka washalapo na bumi.” Kabiji yatwajijile kwamba’mba, musampi wanengezhezhenga mashimikila a mwingilo waingijilwe mu Estonia, Latvia, ne Lithuania, kabiji bangipwizhe’mba: “Ukeya nyi?”
Byo jajingapo jishuko ja kushimikizha byapichilengamo bakwetu bo naingijilenga nabo ne byo napichilengamo pa myaka yavula yapichilepo! Mu Latvia Nebamwesheshe balongo kishimikwa kyajinga ofweshi wa musampi ne mutenge motwafyanga mabuku, bakapokola o bakankelwe kumona. Mu Lithuania bantwajile mu muzhi mucheche ye batela’mba Šiauliai, konakengijilenga bupainiya. Pa kokwa kupwila, mulongo wañambijile’mba: “Myaka yavula yapitapo twapotele nzubo ne bamama mu uno muzhi. Twakololwelenga biswaswa mu kibamba kya peulu, kabiji natulukile mabuku a kuba’mba: The Divine Plan of the Ages ne The Harp of God. Byo neatangile, naambile namba natana bukine. Kyamweka yenu mwashile oa mabuku mu nzubo pa myaka yavula yapitapo!”
Kabiji natainwe ne ku kubuñana kwa mwanzo mu muzhi mo naingijilenga bupainiya. Papita myaka 65 kufuma po natainwe ku kubuñana mu yewa muzhi. Pa kyokya kimye, kwatanwangatu bantu 35. Pano kyajinga kya lusekelo bingi kumona bantu 1,500 batainweko. Yehoba byo apeshapo uno mwingilo!
‘Yehoba Kechi Wanshile Bunke Ne’
Katatakatu papo natambwijile mapesho a kungitaba kwi Bee nyenga wa bwina Kilishitu byo namwipwizhe kwikala mukazhami. Twisongwele mu November, 2006.
Nakonsha kutundaika yense wakyanyike ubena kulanguluka bya kuba mu bumi bwanji kuba’mba ke kya maana kumvwina byambo byanembwa na mupashi bya kuba’mba: “Sa uvuluka Mulenga wobe mu moba a bwanyike bobe.” Nakonsha kwamba byambo bya lusekelo byaambilepo nyimbi wa masalamo wa mu Baibolo amba: “Anweba Lesa, mwamfunjishishenga ne ku bwanyike; Kabiji kufika ne lelo mbenakwamba mingilo yenu ya kukumya. Ee kine, ne kufika ku bukote ne kuba mvwi, anweba Lesa, kechi mundeke ne, Poso byo nkamba bulume bwenu ku kisemi kya kulutwe, Ne ngovu yenu ku bonse bakeya.”—Sala. 71:17, 18.
[Mapu pa paja 25]
(Umvwe mukeba bine byambo, monai mu buku)
Mwingilo witubikilenga mu kizumba ke yewa wa kutwala mabuku mu latvia
ESTONIA
TALLINN
Mweezhi wa Riga
LATVIA
RIGA
LITHUANIA
VILNIUS
Kaunas
[Kipikichala pa peja 26]
Natendekele bupainiya saka nji na myaka ya kusemwa 15 mu Scotland
[Kipikichala pa peja 26]
Amiwa ne ba Nellie pa juba ja masongola etu, mu 1942