Bya Kwisamba Ne Aye ‘Umvwa Milombelo’

“Anweba mumvwa milombelo, kwi anweba ko bakeya bantu bonse.”—SALAMO 65:2.

1. Bantu bapusana byepi na bilengwa bikwabo bya panopantanda, kabiji kino kibalengela kuba ka?

PA BILENGWA byonse byalengele Mulenga, bantu bo bamupopwelatu kwapwa. Bantu bo bonkatu bayuka kuba’mba bafwainwa kupopwelanga Lesa kabiji boba kino. Kino kitulengela kwikala balunda na Shetu wa mwiulu.

2. Bundengamambo bwapwishishe byepi bulunda bwajinga pakachi ka bantu ne Mulenga wabo?

² Lesa walengele bantu kuba’mba besambenga na Mulenga wabo. Ba Adama ne Evwa kechi balengelwe na bundengamambo ne. Onkao mambo bakasulukile bingi kwisamba na Lesa byonkatu mwana byo akasuluka kwisamba na shanji. Pano bino bundengamambo bwibalengejile kupusumuna jino jishuko. Ba Adama ne Evwa basatukijile Lesa ne kino kibalengejile kubula kwikala balunda nanji jibiji. (Ntendekelo 3:8-13, 17-24) Nanchi kino kyalumbulwilenga’mba baana ba kwa Adama bambulwakoloka kechi bakonsheshe kwisamba na Lesa nenyi? Ine, Yehoba wibaswishishe kwisambanga ne aye. Bakonsheshe kwisamba ne aye posotu balondela bikebewa. Bi ka byonkabyo?

Bikebewa pa Kwisamba na Lesa

3. Bantu bambulwakoloka bakonsha kwisamba byepi na Lesa, kabiji kya kumwenako ka kimwesha bino?

³ Byaubile baana babiji ba kwa Adama bitukwasha kuyuka Lesa byo akeba ku bantu bambulwakoloka besamba ne aye. Ba Kaina ne Abela bakebelenga kwisamba na Lesa kupichila mu kulambula milambo. Lesa watambwile mulambo wa kwa Abela ne kukana wa kwa Kaina. (Ntendekelo 4:3-5) Ki ka kyalengejile? Bahebelu 11:4 baamba’mba: “Ko ku lwitabilo ko alambwile Abela kwi Lesa kitapisho kyalumbuluka kyakila kya kwa [Kaina] mu kuwama, mo mo ashimwijilwe’mba, waoloka.” Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, lwitabilo lukebewa pa kuba’mba twisambenga na Lesa. Kintu kikwabo kikebewa kyalumbululwa mu byambo bya Yehoba byo aambile kwi Kaina amba: “Umvwe wauba bulongo kechi uketabilwa nenyi?” Ee, inge kya kuba Kaina watendekele kuba bulongo mulambo wanji umvwe waitabilwe kwi Lesa. Bino Kaina wakaine kumvwina lujimuno lwa Lesa, waipaile Abela ne kutendeka kususuta. (Ntendekelo 4:7-12) Onkao mambo kyaambiwepo ne kala kuba’mba lwitabilo ne kuba byubilo byawama bikebewa bingi pa kuba’mba twisambenga na Lesa.

4. Ki ka kyo twakonsha kulabijilanga umvwe tubena kwisamba na Lesa?

⁴ Kyanema bingi kulabijila’mba twibambulwakoloka umvwe tubena kwisamba na Lesa. Bantu bonse bandengamambo, kabiji bundengamambo bwakonsha kulengela muntu kukankalwa kwisamba na Lesa. Ngauzhi Yelemiya wanembele pa mambo a bena Isalela amba: “Twazhilulula . . . ne anweba . . . mwivweta na jikumbi amba lulombelo kechi lukonshe kupitamo ne kufika ko muji ne.” (Majilo a Yelemiya 3:42, 44) Nangwa kya kuba bantu bandengamambo, Lesa wibamwesha kuba’mba wipana kukumbula milombelo ya bonse besamba nanji mu lwitabilo kabiji baji na byubilo byawama, balama mikambizho yanji. (Masalamo 119:145) Bantu bamo ba uno mutundu bo bañanyi, kabiji twafwainwa kufunjilako ka ku milombelo yabo?

5, 6. Ki ka kyo twakonsha kufunda mu mwisambo wa kwa Abalahama na Lesa?

⁵ Muntu umo ke Abalahama. Lesa wakumbwile lulombelo lwanji mambo wamutelele’mba “mulunda nami.” (Isaya 41:8) Ki ka kyo twakonsha kufunda ku mwisambo wa kwa Abalahama na Lesa? Uno muntu wakishinka washikishe Yehoba pa mambo a nswanyi amba: “Nanchi mukampa ka byo naikala wa kubula mwana?” (Ntendekelo 15:2, 3; 17:18) Kimye kikwabo wakebelenga kuyuka bantu banga bakapuluka kimye Lesa kyo a konauna babi mu Sodoma ne Gomola. (Ntendekelo 18:23-33) Kabiji Abalahama walombejileko ne bakwabo. (Ntendekelo 20:7, 17) Byonka byo kyajinga kwi Abela ne Abalahama, kimye kimo kikebewa kulambula mulambo kwi Yehoba pa kwisamba ne aye.—Ntendekelo 22:9-14.

⁶ Pa bibye bimye byonse Abalahama wakasulukile kwisamba na Yehoba. Bino nangwa wakasulukile kwisamba na Mulenga wanji wayukile kuba’mba ndengamambo. Monai byo amwesheshe mushingi mu ñambilo yanji pa Ntendekelo 18:27: “Umvwai pano, netwikakyo kya kwamba ne Nkambo, amiwa muntutu wa lukungu ne buto.” Bino byubilo byo byawamapo kulonda!

7. Bintu ka bashakulu byo balombele kwi Yehoba?

⁷ Bashakulu balombele bintu byapusana pusana kwi Yehoba kabiji ne aye waumvwine milombelo yabo. Yakoba walombele lulombelo lwa kulayañana. Byo alombele bukwasho bwa Lesa, walayañene’mba: “Mu byonse byo mukampa, amiwa nkapana kwi anweba bifikizha mu bujikumi.” (Ntendekelo 28:20-22) Kabiji pa kimye kikwabo byo ayukile kuba’mba ubena kusambakana kolojanji, Yakoba walombele Yehoba amba amuzhikijile. Waambile’mba: “Mumpokolole ku kuboko kwa kolojami, ku kuboko kwa Isao, mambo namuchina.” (Ntendekelo 32:9-12) Yoba naye wisambilenga na Yehoba mu kwimenako kisemi kyanji ne kwibapainako mulambo. Balunda nanji Yoba byo babujile kwamba bya kine, Yoba wibalombejileko kabiji ne “Yehoba waitabile lulombelo lwa Yoba.” (Yoba 1:5; 42:7-9) Jino jishimikila jitukwasha kuyuka bintu byo twakonsha kwamba kwi Yehoba mu lulombelo. Kabiji Yehoba umvwa milombelo ya bantu bonse balomba kwi aye mu jishinda jawama.

Mizhilo ya Lulayañano

8. Mizhilo ya lulayañano yaambilepo’mba ka pa milombelo ya kulombelako bantu kwi Yehoba?

⁸ Panyuma ya kupokolola bena Isalela ne kwibafumya mu Ijipita, Yehoba wibapele Mizhilo ya lulayañano. Ino Mizhilo yalondolwele jishinda ja kwisambilamo na Lesa kupichila mu bañanga. Bena Levi bamo batongwelwe kwikala bañanga baimenejilengako bantu. Umvwe kwaikala lukatazho mu mukoka, muntu waimenejilengako bantu, kampe mfumu nangwa ngauzhi, walumbulwile luno lukatazho kwi Yehoba mu lulombelo. (1 Samwela 8:21, 22; 14:36-41; Yelemiya 42:1-3) Kya kumwenako, byo beizhijikilenga nzubo ya Lesa, Mfumu Solomone wisambile na Yehoba mu lulombelo. Kabiji Yehoba wamwesheshe’mba waumvwa lulombelo lwa Solomone byo ayuzhizhe nzubo Yanji na lukumo ne kwamba’mba: “Matwi ami akatelekanga ku milombelo yo bakalombelanga pano pantu.”—2 Byambo bya Moba 6:12–7:3, 15.

9. Bi ka byakebewenga pa kuba’mba milombelo yumvwanyike kwi Yehoba mu nzubo yazhila?

⁹ Mu Mizhilo yapainwe ku bena Isalela, Yehoba wabulañene ne byakebewenga pa kuba’mba milombelo yumvwanyike mu nzubo yazhila. Bi ka byakebewenga? Byo balambwilenga banyama, ñanga mukatampe wakebewenga ne kusoka byakufutumuna biji na bwema bwawama ku meso a Yehoba lukelo ne mabanga pa juba pa juba. Kabiji bañanga bakwabo nabo baingilangako uno mwingilo kufumyakotu pa Juba ja Kufuchilamo Mambo. Bañanga umvwe ne kuba balondela jino jishinda ne, ko kuba’mba kwi Yehoba mingilo yabo yakonsheshe kwikala yatu.—Kulupuka 30:7, 8; 2 Byambo bya Moba 13:11.

10, 11. Ñanyi kishinka kimwesha kuba’mba Yehoba umvwa milombelo ya bonse pa muntu pa muntu?

¹⁰ Mu kimye kya kala kya bena Isalela nanchi milombelo yaumvwanyikangatu poso yalombewa na bonka batongwelwe kwikala bakwimenako bantu nyi? Ine, Binembelo bimwesha kuba’mba Yehoba waumvwinenga ne milombelo ya bantu bonse pa muntu pa muntu. Mu lulombelo lwa kuzhijika nzubo ya Lesa, Solomone wamusashijile Yehoba amba: ‘Umvwe muntu umo, nangwa bena Isalela bonse balomba lulombelo nangwa lwa byepi, nangwa lusashijilo lwa byepi, bonse pa muntu pa muntu . . . bakatanyike maboko abo ku yo ino nzubo; apa bino mukomvwe mwiulu mo mwaikala.’ (2 Byambo bya Moba 6:29, 30) Jishimikila ja mu buku wa Luka jishimikizha kuba’mba Zakaliya, shanja Yoano Mubatishi byo asokelenga byakufutumuna mu nzubo yazhila, jibumba ja bapopweshi babujile bañanga najo “jalombelenga pangye.” Muno mo mwayijile kisela kya bantu kya kupwila pamo na kulomba pangye kimye kya kusoka byakufutumuna kwi Yehoba pa kyakusokelapo bitapisho kya ngolode.—Luka 1:8-10.

¹¹ Onkao mambo umvwe besamba na Yehoba mu jishinda jafwainwa, waumvwine milombelo ya baimenejilengako mukoka yense ne bonse balombelenga pa muntu pa muntu kwi aye. Lelo jino atweba kechi tuji mu Mizhilo ya lulayañano ne. Nangwa byonkabyo twakonsha kufunjilako mashinda anema aingijishenga bena Isalela pa kwisamba na Lesa.

Kwisamba na Yehoba Kupichila mu Lunengezho lwa Bwina Kilishitu

12. Ñanyi lunengezho lo besambilamo bena Kilishitu na Yehoba?

¹² Luno tuji mu lunengezho lwa bwina Kilishitu. Kafwako nzubo muji bañanga bemenako bantu bonse ba Yehoba nangwa ko twakonsha kuya pa kulomba kwi Lesa ne. Nangwa byonkabyo, Yehoba wanengezha jishinda ja kwisambilamo ne aye. Ñanyi jishinda? Mu 29 C.E., Kilishitu byo ashingilwe ne kutongolwa kwikala Ñanga Mukatampe, nzubo ya Lesa ya ku mupashi yatatwile kwingila.a Ino nzubo ya ku mupashi lo lunengezho lupya lwa mpopwelo lwa kwisambilamo na Yehoba kupichila mu bukuzhi bwa kwa Yesu Kilishitu.—Bahebelu 9:11, 12.

13. Pa kulomba, kyaubiwanga byepi mu nzubo ya Lesa mu Yelusalema, kabiji kyubiwa byepi mu nzubo ya Lesa ya ku mupashi?

¹³ Mbaji ya nzubo ya Lesa mu Yelusalema yafwanyikizhenga mbaji ya nzubo ya Lesa ya ku mupashi ne lulombelo. (Bahebelu 9:1-10) Kya kumwenako, ki ka kimenako byakufutumuna byo basokanga lukelo ne mabanga pa kyakusokelapo byakufutumuna mu kibamba Kyazhila kya nzubo ya Lesa? Buku wa Lumwekesho waamba’mba, “byakufutumuna, yo milombelo ya bazhijikwa.” (Lumwekesho 5:8; 8:3, 4) Davida wanembele’mba: “Lulombelo lwami lutulwe ku meso enu pamo nobe byakufutumuna biji na bwema bwawama.” (Masalamo 141:2) Onkao mambo mu lunengezho lwa bwina Kilishitu, byakufutumuna biji na bwema bwawama bimenako milombelo ne kutota ko omvwa Yehoba.—1 Tesalonika 3:10.

14, 15. Kyakonsha kwambiwapo’mba ka pa mambo a kwisamba na Yehoba kwa (a) bena Kilishitu bashingwa? (b) ‘mikooko ikwabo’?

¹⁴ Bañanyi besamba na Lesa mu ino nzubo ya ku mupashi? Mu nzubo ya Lesa, bañanga ne bena Levi bo baingijilanga mu kipango kya mukachi, bino bañanga bo bonkatu batwelanga Mwazhila kwapwa. Byonka byo kyaikalanga pa yoya nzubo ya Lesa, ne bena Kilishitu bashingwa baji na luketekelo lwa kuya mwiulu bo bonka baji na jishuko ja kwingijila mu kipango kya mukachi ne Mwazhila mu nzubo ya Lesa ya ku mupashi, mo balombela ne kutota Lesa.

¹⁵ Kiji byepi ku ‘mikooko ikwabo,’ iji na luketekelo lwa kwikala panopantanda? (Yoano 10:16) Ngauzhi Isaya waambile’mba “mu moba akapelako” bantu ba mitundu yavula bakeya na kupopwela Yehoba. (Isaya 2:2, 3) Kabiji wanembele’mba ne “benyi” bakelamika abo bene kwi Yehoba. Lesa wamwesheshe kuba’mba waumvwine lulombelo byo aambile’mba: “Amiwa nkebaleta . . . ne kwibalengela kusekela mu nzubo yami ya lulombelo.” (Isaya 56:6, 7) Lumwekesho 7:9-15 naye waambapo amba “jibumba jikatampe” jafuma “mu mikoka yonse” japwila pamo na kupopwela ne kulomba kwi Lesa “mute ne bufuku” saka jaimana mu kipango kya pangye ya nzubo ya Lesa ya ku mupashi. Byo kitutekeneshapo kuyuka kuba’mba bakalume ba Lesa bonse lelo jino bakasuluka kwisamba na Lesa ne kuketekela kuba’mba wibomvwa!

Ñanyi Milombelo yo Omvwa?

16. Twakonsha kufundako ka ku milombelo ya bena Kilishitu batanshi?

¹⁶ Bena Kilishitu batanshi balombelenga bingi. Bi ka byo balombelenga? Bakulumpe mu kipwilo kya bwina Kilishitu balombelenga lutangijilo kimye kyo basalulwilenga banabalume bakwingila mingilo mu jibumba. (Byubilo 1:24, 25; 6:5, 6) Epafalasa walombejilengako bakwabo ba mu lwitabilo. (Kolose 4:12) Kipwilo kya mu Yelusalema kyamulombelelenga Petelo kimye kyo ajinga mu kaleya. (Byubilo 12:5) Bena Kilishitu batanshi balombele kwi Lesa amba ebape bulume bwa kuchinchika lumanamo. Baambile’mba: “Nkambo, talai byo betufunda mafunde abo kabiji mwibape bakalume benu bambetu mambo enu na kuchinchika.” (Byubilo 4:23-30) Mwana wa bwanga aye Yakoba waambijile bena Kilishitu amba umvwe bafikilwa na meseko balombe maana kwi Lesa. (Yakoba 1:5) Nanchi mwambapo pa bino bintu kimye kyo mulomba kwi Yehoba nyi?

17. Milombelo ya bañanyi Yehoba yo omvwa?

¹⁷ Lesa kechi umvwa milombelo yonse ne. Pano nanchi twakonsha kulomba byepi ne kuketekela kuba’mba lulombelo lusa kumvwanyika? Bantu bakishinka bo aumvwijile Lesa mu kimye kya kala balombelenga kwi aye mu bukishinka kabiji ne na muchima wawama. Bamwesheshe ne lwitabilo mu mingilo yabo yawama. Twakonsha kuketekela’mba ne lelo jino Yehoba wakonsha kwibomvwa bonse besamba nanji nobe byonka byaubile bakala.

18. Ki ka kikebewa pa kuba’mba milombelo ya bena Kilishitu yumvwanyike?

¹⁸ Kuji ne kikwabo kikebewa. Mutumwa Paulo wikilondolwele byo aambile’mba: “Monka mwi aye atweba . . . tuji na mwa kwishila mu mupashi umo konka kwi aye Tata.” Ñanyi ye aambilengapo Paulo byo anembele amba “monka mwi aye”? Waambilenga pe Yesu Kilishitu. (Efisesa 2:13, 18) Ee, twakonsha kukasuluka kwisamba ne Shetu kupichila mwi Yesu.—Yoano 14:6; 15:16; 16:23, 24

19. (a) Byakufutumuna bya bena Isalela byafichishishenga byepi Yehoba pa muchima? (b) Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba milombelo yetu kwi Yehoba ikale nobe byakufutumuna biji na bwema bwawama?

¹⁹ Byonka byo kyaambiwapo kala, byakufutumuna byasokanga bañanga ba bena Isalela bifwanyikizha milombelo ilomba bakalume ba Lesa. Bino byakufutumuna bimo byasokanga bena Isalela kechi byatokesheshenga Yehoba pa muchima ne. Kino kyamwekele kimye bena Isalela kyo basokelenga byakufutumuna bino aku saka balambila bankishi. (Ezikyo 8:10, 11) Ne mu ano moba milombelo ilomba bantu betela’mba bengijila Yehoba aku na kuba byubilo byakanyiwa mu mizhilo yanji kiji nobe babena kusoka byakufutumuna bimufichisha pa muchima. (Byambo bya Mana 15:8) Onkao mambo twayai tutwajijile na kwikala batoka pa kuba’mba milombelo yetu kwi Lesa ikalenga nobe byakufutumuna biji na bwema bwawama. Yehoba usekelela mu milombelo ya bonse balondela mashinda anji aoloka. (Yoano 9:31) Nangwa byonkabyo, kwakishala mepuzho amo. Nanchi twakonsha kulomba byepi? Bintu ka byo twakonsha kulomba? Kabiji Lesa ukumbula byepi milombelo yetu? Mu mutwe walondelapo tukesamba pa ano mepuzho ne mepuzhotu akwabo.

[Tubyambo twa mushi]

Mwakonsha Kulumbulula Nyi?

• Bantu bambulwakoloka bakonsha kwisamba byepi na Lesa mu jishinda jaitabilwa?

• Mu milombelo yetu, twakonsha kulonda byepi bashakulu?

• Twakonsha kufunjilako ka ku milombelo ya bena Kilishitu batanshi?

• Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba milombelo yetu kwi Lesa ikale nobe byakufutumuna biji na bwema bwawama?

[Kipikichala pa peja 23]

Mambo ka Lesa o aitabijile mulambo wa kwa Abela ne kukana wa kwa Kaina?

[Kipikichala pa peja 24]

“Amiwa muntutu wa lukungu ne buto”

[Kipikichala pa peja 25]

“Amiwa nkapana kwi anweba bifikizha mu bujikumi”

[Kipikichala pa peja 26]

Nanchi milombelo yenu iji nobe byakufutumuna biji na bwema bwawama nyi?