Bukuzhi—Bupe Bwa Lesa Bwakilamo Kunema

1, 2. (a) Bupe bwikala byepi bwanema kwi anweba? (b) Mambo ka o kyakonsha kwambiwa’mba bukuzhi bo bupe bwakilamo kunema bo mwakonsha kutambwila?

ÑANYI bupe bwakilamo kunema bo mwatambwilapo kala? Bupe kechi bukebewa kwikala bwa mutengo mukatampe pa kuba’mba buneme ne. Mambo munema mwine wa bupe kechi upimwatu mu bumali ne. Umvwe bupe bwimuletela lusekelo nangwa bwimukwasha mu byo mukeba mu bwikalo bwenu, ko kuba’mba bwanema bingi ko muji.

² Pa bupe bonse bo mwakonsha kutambwila, kujitu bumo bwakila. Ke bupe Lesa bo apana ku bantu. Yehoba witupa bintu byavula bingi, pano bino bupe bwanji bukatampe bo etupa ke kitapisho kya bukuzhi bwa Mwananji, Yesu Kilishitu. (Mateo 20:28) Byonka byo tusakumona mu kino kitango, bukuzhi ke bupe bwanema bingi bo mwakonsha kutambwila, mambo bwakonsha kwimuletela lusekelo lukatampe bingi ne kwimukwasha mu byo mukeba. Bukuzhi ke kimwesho kikatampe bingi kya butemwe bwa Yehoba kwi anweba.

BUKUZHI BO BU KA?

3. Bukuzhi bo bu ka, kabiji ki ka kyo twafwainwa kumvwisha pa kuba’mba tusanchile buno bupe bwanema?

³ Kwambatu bulongo, bukuzhi ke jishinda ja Yehoba ja kupokolwelamo nangwa’mba kupulwishamo bantu kufuma ku bundengamambo ne lufu. (Efisesa 1:7) Pa kuba’mba tumvwishe mwatala luno lufunjisho lwa mu Baibolo, twafwainwa kulanguluka pa kyamwekele mu bujimi bwa Edena. Inge twayuka kine kintu kyo aonawine Adama kimye kyo alengele mambo, popo twakonsha kumvwisha ene mambo bukuzhi o bwanemena kwi atweba.

4. Nga bumi bwalumbuluka bwalumbulwilenga ka kwi Adama?

⁴ Yehoba byo alengele Adama, wamupele kintu kyanema bingi—bumi bwalumbuluka. Akilangulukai kino byo kyalumbulwile kwi Adama. Byo alengelwe na mubiji ne milanguluko yalumbuluka, kechi wafwainwe kubela, kukota, ne kufwa ne. Byo ajinga muntu walumbuluka, wajinga na bulunda bwa pa muchima na Yehoba. Baibolo waamba’mba Adama wajinga “mwana Lesa.” (Luka 3:38) Mu jino jishinda, Adama wajinga na bulunda bwa pa muchima na Yehoba Lesa, byonka bikala mwana na shanji wa butemwe. Yehoba waambañananga na mwananji wa panopantanda aye Adama, kumupa mingilo ya lusekelo ne kumubula bya kuba.—Ntendekelo 1:28-30; 2:16, 17.

5. Baibolo wikitazha mu ka umvwe waamba’mba Adama walengelwe ‘mu kipasha kya Lesa’?

⁵ Adama walengelwe mu ‘kipasha kya Lesa.’ (Ntendekelo 1:27) Kino kechi kyalumbulwilenga’mba Adama wapashishe Lesa mu mwekelo ne. Byonka byo twafunjile mu Kitango 1 kya uno buku, Yehoba ye mupashi ubula kumweka. (Yoano 4:24) Onkao mambo Yehoba kechi uji na mubiji wa misunyi ne mashi ne. Kulengwa mu kipasha kya Lesa kyalumbulwilenga’mba Adama walengelwe kwikala na byubilo bijipo na Lesa, kubikapo butemwe, maana, bololoke, ne bulume. Kabiji Adama wajinga byonka biji Shanji Yehoba mu jishinda jikwabo janema mambo a kuba wajinga na lūsa lwa kwifuukwila bintu. Mu jino jishinda, Adama kechi wajinga nobe munkinyi wakonsha kwingilatu kwesakana na byo bamulenga kuba ne. Aye wifuukwilanga mwine bya kuba, kabiji wakonsheshe kusalapo pa kyawama ne kyatama. Umvwe wafuukwile kukokela Lesa, inge waikele myaka ne myaka mu Paladisa panopantanda.

6. Adama byo amusatukijile Lesa, waonawine ka, kabiji kibalamachile byepi baana banji?

⁶ Adama byo amusatukijile Lesa ne kuzhachishilwa ku lufu, wiletelejile aye mwine. Bundengamambo bwanji bwamulengejile konauna bumi bwanji bwalumbuluka ne mfweto yabo yonse. (Ntendekelo 3:17-19) Kya bulandatu ke kya kuba’mba, Adama kechi witayijiletu aye mwine buno bumi bwanema ne, bino ne bwa baana banji ba kulutwe. Mambo a Lesa aamba’mba: “Bundengamambo byo bwatwelele panopantanda ku muntu umo [Adama], ne lufu nalo lwatwelele na bundengamambo, kabiji byonkabyo ne lufu lwakumbene ku bantu bonse; mambo bonse balengele mambo.” (Loma 5:12) Ee kine, atweba bonse twaswana bundengamambo bwa kwa Adama. Baibolo kyokyo aambila’mba ‘wipoteshe’ aye mwine ne baana banji pamo mu buzha bwa bundengamambo ne lufu. (Loma 7:14) Ba Adama ne Evwa kechi bajingapo na luketekelo ne, mambo bamusatukijilemotu Lesa kya nshiji. Pano nga baana babo kyajinga byepi, kubikapo ne atweba?

7, 8. Bukuzhi kikatakata bulumbulula ñanyi bintu bibiji?

⁷ Yehoba wapokolwele bantu kupichila mu bukuzhi. Bukuzhi bo bu ka? Bukuzhi kikatakata bulumbulula bintu bibiji. Kitanshi, bukuzhi ke kintu kipanwa kukuula nangwa’mba kubwezha kintu. Kyakonsha kwesakanyiwa ku mali apanwa kupokolola kaili ye bakwachile ku nkondo. Kya bubiji, bukuzhi ke kintu kifuta pa kintu kikwabo. Kijitu pamo na kintu kyapanwa kufuta muntu ye bakozha nangwa kintu kyaonaika. Kya kumwenako, umvwe muntu walenga mapuso, wafwainwa kupana kintu kyaesakana na kyokyo kintu kyo aonauna.

⁸ Pano kyakonshekele byepi kufuta ano malwa Adama o etuletejile atweba bonse ne kwitukuula ku buzha bwa bundengamambo ne lufu? Twayai twisambe pa bukuzhi Yehoba bo apaine kabiji ne mfweto yo mwakonsha kumwenamo.

YEHOBA BYO APAINE BUKUZHI

9. Bukuzhi bwa mutundu ka bwakebewenga?

⁹ Na mambo a kuba bumi bwalumbuluka bo bwaonawinwe, kafwako bumi bwa muntu mbulwakoloka bwakonsheshe kwibukuula ne. (Masalamo 49:7, 8) Kwakebewenga bukuzhi bwaesakana na kyaonawinwe. Kino kijitu pamo na mwayila jifunde ja buchibamambo bwaoloka buji mu Mambo a Lesa, aamba’mba: “Mweo akapanwe pa mweo mukwabo.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 19:21) Pano nga ki ka kyafwainwe kufuta yewa mweo walumbuluka Adama ye aonawine? Bumi bukwabo bwalumbuluka bwakebewenga bwajinga bukuzhi bwaesakana.—1 Timoti 2:6.

10. Yehoba wapaine byepi bukuzhi?

¹⁰ Yehoba wapaine byepi bukuzhi? Watuminepo umo wa mu baana banji balumbuluka bamupashi kwiya panopantanda. Pano bino Yehoba kechi watuminetu kilengwa kya mupashi kiji kyonse ne. Watumine Mwananji yenkawa umo, aye kilengwa wakilamo kunema kwi aye. (1 Yoano 4:9, 10) Uno Mwana wipaine kusha muzhi wanji wa mwiulu. (Filipai 2:7) Byonka byo twafunjile mu kitango kyafumako kya uno buku, Yehoba waubile kya kukumya byo avilwile bumi bwa Mwananji ne kwibubika munda mwa kwa Maliya. Kupichila mu mupashi wazhila wa Lesa, Yesu wasemenwe saka alumbuluka kabiji kechi wajinga ndengamambo ne.—Luka 1:35.

11. Nga muntu umo wakonsheshe byepi kukuula bantu bavula?

¹¹ Pano nga muntu umo wakonsheshe byepi kukuula bantu bavula? Nga nanchi bantu bavula baikele byepi bandengamambo? Vulukai kuba’mba byo alengele mambo, Adama waonawine bupe bwanema bwa bumi bwalumbuluka. Onkao mambo, kechi wakonsheshe kwibupana ku baana banji ne. Wibapeletu bundengamambo ne lufu. Yesu utelwa mu Baibolo amba “Adama wapelako,” wajinga na bumi bwalumbuluka, kabiji kechi walengelepo mambo nangwa jimotu ne. (1 Kolinda 15:45) Ko kuba’mba, Yesu wapingile pa kifulo kya kwa Adama kuba’mba etupulushe. Kupichila mu kulambula nangwa’mba kupana bumi bwanji bwalumbuluka ne kwikala wa lukokelo kwi Lesa, Yesu wafuchile bundengamambo bwa kwa Adama. Mu jino jishinda, Yesu waletejile baana ba kwa Adama luketekelo.—Loma 5:19; 1 Kolinda 15:21, 22.

12. Ki ka kyamweshiwe mu buyanji bwa kwa Yesu?

¹² Baibolo walondolola buyanji bo achinchikile Yesu saka akyangye kufwa. Bamuzhipawile kyatama bingi, kumupopa, kabiji ne kufwa lufu lwatama pa kichi kya lumanamo. (Yoano 19:1, 16-18, 30; bya Kulumbulula, mapeja 204-6) Mambo ka o kyakebewenga Yesu kuyanda kyatama? Mu kitango kyalondelapo kya uno buku tukafunda’mba Satana wamuzhinaukile Yehoba umvwe ujipo na bakalume baji bonse ba bumuntu bakonsha kutwajijila kwikala bakishinka mu lweseko. Byo achinchikile buyanji mu bukishinka, Yesu wamwesheshe’mba luzhinauko lwa kwa Satana lwa lubela. Yesu wamwesheshe’mba muntu walumbuluka uji na lūsa lwa kwifuukwila bintu wakonsha kusunga bulumbuluke bwanji kwi Lesa nangwa kya kuba Diabola obe kintu kya mutundu ka. Yehoba wafwainwa watemenwe bingi pa bukishinka bwamwesheshe Mwananji ye atemwisha.—Byambo bya Mana 27:11.

13. Bukuzhi bwapainwe byepi?

¹³ Bukuzhi bwapainwe byepi? Pa juba ja bu 14 mu ñondo wa Bayudea wa Nisanyi, mu 33 C.E., Yehoba waswishishe Mwananji walumbuluka wabula bundengamambo kwipayiwa. Mu jino jishinda Yesu wapaine bumi bwanji bwalumbuluka “jimo jonka kikupu.” (Bahebelu 10:10) Pa juba ja busatu kufuma po afwijile Yesu, Yehoba wamusangwile ne kwikala jibiji na bumi bwa mupashi. Amwa mwiulu, Yesu wapaine kwi Lesa buneme bwa bumi bwanji bwalumbuluka bwa bumuntu bo apaine kwikala bukuzhi bwa kukuula baana ba kwa Adama. (Bahebelu 9:24) Yehoba waswile buneme bwa kitapisho kya kwa Yesu kwikala bukuzhi bwakebewenga kupokolola bantu ku buzha bwa bundengamambo ne lufu.—Loma 3:23, 24.

MFWETO YO MWAKONSHA KUMWENAMO MU BUKUZHI

14, 15. Pa kuba’mba ‘mambo etu alekelwe,’ twafwainwa kuba ka?

¹⁴ Nangwa kya kuba twi bandengamambo, twakonsha kwikala na bintu byawama bingi na mambo a bukuzhi. Twayai twisambe pa mfweto imo yo twakonsha kwikala nayo luno ne kimye kya kulutwe na mambo a buno bupe bukatampe bwafuma kwi Lesa.

¹⁵ Lulekelo lwa mambo. Na mambo a bumbulwakoloka bo twaswana, tuji pa bulwi bwine bwa kuba byawama. Atweba bonse tulenga mambo kikale mu byambo nangwa mu byubilo. Bino kupichila mu kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu, ‘mambo etu alekelwa.’ (Kolose 1:13, 14) Nangwa byonkabyo, pa kuba’mba tulekelwe mambo, twafwainwa kulapila kya kine. Kabiji twafwainwa ne kumusashijila Yehoba mu kwipelula, kulomba lulekelo lwa mambo kupichila mu lwitabilo lwetu mu kitapisho kya bukuzhi bwa Mwananji.—1 Yoano 1:8, 9.

16. Ki ka kitulengela kupopwela Lesa na jiwi ja mu muchima jatoka to, kabiji jino jiwi ja mu muchima janemena ka?

¹⁶ Jiwi ja mu muchima jatoka to kwi Lesa. Jiwi ja mu muchima jazhatwa jakonsha kwitulengela kubula kwikala na luketekelo ne kwiumvwa batutu. Pano bino, kupichila mu lulekelo lwa mambo lwaubiwe na mambo a bukuzhi, Yehoba mu lusa lwanji witulengela kumupopwela sa tuji na jiwi ja mu muchima jatoka to nangwa kya kuba twi bambulwakoloka. (Bahebelu 9:13, 14) Kino kitulengela kwambañana na Yehoba sa twakasuluka. Onkao mambo, twakonsha kumusolomoka mu lulombelo kwa kubula kukankazhama. (Bahebelu 4:14-16) Kwikala na jiwi ja mu muchima jatoka to kwitulengela kwikala na mutende wa mu milanguluko, kunemekwa, ne kwikala balusekelo.

17. Ñanyi bintu byawama bijiko na mambo a kuba Yesu witufwijile?

¹⁷ Luketekelo lwa bumi bwa myaka ne myaka mu paladisa panopantanda. Loma 6:23 waamba’mba: “Mfweto ya bundengamambo lo lufu.” Vesi intu imo yanungapo’mba: “Pakuba kya bupe kyo apanatu Lesa bo bumi bwa myaka mwi Yesu Kilishitu, Nkambo yetu.” Mu Kitango 3 kya uno buku, twisambile pa bintu byawama bikekala mu Paladisa ubena kwiya panopantanda. (Lumwekesho 21:3, 4) Bino bintu byawama byonse biji kulutwe kubikapo ne bumi bwa myaka ne myaka mu butuntulu bwa mubiji, kobiji na mambo a kuba Yesu witufwijile. Pa kuba’mba tukatambule bino bintu byawama, twafwainwa kumwesha’mba twasanchila bupe bwa bukuzhi.

MWAKONSHA KUMWESHA BYEPI LUSANCHILO LWENU?

18. Mambo ka o twafwainwa kumusanchila Yehoba pa bupe bwa bukuzhi?

¹⁸ Mambo ka o twafwainwa kumusanchila pakatampe Yehoba pa kwitupa bukuzhi? Bupe bunema kikatakata umvwe awa ubena kwibupana watayilapo kimye, ngovu, nangwa mali. Tutemwa bingi umvwe twamona’mba buno bupe ke kimwesho kya butemwe bo etutemwa awa witupabo. Bukuzhi ke bupe bwakilamo kunema pa bupe bonse, mambo Lesa wifuukwijile mwine kuba’mba ebupane. Yoano 3:16 waamba’mba: “Lesa byo ebatemwisha ba panopantanda, wapaine Mwananji yenkawa umo.” Bukuzhi kyo kishiino kikatampe kya butemwe bo etutemwa Yehoba. Kabiji ke kishiino kya butemwe bwa kwa Yesu, mambo wifuukwijile kupana bumi bwanji na mambo a atweba. (Yoano 15:13) Onkao mambo, bupe bwa bukuzhi bwafwainwa kwitushiina’mba Yehoba ne Mwananji betutemwa bingi atweba bonse pa muntu pa muntu.—Ngalatiya 2:20.

19, 20. Mu ñanyi mashinda mo mwakonsha kumweshesha’mba musanchila bupe bwa Lesa bwa bukuzhi?

¹⁹ Pano mwakonsha kumwesha byepi amba musanchila bupe bwa Lesa bwa bukuzhi? Kya kutendekelapo, yukai byavula pa mambo a uno Mpanyi Mukatampe, Yehoba. (Yoano 17:3) Kufunda Baibolo kupichila mu kwingijisha uno buku kukemukwasha kuyuka byavula pe Yehoba. Kuyuka byavula pe Yehoba kukemulengela kumutemwisha. Kikafumamo, buno butemwe bukemulengela kuba kyaswa muchima wanji.—1 Yoano 5:3.

²⁰ Mweshai kuba’mba muji na lwitabilo mu kitapisho kya bukuzhi bwa Yesu. Yesu aye mwine waambile’mba: “Aye wamwitabila Mwana ye uji na bumi bwa myaka.” (Yoano 3:36) Twakonsha kumwesha byepi amba twaitabila mwi Yesu? Lwitabilo lwa uno mutundu kechi lumweshiwatu mu byambo byonka ne. Yakoba 2:26 waamba’mba: ‘Lwitabilo pa kubula mingilo, lwafwa.’ Ee, lwitabilo lwa kine lumwekela mu “mingilo,” ko kuba’mba mu byubilo byetu. Jishinda jimo ja kumwesheshamo amba twaitabila mwi Yesu ke kupichila mu kwingila papelela bulume bwetu kumulonda mu byo twamba ne mu byo tuba.—Yoano 13:15.

21, 22. (a) Mambo ka o twafwainwa kutainwangako ku kivuluko kya Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga kyubiwa pa mwaka pa mwaka? (b) Ki ka kikalumbululwa mu Bitango 6 ne 7?

²¹ Tanwaingako ku kivuluko kya Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga kyubiwa pa mwaka pa mwaka. Bufuku bwa juba ja Nisanyi 14, mu 33 C.E., Yesu watendekeshe kivuluko kiikajila kitelwa mu Baibolo amba: ‘Kijiilo kya Nkambo kya mabanga.’ (1 Kolinda 11:20; Mateo 26:26-28) Kino kivuluko kitelwa ne kuba’mba Kivuluko kya lufu lwa kwa Kilishitu. Yesu wikitendekeshe kukeba kuba’mba akwashe batumwa banji ne bonse baikele bena Kilishitu bakine panyuma yabo kuvulukanga’mba kupichila mu lufu lwanji saka aji muntu walumbuluka, wapaine mweo wanji, nangwa’mba bumi bwanji kwikala bukuzhi. Pa mambo a kino kivuluko, Yesu wakambizhe’mba: “Kasa muba bibye mu kundanguluka amiwa.” (Luka 22:19) Kuvuluka Kivuluko kwituvululako butemwe bukatampe bo etumwesha Yehoba ne Yesu pa mambo a bukuzhi. Twakonsha kumwesha lusanchilo lwetu lwa kusanchila bukuzhi kupichila mu kutanwako ku kivuluko kyubiwa pa mwaka pa mwaka kya Kuvuluka lufu lwa kwa Yesu.a

²² Buno bukuzhi Yehoba bo etupa kine ke bupe bwakilamo kunema. (2 Kolinda 9:14, 15) Buno bupe bwakilamo kunema bwakonsha kufweta ne boba bafwa. Bitango 6 ne 7 bikalumbulula jishinda mo bwakonsha kwibafwetela.