BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • mwbr18 February pp. 1-8
  • Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo
  • Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo (2018)
  • Tumitwe tucheche
  • FEBRUARY 5-11
  • FEBRUARY 26–MARCH 4
Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo (2018)
mwbr18 February pp. 1-8

Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo

FEBRUARY 5-11

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | MATEO 12-13

“Kishimpi kya Wichi ne Nseku”

(Mateo 13:24-26) Wibelele kishimpi kikwabo amba: “Bufumu bwa mwiulu buji nobe muntu wakushile nkunwa yawama mu bujimi bwanji. 25 Bantu byo balaajile, mulwanyi wanji waishile ne kukusamo nseku mu wichi ne kufuma wafumineko. 26 Nenge ya luntembela byo yakomene ne kusema, nseku nayo yamenene.

w13 7/15 9-10 mafu. 2-3

“Yukai’mba Nji Nenu Moba Onse”

2 Bintu byamwekele mu bujimi bwa uno njimi bimwesha Yesu byo akasalulula mu bantu jibumba ja wichi, ko kuba’mba bena Kilishitu bashingwa bakalamanga pamo ne aye mu Bufumu bwanji ne kimye kyo akoba bino. Kukusa nkunwa kwatendekele pa Pentekosita mu 33 C.E. Kabiji kubungizha kukapwa kimye bashingwa bakatanwa bomi ku mpelo ya buno bwikalo kyo batambula tutetesho ne kuya mwiulu. (Mat. 24:31; Lum. 7:1-4) Byonkatu kukanjila pa mutumba byo kwakonsha kukwasha muntu kumona bulongo, ne kino kishimpi nakyo kitulengela kumvwisha bintu byamweka pa myaka nobe 2,000. Kino kishimpi kitulengela byepi kumvwisha bintu bikwabo byaamba pa Bufumu? Kyalumbulula kimye kya kukusa, kimye kya kukoma kwa wichi ne kimye kya kunowa. Uno mutwe usakwamba kikatakata pa kimye kya kunowa.

BUKALAMA BWA KWA YESU

Ku ntendekelo ya myaka kitota kya bubiji C.E., ‘bincha byamenene’ kimye bantu bebepekezha’mba bena Kilishitu kyo bavujile. (Mat. 13:26) Byo kyafikilenga mu myaka kitota kya buna, bena Kilishitu baji nobe bincha bavujile kukila bena Kilishitu bashingwa. Vulukai kuba’mba mu kino kishimpi, bakalume baipwizhe nkambo yabo amba ebape luusa lwa kwibisekulamo. (Mat. 13:28) Pano nkambo yabo wibakumbwile’mba ka?

(Mateo 13:27-29) Ponkapo bakalume ba mwina nzubo baishile ne kumwambila’mba, ‘Nkambo, nanchi kechi mwakushile nkunwa yawama mu bujimi bwenu nenyi? Pano nga nseku yaiyamo byepi?’ 28 Aye wibakumbwile’mba, ‘Mulwanyi ye wauba bino.’ Bakalume bamushikishe’mba, ‘Nanchi mukeba’mba tuye tukeisekulemo nyi?’ 29 Aye wibakumbwile’mba, ‘Ine; kuchina’mba pa kufumyamo nseku, mwakeya kuyokwela kumo na wichi.

w13 7/15 10 jifu. 4

“Yukai’mba Nji Nenu Moba Onse”

Pa mambo a wichi ne bincha, Yesu waambile’mba: “Bilekai bikomene pamo kufika kimye kya kunowa.” Uno mukambizho umwesha kuba’mba bena Kilishitu bashingwa baji nobe wichi bajinga konka kufumatu mu myaka kitota kitanshi kufika ne lelo jino. Ne Yesu waitabizhe bino byambo byo abujile baana banji ba bwanga amba: “Nji nenu moba onse kukafikatu ne ku mpelo ya buno bwikalo.” (Mat. 28:20) Onkao mambo, Yesu ukatwajijila kuzhikijila bena Kilishitu bashingwa kufikatu ne ku mpelo. Byo kiji kuba’mba bena Kilishitu baji nobe bincha bavujile kukila bena Kilishitu baji nobe wichi, kechi twayuka bajinga mu jibumba ja wichi pa kyokya kimye ne. Nangwa byonkabyo, pa myaka nobe 30 kimye kya kunowa saka kikyangye kufika, jibumba ja wichi jayukanyikilwe. Pano jayukanyikilwe byepi?

(Mateo 13:30) Bilekai bikomene pamo kufika kimye kya kunowa, kabiji pa kunowa, nkambila ba kunowa namba: Patanshi ifumyaimo nseku ne kwiikasa bikuta bikuta kuba’mba mwiisoke; apa bino mubungizhe wichi ne kumulonga mu butala bwami.’”

w13 7/15 12 mafu. 10-12

“Yukai’mba Nji Nenu Moba Onse”

Kitanshi, kubungizha bincha. Yesu waambile’mba: “Pa kunowa, nkambila bakunowa namba: Patanshi bifumyaimo bincha ne kwibikasa bikuta bikuta.” Mwaka wa 1914 byo apwile, bamalaika batendekele “kubungizha” bena Kilishitu baji nobe bincha kupichila mu kwibafumya mu bashingwa, “baana ba mu bufumu.”—Mat. 13:30, 38, 41.

11 Mwingilo wa kubungizha byo atwajijile, lupusano luji pakachi ka ano mabumba abiji lwalaajile ne musana patoka. (Lum. 18:1, 4) Byo kyafikilenga mu 1919, kyamwekeshetu patoka kuba’mba Babilona Mukatampe wapona. Ñanyi kintu kyalengejile bena Kilishitu bakine kupusanako na boba bebepekezhanga’mba bena Kilishitu? Ke mwingilo wa kusapwila. Batangijilanga jibumba ja Bafunda Baibolo batendekele kwamba pa ene mambo o kyanemena kusapwila Bufumu pa muntu pa muntu. Kya kumwenako, kabuku ko banembele mu 1919 ka kuba’mba To Whom the Work Is Entrusted, (Bo Bapa Mwingilo) katundaikile bena Kilishitu bonse bashingwa kusapwila ku nzubo ku nzubo. Kano kabuku kaambile’mba: “Uno mwingilo wabaya bingi, bino byo aji wa Nkambo, tukamwingila mu bulume bwanji. Bonse mwafwainwa kwingilako uno mwingilo.” Pano baubilepo ka? Kufumatu kyo kya kimye, Kyamba kya Usopa kya mu 1922 kyaambile’mba Bafunda Baibolo baingijile bingi na ngovu mwingilo wa kusapwila. Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, mwingilo wa kusapwila waishile kwikala kayukilo ka bano bena Kilishitu bakishinka, byonkatu byo aji ne lelo jino.

Kya bubiji, ke kubungizha wichi. Yesu wakambizhe bamalaika amba: “Muye na kubungizha wichi ne kumulonga mu butala bwami.” (Mat. 13:30) Kufumatu mu 1919, bashingwa bebabungizha ne kwibaleta mu kipwilo kya bena Kilishitu kyo batokesha. Bena Kilishitu bashingwa bakekala bomi kimye kikafika mpelo ya buno bwikalo, kwibabungizha kukobiwa inge batambula mfweto yabo mwiulu.—Da. 7:18, 22, 27.

Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema

(Mateo 12:20) Jitete jafyotoka kechi ukejichimuna ne, nangwa muzhinge ufutumuka kechi ukamuzhimya ne, poso akafikizhe bunchibamambo bwaoloka.

nwtsty kulumbulula byambo biji pa Mat 12:20

muzhinge ufutumuka: Kala pa kutokesha mu nzubo baingijishanga kakoloboyi ko babikangamo manyi. Kamuzhinge kokakokanga manyi ne kuteema. Byambo bya Kingiliki bya kuba’mba “muzhinge ufutumuka” byakonsha kulumbulula muzhinge ubena kufutumukatu bwishi na mambo a kuba’mba manyi apwamo, ne lubebe wazhima nangwa ubena kuzhima pachepache. Bungauzhi buji pa Is 42:3 bwaambijile jimo pa lusa luji ne Yesu amba; kechi ukonauna luketekelo lwa bantu bepelula ne babena kumanama ne.

(Mateo 13:25) Bantu byo balaajile, mulwanyi wanji waishile ne kukusamo nseku mu wichi ne kufuma wafumineko.

w16.10 32

Nanchi Mwayuka Nyi?

Nanchi kya kine kuba’mba mu myaka ya kala muntu wakonsheshe kukusa nseku mu bujimi bwa mukwabo nyi?

PA MATEO 13:24-26, paji byambo bya kwa Yesu bya kuba’mba: “Bufumu bwa mwiulu buji nobe muntu wakushile nkunwa yawama mu bujimi bwanji. Bantu byo balaajile, mulwanyi wanji waishile ne kukusamo nseku mu wichi ne kufuma wafumineko. Nenge ya luntembela byo yakomene ne kusema, nseku nayo yamenene.” Banembi bapusana pusana bazhinauka inge kino kishimpi kyajinga kya kine, bino mabuku a kala a mizhilo ya bena Loma amba’mba kya kine.

Dikishonale wa Baibolo umo waamba’mba: “Kukusa nseku mu bujimi bwa muntu mukwabo na mambo a kukeba kushinkanya . . . ajinga mambo akatampe mu mizhilo ya bena Loma. Kubikako uno muzhilo kumwesha’mba kino kyubilo kechi kyaubiwanga javula ne.” Shayuka wa mizhilo aye Alastair Kerr walumbulwile’mba mu 533 C.E., Mfumu wa bena Loma aye Justinian wanembele buku wanji wa Digest, mizhilo ya bena Loma ne byaambile bashayuka ba mizhilo bajingako kimye bena Loma kyo balaminenga Bayudea (nobe mu myaka 100-250 C.E). Mu uno buku (Digest, 9.2.27.14), shayuka wa mizhilo aye Ulpian waambile pa mambo aambile Kinemanga wa bena Loma wajingako mu myaka kitota kya bubiji aye Celsus. Nseku beikushile mu bujimi bwa muntu mukwabo, kabiji kyafuminemo, kajo kaonaikile. Buku wa Digest waamba pa byo bafwainwe kubila mwina bujimi nangwa muntu wasonkejile bujimi kuba’mba bamufwete ku muntu wakushilemo nseku.

Abino byubilo bya bumbanzhi byamwekanga mu Bufumu bwa bena Loma kala, bimwesha’mba bintu byalumbulwile Yesu byamwekanga.

FEBRUARY 12-18

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | MATEO 14-15

“Kwingijisha Bantu Bacheche pa Kujiisha Bavula”

(Mateo 14:16, 17) Pakuba Yesu wibambijile’mba: “Kechi bafwainwa kuya ne; bapai kajo.” 17 Abo bamwambijile’mba: “Atweba tujitu na bashinkwa batanu ne masabi abiji kwapwa.”

w13 7/15 15 jifu. 2

Kwingijisha Bantu Bacheche pa Kujiisha Bavula

Yesu byo amwene jibumba ja bantu, wibobijile lusa, onkao mambo, wabukile bakolelwe kabiji wibafunjishe bintu byavula bingi pa Bufumu bwa Lesa. Pa kufika mabanga, baana ba bwanga babujile Yesu kuba’mba ambile bantu baye mu mizhi yajinga kipi kipi na kwipotela kajo. Pakuba Yesu wibambijile’mba: “Bapai kajo baje.” Baana ba bwanga bafwainwa bakuminye bingi pa byambo byo aambile mambo kechi bajinga na kajo kantaka ne, bajingatu na bashinkwa batanu ne tumasabi tubiji.

(Mateo 14:18, 19) “Aye wibambijile’mba: “Ndetelai kuno.” 19 Kabiji wakambizhe mabumba kwikala pa nsono. Ponkapo washikwile bashinkwa batanu ne masabi abiji, byo atajile mwiulu, walombele ne kutebaula bashinkwa ne kwibapana ku baana banji ba bwanga, ne baana banji ba bwanga bebapaine ku mabumba.

w13 7/15 15 jifu. 3

Kwingijisha Bantu Bacheche pa Kujiisha Bavula

Na mambo a kwibobila lusa, Yesu waubile kya kukumya, kino kyo kya kukumya kyanembele banembi bonse bana ba Mambo Awama. (Mako 6:35-44; Luka 9:10-17; Yoa. 6:1-13) Yesu wabujile baana banji ba bwanga kwambila bantu kwikala pa nsono mu bilumbiji bya bantu 50 ne 100. Panyuma ya kulomba, watendekele kwabanya bashinkwa ne tumasabi. Mu kifulo kya kwabila bantu aye mwine, Yesu wapaine bashinkwa ku “baana banji ba bwanga kuba amba nabo bebapane ku bantu.” Mu jishinda ja kukumya, kajo kavujile bingi kya kuba bantu bonsetu bajile. Akikilangulukaipotu: Yesu waingijishe bantu bacheche, ko kuba’mba baana banji ba bwanga pa kujisha biumbi bya bantu.

(Mateo 14:20, 21) Onkao mambo, bonse bajiile ne kwikuta, kabiji batolawile bibese byashajilepo, byayujile mu bitumbe 12. 21 Aba bajiile bajinga banabalume nobe 5,000, kubikapo banabakazhi ne baana ba bacheche.

nwtsty kulumbulula byambo biji pa Mat 14:21

kubikapo banabakazhi ne baana ba bacheche: Mateo ye yenkatu waamba’mba kwajinga banabakazhi ne baana ba bacheche bo bajiishishe mu jishinda ja kukumya. Bantu bo bajiishishe mu jishinda ja kukumya bafwainwa bakijile pa 15,000.

w13 7/15 15 jifu. 1

Kwingijisha Bantu Bacheche pa Kujiisha Bavula

AKILANGULUKAI pa kino kyamwekele. (Tangai Mateo 14:14-21.) Kino kintu kyamwekele Kijiilo kya Lupitailo kya mu 32 C.E. saka kikyangye kufika. Jibumba ja banabalume 5,000, kwa kubula kubajilako banabakazhi ne baana ba bacheche, jajinga ne Yesu ne baana banji ba bwanga mungye ku bwipi na Beteseda, muzhi wajinga ku buyeke bwa kitulu kya Kalunga ka mema ka Ngalilea.

Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema

(Mateo 15:7-9) Anweba bakamfutumfutu, Isaya waawile kine pe anweba byo aambile’mba: 8 ‘Bano bantu bannemekatu na byatunwa byabo, pano bino, michima yabo iji kwalepa ne amiwa. 9 Bampopwela kyatu, mambo bafunjisha mafunjisho a bantu.’”

nwtsty kulumbulula byambo biji pa Mat 15:7

bakamfutumfutu: Kyambo kya Kingiliki kya hy·po·kri·tesʹ kyafuma ku bene Bangiliki (kulutwe bekingijishe ku bena Loma) bankaizhi bavwalanga bintu bya kufya bilungi byabo pa kubayisha mawi abo. Akino kyambo bekingijishe mu kifwanyikizho kulumbulwilamo muntu ubena kwifya byo abena kukeba nangwa kwibepekezha. Yesu waambijile bantangi ba Bayudea amba “bakamfutumfutu.”—Mat 6:5, 16.

(Mateo 15:26) Aye wamwambijile’mba: “Kechi kyawama kushikula kajo ka baana ne kupa twana twa kabwa ne.”

nwtsty kulumbulula byambo biji pa Mat 15:26

baana . . . twana twa kabwa: Bakabwa bajinga ba muzhilo mu Mizhilo ya Mosesa, onkao mambo mu binembelo bakabwa bebambapo kuba’mba banyama bo balengulwile bingi. (Levi 11:27; Ma. 7:6; Fili. 3:2; Lum. 22:15) Pakuba Mako (7:27) ne Mateo bonse babiji banembele pa byaambile Yesu pa mwatala kyambo kya kuba’mba “twana twa kabwa” nangwa’mba “bakabwa ba kulela” wikingijishe pa kwamba pa ngesakenyo. Kampe Yesu waingijishe kino kyambo kumwesha bantu babujile Bayudea byo batemenwe bilelwa. Yesu byo aesakenye bena Isalela ku “baana” ne babujile Bayudea ku “twana twa kabwa” wakebelenga kwibakwasha kuyuka bintu bya kutangizhako mu bwikalo. Mu nzubo muji baana ne bakabwa, baana bo bafwainwa kwikala batanshi kupa kajo.

FEBRUARY 19-25

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | MATEO 16-17

“Milanguluko ya Bañanyi yo Mulangulukapo?”

(Mateo 16:21, 22) Kufumatu kyokya kimye, Yesu watatwile kulumbulwila baana banji ba bwanga amba, wafwainwa kuya ku Yelusalema na kumumanyika kyabaya bingi ku bakulumpe ne ku bañanga bakatampe ne ku banembeshi kabiji bakamwipaya, kabiji pa juba ja busatu bakamusangula. 22 Ponkapo Petelo wamutwajile ku mbaji ne kumukanya amba: “Kwakamwa ne, Nkambo; kino kechi kikemumwekela ne.”

w07 3/1 13 jifu. 17

Anweba Banabalume—Yukai ne Kulonda Bumutwe bwa Kilishitu

Pa kimye kikwabo, Yesu wabuujile batumwa banji amba wafwainwe kuya ku Yelusalema, na kumanama ku ‘bakulumpe ne ku bañanga bakatampe ne ku banembeshi, ne kumwipaya, kabiji mu juba ja busatu ukasangulwa.’ Ponkapo Petelo wamutwajile Yesu ku mbaji ne kutatula kumukanya’mba: “Nkambo, akyo kizhila: kechi kikemumwekela ne.” Kyamwekeletu patoka amba byambo byaambile Petelo byajingatu bya pakanwa. Wafwainwe kujimunwako. Onkao mambo, Yesu wamwambijile’mba: “Pichila munyuma yami, Satana: obewa wi kya kwituntulako amiwa: mambo kechi uta muchima ku bya Lesa ne, poso ku bya bantu.”—Mateo 16:21-23.

(Mateo 16:23) Byo aalulukile wamwambijile Petelo amba: “Pichila kunyuma yami, Satana! Obewa wi kya kwituntulako kyami, mambo ulanguluka milanguluko ya bantu kechi ya Lesa ne.”

w15 5/15 13 mafu. 16-17

Saka Mulaba ne Kukenkenta Mambo Satana Ukeba Kwimuja!

Satana wakonsha ne kongola bakalume ba Yehoba. Akimonai kyamwekejile Yesu byo abuujile baana banji ba bwanga amba basakumwipaya. Mutumwa Petelo wajingatu na mulanguluko wawama byo amutwajile ku mbaji ne kumwambila’mba: “Kwakamwa ne, Nkambo; kino kechi kikemumwekela ne.” Yesu wamwambijile Petelo amba: “Pichila kunyuma yami, Satana!” (Mat. 16:22, 23) Mambo ka Yesu o atongwejile Petelo amba “Satana”? Mambo Yesu wayukile kintu kisakumumwekela. Kimye kyafikile kyo afwainwe kufwa lufu lwa bukitapisho ne kumwesha Diabola amba wa bubela. Pa kyokya kimye mu bwikalo bwa bantu, kechi kyajinga kimye kya kwa Yesu kya kubula “kwakamwa” ne. Yesu inge waji walekele kulaba ne kukenkenta, Satana inge wamutolele kyangwa.

Mpelo ya buno bwikalo byo yafwenya pepi, ne atweba tubena kwikala mu moba akatazha. Satana ubena kukeba’mba twikileke kulaba ne kukenkenta ne kubula “kwakamwa,” pa kuba’mba tukebeshe bintu bya mu ino ntanda ne kwitulabika. Kange muswishe kino kwimumwekela ne! Pakuba anweba “labainga ne kukenkenta.” (Mat. 24:42) Kange mujimbaikwe na bubela bwa kwa Satana bwa kuba’mba mpelo ikiji kwalepa nangwa’mba kechi ikeya ne.

(Mateo 16:24) Kepo Yesu aambijile baana banji ba bwanga amba: “Umvwe muntu ukeba kundondela, ekane mwine ne kusenda kichi kyanji kya lumanamo kabiji andondelenga.

w06 4/1 21 jifu. 9

‘Yainga na Kusambisha Bantu Baluke ke Baana ba Bwanga, ne Kwibabatizha’

Twafwainwa kumwesha byepi amba tubena kuba kyaswa muchima wa Lesa byonka byaubile Yesu? Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: “Umvwe muntu wasaka kundondela, ekane mwine. Ashikule [kichi kya lumanamo, NW], andondelenga.” (Mateo 16:24) Apano watongwele bintu bisatu byo twafwainwa kuba. Kitanshi, twafwainwa ‘kwikana’ atwe bene. Mu ñambilo ikwabo, ke kuleka kuba bintu byatama, ne kutendeka kuba bintu bikeba Lesa. Kya bubiji, ‘tushikula kichi kya lumanamo.’ Mu moba a kwa Yesu kichi kya lumanamo kyajinga kayukilo kaletanga bumvu ne lumanamo. Atweba byo tuji bena Kilishitu, twayukishatu amba kimye kimo twakonsha kumanama na mambo a mambo awama. (2 Timoti 1:8) Nangwa kya kuba ino ntanda yakonsha kwitulengulula nangwa kwitwendeleka, twafwainwa kuba byonka byaubile Kilishitu ‘kubula kuta muchima ku bumvu,’ ne kutwajijila kwikala balusekelo byo twayuka’mba tubena kutokesha Lesa ku muchima. (Bahebelu 12:2) Kya busatu, ‘tumulondela’ Kilishitu.—Masalamo 73:26; 119:44; 145:2.

Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema

(Mateo 16:18) Kabiji nakwambila namba: Obewa wi Petelo, kabiji pa jonka jino jibwe po po nkashimikila kipwilo kyami, kabiji binzhilo bya Kilende kechi bikakonsha kwikishinda ne.

nwtsty kulumbulula byambo biji pa Mat 16:18

Obewa wi Petelo, kabiji pa jonka jino jibwe: Kyambo kya Kingiliki kya peʹtros kyo bengijisha javula ku banabalume na mambo a kwikala na bulume kilumbulula “jibwe.” Baingijisha kino kyambo pa kutela (Petelo), jizhina ja Kingiliki Yesu jo atumbile Shimona. (Yoa 1:42) Kyambo kya peʹtra kyo bengijisha javula pa kwamba pa byubilo bya banabakazhi kilumbulula “jibwe,” kabiji kyakonsha ne kulumbulula jibwe jazhiikama panshi, mutumba nangwa jibwe jikatampe. Kino kyambo kya Kingiliki kitanwa ne pa Mat 7:24, 25; 27:60; Luk 6:48; 8:6; Lo 9:33; 1Ko 10:4; 1Pe 2:8. Kyamweka Petelo kechi wifwanyikizhe aye mwine kwikala jibwe Yesu po afwainwe kushimika kipwilo kyanji ne, mambo wanembele pa 1Pe 2:4-8 amba Yesu ye ye batongwele kwikala “jibwe janema ja pa jikonka ja kitendekesho,” ye basajile kwi Lesa. Kabiji mutumwa Paulo waambile pe Yesu kuba’mba ye “kitendekesho” ne “jibwe ja ku mupashi.” (1Ko 3:11; 10:4) Onkao mambo, kyamweka Yesu waingijishetu byambo byapusana bilumbulula kintu kimo. Kijitu nobe waambijilenga Petelo amba: ‘Obewa, yenka ye natelele’mba Petelo, Jibwe, wamuyuka bulongo Kilishitu, amba ye “jibwe,” yenka ukekala kitendekesho kya kipwilo kya bena Kilishitu.’

kipwilo: Kyo kimye kitanshi kino kyambo kya Kingiliki kya ek·kle·siʹa po kyatanwa mu Binembelo bya Kingiliki. Kyafuma ku byambo bibiji bya Kingiliki bya ek, ne ka·leʹo, kilumbulula’mba “kwita.” Kino kyambo kitazha ku bantu bo baichilapo kintu kimo nangwa mwingilo. (Monai Mutanchi wa Byambo bya mu Baibolo.) Kwesakana na byo twaambapo, Yesu waambijile jimo pa kipwilo kya bena Kilishitu byo kikalengwa, mukekala bena Kilishitu bashingwa baji nobe ‘mabwe omi o abena kushimika kwikala nzubo ya ku mupashi.’ (1Pe 2:4, 5) Kino kyambo kya Kingiliki bekingijisha bimye byavula mu Septuagint kulumbululula kintutu kimo na kyambo kya mu Kihebelu kyo batuntulula’mba “kipwilo,” kimenako bakalume ba Lesa bonse mwaya ntanda. (Mpi 23:3; 31:30) Pa By 7:38, bena Isalela bafumine mu Ijipita mu buzha bebatelele’mba “kipwilo.” Po pamotu, bena Kilishitu bo ‘baita bajinga mu mfishi’ ne ‘kwibasala kufuma mu ba pano pa ntanda” bo balenga “kipwilo kya Lesa.”—1Pe 2:9; Yoa 15:19; 1Ko 1:2.

(Mateo 16:19) Nkakupa makii a Bufumu bwa mwiulu, kabiji kyo ukakasa pano pa ntanda ne mwiulu bekikasa kala, kabiji kyo ukakasulula pano pa ntanda ne mwiulu bekikasulula kala.”

nwtsty kulumbulula byambo biji pa Mat 16:19

makii a Bufumu bwa mwiulu: Mu moba o banembejilengamo Baibolo, bantu bo bapanga makii a kine nangwa a kifwanyikizhotu, bajinga pa bifulo bikatampe. (1Mo 9:26, 27; Is 22:20-22) Onkao mambo, kyambo kya kuba’mba “kii” kibena kwimenako kifulo ne mwingilo ye bapa muntu. Petelo waingijishe ano “makii” o bamupeele kukwashishamo Bayudea (By 2:22-41), bena Samiliya (By 8:14-17), ne bantu ba mu bisaka bikwabo (By 10:34-38) kuba’mba batambwile mupashi wazhila wa Lesa pa kuba’mba bakatwele mu Bufumu bwa mwiulu.

FEBRUARY 26–MARCH 4

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | MATEO 18-19

“Chinuzhukainga Bintu Byakonsha Kwimutuntwisha ne Byakonsha Kutuntwisha Bakwenu”

(Mateo 18:6, 7) Pakuba yense utuntwisha umo wa mu bano baana ba bacheche baitabila mwi amiwa, kyamufwainwa kumukashila mu nshingo jibwe ja kupelelako jizhokolosha mbongolo ne kumutaya pa kalunga ka mema. 7 “Malwa obe obewa ntanda mambo ulengela bantu kwituntula! Ibyo kuba’mba bya kwituntulako bikeya, bino malwa anji awa muntu mukeshila kya kwituntulako!

nwtsty kulumbulula byambo biji pa Mat 18:6, 7

jibwe ja kupelelako jizhokolosha mbongolo: Nangwa’mba “jibwe jikatampe ja kupelelako.” Mu Kingiliki, “jibwe ja kupelelako ja mbongolo.” Ajino jibwe, kyamwweka jabayile mu bwipi mamita 1.2 kufika ku mita 1.5, kabiji janemene bingi kya kuba kanatu mbongolo ye wakonsheshetu kwijizhokolosha.

bya kwituntulako: Kyambo kya Kingiliki kya kuba’mba skanʹda·lon, kyatuntululwa’mba “kya kwituntululako,” kyakonsha ne kutelwa’mba kakose; bantu bamo bamba’mba kyajinga kichi kya kitewa ko babikanga bujo. Kabiji kilumbula ne kintu kyonse kilengela muntu kwituntula nangwa kupona. Mu ñambilo ya kifwanyikizho, kilumbulula kuba kintu kyakonsha kulengela muntu kwikala na byubilo byatama, kwituntula mu byubilo nangwa kulenga mambo. Pa Mat 18:8, 9 paji kyambo kikwabo kipasha na kino kya kuba’mba skan·da·liʹzo, kituntululwa’mba “kutuntwisha,” kabiji kyakonsha ne kutuntululwa’mba “kwikala kitewa; kulengela muntu kulenga mambo.”

nwtsty bipikichala

Jibwe ja Kupelelako

Mabwe a kupelelako beengijishanga kupelelako kajo ne kukandakenyako maolivi pa kuba’mba kufume manyi. Ano mabwe amo akepele akuzhokoloshatu na kuboko, pakuba akwabo abayile bingi kanatu nyama ye wafwainwe kwiazhokolosha. Jino jibwe jabayile bingi kyamweka jipasha na jino jibwe ja kupelelako Samisonyi jo akanjikizhe bena Filishitya kuba’mba bejizhokoloshe. (Mit 16:21) Banyama bo baingijishanga kuzhokolosha jino jibwe kechi batanwangatu mu Isalela ne, bino ne monse mu Bufumu bwa bena Loma.

Jibwe ja Kupelelako ne Jibwe ja Kupelelapo

Jibwe ja kupelelapo nabiji jino jo bamwesha bakonsha kwijalumuna ku banyama ba kulela nabiji mbongolo ne kwijingijisha kupelelapo kajo ka museke nangwa maolivi. Jibwe ja peulu ja kupelelako jakonsha kulepa mamita 1.5 mu bwipi kabiji bakonsha ne kwijalula peulu ya jibwe jikatampe ja kupelelapo.

(Mateo 18:8, 9) Umvwe kuboko nangwa kulu kobe kwakutuntwisha, kuchibeko ne kwikutaya. Kyawama kutambula bumi saka walemana kukila kwikala na maboko abiji nangwa maulu abiji ne kukutaya mu mujilo wa myaka. 9 Kabiji inge jiso jobe jakutuntwisha, jilobolemo ne kwijitaya. Kyawama kutambula bumi na jiso jimo kukila kwikala na meso abiji ne kukutaya mu mujilo wa Ngehena.

nwtsty kulumbulula byambo biji pa Mat 18:9

Ngehena: Ke jizhina jafuma ku kyambo kya Kihebelu kya kuba’mba geh hin·nomʹ, kulumbulula “Kimpachiko kya Hinomu,” kyaikejile ku bulenge muzhika bwa Yelusalema wa kala. (Monai bya Kulumbulula B12, paji mapu amwesha “Yelusalema ne Mapunzha a Kipikipi.”) Mu moba ajingako Yesu, kino kimpachiko mo mo basokelanga bintu, onkao mambo, kyambo kya kifwanyikizho kya kuba’mba “Ngehena” kyayijilemo bingi mambo kyaimenejilengako konaunwa kwa myaka ne myaka.

nwtstg Mutanchi wa Byambo bya mu Baibolo

Ngehena

Ke jizhina ja Kingiliki ja Kimpachiko kya Hinomu kyajinga ku bulenge muzhika bwa Yelusalema wa kala. (Ye 7:31) Ino mpunzha beyambijilepo jimo amba mo mo bakatayanga mibiji ya bantu bafwa. (Ye 7:32; 19:6) Kafwako kishinka kimwesha kuba’mba banyama nangwa bantu bebatayile mu Ngehena kuba’mba bebasoke batuntulu nangwa kwibakabisha ne. Onkao mambo, ino mpunzha kechi yakonsha kwimenako mpunzha ibula kumweka ko bayanjisha myeo ya bantu mu mujilo myaka ne myaka ne. Bino Ngehena yaambilepo Yesu ne baana banji ba bwanga imenako kukambulwa kwa myaka ne myaka lo “lufu lwa bubiji,” ko kuba’mba konaunwa myaka ne myaka.—Lum 20:14; Mat 5:22; 10:28.

(Mateo 18:10) Mwafwainwa kumona’mba kechi mwalengulula bano bantu baji nobe baana ba bacheche ne, mambo kine nemubuula namba, bamalaika babo ba mwiulu kimye kyonse bamona kilungi kya Batata ba mwiulu.

nwtsty kulumbulula byambo biji pa Mat 18:10

bamona kilungi kya Batata: Nangwa’mba “besamba ne Batata.” Na mambo a kuba’mba besamba ne Lesa, bamalaika bo bonkatu bamona kilungu kya Lesa.—Lup 33:20.

w11 11/1 16

Bilengwa bya Mupashi byo Bitukunza

Yesu walumbulwile kuba’mba bamalaika baji na mwingilo wa kukwasha bakalume ba Lesa kukosesha bulunda na Lesa. O ene mambo Yesu pa kujimuna baana banji ba bwanga pa mambo a kutuntwisha bakwabo o aambijile’mba: “Jimukai! kechi musule nangwa kamotu ka tuno tucheche ne: mambo nemwambila namba, bamalaika bato baji mwiulu bakelwa kutala pa kilungi kya Tata wa mwiulu.” (Mateo 18:10) Bino Yesu kechi walumbulwilenga’mba mwananji wa bwanga yense uji na malaika wa kumuzhikijila ne. Yesu waambilenga’mba ba malaika ba Lesa bata bingi muchima baji mu kipwilo kya bwina Kilishitu.

Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema

(Mateo 18:21, 22) Kepo Petelo aishile na kumushikisha’mba: “Nkambo, bimye binga byo nafwainwa kulekelako mambo mukwetu wandenga mambo? Jitanu na jibiji nyi?” 22 Yesu wamukumbwile’mba: “Nakubuula namba, kechi bimye bitanu na bibiji ne, kana bimye 77.

nwtsty kulumbulula byambo biji pa Mat 18:22

bimye 77: Kwibituntulula byonka byo biji mu byambo., “bimye makumi atanu na abiji bimye bitanu na bibiji.” Bino byambo bya Kingiliki byakonsha kulumbulula’mba “70 kwiivuzha bimye 7” (bimye 77) nangwa “70 x 7” ke (bimye 490). Kabiji byambo bintutu bimo bitanwa mu Septuagint pa Nt 4:24 bebituntulula mu Kihebelu amba “bimye 77,” byakwatankana na ntuntulwilo ya kuba’mba “bimye 77.” Nangwa kya kuba bino byambo bantu bebyumvwina mwapusana pusana, bino kubwezhabwezhapo kwa nambala 7 kulumbulula “kubula pa kupelela.” Yesu byo aambijile Petelo kuba’mba wafwainwa kulekelako bantu mambo kwibivuzha bimye 7 kufika ku bimye 77, Yesu wafunjishenga baana banji ba bwanga kutwajijilatu na kulekelako mambo bakwetu. Bino kupusanako na byaambile Yesu, buku wa Talmud wa bena Babilona (Yoma 86b) waamba’mba: “Inge muntu walenga mambo kimye kitanshi, kimye kya bubiji ne kimye kya busatu bafwainwa kumulekelako mambo, bino kimye kya buna kechi bafwainwa kumulekelako mambo ne.”

(Mateo 19:7) Abo bamushikishe’mba: “Pano mambo ka Mosesa o akambizhe mwanamulume kupa mukazhanji kyete kya kumupala kumwesha’mba wamukana?”

nwtsty kulumbulula byambo biji pa Mat 19:7

kyete kya kumupala: Nangwa’mba “kyete kya kwikainapo.” Umvwe mwanamulume watendeka kulanguluka kukana mukazhanji, wafwainwe kunemba kyete kya kwikainapo ne kwipuzha bakulumpe, mambo Mizhilo yatundaikanga uno muntu kulangulukapo bulongo saka akyangye kufuukula kuba bino. Uno muzhilo bamubikileko kukwasha bantu kubula kwikana pa kubula mambo akatampe ne kuzhikijila banabakazhi. (Mpi 24:1) Nangwa byonkabyo, mu moba ajingako Yesu, bantangi ba bupopweshi batundaikanga bantu kwikana. Shayuka wa bya mpito aye Josephus wajingako mu myaka kitota kitanshi, Mufaliseo wakaine mukazhanji waambile kuba’mba kijitu bulongo kukana wa mukazhi “inge kwamweka makatazho(kabiji ano makatazho amwekela javula banabalume).”

nwtsty bipikichala

Kyete kya Kwipala

Akino kyete kya kwipala kya kala bingi, bekinembele mu mulaka wa Kialamaiki mu myaka kitota kya 71 nangwa 72 C.E. Kabiji bekitaaine ku kabeta ka ku buyeke bwa mukola wa Murabbaat, kampabila mwabujile mema mu Kisanza kya Yudea. Bataaine po banembele’mba mu mwaka butanu na bumo bwa Muyudea wasatukile aye Joseph mwana wa kwa Naqsan waikalanga mu muzhi wa Masada, wakaine Miriam mwana wa mukazhi wa kwa Jonathan.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu