CHAPTA SƐVIN
Pikin De na di Famili We Trangayes?
1, 2. (a) Us stori Jizɔs bin pul we sho aw dɛn Ju bigman dɛn we de bifo pan Gɔd biznɛs nɔ bin fetful? (b) Wetin pikin we dɔn pas 12 ia kin lan frɔm di stori we Jizɔs bin pul?
SƆM dez bifo Jizɔs day, i bin aks dɛn Ju bigman dɛn we de bifo pan Gɔd biznɛs wan kwɛstyɔn. I bin aks dɛn se: “Aw una luk dis wɔd? Wan man gɛt tu bɔy pikin, i tɛl di big pikin se, ‘Mi pikin, kam go wok fɔ mi na fam tide.’ Di pikin se, ‘A nɔ go du am,’ bɔt afta dat, i sɔri fɔ wetin i tɔk ɛn go du di wok. Afta dat, di papa go tɛl di smɔl brɔda insɛf fɔ go wok nain fam da de de, di smɔl brɔda se, ‘A go go du am, sa,’ bɔt i nɔ mas de. Uswan pan dɛn tu pikin ya du wetin in papa want?” Dɛn se, “Na di big brɔda.”—Matyu 21:28-31.
2 We Jizɔs pul dis stori i bin de tɔk bɔt aw di Ju bigman dɛn nɔ bin de du wetin Gɔd want. Dɛn tan lɛk di fɔs pikin, we prɔmis fɔ du wetin Gɔd want ɛn nɔ de du wetin dɛn prɔmis fɔ du. Bɔt bɔku mama ɛn papa dɛn no se we Jizɔs pul dis stori na bikɔs i rili ɔndastand aw famili de. Di stori sho se, i nɔ izi fɔ no wetin yɔŋ pipul dɛn kin tink ɔ fɔ no wetin dɛn go du. Yɔŋ pɔsin kin du bɔku bad tin dɛn as i de gro bɔt i kin ɛnd ɔp fɔ bi gud pɔsin we i big. Dis na tin we yu fɔ tink bɔt as wi de tɔk bɔt pikin we dɔn pas 12 ia we nɔ want fɔ tek kɔntrol.
UDAT NA PƆSIN WE NƆ DE TEK KƆNTROL?
3. Wetin mek mama ɛn papa dɛn nɔ fɔ kwik fɔ si dɛn pikin as pikin we nɔ want fɔ tek kɔntrol?
3 Wan wan tɛm, yu kin yɛri bɔt pikin dɛn we nɔ de tek dɛn mama ɛn papa dɛn kɔntrol. I pɔsibul se yu ivin no wan famili we wan pan di pikin dɛn nɔ de gri fɔ tek kɔntrol. Bɔt sɔntɛnde, i nɔ kin izi fɔ mek yu no if pikin nɔ rili want fɔ tek kɔntrol. Dɔn i nɔ kin izi fɔ ɔndastand wetin mek sɔm pikin dɛn nɔ kin want fɔ tek kɔntrol ɛn wetin mek di ɔda wan dɛn kin tek kɔntrol pan ɔl we dɛn ɔl kɔmɔt na di sem famili. If mama ɛn papa dɛn dɔn kam fɔ no se wan pan di pikin dɛn nɔ want fɔ tek kɔntrol, wetin dɛn fɔ du? Fɔ ansa da kwɛstyɔn de, i go fayn lɛ wi tɔk bɔt udat na pikin we nɔ want fɔ tek kɔntrol.
4-6. (a) Udat na pɔsin we nɔ de tek kɔntrol? (b) Wetin mama ɛn papa dɛn fɔ mɛmba if wan wan tɛm dɛn pikin de mek trangayes?
4 Pɔsin we nɔ want fɔ tek kɔntrol na di wan we nɔ de gri fɔ obe bay wilful ɔ we ɔltɛm de chalenj wetin di wan dɛn we de oba am de tɛl am fɔ du. Na dat mek di Baybul se: “Pikin dɛn gɛt wan kaynaba abit fɔ de mek traŋayes.” (Prɔvabs 22:15) So wan wan tɛm, pikin dɛn kin chalenj dɛn mama ɔ papa ɛn ɔda pipul dɛn we de oba dɛn. Dis kin bi mɔ di tɛm we di pikin dɔn pas 12 ia bikɔs di pikin de gro ɛn di we aw i de fil de chenj. We ɛnitin chenj na pɔsin in layf, dat kin mek i strɛs; ɛn bɔku tin kin chenj pan pikin we dɔn pas 12 ia. Yu bɔy pikin ɔ gyal pikin de gro frɔm smɔl pikin to big pɔsin. So dis kin mek i nɔ izi fɔ lɛ sɔm mama, papa, ɛn dɛn pikin dɛn gri pan ɔltin. Bɔku tɛm mama ɛn papa dɛn kin want fɔ chenj di we aw di pikin de tink ɛn fil wantɛm wantɛm, bɔt di pikin kin want fɔ gro kwik kwik wan.
5 Pikin we nɔ want fɔ tek kɔntrol kin tɔn in bak pan di tin we i mama ɛn papa kin tɛl am. Mɛmba se, we di pikin mek trangayes wan wan tɛm, nɔ min se i nɔ de tek kɔntrol. We i kam pan Gɔd biznɛs, nɔto wantɛm wantɛm sɔm pikin dɛn kin sho se dɛn want fɔ no mɔ, bɔt dat nɔ min se dɛn nɔ want fɔ tek kɔntrol. As mama ɔ papa, nɔ kwik fɔ si yu pikin as pikin we nɔ want fɔ tek kɔntrol.
6 Fɔ se ɔl pikin we dɔn pas 12 ia nɔ de gri tek kɔntrol ɛn dɛn de tɔn dɛn bak pan di tin dɛn we dɛn mama ɛn papa de tɛl dɛn? Nɔ, nɔto so i bi. Fɔ tru, na smɔl nɔmba pan di pikin dɛn we dɔn pas 12 ia kin chalenj dɛn mama ɛn papa ɛn nɔ gri fɔ tek kɔntrol. Bɔt stil, wetin fɔ du if pikin dɔn sho se i rili nɔ want fɔ tek kɔntrol? Wetin kin mek pikin dɛn nɔ want fɔ tek kɔntrol?
WETIN KIN MEK PƆSIN NƆ WANT FƆ TEK KƆNTROL?
7. Aw di wɔl we Setan de kɔntrol de mek pikin dɛn nɔ want fɔ tek kɔntrol?
7 Wan men rizin we mek pipul dɛn nɔ de tek kɔntrol na bikɔs na Setan de kɔntrol di wɔl. Di Baybul se na “Setan de rul di ol wɔl.” (Jɔn In Fɔs Lɛta 5:19) Di wɔl we Setan de kɔntrol gɛt sɔm abit dɛn we Kristian dɛn de tray tranga wan nɔ fɔ put an pan. (Jɔn 17:15) Bɔku pan dɛn abit ya, rili bad ɛn bɔku pipul dɛn kin put an pan dɛn abit ya pas aw i bin de bi trade. (Sɛkɛn Lɛta To Timoti 3:1-5, 13) If mama ɛn papa dɛn nɔ tich, wɔn, ɛn protɛkt dɛn pikin dɛn, i izi fɔ lɛ dɛn pikin ya “du wetin di dɛbul dɛn edman we de ɔlɔbɔt tɛl [dɛn] fɔ du.” (Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 2:2) Dis gɛt sɔntin fɔ du wit wetin dɛn padi dɛn kin want dɛn fɔ du. Di Baybul se: “If yu se na fulman kabudu yu de rɔbskin wit, yu go tɔn rederaun.” (Prɔvabs 13:20) Semweso, ɛnibɔdi we de kip kɔmpin wit pipul dɛn we de du wetin Setan want, insɛf go mɔs bigin biev lɛk dɛn. Yɔŋ wan dɛn rili nid pɔsin fɔ kɔntinyu fɔ ɛp dɛn fɔ ɔndastand se na we dɛn fala di Baybul in advays na in go mek dɛn liv dɛn layf di bɛst we.—Ayzaya 48:17, 18.
8. Wetin na sɔm tin dɛn we kin mek pikin dɛn nɔ want fɔ tek kɔntrol?
8 Di tin dɛn we de apin na famili kin bi wan ɔda rizin we mek sɔm pikin dɛn nɔ want fɔ tek kɔntrol. Fɔ ɛgzampul, if di mama ɔ papa de drink pasmak, de tek drɔgs, ɔ wan pan dɛn de trit in kɔmpin bad, dat kin afɛkt di we aw di pikin de biev. Ivin insay famili dɛn we gɛt wanwɔd, di pikin nɔ kin tek kɔntrol if i tink se in mama ɛn papa dɛn nɔ bisin bɔt am. Nɔto dɛn tin ya nɔmɔ kin mek pikin nɔ want fɔ tek kɔntrol. Sɔm pikin dɛn kin tɔn dɛn bak pan wetin dɛn mama ɛn papa kin tɛl dɛn pan ɔl we dɛn mama ɛn papa dɔn tray fɔ du wetin di Baybul se ɛn tray tranga wan fɔ protɛkt dɛn frɔm di bad we aw pipul dɛn de biev na di wɔl. Wetin du? Bikɔs mɔtalman nɔ pafɛkt, dat kin bi ɔda prɔblɛm we de ambɔg wi. Di apɔsul Pɔl bin tɔk se: “Na wan man [Adam] mek sin kam na [di] wɔl ɛn sin mek day kam pan mɔtalman. So, bikɔs ɔlman dɔn sin, day de mit ɔlman.” (Lɛta Fɔ Rom 5:12) Adam bin bisin bɔt insɛf ɛn in nɔ bin want fɔ tek kɔntrol so na bad tin i lɛf gi in pikin dɛn. Sɔm pikin dɛn nɔ kin jɔs want fɔ tek kɔntrol jɔs lɛk aw Adam nɔ bin want fɔ tek kɔntrol.
DI RAYT WE FƆ TREN PIKIN
9. Wetin mama ɛn papa dɛn go du pasmak we go mek di pikin nɔ gri fɔ tek kɔntrol?
9 Wan ɔda tin we dɔn mek pikin dɛn we dɔn pas 12 ia nɔ kin gri fɔ tek kɔntrol, na di kayn we aw dɛn mama ɛn papa dɔn mɛn dɛn. (Lɛta Fɔ Kɔlɔse 3:21) Sɔm mama ɛn papa dɛn we lɛk fɔ du di rayt tin kin strikt pasmak we dɛn de tren dɛn pikin dɛn. Sɔm ɔda wan dɛn kin alaw dɛn pikin dɛn fɔ du ɛnitin we dɛn want fɔ du ɛn dɛn nɔ kin ɛp fɔ protɛkt dɛn pikin. I nɔ kin izi ɔltɛm fɔ tren pikin di rayt we. Ɛn pikin dɛn difrɛn so yu go nid difrɛn we fɔ tren dɛn. Wan pikin kin nid mɔ atɛnshɔn. Di Baybul gi tu ɛgzampul dɛn we go sho di prɔblɛm dɛn we kin kam we pɔsin strikt pasmak pan in pikin ɔ pɔsin we de alaw in pikin dɛn fɔ du ɛnitin we dɛn want.
10. Wetin mek Ilay nɔto bin gud papa pan ɔl we in na bin ay prist we bin fetful?
10 Wan papa bin de na Izrɛl we nem Ilay, na bin ay prist fɔ 40 ia, so i bin rili no Gɔd in Lɔ. I go mɔs bi se Ilay bin dɔn de du in prist wok fetful wan ɛn sɔntɛm i bin de ivin tich in pikin dɛn we nem Ɔfni ɛn Finias bɔt Gɔd in Lɔ gud gud wan. Bɔt Ilay bin de alaw in pikin dɛn fɔ du ɛnitin we dɛn want fɔ du. Ɔfni ɛn Finias dɛnsɛf na bin prist dɛn we bin de wok na di tɛmpul bɔt dɛn “na bin bad baba dɛn” ɛn dɛn bin bisin nɔmɔ fɔ satisfay dɛnsɛf we i kam pan it ɛn mami ɛn dadi biznɛs. Pan ɔl we dɛn bin de du bad bad tin dɛn na di tɛmpul, Ilay nɔ bin stɔp dɛn ɔ pul dɛn kɔmɔt pan di prist wok. I nɔ bin gi dɛn ɛni bɛtɛ wɔnin. We Ilay alaw in pikin dɛn fɔ du wetin dɛn want, dat sho se i ɔnɔ in pikin dɛn pas Gɔd. So di tin we bin apin na dat, in pikin dɛn nɔ bin de wɔship Jiova di rayt we ɛn Ilay in wan ol famili bin sɔfa fɔ dat.—Fɔs Samiɛl 2:12-17, 22-25, 29; 3:13, 14; 4:11-22.
11. Wetin mama ɛn papa dɛn kin lan frɔm Ilay in bad ɛgzampul?
11 Ilay in pikin dɛn bin dɔn big we dɛn tin dɛn ya apin bɔt dɛn ɛgzampul de sho di prɔblɛm dɛn we kin apin we mama ɛn papa dɛn bayobayo dɛn pikin dɛn tumɔs ɛn nɔ tren dɛn fayn. (Luk Prɔvabs 29:21.) Sɔm mama ɛn papa dɛn kin kɔnfyus wetin i min fɔ lɛk pikin ɛn fɔ alaw am fɔ du wetin i want. Dɛn nɔ kin ebul fɔ put lɔ dɛn we di pikin go ebul fɔ ol ɔ fɔ tɔk sɔntin we dɛn min. Dɛn nɔ kin pɔnish di pikin dɛn di rayt we, ivin we dɛn pwɛl Gɔd in lɔ. Bikɔs dɛn kin alaw dɛn pikin dɛn fɔ du ɛnitin we dɛn want, dat kin mek di pikin dɛn nɔ lisin to wetin dɛn mama, papa, ɔ ɔda pɔsin we de oba dɛn de tɛl dɛn. Bikɔs mama ɛn papa dɛn kin alaw dɛn pikin dɛn fɔ du wetin dɛn want fɔ du, dat kin mek dɛn ɛnd ɔp nɔ fɔ gɛt rɛspɛkt fɔ dɛn mama, papa, ɛn ɛni ɔda big pɔsin.—Luk Ɛkliziastis 8:11.
12. Us mistek Rɛoboam bin mek we i bin de oba in pipul dɛn?
12 Rɛoboam in ɛgzampul sho wi ɔda tin we mama ɛn papa dɛn nɔ fɔ du we dɛn de mɛn pikin dɛn. In na bin di las kiŋ we rul na Izrɛl bifo di kiŋdɔm sheb ɛn in nɔto bin gud kiŋ. Rɛoboam bin de rul pipul dɛn we nɔ gladi bikɔs in papa Sɔlɔmɔn bin de put bɔku wok pan dɛn. Rɛoboam bin sho se i gɛt sɔri-at? Nɔ i nɔ bin du dat. We sɔm pan di pipul dɛn aks am fɔ ridyus sɔm pan dɛn wok dɛn, i nɔ bin lisin to di advays we di big pipul dɛn gi am, bifo dat i se dɛn fɔ mek di pipul dɛn sɔfa mɔ. Bikɔs i bin prawd dat bin mek di ɔda kiŋdɔm we gɛt tɛn trayb nɔ tek kɔntrol ɛn di kiŋdɔm sheb to tu.—Fɔs Kiŋ 12:1-21; Sɛkɛn Kronikul 10:19.
13. Aw mama ɛn papa dɛn go avɔyd di mistek we Rɛoboam bin mek?
13 Mama ɛn papa dɛn kin lan impɔtant lɛsin dɛn frɔm di Baybul in stori bɔt Rɛobaom. Mama ɛn papa dɛn nid fɔ pre “to PAPA GƆD [fɔ] ɛp” dɛn fɔ tink gud wan bɔt aw fɔ fala di advays dɛn we de na di Baybul we dɛn de mɛn dɛn pikin. (Sam 105:4) Ɛkliziastis 7:7 se: “We tin de mɔna pɔsin we gɛt sɛns, i kin mek i ful.” We yu tink gud wan bifo yu gi yu pikin ɛni lɔ, dat go ɛp fɔ mek di pikin kɔmɔt fayn ɛn yu go protɛkt am frɔm bad tin dɛn. Bɔt i nɔ fayn fɔ lɛ pikin dɛn gro na famili we dɛn de strikt pan dɛn pasmak bikɔs dat go mek dɛn nɔ fil gud bɔt dɛnsɛf ɛn dɛn nɔ go ebul fɔ du tin fɔ dɛnsɛf. We mama ɛn papa dɛn mek lɔ we go ɛp di pikin dɛn ɛn nɔ strikt pasmak pan dɛn, dat go mek i izi fɔ mek di pikin dɛn tek kɔntrol.
SƆM TIN DƐN WE GO ƐP FƆ LƐ PIKIN TEK KƆNTROL
Di pikin go gro fɔ biliv dɛnsɛf if dɛn mama ɛn papa dɛn ɛp di pikin no aw dɛn go ebul fɔ bia wit prɔblɛm dɛn we pikin we dɔn pas 12 ia kin gɛt
14, 15. Aw mama ɛn papa dɛn fɔ si di we aw dɛn pikin dɛn de gro?
14 Pan ɔl we mama ɛn papa dɛn kin gladi we dɛn de si dɛn pikin de gro frɔm bebi to big pɔsin, dɛn kin wɔri smɔl we dɛn pikin dɛn kin want fɔ du ɔltin fɔ dɛnsɛf ɛn nɔ kin abop pan dɛn fɔ ɛp dɛn. Yu nɔ fɔ sɔprayz if yu pikin we dɔn pas 12 ia bigin mek trangayes ɛn nɔ de gri wit ɔltin we yu tɛl am. Mɛmba se di men tin we Kristian mama ɛn papa dɛn want, na fɔ mɛn pikin we go kɔmɔt fayn ɛn sav Jiova fɔ dɛnsɛf.—Luk Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 13:11; Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 4:13, 14.
15 Pan ɔl we i nɔ kin izi, mama ɛn papa dɛn fɔ tray nɔ fɔ de stɔp dɛn pikin dɛn ɔltɛm if di pikin tɛl dɛn se i want fɔ du sɔntin fɔ insɛf. Ɛni aw i bi, di pikin nid fɔ du tin fɔ insɛf wans na di rayt tin i want fɔ du. Rili, pikin dɛn kin lɛf dɛn smɔl wan dɛn bigin fɔ tray fɔ du sɔntin fɔ dɛnsɛf. Fɔ ɛgzampul, di Baybul tɔk se Kiŋ Josaya na bin “bɔbɔ [we] i bigin fɔ fɛn in papa Devid in Gɔd.” I bin ol lɛk 15 ia so. Di kayn we aw Josaya biev sho se in na pɔsin we ebul fɔ du tin fɔ insɛf.—Sɛkɛn Kronikul 34:1-3.
16. As pikin dɛn de du mɔ tin dɛn fɔ dɛnsɛf, wetin dɛn fɔ no?
16 If pɔsin want fridɔm, i fɔ rɛdi fɔ ɛnitin we go apin. So alaw yu pikin we de gro fɔ bia wit wetin i disayd fɔ du ilɛk wetin apin. Di Baybul se: “Na wetin una plant, una go gɛt.” Dis advays de fɔ pikin dɛn we dɔn pas 12 ia ɛn ivin big pɔsin. (Lɛta Fɔ Galeshya 6:7) Pikin dɛn nɔ go de ɔnda yu kɔntrol sote go. Wetin fɔ du if di pikin want fɔ du sɔntin we nɔ rayt atɔl? As mama ɛn papa we de kɔntrol in pikin yu fɔ se, “Nɔ.” Ɛn we yu de ɛksplen to am wetin mek yu se nɔ, natin nɔ fɔ chenj yu nɔ to yɛs. (Luk Matyu 5:37.) Bɔt yu nɔ fɔ vɛks we yu de tɛl di pikin “Nɔ”, ɛn nɔ mek i fil bad bikɔs “if yu tɔk fayn to am, i nɔ go vɛks igen.”—Prɔvabs 15:1.
17. Wetin na sɔm tin dɛn we mama ɛn papa fɔ du we go mek di pikin gladi?
17 Yɔŋ pipul dɛn nɔ kin lɛk we yu gi dɛn lɔ we yu de chenj chenj, ilɛk dɛn nɔ kin gri wit yu wantɛm wantɛm. Pikin dɛn nɔ go fil fayn if mama ɔ papa de chenj lɔ bikɔs di mama ɔ papa gladi ɔ bikɔs i vɛks. Dɔn, if mama ɛn papa ɛnkɔrej ɛn ɛp dɛn pikin dɛn fɔ lɛf fɔ shem, ɔ fɔ lɛf fɔ tink se dɛn nɔ ebul du tin fɔ dɛnsɛf, dat go ɛp di pikin fɔ bi pɔsin we rili biliv insɛf. Pikin dɛn kin gladi mɔ if dɛn no se dɛn mama ɛn papa rili biliv dɛn.—Luk Ayzaya 35:3, 4; Lyuk 16:10; 19:17.
18. Wetin na sɔm tru tin dɛn bɔt pikin dɛn we dɔn pas 12 ia?
18 Mama ɛn papa dɛn kin fil fayn fɔ no se we pis, wanwɔd, ɛn lɔv de na di famili, na dat kin mek di pikin dɛn gro fayn. (Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 4:31, 32; Jems 3:17, 18) Pan ɔl we bɔku pikin dɛn kin mɛn na famili dɛn we di mama ɔ papa de drink pasmak, ɔ wan pan dɛn lɛk fɛt-fɛt, ɔ de du ɔda bad bad tin dɛn, di pikin kin stil gro fɔ bi big pɔsin we gɛt fayn kwaliti dɛn. If yu mek di pikin fil fayn, yu mek i fil se yu rili lɛk am ɛn de gi am ɔl yu atɛnshɔn, ilɛk yu de gi am lɔ dɛn we strikt smɔl ɛn de yuz di advays dɛn na di Baybul fɔ mɛn am, i go gro fɔ bi di kayn pɔsin we yu go rili gladi fɔ.—Luk Prɔvabs 27:11.
WE PIKIN GƐT TRƆBUL
19. We mama ɛn papa de tren dɛn pikin dɛn fɔ mek dɛn kɔmɔt fayn, wetin di pikin fɔ du?
19 We mama ɔ papa mɛn dɛn pikin dɛn fayn, dat go ɛp. Prɔvabs 22:6 se: “Gi pikin gud trenin so dat wɛn i dɔn big, i nɔ go fɔgɛt di trenin.” Bɔt i pɔsibul fɔ lɛ pikin gɛt siriɔs prɔblɛm dɛn pan ɔl we in mama ɛn papa gi am gud trenin? Yɛs, i pɔsibul. Wi go ɔndastand dis parebul mɔ if wi tink bɔt aw ɔda vas dɛn tɔk mɔ bɔt aw pikin fɔ “pe atɛnshɔn” ɛn obe in mama ɛn papa. (Prɔvabs 1:8) Mama, papa, ɛn pikin dɛn ɔl fɔ put an togɛda fɔ du wetin di Baybul se if dɛn want fɔ gɛt wanwɔd na di famili. If mama, papa, ɛn pikin dɛn nɔ put an togɛda fɔ gɛt wanwɔd na di famili, dɛn go gɛt bɔku prɔblɛm dɛn.
20. We pikin dɛn du bad tin bikɔs dɛn nɔ tink fayn, wetin na di bɛst tin we mama ɛn papa dɛn go du?
20 Wetin mama ɛn papa go du if dɛn pikin du bad ɛn gɛt trɔbul? Na da tɛm de mɔ di pikin nid ɛp. If mama ɛn papa dɛn mɛmba se dɛn de mɛn pikin we nɔ gɛt bɛtɛ ɛkspiriɛns, dat go ɛp fɔ mek dɛn nɔ vɛks pasmak. Pɔl bin advays machɔ wan dɛn na di kɔngrigeshɔn fɔ se: “Mi Kristiɛn pipul dɛn, if una no se sɔmbɔdi de du ɛni bad tin, una we de du wetin Gɔd in spirit tɛl una, fɔ go ɛp di pɔsin mek i go du di rayt tin. Bɔt una nɔ fɔ tɔk traŋa wan pan am.” (Lɛta Fɔ Galeshya 6:1) Mama ɛn papa dɛn go fala dis sem kayn advays we dɛn pikin dɛn du sɔntin bikɔs dɛn nɔ tink fayn bifo dɛn du am. So we mama ɛn papa de ɛksplen to dɛn pikin dɛn wetin mek di tin we dɛn du bad, ɛn aw dɛn fɔ avɔyd dɛn bad tin dɛn de, dɛn fɔ mek di pikin no klia wan se nɔto in bad, bɔt na di tin we i du na in bad.—Luk Jud In Lɛta 22, 23.
21. Fɔ sho se mama ɛn papa dɛn de fala di kɔngrigeshɔn in ɛgzampul, wetin mama ɛn papa dɛn fɔ du if dɛn pikin dɛn du bad bad tin?
21 Wetin fɔ du if di bad tin we di pikin du rili siriɔs? Di pikin go nid fɔ mek yu tek tɛm fɔ ɛp am ɛn fɔ mek yu gi am spɛshal atɛnshɔn. We pɔsin na di kɔngrigeshɔn du bad bad tin, dɛn kin ɛnkɔrej am fɔ ripɛnt ɛn go tɔk to di ɛlda dɛn fɔ mek dɛn ɛp am. (Jems 5:14-16) Wans i ripɛnt, di ɛlda dɛn go ɛp am fɔ kɔntinyu fɔ sav Jiova fayn fayn wan. Na mama ɛn papa dɛn gɛt di wok fɔ ɛp dɛn pikin dɛn na di famili pan ɔl we dɛn go nid fɔ tɔk to di ɛlda dɛn bɔt wetin apin. Dɛn fɔ mek shɔ se dɛn nɔ ayd ɛni bad bad tin we wan pan dɛn pikin dɛn du. Dɛn fɔ tɛl di ɛlda dɛn.
22. We mama ɛn papa dɛn de falamakata Jiova, wetin dɛn fɔ du if dɛn pikin du bad bad tin?
22 I nɔ kin izi fɔ mama ɛn papa dɛn we dɛn pikin kin gɛt siriɔs prɔblɛm. Bikɔs dis kayn tin kin rili mɔna mama ɛn papa dɛn, dat kin mek dɛn vɛks bad bad wan pan di pikin; bɔt if dɛn du dat i go jɔs mek di pikin fil bad. Mɛmba se di we aw di pikin go kɔmɔt tumara bambay gɛt sɔntin fɔ du wit di we aw una trit am we i gɛt prɔblɛm. Mɛmba bak se, Jiova bin rɛdi fɔ fɔgiv in pipul dɛn we bin lɛf fɔ du wetin rayt if dɛn ripɛnt. Jiova bin tɛl in pipul dɛn se: “‘[Una] kam naw naw lɛ wi ɛŋed togɛda, i lɛk una sin dɛn rɛd lɛk blɔd, dɛn go wayt lɛk shatin; i lɛk dɛn rɛd lɛk krimsin, dɛn go tan lɛk kɔtinwul.’” (Ayzaya 1:18) Dis na fayn ɛgzampul we mama ɛn papa dɛn fɔ falamakata!
23. Wetin mama ɛn papa dɛn fɔ du if wan pan dɛn pikin dɛn du bad bad tin? Wetin dɛn fɔ avɔyd?
23 So, na fɔ tray fɔ ɛnkɔrej di pikin fɔ chenj in bad abit. Aks mama ɛn papa dɛn we gɛt ɛkspiriɛns ɛn ɛlda dɛn fɔ gi yu advays. (Prɔvabs 11:14) Nɔ jɔs rɔsh fɔ se ɔ du sɔntin we go mek i nɔ izi fɔ mek di pikin kam bak to yu. Mama ɛn papa dɛn fɔ tek tɛm mek dɛn nɔ vɛks te dɛn nɔ ebul fɔ kɔntrol dɛnsɛf. (Lɛta Fɔ Kɔlɔse 3:8) Nɔ taya fɔ ɛp yu pikin. (Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 13:4, 7) Pan ɔl we yu nɔ lɛk di bad tin we di pikin du, nɔ vɛks te yu nɔ ebul fɔ fɔgiv yu pikin. Di impɔtant tin we mama ɛn papa dɛn fɔ du na fɔ sɛt fayn ɛgzampul ɛn kɔntinyu fɔ gɛt fet pan Gɔd.
WETIN FƆ DU WE PIKIN NƆ WANT FƆ TEK KƆNTROL ATƆL
24. Us bad tin kin apin insay sɔm Kristian famili? Wetin mama ɛn papa dɛn fɔ du?
24 Sɔntɛnde, di pikin kin dɔn sho klia wan se i nɔ want fɔ tek kɔntrol ɛn i nɔ want fɔ liv in layf di we aw Jiova want. So if na so i bi na fɔ tray fɔ ɛp di ɔda pikin dɛn we de na di famili ɔ fɔ du tin we go mek di famili go bifo. Tek tɛm lɛ yu nɔ spɛn ɔl yu tɛm pan di pikin we nɔ want fɔ tek kɔntrol, te yu fɔgɛt bɔt di ɔda pikin dɛn. Bifo yu tray fɔ ayd wetin dɔn apin na di famili, i go bɛtɛ lɛ yu ɛn di famili tɔk bɔt di prɔblɛm we dɔn apin, so dat di ɔda pikin dɛn nɔ go fil bad.—Luk Prɔvabs 20:18.
25. (a) We mama ɛn papa dɛn de falamakata di kɔngrigeshɔn in ɛgzampul, wetin dɛn fɔ du if wan pan dɛn pikin dɛn nɔ rili want fɔ tek kɔntrol? (b) Wetin mama ɛn papa dɛn fɔ mɛmba if wan pan dɛn pikin dɛn nɔ tek kɔntrol?
25 Di apɔsul Jɔn bin tɔk bɔt pɔsin we nɔ want fɔ tek kɔntrol na di kɔngrigeshɔn. I bin se: “Una nɔ fɔ kip am na una os; una nɔ fɔ tɛl am adu sɛf.” (Jɔn In Sɛkɛn Lɛta 10) Mama ɛn papa dɛn kin fil se i impɔtant fɔ du di sem tin to dɛn pikin mɔ if i dɔn rich di ej fɔ de fɔ insɛf ɛn i nɔ rili want fɔ tek kɔntrol. Pan ɔl we na tin we nɔ kin izi fɔ du, dat kin ɛp fɔ protɛkt di ɔda pikin dɛn na di famili. Yu famili nid fɔ mek yu protɛkt dɛn ɛn kɔntinyu fɔ de oba dɛn. So, na fɔ kɔntinyu fɔ mek lɔ dɛn we nɔ strikt pasmak we go ɛp fɔ mek di famili go bifo. Yu ɛn di ɔda pikin dɛn go de tɔk. Sho se yu rili bisin bɔt wetin dɛn de du na skul ɛn na di kɔngrigeshɔn. Dɔn mek di ɔda pikin dɛn no se pan ɔl we yu nɔ gri wit di bad tin we di pikin we nɔ want fɔ tek kɔntrol du, yu stil nɔ et am. Kɔndɛm di bad tin we di pikin du, nɔ kɔndɛm di pikin. Fɔ ɛgzampul, we Jekɔp in tu bɔy pikin dɛn bin bring shem na dɛn famili bikɔs dɛn du bad tin, Jekɔp bin kɔndɛm di bad tin we dɛn bin du, nɔto di pikin dɛn i kɔndɛm.—Jɛnɛsis 34:1-31; 49:5-7.
26. Wetin mama ɛn papa dɛn fɔ mɛmba we go ɛp dɛn if wan pan dɛn pikin dɛn nɔ gri fɔ tek kɔntrol?
26 Sɔntɛnde, yu kin tink se na yu dɔn mek dis kayn tin apin na yu famili. Bɔt if yu bin de pre ɔltɛm fɔ ɛp, fala di advays dɛn we Jiova gi yu di we we yu ebul, nid nɔ de fɔ bigin blem yusɛf fɔ wetin apin. I go ɛp yu mɔ if yu no se no pafɛkt mama ɔ papa nɔ de, bɔt yu tray fɔ du ɔl wetin yu ebul fɔ bi gud mama ɔ papa. (Luk Di Apɔsul Dɛn Wok [Akt] 20:26.) Fɔ gɛt pikin na famili we nɔ rili want fɔ tek kɔntrol kin mek pɔsin in at pwɛl, bɔt if dis kayn tin apin to yu, na fɔ mɛmba se Gɔd no ɔl di tin dɛn we de apin to yu ɛn i nɔ go lɛf di wan dɛn we de sav am fetful wan. (Sam 27:10) So rɛdi fɔ mek di famili ples we sef, we go ɛp di ɔda pikin dɛn fɔ go bifo pan Gɔd biznɛs.
27. We mama ɛn papa dɛn mɛmba di parebul bɔt di pikin we west in papa in prɔpati, us op we dɛn fɔ gɛt ɔltɛm fɔ dɛn pikin we nɔ gri fɔ tek kɔntrol?
27 Dɔn, yu nɔ fɔ ɛva lɔs op. Di rayt trenin dɛn we yu bin dɔn gi di pikin kin afɛkt am ɛn mek di pikin we nɔ gri fɔ tek kɔntrol, tink bɔt di fayn we we yu bin de tray fɔ ɛp am. (Ɛkliziastis 11:6) Bɔku famili dɛn we na kristian dɛn dɔn gɛt di sem ɛkspiriɛns lɛk yu, ɛn sɔm pan dɛn famili dɛn ya dɔn kam fɔ si dɛn pikin dɛn ya we nɔ gri fɔ tek kɔntrol kam bak na di famili. Wan ɛgzampul, na Jizɔs in parebul bɔt di pikin we west in papa in prɔpati. (Lyuk 15:11-32) Di sem tin kin apin to yu.