SUƐI LEBOLLE O KƆƆMɛɛ Ŋ | TUƐI WALI NUMNDO YEELA YƐ
Mɛɛ Naŋ Tuɛi Wali Kala Kalaa Yeela Yɛ
“Wana o wana dio, nduyɛ mbo kol, mbo de wali ndɔɔ tɔnɔ. Ke Mɛlɛka wo hei cho ni.” (Ikilisiate 3:13, NW) Te Mɛlɛka yeema naa pɛ miŋ de wali naa tɔnɔ, baa hei ve suɛi taasi le mbo chɔm naa mɛɛ naŋ sɔla tɔnɔ waa naa yɛ le? (Aisaiya 48:17, NW) Ŋ mel ndu balikaa le mɛɛ o dimul naa hei o Diom ndɔɔ niŋ yɛ. Yaasiaa wɔ silala cho o Baabuiyo niŋ a mɛɛ ŋ looku ma sɔla kɔl hiniaa o wali numndo niŋ yɛ.
KINDIŊ MA SƆLA YIYAŊ KƐNDƆƆ A WALLO OKƆƆ
O wa bɛɛ aa wali ŋ tuulu hullaŋ ndo, o ŋ soliŋ yoomuma numndaŋ kpeku wo, ɔɔ o cheleŋ, sina maa “wali o wali kala wana tosa pɛ, tɔnɔɔ cho leniŋ.” (Talelaŋ 14:23, NW) Tɔnɔ suu kuɛɛ? O tasoo cho ni, wali kala kalaa tosaa mala naa miŋ soli bahawɛila naalaŋ. Tonya, Mɛlɛka mɛi lediom maa o cho bahawɛila wanaa cho ndu piɛiyo o sandei choo wa soli. (Maatiu 6:31, 32) Kɛ o yeema miŋ tosa kumbuei i nɛi. Le miŋ kindiŋ miŋ nuuviaa o diaa o sandei choo.—Tɛsaloniaŋ Diiŋ Ndɔɔ 3:10.
Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ che wali kala kalaa maa ndu soli bahawɛila naalaŋ ni. Wallo tosaa cho nɛi lebiɔɔ ni le kalaŋ naa siilɔŋndo. Mi Chɔɔsuaa nɔ wɔsilaŋ 25 wo dimi aa, “Te a nɔla pɛ numpila manda mɛɛ a sɔla batiuwaa. Te a nɔla pɛ nyɛ ŋ yeema wo sɔlaa, mɛɛ wali numndo cho nyɛ o nɔ mbo tosa wo tosaa.”
Le handɔɔ lechoo, wali kala kalaa tosaa chɔɔlu bɛɛle naaleŋ. A koŋ kpou, wallo ndu kendu pɛ, o kendu. Kɛ te ŋ lambaŋ pɛ wali naa tosaa, o yɔŋ bɛɛ mbo wa o kala kpoke, ŋ sɔla kɔl hiniaa le sinaa maa nyɛ sɔviɔɔ naŋ cho tosaa ni. O hei niŋ, mɛɛ ŋ sɔla batiuwaa le siɛlɛiye towɔɔ. (Talelaŋ 26:14, NW) O koŋ niŋ, wallo chuu naa kɔl hiniaa hɔbɛiyo. Mi Elɔŋ naŋ soo a ndu okɔɔ o buŋgɛi naŋ hiou ve niŋndo dimi aa, “Nyɔɔ hɛnaŋ ya bɔɔ te i niilu pɛ wallo kpɛŋ. Lepum mi saŋga yɔkɔɔ, nduyɛ waŋnda chi wali ya tosa wo le. Kɛ mi sina maa I tosa wallo.”
YƆŊGUŊ O WALI NUMNDO NIŊ
Baabuiyo soo nyɛkɛndɛi a “wana tosa wali ndɔɔ nyɛkɛndɛi yo” a wana lanɔ “cho a kɔl kɛndɛ le wali ndɔɔ tosaa wo.” (Talelaŋ 22:29; 31:13, NW) Tonya icho ni maa waŋndo simnuŋ wana wali kɛndɛ o lepilɛ niŋ kpe le. Nduyɛ naa pumnda koni tuɛi yeela walta naŋ chiee tosaa nyɛkɛndɛi le laŋ ni. Kɛlɛŋgaa le saboo hoo wanaa bɔɔbɔɔ tui wali ndaa yeela le ni. Lelaŋ nda kɛɛ kindi kindiŋndo le ndu tosaa nyɛkɛndɛi ni.
O kpeekpei niŋ, waŋndo nɔla mbo pɛɛku le wali o wali tueiyɔɔ yeela te o yɔŋ pɛ mbo wa ndu tosaa a kɔllo kpou. Koŋ cho ni, te o dɔu pɛ kɔllo le mbo pɛɛku ndu nyɛkɛndɛi. Mi Wuliɛm nɔ wɔsioŋ 24 wo dimi aa, “Te a dɔu pɛ kɔl numndo kpou le wallo tosaa, nduyɛ ma che fulamakɔɔli kɛndɔɔ, o ke num bɔɔ kɔl hiniaa. Te a kelu pɛ kiolɔɔ biŋgioo, ɔɔ ma ve ndu tosa tau le, a nɔla ma sɔla kɔlhiniaa waa naa le.”
KƐSI KƆLLO O TƆNƆ WALI NUMNDO CHUU ACHELEŊNDA WO
Wa yiyaŋndo tuŋ a nyɛsɔlaa ŋ cho wa sɔlaa wo le. Kɛ, nyunaŋndɔ nyunalaŋ ndaŋ, ‘Le yɛɛ ya nɔ yɛ mi tosa wallo hoo? Yɛɛ wa yɛ yɔŋnɔŋ te ndoo tosaŋ te, ɔɔ te ndoo tosaŋ nyɛkɛndɛi le? Vɛɛ wali nuu chuu yɛ acheleŋnda tɔnɔɔ?’
O bɛnda bɔɔ miŋ yiyaŋ o nyuna mɛɛlaa choo. Ŋ sɔla kɔl hiniaa o wali naa niŋ te ŋ che pɛ mɛɛ o cho acheleŋnda tɔnɔɔ chuuwo yɛ. Mi Chiisu pila bɛɛ dimi aa, “Waŋndo nyɔɔ kioo ndu hiou wana kɔl kɛndɔɔ ke a waŋndo num nyɔɔ kioo.” (Walta Wanaa Chiisuaa 20:35) Wanaa sɔla tɔnɔɔ o wali naa niŋ sakpo wa cho wanaa naŋ tosal wallo wa ni, a wanaa chua naa o wallo niŋnda. Kɛ wanaa cheleŋ cho vɛlɛ a sɔla tɔnɔɔ o wali naa kala kalaa niŋnda. Nda cho yɛ yuŋgu naa ni, a haa o bahawɛiyo niŋ.
Wanaa cho o yuŋgu naa niŋnda. Te wana cho yuŋgoo bolleŋndo tosa pɛ wallo o kala kala le bahawɛi wanaa cho o yuŋgu ndɔɔ niŋnda solioo, o chuu nda tɔnɔɔ o nɛilaŋ latiɔɔŋ choo. O tasoo, o nɔ mbo che maa a cho nyɛm kpeekpei nda hau ba o yoomoo niŋndoŋ sɔlaa. Muŋ cho ni, nyɛdiaa, nyɛ chuɛiyaŋndo, a naa lɔlaa. Mɛɛ o cho peeloo kalaŋ Mɛlɛka ke ndu le ‘yuŋgu ndɔɔ mandaa wo.’ (Timoti Tasoo 5:8) O diiŋ ndɔɔ, wana wali kala kalaa cho acheleŋnda tamasi sɔviɔɔ pɛɛkoo a wali kalaa okɔɔ. Mi Shaŋ naŋ soo a ndu okɔɔ o buŋgɛi tasei niŋnde dimi aa, “Tamasi kɛndɔɔ pila finya nuu cho ni a wali kɛndɔɔ okɔɔ. Wallo pila o tosa ni kani mbo chaŋ o yoomu ndɔɔ niŋ. Nduyɛ o sandu o ndu tosaa niŋ. Wali ndɔ bɛndoo cho kaapidɛɛleŋ ni. Tamasi ndɔɔ pɛɛku ya mɛɛ icho suɛi sɔvɛ le wali labaa tosaa yɛ, le baŋɔɔ nyɛm acheleŋnda soliŋ kpeku woŋ.”
Wanaa cho o bahawɛiyo niŋnda. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl sila Kilisiɔŋnda le ma “kelu lalle . . .” le “wanaa cho a bala havɛilaŋ nda malaa.” (Ɛfisiaŋnda 4:28) A tonya, te ŋ tosa pɛ wallo o kala kala le bahawɛi naa a o yuŋgoo solioo, lepum ŋ mala wanaa nɔla sɔla le wa. (Talelaŋ 3:27, NW) Lelaŋ, wali kala kalaa tosaa nɔla mbo ke naa kɔlkɛndɔɔ le acheleŋnda nyɔɔŋ kioo.
CHƆƆLU TIŊNDO BƐNDI
O sila sɔvɛ Chiisu yɔŋgu o pembeiye choo wo, mbo dimi aa, “Te sovɛinɔɔ dimi pɛ maa mɛɛ ma chua wolɔɔla ndɔlaŋ ma liila ndu a laŋ mi la kuɛ le tiŋndo o pilɛ, kɔ a laŋ le tiŋndaŋ la tiɔɔŋ.” (Maatiu 5:41) Vɛɛ ŋ nɔla yɛ ma dɔu nyɛ diomndaŋ la yiyaŋndo o wali numndo niŋ? Tuupa ma tosa o ŋ tiuba wo kinɛi, nuuviaa nɛilaŋ le ma chɔɔlu wali yeemaŋndo tosa. Kɛsiŋ kpeleŋndaŋ lachi. Kilul numpila pɛllo le wali sɔviɔɔ tosaa ɔɔ ma keleŋa ndu tosa mbo hiou mɛɛ o nɔ mbo tosaŋ yɛ. Nyɛ o nyɛ pɔmbɔ yeemaŋ pɛ o wali numndo niŋ, tol ndu kɔɔli.
Te o wa pɛ ma chɔɔlu tiŋndo bɛndi o wali numndo niŋ, a cho ndu tueiyɔɔ yeela tau. Le yɛɛ? Kanifuule, a nɔla ma tosa nyɛ o nyɛ ŋ yeema pɛ. A nɔla ma tosa tau kanifuule a yeema. Kɛ o cho naa maa wana le baŋ num te. (Filɛmɔŋ 14) O hei niŋ, miŋ loonuŋ a nyɛ cho o poonyiaa o Talelaŋ 12:24 (NW) niŋndo. Ndu cho ni, “Wana tosa hoo wallo tau wo, mbo simnuŋ wana wa waŋnda chilaŋndo o kpeku ndɔ soliaa niŋ. Kɛ wana siɛlɛiyo ndu ndu, chiɔɔ o mɛɛlu ni.” Tonya, mi naa pumnda tosa wali lechiɔɔ. Kɛ, wana tosa hoo wali bɔɔ le wo bɛɛ yiyaŋ maa o chɛleŋ bɛŋgu o cho ni. Maa lɔɔlɔɔ le chaaŋnda ko o cho wallo ni. Kɛ wana bɛndi hoo tiŋndo wo, mbo tosa wallo tau kanifuule ndupila yeema le ndu tosaa ni. Ndupila cho masaa le walta ndɔlaŋ ni.
KƐSI WALLO O FONDAŊ O BƐNDA WO
O naŋ bɔɔ le wali kala kalaa tosaa. Kɛ ŋ loonuŋ maa ŋ nɔ le tosaa tau o yoomu naa niŋ mbo hiau wallo. Tonya, Baabuiyo dɛɛniaa naa le wallo tosaa kekelee. (Talelaŋ 13:4, NW) Kɛ o dɛɛniaa naa le wali labɛɛlaa tosaa le. Ikilisiate 4:6 (NW) dimi aa, “Nyɔɔ nɔɔ o pɔmbɔ ma hini kɔl a ndu hiou bɛnda a wali fondoo tosaa lebol te, tum te. O cho ko mɛɛ waŋndo wa naa hueiye nyaanɔŋndo kɔɔli yɛ.” Yɛɛ hei sim yɛ? Wana tosa wali labɛɛlaa wo di saŋga ndɔɔ tɔnɔ le, te o yɔŋ pɛ mi wali ndɔɔ chii ndu yoomuaŋ a teleŋndo o ba. O kpeekpei niŋ, mi wali ndɔɔ simnuŋ nyɛ fondoo fuu, “mɛɛ waŋndo wa naa hueiye nyaanɔŋndo kɔɔli yɛ.”
Baabuiyo nɔla mbo mala naa le miŋ kɛsi wallo o fondaŋ o bɛnda wo. Mi che bɛɛ naa Baabuiyo dimul naa le miŋ yɔŋguŋ o wali naa niŋ, kɛ o sila naa vɛlɛ le miŋ “hɛli suɛi hiou bɛnda kpou le tosaa ve.” (Filipiaŋnda 1:10) Sɔɔŋ kuɛɛ hiou yɛ bɛnda le tosaa? Muŋ cho ni, teleŋndo chuaa a yuŋgu naa, vɛlɛ a chaŋyaŋ naŋ. Nduyɛ ŋ hiou bɛnda kpou woŋ cho sɔɔŋ iMɛlɛkayaŋ ni, mɛɛ diomndaŋ nuaa o Baabuiyo niŋ cho naa yɛ, a yiyaŋndo o laŋ choo.
Wanaa kɛsi yoomu ndaa tɛtɛlɛ wa nɔla ma tuei wali ndaa yeela tau. Mi Wuliɛm naŋ soo a ndu okɔɔ wo dimi aa, “Wanaa yaa tosa paandu wallo le nda wa opilɛ nɔ bɔɔ tamasi kɛndɔɔ a wallo okɔɔ. O tosa wallo kekelee, nduyɛ wanaa o tosal wallo wa nɔ kona kɛndɔɔ a ndu okɔɔ. Kɛ te o niilu pɛ wallo kpɛŋ mbo che maa o tosaŋ, o mal wali ndɔɔ le yuŋgu ndɔɔ hɔlla mulullo a piɛile ndɔleŋ. A sina vɛlɛ nyɛ ya saaluŋ o yoomu ndɔɔ niŋndo? O cho waŋndo opilɛ o wanaa ya sina maa a cho a kɔl kɛndɛ wa tɛɛŋ.”