BUŊGƐI PƐƐKƐI 44
CHONDII 33 Chɔm Chɛhowa Ba Num Havɛiyo
Vɛɛ Ŋ Biunuŋ yɛ Kafalaŋ?
“La chɛl mi suɛi wɔɔŋnde tiu nya ba le. Kɛ la hiou lachi a sɔɔŋ kɛndɔŋ tosaa le suɛi wɔɔŋnde tiuwo ba.”—LUOM. 12:21.
NYƐ NAŊ CHO PƐƐKU WO
Ŋ cho pɛɛku nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo, te a tosal naa pɛ kafalaŋ.
1-2. O nɛila kuɛɛ niŋ kafalaŋ la piiliaŋ yɛ naa teleŋndaŋ lapum?
MI CHIISU dimi taloo a chua vii pɔnɔɔ wo okɔɔ, o ndoo lambaŋ wana kialaa ŋyamaa nyunaa le mbo ke ndu di ndɔɔ wo. Mi buɛiyaa Chiisu wa bii bila mɛɛ chuaa o taloo hoo niŋ wa sinaŋndo yɛ kanifuule, mi ndaa tosal waŋnda kafalaŋ tau o teleŋ koŋ niŋ. (Luku 18:1-5) Hau, naa bɛɛ tiuba miŋ bii bila mɛɛ chuaa hoo wa sinaŋndo yɛ kanifuule, lepum mi waŋnda tosal naa kafalaŋ.
2 O chieeŋndo choo hau, mi wanaa bɔɔbɔɔ chɔm kaa hɛliaa, ma tosa sɔɔŋ tɛɛmbuu acheleŋnda kɔllo woŋ, nduyɛ ma tusi nda nyɛpalaa choo. Lelaŋ kɔndɔfili nɔ mbo bii naa le, te waŋnda bii naa pɛ biyɔɔ wɔɔŋndo. (Ikili. 5:8) Mi che bɛɛ ŋ ve puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔɔ kɔl le mbo bii naa biyɔɔ wɔɔŋndo le, kɛ mi keŋ yɔŋnuŋ lepum. I cho tonya maa, puaapiliaa a ndepiliaa naa simul naa maa wanaa simul tonyaa wa le. Kɛ le mɛɛ nda cho wanaa lahakiaa yɛ nda bii naa lepum biyɔɔ wɔɔŋndo ni. Ŋ nɔla miŋ pɛɛku tau te ŋ yiyaŋ pɛ a mɛɛ Chiisu bii wanaa simul ndu wa yɛ okɔɔ. Te ŋ biunuŋ pɛ wanaa simul naa ma tosal naa kafalaŋ nda, mɛɛ ŋ nɔ miŋ tosa tau le chaaŋaa naa laalaŋnda biuwɔŋndo. Vɛɛ Chɛhowa sinaŋ yɛ te wanaa cho ndu piɛi le wa, ɔɔ puaapiliaa o kundaa niŋ chiee naa biyɔɔ le? Baa mbo buulaŋ pa a nyɛ yɔŋnuŋ naa wo?
3. Baa mi Chɛhowa buulaŋ pa a kafala nda tosal naa laŋ okɔɔ? Le yɛɛ naŋ dimi yɛ lende?
3 Mi Chɛhowa buulaŋ tau a mɛɛ acheleŋnda bii naa yɛ okɔɔ. “Chɛhowa kaala sandei.” (Sam 37:28) Mi Chiisu ke naa tiindaŋndo maa, Chɛhowa ‘cho tosa mi waŋnda sɔla dila ndalaŋ’ a teleŋ bɛnda wo. (Luku 18:7, 8) O cho suŋ hunɔɔ sɔɔŋ palaŋ cho naa choo woŋ kpou faŋa, mbo chii kafala cho hau yɔŋnɔŋndo o chieeŋndo choo laŋ kpou.—Sam 72:1, 2.
4. Mala yɛɛ Chɛhowa ke yɛ naa hau?
4 Tuupa mi teleŋ sandei wa niŋ ba o ba fee wo fuuluu, Chɛhowa cho naa mala le miŋ biunuŋ te a tosal naa pɛ kafalaŋ. (2 Pit. 3:13) Te a chiee naa biyɔɔ le, mi Chɛhowa pɛɛku naa le miŋ fafaŋ nyɛ o nyɛ tosa mi sɔɔŋ chɔɔlu lewɔu a naa. Mbo soliŋ tamasi Po ndɔɔ kpeku o Baabuiyo niŋ, le naa pɛɛkoo nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo te waŋnda tosal naa pɛ kafalaŋ. Nduyɛ o ke naa silala sɔvɛla naŋ duau o wali niŋndaŋ, te a tosal naa pɛ kafalaŋ.
TE A TOSAL NUM PƐ KAFALAŊ, WA YEKEŊ A NYƐ Ŋ CHO TOSA WO
5. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ wa yekeŋ te a tosal naa pɛ kafalaŋ?
5 Lepum miŋ tambu kɔl tau te a tosal naa pɛ kafalaŋ. (Ikili. 7:7) Mi buɛiyaa laalaŋnda o sindɔɔ niŋ mɛɛ Choobu a Habakuku cho nuaa yɛ sinaŋ lende. (Choobu 6:2, 3; Haba. 1:1-3) Mi che bɛɛ o cho suɛi wɔɔŋ le sinaŋndo lende le, kɛ ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ yɔŋii naŋ tosa suɛi wɔɔŋnde.
6. Yɛɛ tamasi Abisalɔŋ ndo pɛɛku yɛ naa? (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)
6 Te waŋndo tosal naa pɛ kafalaŋ ɔɔ wana naŋ kaala wo, naapum miŋ yiyaŋ le ndu maa miŋgullo. Kɛ te ŋ tosa keŋ pɛ, mi sɔɔŋ chɔɔlu lewɔu tau. Ŋ tofaŋndɔ tamaselii po Masaa Deeve wo Abisalɔŋ. Mbo duaunuŋ tumbe tau mɛɛ Aminɔŋ bɛ nda kpuuwa Tamaa yema ndɔ. A mɛɛ sawa Muuse wo ndoo dimi yɛ, Aminɔŋ ndoo nɔ mbo sɔla piɔmndo le dɛnɛ wɔɔŋ ndoo tosa wo. (Lɛv. 20:17) Mi che bɛɛ i ve suɛi wɔɔŋ le mɛɛ Abisalɔŋ dɔɔnuŋ tumbe yɛ le, kɛ ndoo nɔ di mi ndoo dii bɛ ndɔ le.—2 Sam. 13:20-23, 28, 29.
Mɛɛ nda kpuuwa Tamaa yema ndɔ, Abisalɔŋ tiuba kɔl ndɔ tuuwo dɔwɔɔ o mandaa bɛŋgu le (Tofa pɛl 6)
7. Vɛɛ kafala waŋnda wa tosaa laŋ la piiliaŋ yɛ wana ŋchondoo le teleŋ biŋgi?
7 Lepum, te wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda sɔla saŋga le sɔɔŋ wɔɔŋ nda cho tosaa woŋ te, naapum miŋ nyunaŋ te i cho pɛ suɛi sɔvɛ le miŋ hiou lachi a nyɛ cho o kɛndɔɔ wo tosaa. Ŋ tofaŋndɔ tamaselii wana ŋchondoo, o ndoo yiyaŋ maa wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda cho yoomoo tueiyɔɔ yeela, nduyɛ ma wa wanaa sandu wa nyɛpalaa tusioo choo wo. Mbo dimi aa: “Nda cho . . . wanaa dɛnɛ wɔɔŋaa choŋnuŋ hɛnɛkɛ wa ni.” (Sam 73:12) Mɛɛ o che kafala nda wa waŋnda tosallo laŋ, mi keŋ tɛɛmbuu ndu vɛlɛ kɔllo tau, nduyɛ ndoo lo niŋ chobe mi ndoo yiyaŋ maa tɔnɔ kɛ kɛ cho o Chɛhowa piɛiyo niŋ te. Mbo dimi aa: “I wa ya paaliaŋndo, mɛɛ ya kindiŋ le ndi biyɔɔ bila.” (Sam 73:14, 16) Lelaŋ mbo dimi pɛŋ aa: “Ndoo lo niŋ chobe mi yaa faŋaŋ o nɛi sakpoo choo. Nduyɛ ndoo lo niŋ chobe mi yaa siɛɛla.” (Sam 73:2) Mi nyɛ waa nuaa yɔŋnuŋ puaapilɛnɔɔ pilɛ diolaŋ Alibɛto.
8. Vɛɛ kafala nda tosal puaapilɛnɔɔ laŋ la paaliaŋ yɛ ndu?
8 Ma nyiinduu Alibɛto choolaŋ choo maa o chiimbuu kaniŋ puaapiliaa wa toolulaŋ yɔŋgoo o kundaa niŋndoŋ. Fulamakɔɔlioo wa ni, mi dilakeŋnaŋnda ndɔlaŋ la hialuŋ ndu, nduyɛ wanaa tuei a suɛi hei okɔɔ o kundaa niŋnda ndaa nɔ lɛ lebɛɛ le ndu le. Mbo dimi aa: “Mi suɛi hei tosa mi tambu kɔl tau, nduyɛ mi duaunuŋ vɛlɛ tumbe.” Mbo chɛl mi suɛi tɛɛmbuu ndu hei kɔllo ve paaliaŋ chaŋyɛi nduɛi a Chɛhowa. Nduyɛ pɛŋ mbo kialu sɔɔŋ iMɛlɛkayaŋ tosaa le wɔsioŋ ŋuɛɛnu. Suɛi yɔŋnaŋnde hei chɔm nyɛ yɔŋnuŋ naa wo te o yɔŋ pɛ ma tosal naa kafalaŋ, miŋ tiuba le naapila dɔwɔɔ o mandaa bɛŋgu.
TOL TAMASI CHIISU WO KƆƆLI TE WAŊNDA TOSAL NUM PƐ KAFALAŊ
9. Kafala kuɛɛ nda tosallɛ Chiisu mbo biunuŋ? (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)
9 Mi Chiisu kɛsi tamasi kɛndɔɔ, o mala naa le miŋ biunuŋ ndo te waŋnda tosal naa pɛ kafalaŋ. Ŋ tofaŋndɔ mɛɛ wanaa cheleŋ a yuŋgu ndɔɔ bii ndu biyɔɔ wɔɔŋndo yɛ. Mi wanayaŋ ndɔŋ dimi a ndu okɔɔ maa seemaa o seema ni. Mi simlachiaa lepiɛiya nyiinduu ndu choolaŋ choo maa o wa wallo latulu a nyina wɔɔŋndo. Mi puaa chɔuwa maLuomaŋnda mam ndu, ma tusi ndu nyɛpalaa choo, okoŋ ma mɛɛlu ndu diyɔɔ. (Maki 3:21, 22; 14:55; 15:16-20, 35-37) A koŋ kpou, mi Chiisu biunuŋ kafala nda tosal ndu laŋ, nduyɛ o miŋgi maa kposoŋ te. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamasi Chiisu wo niŋ?
Mi Chiisu kɛsi tamasi kɛndɔɔ le biuwɔŋndo te waŋnda tosal naa pɛ kafalaŋ (Tofa pɛl 9-10)
10. Vɛɛ Chiisu ndoo biunuŋ yɛ kafala nda wa ndu tosallo laŋ? (1 Pit. 2:21-23)
10 Nuawɔ 1 Pitɛ 2:21-23.a Mi Chiisu kɛsul naa tamasi kɛndɔɔ o naŋ tual kɔɔli wo, te o yɔŋ pɛ ma tosal naa kafalaŋ. Ndoo sina teleŋ o nɔ mbo meiyo, a teleŋ o nɔ mbo soo wo. (Mat. 26:62-64) Teleŋndaŋ lapum, te waŋnda ndaa wa pɛ sɔɔŋ lachoowaŋ dimioo a ndu okɔɔ, ndoo suu nyɛ o nyɛ le. (Mat. 11:19) Te ndoo kɛɛsiaa pɛ le suɛi, ndoo dimul wanaa wa ndu nyɛpalaa tusioo choo wa diomnda wɔɔŋ, ɔɔ mi ndoo kɔŋgɔliaŋ nda le. Mi Chiisu duau ndupila o mandaa bɛŋgu kanifuule, mbo “mal Wana kialu yamaŋ o nɛi sakpoo choo wo nyɛ o nyɛ o ba.” Chiisu ndoo sina maa, Chɛhowa wa kafala nda wa ndu tosallo laŋ chɔɔ. Ndoo nɔ laalaŋndo maa Chɛhowa cho hunɔɔ nyɛpalaa a kafala nda cho waŋnda tosallo laŋ kpou faŋa a teleŋ bɛnda wo.
11. Ɔɔ nɛila lapum la naŋ nɔ miŋ dɔu naapila o mandaa bɛŋgu laŋ te ŋ wa pɛ suɛi? (Tofa vɛlɛ fotueilaŋ.)
11 Te a tosal naa pɛ kafalaŋ, ŋ nɔla miŋ tol tamasi Chiisu wo kɔɔli te ŋ dɔu pɛ naapila o mandaa bɛŋgu le sinaa nyɛ naŋ nɔ miŋ dimi wo. Sɔɔŋ nda tosal naa woŋ ŋpum ve biondɔŋnda bɛndu le. Nduyɛ, ŋ tiuba miŋ puɛɛnuŋ a muŋ okɔɔ ɔɔ miŋ kɛɛsiaa le meiyo ŋ dimi nyɛ o nyɛ le, yɔŋii sɔɔŋ chɔɔlu lewɔu. (Ikili. 3:7; Chemi. 1:19, 20) Kɛ a teleŋnda cheleŋ, ŋ nɔ miŋ soo te ŋ che pɛ ma wa waŋndo biyɔɔ wɔɔŋndo, ɔɔ miŋ nɔ le waŋnda malaa ma sina tonyaa a laalaŋnda naalaŋ okɔɔ. (Walta. 6:1, 2) Te ŋ nɔ pɛ le suɛi, ŋ nɔ miŋ kindiŋ le suɛi bɛɛŋ bɛɛŋ, nduyɛ o nɛi lebɛɛ niŋ. —1 Pit. 3:15.b
Te a tosal naa pɛ kafalaŋ, ŋ tual tamasi Chiisu wo kɔɔli le sinaa teleŋ naŋ nɔ miŋ soo wo, vɛlɛ a mɛɛ naŋ nɔ miŋ soo yɛ (Tofa pɛl 11-12)
12. Vɛɛ naŋ duau yɛ tiindaŋndo, o “Wana kialu yamaŋ o nɛi sakpoo choo wo” niŋ?
12 Ŋ nɔla vɛlɛ miŋ tol tamasi Chiisu wo kɔɔli, te ŋ dɔu pɛ tiindaŋ naa kpou, o “Wana kialu yamaŋ o nɛi sakpoo choo wo” niŋ. Te acheleŋnda tosal naa pɛ kafalaŋ ɔɔ ma chiee naa biyɔɔ le, ŋ nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa sina nyɛ o nyɛ yɔŋnuŋ. Tiindaŋ waa nuaa mala naa miŋ biunuŋ te o yɔŋ pɛ ma tosal naa kafalaŋ, kanifuule ŋ sina maa Chɛhowa cho hunɔɔ sɔɔŋ siɛɛnduu o chilaŋ niŋ. Te ŋ tiindaŋ pɛ Chɛhowa nduyɛ miŋ chum teleŋ o cho hunɔɔ bahawɛilaŋ kpou faŋa wo, keŋ cho tosa miŋ fafaŋ kɔl tuuwo nɔɔ, ɔɔ suɛi nɛiyaŋ nde kɛsiŋndo o kɔl. Te ŋ lo pɛ o kɔl tuuwo niŋ le sɔɔŋ wɔɔŋ acheleŋnda tosal naa woŋ, mi keŋ nyindu naa le suɛi wɔɔŋnde tosaa. Okoŋ, mi nyaale naa hɛluŋ naa, nduyɛ miŋ luei chaŋyɛi nɛi a Chɛhowa o kpundɔɔ niŋ.—Sam 37:8.
13. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ hiou lachi a biuwɔŋndo, te a tosal naa pɛ kafalaŋ?
13 I cho tonya maa, ŋ nɔla miŋ tol tamasi Chiisu wo kɔɔli o nɛi walaŋndo choo le. Teleŋndaŋ lapum, miŋ dimi ɔɔ miŋ tosa sɔɔŋ naŋ kial suei yoŋ. (Chemi. 3:2) Nduyɛ lepum te a tosal naa pɛ kafalaŋ, mi keŋ chuu naa nyɛ nɛiyaa a kɔl tambɛiyo o yoomoo niŋ. Te lende i cho ni, mɛɛ nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa sina nyɛ nɛiyaa ŋ cho biuwɔŋndo wo. Nduyɛ mi Chiisu bii bila mɛɛ naŋ cho sinaŋndo yɛ, kanifuule ndu bɛɛ mi waŋnda bii ndu biyɔɔ wɔɔŋndo. (Hibu. 4:15, 16) O faŋaŋ o tamasi kɛndɛ Chiisu kɛsul naa wo kɔɔli, mi Chɛhowa ke naa silala sɔvɛlaŋ o Diom ndɔɔ niŋ. La mala naa miŋ biunuŋ te a tosal naa pɛ kafalaŋ. Ŋ tofaŋndɔ bolii Baabuiye i ŋiiŋ o yau Luomaŋnda niŋ, i mala naa ve.
“LA MAL MƐLƐKA PILA O BA LE MBO DƆƆNUŊ TUMBE”
14. Yɛɛ o sim yɛ le ‘Mɛlɛka malɔɔ o ba le mbo dɔɔnuŋ tumbe’? (Luomaŋnda 12:19)
14 Nuawɔ Luomaŋnda 12:19. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl dɛɛniaa Kilisiɔŋnda, le ma “mal Mɛlɛka pila o ba le mbo dɔɔnuŋ tumbe.” Miŋ mal Chɛhowa o ba le mbo dɔɔnuŋ tumbe, te ŋ chɛl pɛ maa ndu nɔ ni mbo kɛɛsiaa mɛɛ o cho tosa mi wana o wana sɔla dila ndɔlaŋ yɛ. Nduyɛ miŋ biuŋ chumndo le teleŋ o cho keŋ tosa wo. Mi puaapilɛnɔ nda bii biyɔɔ wɔɔŋndo wo diolaŋ Chɔŋ dimi aa: “Yaa nɔ mi dɔu kɔl ni tuuwo o mandaa bɛŋgu, yɔŋii ya tosa nyɛ bɛnda le wo. Kɛ i ve bɛɛŋ bɛɛŋ le tosaa le. Mi Luomaŋnda 12:19 mala ya le mi biunuŋ, nduyɛ mi dɔu tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ.
15. Le sabu yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le miŋ chum Chɛhowa mbo huŋ siɛɛnduu sɔɔŋ?
15 Miŋ sɔla tɔnɔɔ tau te ŋ nɔ pɛ kaa biuwaŋndo nduyɛ miŋ dɔu tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ, le mbo huŋ siɛɛnduu sɔɔŋ. Te ŋ tosa lende pɛ, ŋ nɔla miŋ fafaŋ buulaŋ bɛndoo a kɔl tambɛiyo nɔɔ, mɛɛ i yɔŋnuŋ a wanaa kindiŋ le bahawɛila ndalaŋ solioo a ba nda wa yɛ. Chɛhowa cho o yɔŋaŋ le naa malaa. Nduyɛ o yeema naa miŋ biuŋ chumndo, miŋ dɔu tiindaŋndo o ndu niŋ kanifuule, o mɛi lediom le mbo huŋ siɛɛnduu sɔɔŋ o chilaŋ niŋ. Te ŋ dɔu pɛ tiindaŋndo o diomnde mɛyaale Chɛhowa leŋ niŋ, maa o cho wanaa cho acheleŋnda biyɔɔ wɔɔŋndo wa “paawa,” keŋ cho tosa miŋ pɛŋgi waa a kɔl tuuwo kanifuule ŋ sina maa o cho tosa nyɛ bɛnda wo. Tiindaŋndo hoo mala Chɔŋ naŋ soo suŋ a ndu okɔɔ wo ni. Mbo dimi aa: “Te I biuŋ pɛ chumndo nduyɛ mi dɔu tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ, o cho hunɔɔ bahawɛi nuu soli, mbo hiou mɛɛ yapila yiyaŋ le ndu solioo yɛ.”
‘LA HIOU LACHI A SƆƆŊ KƐNDƆŊ TOSAA LE SUƐI WƆƆŊNDE TIUWO BA’
16-17. Vɛɛ piɛileŋ le mala yɛ naa le miŋ “hiou lachi a sɔɔŋ kɛndɔŋ tosaa, le suɛi wɔɔŋnde tiuwo ba?” (Luomaŋnda 12:21)
16 Nuawɔ Luomaŋnda 12:21. Mi Pɔɔl dɛɛniaa vɛlɛ Kilisiɔŋnda, le ma “hiou lachi a sɔɔŋ kɛndɔŋ tosaa, le suɛi wɔɔŋnde tiuwo ba.” O suɛi Chiisu yɔŋgu o pembei choo ve, mbo dimi aa: “la hiou lachi a yaamɔɔwaa nyaa kaalaa, nduyɛ mi la piɛi le wanaa cho nya nyɛpalaa tusioo choo wa.” (Mat. 5:44) Keŋ kpeekpei o tosa ni. Naapum ŋ chua niŋ teleŋndo le yiyaŋndo a nyɛ nɛiyaa Chiisu biunuŋ ndo okɔɔ, teleŋ sovɛiyaa maLuomaŋnda baŋ ndu o yɔmndo choo wo. Ma bii Chiisu biyɔɔ wɔɔŋndo, nduyɛ ma handu ndu nyɛ nɛiyaa kala kalaa choo. I cho ikala naa o ba le miŋ bii bila nyɛkɛndɛi saŋga suu o biunuŋ ndo.
17 Mi Chiisu hiau lachi a Chɛhowa kaalaa vɛlɛ a lo lechoo wo chɔmndo o ndu lo, mi che bɛɛ mbo sɔla saŋgaa tau. Yɔŋii ndoo nyuna Finya ndɔ le mbo tusi sovɛiya kaŋ nyɛpalaa choo yɛ, mbo piɛi aa: “Kɛkɛ, mal nda haki, kanifuule a sina nyɛ nda cho tosaa wo le.” (Luku 23:34) Te ŋ piɛi pɛ le wanaa cho naa nyɛpalaa tusioo choo wa, mi keŋ mala naa miŋ soliŋ suɛi nɛiyaŋ naŋ nɔ a nda ve o kɔl, miŋ pɛŋgi kɔl tuuwo nɔɔ, nduyɛ miŋ siŋga yiyaŋ naŋ nɔ a nda okɔɔ wo.
18. Vɛɛ piɛileŋ le mala yɛ Alibɛto nda Chɔŋ le kafala nda tosal nda laŋ biuwɔŋndo?
18 Mi piɛileŋ le mala puaapiliaa naŋ soo suŋ a nda okɔɔ o buŋgɛi hei kandɔŋndo wa, ma biunuŋ kafala nda tosal nda laŋ. Mi Alibɛto dimi aa: “Mi piɛi le puaapiliaa ndaa chiee ya biyɔɔ le wa. Mi piɛi tau o Chɛhowa lo le mbo mala ya mi pɛŋgi kɔl tuuwo nɔɔ le nyɛ yɔŋnuŋ ya wo.” I cho suɛi kɔl kɛndɛ le sinaa maa, Alibɛto miiŋgu vɛlɛ Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo. Mi Chɔŋ bɛɛ dimi aa: “Teleŋnda bɔɔbɔɔ, mi piɛi le mi Chɛhowa mala puaapilɛnɔ pilaŋ ya tana wo, nduyɛ mbo mala ya le mi mal ndu haki. Mi piɛile waa nuaa mala ya le mi nɔ yiyaŋ kɛndɔɔ a ndu okɔɔ, nduyɛ mi pɛŋgi ndu yamɛi kilullo. Mi le mala ya vɛlɛ le waa o kɔl nyulu niŋ.”
19. Haaa mi chieeŋndo hoo fuuluu o mɛɛlulaŋ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa? (1 Pitɛ 3:8, 9)
19 Teleŋ naŋ cho wɔ o chieeŋ wɔɔŋndo hoo niŋndo, waŋnda cho wa hiouwɔɔ lachi a naa kafalaŋ tosallo. Kɛ mɛɛ mɛɛ nda bii naa biyɔɔ wɔɔŋndo, fɛŋ bɛɛ ŋ nɔ miŋ pɛŋgi Chɛhowa piɛiyo le mbo mala naa le. Te waŋnda chiee naa biyɔɔ le, maa ŋ tolnuŋ tamasi Chiisu wo kɔɔli, nduyɛ miŋ hiou lachi a sawala mandaala Baabuiyo dɔwɔɔ o wali niŋ. Te ŋ tosa keŋ pɛ, ŋ nɔla miŋ nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa cho naa salaa dɔwɔɔ.—Nuawɔ 1 Pitɛ 3:8, 9.
CHONDII 38 O Cho Num Kpaayaa Ke
a O 1 Pitɛ bolle 2 a 3 niŋ, mi Pitɛ suaa a mɛɛ nda wa Kilisiɔŋnda o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ biyɔɔ wɔɔŋndo yɛ okɔɔ. Apum wanaa ndaa banaa, ɔɔ piaandaa ndaa ve wanaa laalaŋ te wa, wa nda biyɔɔ wɔɔŋndo ni.—1 Pit. 2:18-20; 3:1-6, 8, 9.
b Tofa vidueiyo hoo, Mɛɛ Kaalaa Chuu Naa Kɔl Nyulu Kpeekpeiyo Yɛ, o jw.org choo.