BUŊGƐI PƐƐKƐI 34
CHONDII 3 Kpaaya Naa, Tiindaŋ Naa, a Kɔl Sikpa Naa
Nɔ Tiindaŋndo Maa Chɛhowa Mal Num Haki le Hakila Numndaŋ
“Ma mal la haki le hakila nilaŋ.”—SAM. 32:5.
NYƐ NAŊ CHO PƐƐKU WO
Ŋ cho pɛɛku le sabu naŋ nɔ miŋ nɔ tiindaŋndo maa mi Chɛhowa mal naa haki wo, nduyɛ a mɛɛ Baabuiyo ke naa tiindaŋndo maa mbo mal wanaa wookuŋ nda haki yɛ.
1-2. Te ŋ sina pɛ maa mi Chɛhowa mal naa haki le hakila naalaŋ, vɛɛ naŋ sinaŋ yɛ? (Tofa vɛlɛ o kɔɔ.)
MASAA Deeve ndoo sina nyɛ o sim le kɔllo tambei le hakila paandulaŋ ndo. (Sam 40:12; 51:3; diomnda taselaŋ) Mbo tosa hakila wɔɔŋ wɔɔŋndaŋ o yoomu ndɔɔ niŋ. A koŋ kpou mbo wookuŋ, nduyɛ mi Chɛhowa mal ndu haki. (2 Sam. 12:13) Fulamakɔɔlioo wa ni, mi Deeve naŋ kɔl tau mɛɛ o sina maa Chɛhowa mal ndu haki.—Sam 32:1.
2 Maa Deeve, naa bɛɛ tiuba miŋ wa a kɔl kɛndɛ tau, te Chɛhowa mal naa pɛ haki. I cho bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa le sinaa maa mi Chɛhowa mal naa haki te ŋ wookuŋ pɛ, miŋ chɔɔmuu hakila naalaŋ, nduyɛ miŋ kindiŋ ŋ miŋgi lɛ laŋ tosa le. (Polo. 28:13; Walta. 26:20; 1 Chɔŋ 1:9) Nuawɔ se mɛɛ i cho suɛi kɔl dɛɛniaa le sinaa maa, te Chɛhowa mal pɛ waŋndo haki, mi i wa ko maa ndoo tosa bɛɛ haki le!—Isi. 33:16.
Mi Masaa Deeve poonyiaa chondoŋ tau, ŋ soo a malɔɔ haki Chɛhowaa okɔɔ woŋ. (Tofa pɛl 1-2)
3-4. Vɛɛ ndepilɛnɔ pilɛ ndoo yiyaŋ yɛ mɛɛ o sɔla yiŋɔɔ, nduyɛ yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?
3 Kɛ teleŋndaŋ lapum, mi i wa ikala le tiindaŋndo nɔɔ maa mi Chɛhowa mal naa haki. Hei yɔŋnuŋ Chɛnifa ni, o wanaa nduaa pɛɛku a Chɛhowa okɔɔ wo. Mɛɛ o simnuŋ feleŋgɔnɔ, mbo luei balaŋ o sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ niŋ, nduyɛ mbo viŋ wanaa nduaa sɔɔŋ wɔɔŋ o wa tosaa woŋ. Mɛɛ wɔsioŋ ŋtiŋ hiou, mbo miiŋgu Chɛhowa o ibuŋ, nduyɛ o pɔm pɔmbɔ mbo suliŋ le yiŋɔɔ. Mbo dimi aa: “O paandoo niŋ, teleŋnda bɔɔbɔɔ mi yaa tosa kaa ihini nɔɔlɛiyo, kolɔɔ bɛndoo, kɔl tuu bɛndoo, nduyɛ nyɛsɔlaa nuuviaa ndoo hiou wa nyɛ sɔvɛ o yoomu nuu niŋ. Mi sina maa sanaa a sala baŋaa Chiisu wo, mi Chɛhowa mal naa haki le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ. Mi che bɛɛ mi wookuŋ nduyɛ mi nyuna Chɛhowa le malɔɔ hakioo, kɛ yaa laalaŋ kpeekpei maa o mal la haki le.”
4 Baa ma che ndi pa ikala teleŋndaŋ lapum le tiindaŋndo nɔɔ maa mi Chɛhowa mal num haki le hakila ŋ tosa o paandoo niŋndaŋ? Mɛɛ Deeve ndoo naŋ kɔl le nyɛiyii Chɛhowa chɔm ndu ve yɛ, naa bɛɛ o yeema naa miŋ wa a kɔl kɛndɛ le nyɛiyii o chɔm naa ve. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa le sabu naŋ nɔ miŋ nɔ tiindaŋndo maa mi Chɛhowa mal naa haki wo, vɛlɛ a nyɛ mala naa le keŋ tosaa wo.
LE YƐƐ NAŊ NƆ YƐ MIŊ NƆ TIINDAŊNDO MAA MI CHƐHOWA MAL NAA HAKI?
5. Yɛɛ Setana yeema yɛ naa miŋ laalaŋ? Chɔmndɔ tamaseliiyo.
5 Te ŋ nɔ pɛ tiindaŋndo maa mi Chɛhowa mal naa haki, keŋ cho naa mala miŋ fafaŋ delɔɔ o yaŋɔɔla Setana laŋ niŋ. Loonuŋ maa Setana cho tosa nyɛ o nyɛ o tiuba, le naa kuunaa Chɛhowa piɛiyo. Le kpeleŋ ndɔɔ hoo komallo, naapum mi Setana kindiŋ le naa dɔwɔɔ o kɔl maa, fɛɛŋ bɛɛ Mɛlɛka mel naa haki le hakila naalaŋ te. Ŋ yaasiaŋndɔ suɛi yɔŋnaŋii po ndoo sɔla solioo o kundaa Kɔliŋ niŋ ndo, le kaa ihini nɔɔlɛi ndoo tosa wo. (1 Kɔl. 5:1, 5, 13) Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mbo wookuŋ. Kɛ Setana ndoo yeema mi wanaa wa o kundaa niŋnda ndaa mal ndu haki, nduyɛ ma chɔm ndu maa a naŋ kɔl le mɛɛ o miiŋgu o kundaa niŋ yɛ le. O baa pilɔɔ choo, Setana ndoo yeema mi po ndoo wookuŋ hoo wo yiyaŋ maa, fɛɛŋ bɛɛ Chɛhowa mel ndu niŋ haki le, nduyɛ hei wa tosa mi ndoo ‘hiu kɔllo tambei, mbo vi ŋdial,’ okoŋ mbo pɛŋgi Chɛhowa piɛiyo. Hau bɛɛ, Setana siŋga wɔ kpeleŋ ndɔɔ vɛlɛ a nɛila o soliŋ kpeku laŋ te. Kɛ ŋ sina “nɛila ndɔla kaŋgalaalaŋ.”—2 Kɔl. 2:5-11.
6. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ pɛŋgi tɔɔyaŋndo biinɔŋndo, le hakila naŋ tosa o paandoo niŋndaŋ?
6 Te ŋ nɔ pɛ tiindaŋndo maa mi Chɛhowa mal naa haki, mi keŋ mala naa ŋ hiu kɔl tambu le. Te ŋ tosa pɛ hakioo, o kpeekpei niŋ, mi hei tɛɛmbuu naa kɔllo tau. (Sam 51:17) Keŋ cho bɔɔ suɛi kɛndɛ. Mi kɔl iyama naa nyindu naa le miŋ tosa siŋgaŋnda yeemaŋ ndaŋ. (2 Kɔl. 7:10, 11) A koŋ kpou, te o yɔŋ pɛ miŋ hiu tɔɔyaŋndo biinɔŋndo le haki naŋ tosa wo mi che bɛɛ ŋ wookuŋ, miŋ kuɛ le dialloŋ wu. Kɛ o baa pilɔɔ choo, te ŋ nɔ pɛ tiindaŋndo kpeekpei maa mi Chɛhowa mal naa haki, mi hei tosa miŋ pɛŋgi tɔɔyaŋndo biinɔŋndo. Okoŋ ŋ tiuba miŋ hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo mɛɛ o yeema naa miŋ piɛi ndu yɛ, a kɔl iyama walaŋndo, nduyɛ miŋ wa a kɔl kɛndɛ. (Kolo. 1:10, 11; 2 Tim. 1:3) Kɛ yɛɛ mala yɛ naa miŋ nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa mal naa haki?
YƐƐ MALA YƐ NAA MIŊ NƆ TIINDAŊNDO MAA MI CHƐHOWA MAL NAA HAKI?
7-8. Vɛɛ Chɛhowa tɛɛsial lɛ Muuse a ndupila okɔɔ, nduyɛ tiindaŋ yɛɛ hei ke yɛ naa? (Ɛsodɔɔ 34:6, 7)
7 Yiyaŋndɔ a nyɛ Chɛhowa dimi a ndupila okɔɔ wo. Le tamaseliiyo, yiyaŋndɔ a nyɛ Chɛhowa dimul Muuse o Pembii Sainai Ve choo wo.a (Nuawɔ Ɛsodɔɔ 34:6, 7.) Mi che bɛɛ Chɛhowa nɔ suliŋnda kɛndɛlaŋ tau, kɛ mbo dimul Muuse maa, “Mɛlɛka nɔ nyiɛɛye a kɛndɛiyo” o cho ni. Baa Mɛlɛka nɔ suliŋnda waa nuaa wo, tiuba mbo kɛɛ buɛi ndɔ cho ndu piɛiyo wo malɔɔ haki te o wookuŋ pɛ? Sako! Kaa kɔl vesɛi waa lende vel Chɛhowa kposoŋ te, nduyɛ fɛɛŋ bɛɛ o tosa keŋ te.
8 Ŋ nɔ tiindaŋndo maa te Chɛhowa dimi pɛ maa Mɛlɛka inyiɛɛyo o cho ni, tonya kpeekpei hei cho ni kanifuule, o dimi lachoo le. (Sam 31:5) Lelaŋ, ŋ nɔla miŋ tiindaŋ nyɛ o dimi wo. Te a che ndi pɛ ikala le tiindaŋndo nɔɔ maa Chɛhowa mal num haki, mɛɛ nyunaŋ aa: ‘Baa I laalaŋ pa kpeekpei maa Chɛhowa nɔ nyiɛɛye a kɛndɛi, nduyɛ maa mbo mal wanaa mal yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ ma wookuŋ nda haki? Te a laalaŋ pɛ keŋ mɛɛ nɔ tiindaŋndo maa, num bɛɛ o mal num haki.’
9. Yɛɛ Sam 32:5 pɛɛku yɛ naa a malɔɔ haki Chɛhowaa okɔɔ?
9 Yiyaŋ a nyɛ wanaa Chɛhowa ke nyina ndɔɔ ma poonyiaa Baabuiyo wa dimi a malɔɔ ndɔ hakioo okɔɔ wo. Le tamaseliiyo, yiyaŋndɔ a mɛɛ wana poonyiaa Baabuiyo Deeve tɛɛsiaa malɔɔ haki Chɛhowaa yɛ. (Nuawɔ Sam 32:5.) Mi Deeve dimi aa: “Ma mal la haki le hakila nilaŋ.” Diom maHibului nda soliŋ kpeku le malɔɔ hakioo wo sim “le nyɔɔ heeloo” ɔɔ “kɔlaŋ a ndu.” Lelaŋ mɛɛ Chɛhowa mal Deeve haki, i wa ko maa, wolɔɔla lusulɛi Deeve wa kɔlaŋ ndaŋ o faŋa ndu choo ni. Okoŋ, mi Deeve naŋ kɔl tau le mɛɛ Chɛhowa mal ndu haki yɛ. (Sam 32:2-4) Naa bɛɛ tiuba miŋ sɔla kɔl kɛndɛ waa nuaa. Te ŋ wookuŋ pɛ a kɔl naa kpou le hakila naŋ tosa laŋ, ŋ nɔ lɛ miŋ hiou lachi a kɔlaŋ a wolɔɔla lusulɛila Chɛhowa chii naa faŋa choo laŋ te.
10-11. Yɛɛ diomndaŋ ndaŋ ‘o cho o bɛɛndiaŋ teleŋ o teleŋ le naa malɔɔ haki’ pɛɛku yɛ naa a Chɛhowa okɔɔ? (Sam 86:5)
10 Nuawɔ Sam 86:5. O bolle Baabuileŋ ndeŋ niŋ, mi Deeve dimi a Chɛhowa okɔɔ maa, ‘o cho o bɛɛndiaŋ teleŋ o teleŋ le mbo mal naa haki.’ Mi yau yaasiaa ŋsɔɔ pilɛ soo a Baabuiyo okɔɔ wo tɛɛsiaa diomndaŋ ndaŋ aa: “Wana mal waŋnda haki wo o cho ni, nduyɛ wana waa lende kpeekpei o cho ni.” Le yɛɛ Chɛhowa cho yɛ wana malaa haki? Kumbuii diiŋ nduɛi le bolle Baabuileŋ ndeŋ le dimi aa: “Ma chɔm kaala lo lechoo wo o wanaa nyuna num le malaa wa lo teleŋ o teleŋ.” A mɛɛ naŋ pɛɛku o buŋgɛi naŋ hiou ve niŋ yɛ, kaala lo lechoo wo nyindu Chɛhowa ni le waa o chaŋyɛi kpɛɛluŋnde niŋ a wanaa cho ndu piɛiyo wa. Nduyɛ fɛŋ bɛɛ o mel nda le. Te wanaa cho ndu piɛiyo wa tosa pɛ hakioo nduyɛ ma wookuŋ, mi Chɛhowa hiou lachi a nda kaala lo lechoo chɔmndo nduyɛ ‘mbo mal nda haki fasɛi.’ (Aisa. 55:7) Te a che ndi pɛ ikala le tiindaŋndo nɔɔ maa mi Mɛlɛka mal num haki, yiyaŋndɔ a hei okɔɔ. Te a laalaŋ pɛ maa Chɛhowa cho o bɛɛndiaŋ le wanaa wookuŋ nda kpou tuiinɔŋndo inyiɛɛ nduyɛ mbo mal nda haki, mɛɛ a tiuba ma nɔ tiindaŋndo maa mi Chɛhowa mal num haki, te a nyuna ndu pɛ le mbo tuiinuŋ num inyiɛɛ, nduyɛ mbo mal num haki.
11 Te ŋ sina maa mi Chɛhowa bii bila maa wanaa lahakiaa naŋ cho ni, mi keŋ dɛɛniaa naa kɔllo tau. (Sam 139:1, 2) Ŋ tofaŋndɔ vɛlɛ nyɛ cheleŋ Deeve dimi o yau Sam ndo niŋndo, o ke naa tiindaŋndo maa Chɛhowa nɔ yeemɛi le naa malɔɔ haki wo.
PUƐƐNUŊ NYƐ CHƐHOWA LOONUŊ A NAA OKƆƆ WO LE
12-13. A mɛɛ Sam 103:14 dimi yɛ, yɛɛ Chɛhowa loonuŋ yɛ a naa okɔɔ, nduyɛ yɛɛ keŋ nyindu yɛ ndu le tosaa?
12 Nuawɔ Sam 103:14. Mi Deeve dimi a Chɛhowa okɔɔ maa, “o sina maa puuloo naŋ cho ni.” A diomndaŋ ndaŋ o kɔl, mi Deeve tɛɛsiaa le sabu Chɛhowa cho o bɛɛndiaŋ le mbo mal wanaa cho ndu piɛiyo ma wookuŋ nda haki wo. Teleŋ o teleŋ o sina maa wanaa lahakiaa naŋ cho ni. Le hei biyɔɔ bila nyɛkɛndɛi, ŋ yaasiaŋndɔ diomnda Deeve dimi laŋ.
13 Mi Deeve dimi maa, Chɛhowa “sina mɛɛ o toosiaa naa yɛ.” “A puuloo” Chɛhowa toosiaa Adam ni. O sina mɛɛ waŋnda chieeya toosiaŋ yɛ, a nyɛ nda yeema wo. Le tamaseliiyo, a nɔ ma de nyɛdiaa, ma lɔl, nduyɛ ma wa yoomu. Hali wanaa cho walaŋnda bɛɛ hauba a nyɔɔŋ muŋ. (Chɛn. 2:7) Kɛ le mɛɛ Adam nda Ifi tosa hakioo yɛ, mi waŋnda chieeya simnuŋ puuloo o nɛi teŋgeŋndo choo. Le mɛɛ naŋ cho chuauwaa ndaa yɛ, mi naa kpou simnuŋ wanaa lahakiaa, nduyɛ mi hei nyindu naa le sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa. Chɛhowa sina hei nyɛkɛndɛi. Kɛ mɛɛ Deeve dimi maa Chɛhowa sina maa puuloo naŋ cho ni, dimioo o wa ni maa o sina maa wanaa lahakiaa naŋ cho ni, nduyɛ lelaŋ o tuiinuŋ naa inyiɛɛ teleŋ o teleŋ ni. Naapum ŋ tiuba miŋ dimi nyɛ Deeve ndoo yiyaŋndo o nɛiyo hoo choo: Chɛhowa sina maa teleŋndaŋ lapum miŋ benduŋ. Lelaŋ o cho o bɛɛndiaŋ le mbo tuiinuŋ naa inyiɛɛ nduyɛ mbo mal naa haki, te ŋ wookuŋ pɛ a kɔllo kpou.—Sam 78:38, 39.
14. (a) Yɛɛ Deeve dimi yɛ a mɛɛ kpɛ Chɛhowa mal naa haki yɛ? (Sam 103:12) (b) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ a mɛɛ Chɛhowa mal Deeve haki yɛ? (Tofa vɛlɛ kɔfoo hoo “Vɛɛ Chɛhowa Mal lɛ Haki Vɛlɛ Mbo Puɛɛnuŋ a Hakila Naalaŋ?”)
14 Vɛɛ kpɛ Chɛhowa mal lɛ naa haki? (Nuawɔ Sam 103:12.) Mi Deeve dimi a Chɛhowa okɔɔ maa te o mal naa haki pɛ, mbo kuɛ a hakila naalaŋ landaŋ a naa, “mɛɛ ba paaleŋ le chaŋ ndo cho landaŋ a ba le del lo yɛ.” Ŋ sina maa ba paaleŋ le chaŋ ndo cho landaŋ a ba le del lo, nduyɛ fondaŋnda tiɔɔŋndaŋ fɛɛŋ bɛɛ la bɔɔŋiaŋ te. Yɛɛ hei pɛɛku yɛ naa a hakila Chɛhowa mal naa laŋ okɔɔ? Mi yau yaasiaa ŋsɔɔ pilɛ tɛɛsiaa a bolle Baabuileŋ okɔɔ aa: “Te Mɛlɛka kuɛ pɛ a hakila naalaŋ landaŋ a naa, i wa ko maa, mɛɛ chuŋ nyɔɔ lo nuaa pɛ, wana bii lɛ ndu chuŋ te yɛ.” Lelaŋ ŋ tiuba miŋ nɔ tiindaŋndo maa fɛŋ bɛɛ o yiyaŋ a laŋ okɔɔ le, kɛlɛŋgaa niŋ te mbo loonuŋ naa a laŋ okɔɔ. Lepum mi chuŋ nyɛdiaa, ɔɔ chuŋ nyɛ cheleŋ yiyalaŋ naa sɔɔŋ yɔŋnuŋ naa o paandoo niŋndoŋ okɔɔ. Kɛ te Chɛhowa mal naa haki pɛ le haki naŋ tosa wo, nyɛ o nyɛ tosa lɛ mbo yiyaŋ a ndu okɔɔ, kɛlɛŋgaa niŋ te mbo kɛɛsiaa le naa nyɛpalaa tusioo choo le ndu le.—Isi. 18:21, 22; Walta. 3:19.
15. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ fafaŋ tɔɔyaŋndo biinɔŋndo le hakila naŋ tosa o paandoo niŋndaŋ?
15 Vɛɛ diomnda Deeve dimi o Sam 103 niŋndaŋ, la mala yɛ naa miŋ nɔ tiindaŋndo maa mi Chɛhowa mal naa haki? Te ŋ cho pɛ tuŋ hiouwɔɔ lachi a tɔɔyaŋndo biinɔŋndo le hakila naŋ tosa o paandoo niŋndaŋ, mɛɛ yiyaŋndɔ a mɛɛ Chɛhowa sinaŋ yɛ. O sina maa wanaa lahakiaa naŋ cho ni, nduyɛ te ŋ wookuŋ pɛ, mbo mal naa haki. Hei kpeekpei naŋ tosa ni. Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ loonuŋ maa, Chɛhowa kɛɛsiaa maa fɛŋ bɛɛ o loonuŋ lɛ a sɔɔŋ wɔɔŋ naŋ tosa o paandoo niŋ mbo mal naa haki le muŋ ndoŋ te. Chɛhowa hendu kɔllo o biondɔŋnda naŋ tosa o paandoo niŋndaŋ choo le. Naa bɛɛ nɔ miŋ handu kɔllo o laŋ choo le. (Sam 130:3) Te ŋ nɔ pɛ tiindaŋndo maa Chɛhowa mal naa haki, keŋ cho naa mala miŋ pɛŋgi tɔɔyaŋndo biinɔŋndo le hakila naŋ tosa o paandoo niŋndaŋ, nduyɛ miŋ hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo a kɔl kɛndɛ.
16. Chɔmndɔ tamaseliiyo mɛɛ I cho suɛi kpundɛ, te ŋ hiou pɛ lachi a tɔɔyaŋndo biinɔŋndo le hakila naŋ tosa o paandoo niŋndaŋ yɛ. (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)
16 Yiyaŋndɔ a tamaseliiyo hoo okɔɔ. Tɔɔyaŋndo biinɔŋndo le hakila naŋ tosa o paandoo niŋndaŋ, wa ko mɛɛ ŋ wa nuaa kɔlaŋ a nyɛ nyaanaŋndo, kɛ ma wa hiouwɔɔ lachi a nuaa o tofaŋ wana nuaŋnuŋ kɔɔli wo niŋ yɛ. I cho suɛi wɔɔŋ le ma nua o tofaŋndo hoo niŋ teleŋndaŋ lapum te kanifuule, o mala num le ma fafaŋ kpundɛlaŋ. Kɛ le ma hiou lachi a kɔlaŋ a nyɛ nyaanaŋndo nyɛ yɔŋnuŋ num te, mɛɛ ma handu kɔllo le tofaa lachi. O nɛi pilɛ koŋ choo, o bɛnda teleŋndaŋ lapum ma yiyaŋ a biondɔŋ ŋ tosa o paandoo niŋndo okɔɔ, le num malaa a miŋgi lɛ biondɔŋ waa lende tosa le. Kɛ te ŋ hiou pɛ lachi a kɔllo handɔɔ o biondɔŋnda laŋ choo, mi keŋ tosa miŋ tambu kɔl, nduyɛ miŋ vi ŋdial o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Kɛ ŋ nɔ miŋ hiou lachi a kɔllo handɔɔ o nɛi cho naa lachi wo choo. Ŋ cho kɔlaŋ o nɛi yaa wana o yoomu fafɛɛŋndo o chieeŋ sɛnɛi Mɛlɛkaa niŋ, naa “wana o wana yiyaŋ ndɛ niŋ a sɔɔŋ paandoŋ okɔɔ le” wa.—Aisa. 65:17; Polo. 4:25.
Mɛɛ wana cho kɔlaŋ a nyɛ nyaanaŋndo wo nɔ mbo handu kɔllo o nɛiyo choo, mbo hiau tofaa o tofaŋ wana nuaŋnuŋ kɔɔli wo niŋ yɛ, lende koni naa bɛɛ nɔ ni miŋ handu kɔllo o salala cho naa lachi o chilaŋ niŋndaŋ choo, mbo hiau kɔllo handɔɔ o biondɔŋnda naŋ tosa o paandoo niŋndaŋ choo (Tofa pɛl 16)
HIOU LACHI A TIINDAŊNDO NƆƆ MAA MI CHƐHOWA MAL NUM HAKI
17. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ hiou lachi a tiindaŋndo nɔɔ maa Chɛhowa kaala naa nduyɛ maa mbo mal naa haki?
17 Ŋ nɔ miŋ nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa kaala naa, nduyɛ o cho o bɛɛndiaŋ teleŋ o teleŋ le mbo mal naa haki. (1 Chɔŋ 3:19) Le sabu yɛɛ? Kanifuule Setana cho hiouwɔɔ lachi a naa dɔwɔɔ o kɔl le miŋ laalaŋ maa, haki naŋ tosa wo cho bɔɔ le mi Chɛhowa kaala naa, nduyɛ maa fɛŋ bɛɛ o mel lɛ niŋ naa haki le. Mɛɛ mɛɛ la wa, kpeleŋ ndɔɔ cho le naa kuunaa Chɛhowa piɛiyo ni. Ŋ nɔ miŋ wa kɔl maa Setana cho hiouwɔɔ lachi a sɛmbɔɔ dɔwɔɔ le keŋ tosaa, kanifuule o sina maa teleŋ ndɔɔ lo lɛ o bɔɔ le. (Sɔɔŋ. 12:12) Kɛ ŋ nɔ miŋ chɛl kposoŋ mbo sɔla batiuwaa le.
18. Yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa le ma nɔ tiindaŋndo maa, Chɛhowa kaala num nduyɛ maa o mal num haki?
18 Le laalaŋ numndo kindioo maa Chɛhowa kaala num, dɔu nɛila yɛ yɛla naŋ pɛɛku o buŋgɛi naŋ hiou ve niŋndaŋ o wali niŋ. Le tiindaŋ numndo kindioo maa Chɛhowa mal num haki, yiyaŋndɔ mɛɛ o tɛɛsiaa a ndupila okɔɔ yɛ. Chua teleŋndo le yiyaŋndo yiŋgoloŋ a nyɛ Baabuiyo dimi a malɔɔ haki Chɛhowaa okɔɔ wo. Loonuŋ maa o sina maa wana hakioo ŋ cho ni, nduyɛ o cho num inyiɛɛ tuiinɔŋ. Kɛsiŋ vɛlɛ o kɔl maa te o mal pɛ haki, fɛɛŋ bɛɛ o yiyaŋ lɛ a ndi okɔɔ le. Okoŋ num bɛɛ cho nɔ tiindaŋ pilɔɔ maa Deeve, o nyiɛɛyii Chɛhowa tuiinuŋ naa ve niŋ, nduyɛ ma dimi aa: “Balika Chɛhowa, ma ‘mal la haki le hakila nilaŋ.’”—Sam 32:5.
CHONDII 1 Suliŋnda Chɛhowalaŋ
a Tofa buŋgɛi hei o yau Bandu Mɛŋgɛlaa niŋ Bukuloo 1, 2009. O suɛi lebolle hei bɛŋgu “Sɔɔŋguu Mɛlɛka Ikɛi—Mɛɛ Chɛhowa Tɛɛsiaa a Ndupila Okɔɔ Yɛ.” O puuluei niŋ.