BUŊGƐI PƐƐKƐI 7
CHONDII 15 Mel Po Tase Chɛhowaa Balikaa!
Vɛɛ Naŋ Sɔla yɛ Tɔnɔɔ o Malɔɔ Haki Chɛhowa Wo Niŋ?
“Num mal waŋnda haki kpeekpei ni.”—SAM 130:4.
NYƐ NAŊ CHO PƐƐKU WO
Ŋ cho pɛɛku a tamaseliila Baabuiyo soo okɔɔ laŋ lapum, la tɛɛsiaa mɛɛ Chɛhowa mal naa haki yɛ. Nduyɛ buŋgɛi hei cho naa mala le miŋ chɔɔlu balika melaa nɔ le malɔɔ haki Chɛhowa wo.
1. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi kala le sinaa nyɛ waŋndo yiyaŋndo te o dimi pɛ maa o mal num haki?
“I MAL NUM HAKI.” Ma sinaŋ nyɛkɛndɛi te waŋndo dimul num pɛ maa o mal num haki. Hei wa bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa taama taama te a dimi pɛ ɔɔ ma tosa suɛi tɛɛmbuu waŋndo kɔllo ve. Kɛ yɛɛ kpeekpei diomndaŋ ndaŋ, “I mal num haki” la sim yɛ? Baa dimioo wana ŋ tosal koŋ suɛiyo cho ni maa la cho wɔ o chaŋyɛi niŋ nya ndu? Ɔɔ dimioo koni o cho ni maa o yeema lɛ mbo soo a ndi okɔɔ kposoŋ te? Mi waŋnda chieeya nɔ yiyaŋnda yɛ yɛlaŋ te a dimi pɛ maa a mal waŋndo haki.
2. Vɛɛ nda tɛɛsiaa yɛ malɔɔ haki Chɛhowa wo o Baabuiyo niŋ? (Tofa vɛlɛ tɛɛsiaa amatou.)
2 Mɛɛ Chɛhowa mal naa haki yɛ cho teŋgeŋ a mɛɛ waŋnda chieeya malnaŋ lahaki yɛ. Wana o wana tiuba mbo mal haki mɛɛ Chɛhowa mal naa haki yɛ le. Mi wana ŋchondoo dimi a Chɛhowa okɔɔ aa: “Num mal waŋnda haki kpeekpei ni, le halikpeŋ ma nɔ siooŋii numnde.”a (Sam 130:4) A tonya, mɛɛ Chɛhowa mal naa haki yɛ cho ‘malɔɔ haki kpeekpeiyo’ ni. Nduyɛ ndu cho wana chɔm naa nyɛ malɔɔ hakioo sim kpeekpeiyo ni. O bolii Baabuiye ipum niŋ o yaula maHibuluilaŋ niŋ, mi wanaa poonyiaa Baabuiyo wa tɛɛsiaa mɛɛ Chɛhowa mal naa haki yɛ. Nduyɛ diomnda nda soliŋ kpeku le malɔɔ haki Chɛhowa wo tɛɛsiaa laŋ, kposoŋ bɛɛ a soliŋ diomnda waa lende kpeku le suɛi a mɛɛ waŋnda chieeya malnaŋ lahaki yɛ le.
3. Vɛɛ malɔɔ haki Chɛhowa wo cho yɛ teŋgeŋ a mɛɛ naa waŋnda chieeya mal haki yɛ? (Aisaya 55:6, 7)
3 Te Chɛhowa mal pɛ waŋndo haki, o wɔɔsuu haki wana koŋ fo. Okoŋ, mi wana koŋ hiou lachi a chaŋyɛi kpɛɛluŋnde nɔɔ a ndu. Ŋ nɔ bɔɔ balika melaa le mɛɛ Chɛhowa mal naa haki fasɛi teleŋ o teleŋ yɛ.—Nuawɔ Aisaya 55:6, 7.
4. Vɛɛ Chɛhowa mala yɛ naa le miŋ bii bila nyɛ malɔɔ haki kpeekpeiyo simndo?
4 Te o yɔŋ pɛ maa malɔɔ haki Chɛhowa wo cho teŋgeŋ a mɛɛ naa waŋnda chieeya mal haki yɛ, vɛɛ naa wanaa lahakiaa tiu yɛ ba miŋ bii keŋ bila? Mi Chɛhowa soliŋ tamaseliila kɛndɛlaŋ kpeku le naa malaa miŋ bii bila mɛɛ o mal naa haki yɛ. Ŋ cho latiŋ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ. Tamaseliilaŋ ndaŋ la cho naa chɔm maa te ŋ wookuŋ pɛ, mi Chɛhowa wɔɔsuu hakila naalaŋ, nduyɛ mbo chɛl naa miŋ miiŋgu vɛlɛ o chaŋyɛi kpɛɛluŋnde niŋ a ndu. Te ŋ wa pɛ laŋ yaasiaa, ŋ cho chɔɔlu kaalaa nɔ a balika melaa le Finya naa nɔ kaalaa a nyiɛɛye wo, o mal naa haki o nɛila bɔɔbɔɔ niŋndo.
MI CHƐHOWA FAŊA HAKILA NAALAŊ
5. Yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ te Chɛhowa mal naa pɛ haki?
5 Teleŋnda bɔɔbɔɔ, mi Baabuiyo tuu hakioo a wolɔɔla lusulɛilaŋ. Nduyɛ mi Masaa Deeve suaa a hakila ndɔlaŋ okɔɔ aa: “Hakila nilaŋ la cho la deŋgelaa ya o lebol maa bɔndii lusulɛi, I nɔla laŋ chua le.” (Sam 38:4) Kɛ, mi Chɛhowa mal wanaa wookuŋ nda haki. (Sam 25:18; 32:5) Diom maHibului nda soliŋ kpeku le “malɔɔ hakioo” o bolii Baabuiye hei niŋndo, sim le nyɔɔ “heeloo” ɔɔ “kɔlaŋ” a ndu. Lelaŋ, te Chɛhowa mal naa pɛ le hakila naalaŋ, mbo faŋa naa wolɔɔla lusulɛilaŋ choo. I wa ko mɛɛ wolɔɔla lusulɛilaŋ la wa nuaa naa o lebol mi waŋndo mala naa yɛ.
“Ma mal haki” (Sam 32:5)
6. Vɛɛ kpɛ Chɛhowa yaa yɛ hakila naalaŋ landaŋ a naa?
6 Baabuiyo soliŋ vɛlɛ tamaselii cheleŋ kpeku le chɔmndo mɛɛ Chɛhowa faŋa hakila naalaŋ mbo yɛɛ laŋ landaŋ yɛ. Sam 103:12 dimi aa: “Mɛɛ ba paaleŋ le chaŋ ndo cho landaŋ a ba le del lo yɛ, lende koni o kɛsi biondɔŋnda naalaŋ landaŋ a naa ni.” Ŋ sina maa naa paaleŋ le chaŋ nda cho landaŋ a naa le del la, nduyɛ pesiŋ bɛɛ fondaŋ nda sala tiɔɔŋndaŋ ndaŋ la bɔŋa le. Hei sim ni maa, mi Chɛhowa yɛɛ hakila naalaŋ landaŋ mbo hiou bɛɛ mɛɛ naŋ yiyaŋ yɛ. Keŋ ke naa tiindaŋndo maa mi Chɛhowa mal naa haki fasɛi.
“Mɛɛ ba paaleŋ le chaŋ ndo cho landaŋ a ba le del lo yɛ” (Sam 103:12)
7. Vɛɛ Baabuiyo tɛɛsiaa yɛ nyɛ Chɛhowa tosa a hakila naalaŋ ndo? (Maika 7:18, 19)
7 Mi che bɛɛ mi Chɛhowa yɛɛ hakila naalaŋ landaŋ a naa, kɛ baa mbo kɛsiŋ ndɔ laŋ pa o kɔl? Ɛ ɛ. Mi Masaa Hɛsikaya poonyiaa a Chɛhowa okɔɔ aa: “A chua hakila nilaŋ kpou ma viaunuŋ ndaŋ amakɔɔ.” Ɔɔ a mɛɛ tɛɛsiaa amatou dimi yɛ, “ma faŋa laŋ kpou num o hɔl.” (Aisa. 38:9, 17; tɛɛsiaa) Hei sim ni maa, mi Chɛhowa viou hakila wanaa wookuŋ nda, nduyɛ o muliŋ lɛ le laŋ tofa le. Bolle Baabuileŋ ndeŋ le hiviŋ vɛlɛ aa: “Ma malla haki le hakila nilaŋ, nduyɛ mi i yɔŋnuŋ pɛŋ naŋ chaa I tosa haki o haki le.” Mi Baabuiyo chɔɔlu isɔɔ a hei okɔɔ o tamaselii cheleŋ niŋ, o Maika 7:18, 19. (Nuawɔ.) Bolii Baabuiye hei chɔm maa, mi Chɛhowa viou hakila naalaŋ o pee mɛŋma ihɛllo niŋ pɔ. Nduyɛ o sindɔɔ niŋ, te nyɔɔ ndoo del pɛ o pee mɛŋma ihɛl yiŋgilɛiyo niŋ, wanaa seeluŋ lɛ ndu kposoŋ te.
“A chua hakila nilaŋ kpou ma viaunuŋ ndaŋ amakɔɔ” (Aisa. 38:17)
“A cho hakila wanaa numnda kɔndɔɔ kpou, ma kɔ viou laŋ o lumnde o pee mɛŋma ihɛllo niŋ” (Maika 7:19)
8. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ a malɔɔ haki kpeekpeiyo okɔɔ?
8 Baabuiyo chɔm maa te Chɛhowa mal naa pɛ haki, mbo wɔɔsuu hakila naalaŋ kpou. Lelaŋ, ŋ nɔ lɛ miŋ buulaŋ le haki naŋ tosa koŋ ndo le. Tonya kpeekpei diomnda Deeve dimi laŋ ndaŋ la cho ni. Mbo dimi aa: “Kɔl kɛndɔɔ cho le wanaa sɔla malɔɔ hakioo le yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ nda. Kɔl kɛndɔɔ cho le wana Chɛhowa chɔm hoo hakila ndɔlaŋ te wo.” (Luom. 4:7, 8) Hei kpeekpei malɔɔ hakioo sim ni!
MI CHƐHOWA WƆƆSUU HAKILA NAALAŊ
9. Vɛɛ Baabuiyo mala yɛ naa le sinaa maa mi Chɛhowa mal naa haki fasɛi?
9 Mi Chɛhowa soliŋ diomnda cheleŋ kpeku le naa malaa miŋ che, mɛɛ o soliŋ sala baŋaa kpeku le hakila wanaa wookuŋ nda wɔɔsuu wo yɛ. Baabuiyo chɔm maa mi Chɛhowa pulu wana tosa hakioo wo, nduyɛ mbo simnuŋ o diandaa fo fo. Mi hei tosa mi wana tosa koŋ hakioo wo simnuŋ o diandaa Mɛlɛka o hɔl. (Sam 51:7; Aisa. 4:4; Chɛl. 33:8) Mi Chɛhowa tɛɛsiaa fulamakɔɔli naŋ sɔla o hei niŋndo. Mbo dimi aa: “Mi che bɛɛ mi hakila nyalaŋ la wa la siaŋa sɔɔtɔtɔ, kɛ la cho simnɔŋ la humbu fo fo maa feŋgbɛ.” (Aisa. 1:18) Te sɔŋndo del pɛ o kola humboo, i wa ikala le ndu tɔɔ mbo faŋaŋ. Kɛ sanaa a tamaselii naŋ laŋga chɔ o bolle Baabuileŋ ndeŋ niŋndo, Chɛhowa ke naa tiindaŋndo maa o tiuba mbo tɔɔ hakila naalaŋ, nduyɛ mi la dendu fo.
“Mi che bɛɛ mi hakila nyalaŋ la wa la siaŋa sɔɔtɔtɔ, kɛ la cho simnɔŋ la humbu fo fo maa feŋgbɛ.” (Aisa. 1:18)
10. Tamaselii cheleŋ kuɛɛ Chɛhowa soliŋ yɛ kpeku le chɔmndo mɛɛ kpɛ o mal naa haki yɛ?
10 A mɛɛ naŋ yaasiaa o buŋgɛi naŋ hiou ve niŋ yɛ, Baabuiyo tuu hakioo a kuoo. (Mat. 6:12; Luku 11:4) Lelaŋ, teleŋ o teleŋ naŋ tosa pɛ hakioo a Chɛhowa, mi kuoo chɔɔlu naa helɔɔ choo. Okoŋ, mi kuee naŋ nɔ le paawaa wo simnuŋ kuee bɛndu bɛndoo. Te Chɛhowa mal naa pɛ haki, mi i wa ko maa kuee naŋ nɔ le paawaa wo, o chii koŋ wɔɔsuu ni. Nduyɛ o ve lɛ naa kɔl, le miŋ miŋgi paawa le haki o mal naa wo le. Mɛɛ waŋndo wa nuaa a kɔl kɛndɛ te a mal ndu pɛ le kueela wa ndu choo laŋ yɛ, lende koni naa bɛɛ wa a kɔl kɛndɛ ni te Chɛhowa mal naa pɛ haki.
“Mal naa haki le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ” (Mat. 6:12)
11. Te Baabuiyo dimi pɛ maa hakila naalaŋ la chuu wɔɔsɔŋ, yɛɛ keŋ sim yɛ? (Walta Kiilaa 3:19)
11 O cho ko malɔɔ le Chɛhowa mal naa le hakila naalaŋ te, kɛ mbo wɔɔsuu laŋ. (Nuawɔ Walta Kiilaa 3:19.) Le tamaseliiyo, yiyaŋndɔ maa waŋndo keeku pulaleŋ lepilɛ a kpɛkileŋ o nɔmbɛi kanii num oo nɔ le ndu ve choo. O kpeekpei niŋ, mi wana nɔla ma che nɔmbɛi koŋ o pulale leŋ bɛŋgu. Kɛ nyɔɔ wɔɔsuu wo ndu cho teŋgeŋ. Le hei biyɔɔ bila, ŋ nɔ miŋ loonuŋ maa o sindɔɔ niŋ, kpɛkile waŋnda ndaa soliŋ kpeku le poonyiaa leŋ, i wa tɛtɛlɛ le mi waŋndo ndoo soliŋ yuulu livɛiyo kpeku le poonyiaa koŋ wɔɔsuu wo. Lelaŋ te ndaa wɔɔsuu pɛ kuee waŋndo ndoo nɔ o yauwo choo wo, wanaa chi lɛ foofo koŋ o yau koŋ choo le. Mi ndii simnuŋ naŋ chaa kuee ve bɛɛ wana koŋ choo paandu le. Ŋ nɔ bɔɔ balika melaa le sinaa maa te Chɛhowa mal naa pɛ le hakila naalaŋ, mi i yɔŋnuŋ naŋ chaa ŋ tosa bɛɛ haki a ndu paandu le.—Sam 51:9.
“Koŋ cho tosa mi Chɛhowa wɔɔsuu hakila nyalaŋ” (Walta. 3:19)
12. Yɛɛ tamaselii soo a yumbu yumbu ikpuŋgbaa okɔɔ wo pɛɛku yɛ naa?
12 Mi Chɛhowa soliŋ nɛi cheleŋ kpeku le chɔmndo mɛɛ o mal naa haki yɛ. Mbo dimi aa: “I cho yɔŋnda numnda wɔɔŋndaŋ wɔɔsuu naŋ chaa a yumbu yumboo ya kumbu laŋ ni, nduyɛ mi wɔɔsuu hakila numndaŋ, naŋ chaa a yumbu yumbu ikpuŋgbaa ya kumbu laŋ ni.” (Aisa. 44:22) Te Chɛhowa mal naa pɛ haki, mi i wa naŋ chaa yumbu yumboo o soliŋ kpeku ni le hakilaŋ naalaŋ kumbɔɔ, wana o wana chi lɛ laŋ te.
“I cho yɔŋnda numnda wɔɔŋndaŋ wɔɔsuu naŋ chaa a yumbu yumboo ya kumbu laŋ ni” (Aisa. 44:22)
13. Te Chɛhowa mal naa pɛ haki, le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ buulaŋ te?
13 Yɛɛ tamaseliilaŋ ndaŋ la pɛɛku yɛ naa? Te Chɛhowa mal naa pɛ haki, ŋ nɔ miŋ hiou lachi a buulaŋndo a hakila laŋ okɔɔ haaa a yoomu naa mɛɛlulaŋ te. Sala baŋaa Chiisu wo chii paawa le hakila naalaŋ kpou. Te Chɛhowa mal pɛ waŋndo le hakila ndɔlaŋ, mi i wa ko maa wana koŋ o tosa laŋ pɛŋ te. Hei kpeekpei malɔɔ haki Chɛhowa wo sim le naa ni te ŋ wookuŋ pɛ.
CHƐHOWA CHƐL NAA LE MIŊ MIIŊGU O CHAŊYƐI KƐNDƐI NIŊ A NDU
Te Finya naa o choo choo niŋ mal naa pɛ haki, mi keŋ tosa miŋ miiŋgu o chaŋyɛi kɛndɛi niŋ a ndu (Tofa pɛl 14)
14. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ laalaŋ maa mi Chɛhowa mal naa haki fasɛi? (Tofa vɛlɛ fotueilaŋ.)
14 Te Chɛhowa mal naa pɛ haki, mi keŋ tosa miŋ miiŋgu o chaŋyɛi kɛndɛi niŋ a ndu. Le mɛɛ Chɛhowa mal naa haki fasɛi yɛ, ŋ nɔ lɛ miŋ wa tɔɔyaŋndo biinɔŋndo le haki naŋ tosa wo le. Siooŋii nɔ lɛ mi i bii naa maa Chɛhowa cho wɔ yiyaŋndo o nyɛ naŋ tosa wo choo, nduyɛ maa o cho nɛilaŋ nuuviaa le naa nyɛpalaa tusioo choo le. Fɛɛŋ bɛɛ o tosa i waa lende le. Le sabu yɛɛ naŋ tiindaŋ yɛ Chɛhowa te o dimi pɛ maa o mal naa haki? Mi Chɛhowa dimul Chɛluimaya wana ndoo suaa le ndu wo aa: “I cho nda malɔɔ haki le biondɔŋnda ndalaŋ, nduyɛ fɛɛŋ bɛɛ I loonuŋ lɛ a hakila ndalaŋ te.” (Chɛl. 31:34) Mi kiilanɔɔ Pɔɔl miŋgi sondo o diomnda pilɛ laŋ ndaŋ choo. Mbo dimi aa: “I loonuŋ lɛ niŋ laŋ kposoŋ te.” (Hibu. 8:12) Kɛ yɛɛ kpeekpei keŋ sim yɛ?
“Fɛɛŋ bɛɛ I loonuŋ lɛ a hakila ndalaŋ te.” (Chɛl. 31:34)
15. O nɛi kuɛɛ choo Chɛhowa loonuŋ lɛ a hakila naalaŋ okɔɔ le?
15 O Baabuiyo niŋ, o cho teleŋ o teleŋ te diomndo hoo “loonɔŋndo” sim le yiyaŋndo a waŋndo ɔɔ a nyɔɔ okɔɔ le. Kɛ, mbo wa vɛlɛ suɛi a nyɛ waŋndo tosa wo okɔɔ. Mi po viinɔ nda landu Chiisu ikɛiyo dimul ndu aa: “Loonuŋ a ya teleŋ ŋ cho hunɔɔ wa masa wo.” (Luku 23:42, 43) O cho ko nyunaa le o wa Chiisu le mbo loonuŋ a ndu a teleŋ koŋ te. O muli Chiisu yɔŋgu wo niŋ, mbo chɔm kpendekele maa o cho hunɔɔ po viinɔ koŋ miŋgi yoomu. Lelaŋ, te Chɛhowa dimi pɛ maa o cho lɛ loonɔŋ a hakila naalaŋ okɔɔ le, mɛɛ keŋ sim ni maa o chii naa malɔɔ haki, nduyɛ o cho lɛ naa nyɛpalaa tusi choo le haki koŋ o chilaŋ niŋ te.
16. A yɛɛ Baabuiyo tuu yɛ malɔɔ haki Chɛhowa wo?
16 Mi Baabuiyo soliŋ tamaselii cheleŋ kpeku le naa malaa miŋ bii bila maa, te Chɛhowa mal naa pɛ haki, miŋ wa hɛnɛkɛ. Mbo dimi maa, ŋ cho “chiaa hakioo o ba bɛŋgu” kanifuule, wanaa lahakiaa naŋ cho ni. Ŋ nɔ bɔɔ balika melaa le mɛɛ Chɛhowa mal naa haki yɛ, kanifuule chiaa sɔla ‘baŋaa hakioo o ba bɛŋgu wa’ naŋ cho niŋ ni. (Luom. 6:17, 18; Sɔɔŋ. 1:5) A tonya, te Chɛhowa mal naa haki pɛ, miŋ wa a kɔl kɛndɛ tau, mɛɛ chɛ sɔla baŋaŋndo wo wa nuaa a kɔl kɛndɛ yɛ.
La “sɔla baŋaa hakioo o ba bɛŋgu” (Luom. 6:18)
17. Vɛɛ malɔɔ haki Chɛhowa wo siŋgi yɛ naa? (Aisaya 53:5)
17 Nuawɔ Aisaya 53:5. Mi Baabuiyo dimi maa le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa yɛ, ŋ cho ko maa wanaa nɔ naa wɔɔŋ wɔɔŋ taŋ waŋnda wo yɛ. Le mɛɛ Chɛhowa soliŋ Po ndɔɔ kpeku le naa baŋaa yɛ, o dimi niŋ, ŋ simnuŋ maa wanaa sɔla sioŋgɔɔ a naa wɔɔŋndo wa. (1 Pit. 2:24) Te ŋ tosa pɛ hakioo, miŋ tɛɛmbuu chaŋyɛi nɛi a Chɛhowa. Kɛ sanaa a sala baŋaa, mbo mal naa haki nduyɛ miŋ miiŋgu o chaŋyɛi kpɛɛluŋnde niŋ a ndu. Mɛɛ wana wa hoo a naa wɔɔŋ wɔɔŋndo wo naŋ kɔl tau te o seŋgu pɛ yɛ, lende koni naa bɛɛ wa a kɔl kɛndɛ ni, te ŋ sina pɛ maa Chɛhowa mal naa haki, nduyɛ miŋ miiŋgu o chaŋyɛi niŋ a ndu.
“Le boolɔŋnda ndɔlaŋ naŋ sɔla sioŋgɔɔ ni” (Aisa. 53:5)
YƐƐ MALƆƆ HAKI CHƐHOWA WO SIM YƐ LE NAA?
18. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamaseliila Baabuiyo soo a laŋ okɔɔ laŋ, te o hiŋ pɛ a malɔɔ haki Chɛhowaa? (Tofa vɛlɛ kɔfoo hoo “Vɛɛ Chɛhowa Mal lɛ Naa Haki?”)
18 Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamaseliila Baabuiyo soliŋ kpekulaŋ niŋ, te o hiŋ pɛ a malɔɔ haki Chɛhowaa? Te Chɛhowa mal naa pɛ haki, fɛɛŋ bɛɛ o yiyaŋ lɛ a ndu okɔɔ le. Mi keŋ tosa miŋ miiŋgu vɛlɛ o chaŋyɛi kpɛɛluŋnde niŋ a Finya naa o choo choo niŋ. Hei mala naa vɛlɛ le sinaa maa kioo malɔɔ hakioo cho ni. Kioo hoo tɔlnuŋ o kɛndɛi nduɛi bɛnduei, vɛlɛ a kaala o nɔ le naa wanaa lahakiaa wo choo. Naŋ nɔ di kposoŋ le ke waa nuaa sɔla le.—Luom. 3:24.
19. (a) Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ wa a kɔl kɛndɛ? (Luomaŋnda 4:8) (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ pɛɛku o buŋgɛi cho lachi ve niŋ?
19 Nuawɔ Luomaŋnda 4:8. Ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le sinaa maa Chɛhowa Mɛlɛka “mal waŋnda haki kpeekpei ni.” (Sam 130:4) Lelaŋ te ŋ yeema pɛ mi Chɛhowa mal naa haki, ŋ nɔ miŋ tosa suɛi sɔvɛi ipum. Mi Chiisu dimi a hei okɔɔ aa: “Te la mel waŋnda haki le sɔɔŋ wɔɔŋ nda tosal nya woŋ te, Finya nya cho o choo choo niŋndo bɛɛ mel nya haki le hakila nyalaŋ te.” (Mat. 6:14, 15) Mɛɛ o kpeekpei niŋ, i cho suɛi sɔvɛ le miŋ tol tamasi Chɛhowa wo kɔɔli, le waŋnda malɔɔ haki. Kɛ vɛɛ naŋ tosa yɛ hei? Buŋgɛi cho lachi ve cho naa chɔm nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa a hei okɔɔ wo.
CHONDII 46 Ŋ Mel Num Balikaa Chɛhowa
a Mi che bɛɛ diomndaŋ la cho tau le malɔɔ hakioo tɛɛsiaa, kɛ diomnda nda soliŋ kpeku o yaula maHibuluilaŋ niŋ le suɛi a malɔɔ hakioo okɔɔ laŋ, la tɛɛsiaa malɔɔ haki kpeekpeiyo ni. Baabuila bɔɔbɔɔ nda hivi laŋ, hivi diomndo hoo nyɛkɛndɛi o Sam 130:4 niŋ te. Kɛ mi Baabuiyo hoo Hivioo le Chieeŋ Sɛnɛiyo soli ndu nyɛkɛndɛi.