Silaa, Nyɛ Chɔm Kaala Mɛlɛkaa Wo
“Masanɔɔ Mɛlɛka ndu ndu wana o kaala wo num o miŋgi o nɛi ni.”—HIBULUIYA 12:6.
1. Vɛɛ Baabuiyo tɛɛsiaa yɛ silaa?
A YƐƐ okɔɔ ŋ yiyaŋ yɛ te a tuei pɛ diomndo hoo “silaa”? A kotaa okɔɔ wanaa bɔɔbɔɔ yiyaŋ ni. Kɛ o cho ko keŋ te silaa sim te. Baabuiyo dimi maa silaa bɛnda le naa. Nduyɛ lepum, te Baabuiyo wa pɛ suɛi a silaa okɔɔ, mbo soo vɛlɛ a kɔl kaloo, taasioo, kaalaa, a yoomoo. (Pulɔwaa 1:2-7; 4:11-13) Sabu koŋ cho ni, sila Mɛlɛkaa chɔm maa o kaala naa nduyɛ o yeema naa miŋ wa achal lefafɛɛŋ. (Hibuluiya 12:6) Mi che bɛɛ teleŋndaŋ lapum mi Mɛlɛka sila naa a kotaa, kɛ o ve o wɔɔŋ ɔɔ mbo yɔŋul naa le. Nduyɛ pɛɛŋ, nyɛ sɔvɛ sɔvɛ diomndo hoo “silaa” simndo cho pɛɛkoo ni. Mɛɛ kala chuaa pɛɛku naa hɔɔ ndɔ o kaala wo yɛ.
2, 3. Baa pɛɛkoo a kotaa silaa cho ni? (Tofa fotueiyo o peeleŋ ndeŋ choo.)
2 Yiyaŋndɔ a taamaseliiyo hoo okɔɔ. Poombɔ pɔmbɔɔ diolaŋ Chɔɔni wa bɔllo lɔɔ chiɛiniŋ. Mi kala ndɔ dimul ndu aa, “Chɔɔni, a sina maa a nɔ ma lɔɔ bɔllo chiɛiniŋ te! A nɔla ma tɛɛmbuu nyɔɔ pum.” Kɛ mbo kɛɛ nyɛ kala ndɔ dimul ndu wo nduyɛ mbo hiau lachi a bɔllo lɔɔ. Mi bɔllo kɔ viɔ baabɔŋ sani bil lapeeŋgoo nduyɛ mbo piɔl! Yɛɛ kalaa Chɔɔni ndoo tosa yɛ le ndu silaa? Mbo pɛɛku ndu nduyɛ mbo tɛɛsial ndu le sabu nyɛ o tosa wo wɔu wo. Ndoo yeema ndu mbo sina maa o bɛnda le mbo diikuŋ wanaa velu ndu wa, nduyɛ sawala nda kɛsi laŋ la bɛnda vɛlɛ la kindu le. Le Chɔɔni malaa mbo pɛɛku hei, mi kala ndɔ kɛɛsiaa maa o bɛnda mbo puu bɔl ndɔɔ le teleŋ biŋgi le ndu silaa. Chɔɔni ndoo niŋ kɔl a keŋ te. Kɛ mi keŋ mala ndu le loonɔŋndo maa, fulamakɔɔli wɔɔŋndo cho wa te o kɛɛ pɛ wanaa velu ndu wa diikɔŋndo.
3 O yuŋgu Mɛlɛkaa niŋ naa Kilisiɔŋnda cho ni. (Timoti Tasoo 3:15) Finya naa Chɛhowa, nɔ dioo ni le sinaa ikɛndɛi a iwɔɔŋnde, nduyɛ le naa silaa te ŋ kɛɛ pɛ ndu diikɔŋndo. Vɛlɛ, te kaala naalaŋ la hiŋ pɛ a fulamakɔɔlila wɔɔŋndaŋ, sila kaalaa Chɛhowaa mala naa le loonɔŋndo mɛɛ i cho suɛi sɔvɛ le ndu diikɔŋndo yɛ. (Kaleesiaŋnda 6:7) Mɛlɛka kaala naa tau nduyɛ o yeema naa miŋ saŋga le.—Pitɛ Tasoo 5:6, 7.
4. (a) Vɛɛ Chɛhowa yeema yɛ naa miŋ pɛɛku acheleŋnda? (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?
4 Te ŋ yɔŋgu pɛ sila tɔlnuŋ o Baabuiyo choo wo, ŋ nɔla miŋ mala hɔɔ ɔɔ sukuunɔ Baabuiyo le mbo tol Kiliti kɔɔli. Baabuiyo naŋ soliŋ kpeku le sukuwaa naa pɛɛkoo nyɛ bɛnda wo ni, vɛlɛ le nda malaa ma bii bila nduyɛ ‘ma tosa nyɛ o nyɛ Chiisu dimul naa le tosaa.’ (Maatiu 28:19, 20; Timoti Diiŋ Ndɔɔ 3:16) O nɛiyo hoo choo Chɛhowa yeema nda ni ma pɛɛku, le halikpeŋ mi nda bɛɛ mala acheleŋnda le Kiliti tolɔɔ kɔɔli. (Nuawɔ Taitɔɔ 2:11-12, 14.) Lelaŋ, ŋ yaasiaŋndɔ niko nyunala yaa laŋ ndaŋ. (1) Vɛɛ Sila Mɛlɛkaa chɔm yɛ maa o kaala naa? (2) Yɛɛ taamaseliila wanaa Mɛlɛka ndoo sila wa pɛɛku yɛ naa? (3) Vɛɛ naŋ tuallɛ taamaselii Chɛhowaa nda Po ndɔɔ kɔɔli le silaa yɔŋgoo?
A KAALAA MƐLƐKA SILA NI
5. Vɛɛ sila fula Chɛhowa o ba wo chɔm yɛ maa o kaala naa?
5 Mi Chɛhowa miŋgi naa o nɛi nduyɛ mbo pɛɛku naa kanifuule, o kaala naa. O yeema naa miŋ lo ndu o ibuŋ nduyɛ miŋ wa achal lefafɛɛŋ. (Chɔŋ Tasoo 4:16) Kposoŋ bɛɛ Chɛhowa dimul naa diomnda wɔɔŋ te ɔɔ o tusi naa lasiɔmbu le. (Pulɔwaa 12:18) Kɛ, o suliŋnda naala kɛndɛlaŋ choo Chɛhowa kɛsi kɔllo ni, nduyɛ o chɛl le miŋ nɔ hɛnɛkɛyɛi. Sila naŋ sɔla o Baabuiyo niŋndo, o yaula naalaŋ niŋndo, wanaa velu naa wa, ɔɔ bɛnduaa kundaa o ba wo chɔm maa Chɛhowa kaala naa. Nduyɛ, te bɛnduaa kindiŋ pɛ le naa miŋgioo o nɛi a bɛɛleŋ vɛlɛ a kaalaa tuupa pɛɛŋ miŋ sina maa ŋ tosa suɛi wɔɔŋnde, kaala Chɛhowa nɔ le naa wo kɛsɛ nda wa koŋ tolɔɔ kɔɔli ni.—Kaleesiaŋnda 6:1.
6. Vɛɛ silaa chɔm yɛ kaala Mɛlɛkaa o yɔŋ bɛɛ mi waŋndo suliŋ lɛ le wallo opum tosaa le?
6 Teleŋndaŋ lapum, silaa ve ko waŋndo miŋgioo o nɛi le. Te waŋndo tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo, o suliŋ lɛ le waltaŋ lapum tosaa o kundaa niŋ te. Nduyɛ te hei yɔŋnuŋ pɛ, sila koŋ chɔm kaala Chɛhowa nɔ le ndu wo. Le taamaseliiyo, kɛlɛŋgaa hei cho wana koŋ mala le chɔɔ mɛɛ i cho suɛi sɔvɛ le teleŋndo chɔɔloo soliŋndo kpeku le Baabuiyo pɛɛkoo, yiyaŋndo, a piɛileŋ yɛ. Sɔɔŋ muŋ tosaa mala le mi chaŋyɛi wana koŋ nda Chɛhowa tɛɛŋ kendu poŋ. (Sam 19:7) Te teleŋ tiŋ hiou pɛ, o nɔla vɛlɛ mbo sɔla walta hɛluŋ ndulaŋ. Nduyɛ o yɔŋ bɛɛ mi waŋndo sɔla solioo, keŋ chɔm kaala Chɛhowaa kanifuule, o manda kundaa le sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ kpakpalaa. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 5:6, 7, 11) Nduyɛ le mɛɛ sila Mɛlɛkaa cho lɔɔlɔɔ sakpo yɛ, mbo mala wana sɔla solioo wo le biyɔɔ bila mɛɛ haki o tosa wo cho o wɔɔŋ yɛ. Hei tosa mbo mal yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo.—Walta Wanaa Chiisuaa 3:19.
MI SILA CHƐHOWAA KE NAA TƆNƆLAŊ
7. Nɛɛnɛ wa yɛ Siɛbina, nduyɛ kaa wɔɔŋ kuɛɛ ndoo nɔ yɛ?
7 Le biyɔɔ bila mɛɛ silaa cho nyɛ sɔvɛ yɛ, ŋ cho isɔɔ a wanaa ŋiɔɔŋ okɔɔ a Chɛhowa ndoo sila wa. Opilɛ wa Siɛbina ni, Isɔluɛinɔ wa o teleŋ Masaa Hɛsɛkiya wo niŋndo. Nduyɛ opilɔɔ wa Kilaham ni, puaapilɛnɔɔ o teleŋ naa hoo niŋ. Siɛbina wa “chiɛi lemasaa bolleŋ ni.” Kɛlɛŋgaa chiɛi Masaa Hɛsɛkiya wo o wa bolleŋ ni, nduyɛ ndoo nɔ kpaayaa tau. (Aisaya 22:15) Kɛ mi Siɛbina heeluŋ tau nduyɛ ndoo yeema mi acheleŋnda yiyaŋ maa wana sɔviɔɔ o wa ni. Mbo toosiaa pɛŋ sɛi buulu baa kala kalaa le ndupila, nduyɛ o “nyɛla nyaanaŋ nda kɛndɛ kɛndɛla suaa a naŋ ndaŋ” choo ndoo balu ni.—Aisaya 22:16-18.
Te ŋ tusiŋ pɛ nduyɛ miŋ nɔ yeemɛi le yɛlɛmiaalaŋ tosaa o kaa naa niŋ, Mɛlɛka cho naa salaa dɔwɔɔ (Tofa pɛlta 8-10)
8. Vɛɛ Chɛhowa ndoo sila Siɛbina, nduyɛ yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo?
8 Le mɛɛ Siɛbina kindiŋ le saŋgalaa nuuviaa le ndupilɛ yɛ, mi Mɛlɛka puu ndu wali ndɔɔ o ba mbo ke Iliaakim. (Aisaya 22:19-21) Mi hei yɔŋnuŋ teleŋ Masaa Sɛnachɛluibi o Asiiliaa niŋ huŋ chiŋalaŋ Chulusɛlɛm a sɔŋgɔɔ wo. Okoŋ kɔɔli, mi Sɛnachɛluibi viam wanaa wa ndu wallo o ba bɛŋgu wa a puaa chɔuwaa sɛlɛ bɛnduaa le Chuuwa siooŋnde lueiyo, nduyɛ le ma tosa mi Hɛsɛkiya yɔŋguŋ nda o ba bɛŋgu. (Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 18:17-25) Mi Hɛsɛkiya viam Iliaakim a puaa cheleŋ a ŋiɔɔŋ le ma kɔ komal wanaa nda vem kaŋ nda. Waŋndo opilɛ o puaa haa tɛɛŋ wa Siɛbina ni. Kɛlɛŋgaa ndoo pɛɛku niŋ le waa wana tusiaŋ nduyɛ ndoo tuulu kɔl ɔɔ mbo bii mɔnɛi le ndupila le. Ndoo nɔ yeemɛi le chɛlɔɔ foofo ve o sɔvɛ le wo. Nuawɔ sɔɔŋ sala yaa naŋ pɛɛku o nyɛ ndoo yɔŋnuŋ Siɛbina wo.
9-11. (a) Sɔɔŋ sɔvɛŋ kuɛɛ nyɛ yɔŋnuŋ Siɛbina wo pɛɛku yɛ naa? (b) Vɛɛ ŋ yiyaŋ yɛ a mɛɛ Chɛhowa bii Siɛbina yɛ?
9 O tasoo, foofo ndoo hɛluŋ Siɛbina wo loonuŋ naa maa “yoŋgaa mbo tɛɛmbuu yoomu waŋndo.” (Pulɔwaa 16:18) Miŋ nɔ lepum wali teŋgeŋndo o kundaa niŋ, nduyɛ mi acheleŋnda yiyaŋ maa wanaa sɔviaa naŋ cho ni. Te lende i cho ni, ŋ nɔ miŋ tusiŋ. Ŋ cho pa loonɔŋ maa ke kɛ kɛ naŋ nɔ, a sɔɔŋ kɛndɛŋ kɛ kɛ naŋ tosa, Chɛhowa mala naa le keŋ tosaa ni? (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 4:7) Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo sila aa, “I hɛnaŋ mi I soo diomndaŋ ndaŋ naa nya chua. Laŋ la yɔnuŋ ni maa wana o wana chuaŋnuŋ o bɛndu mbo hiou mɛɛ ŋ cho kpeekpei yɛ le. Wana o wana chua num pila mɛɛ ŋ cho lekɛndɛi yɛ.”—Luomaŋnda 12:3.
10 O diiŋ ndɔɔ, sila kala kala Chɛhowa ndoo ke Siɛbina wo chɔm ni maa ndoo laalaŋ maa Siɛbina nɔla mbo siŋgaŋ. (Pulɔwaa 3:11, 12) Wanaa wali teŋgeŋndo hɛluŋnda nɔla ma pɛɛku isɔɔ o hei niŋ. Tuupa ma tuulu kɔl nduyɛ ma che maa a pilaŋ nda tana, a nɔla ma hiou lachi a Chɛhowa kioo nyɛ bɛnda wo a kɔllo kpou. A nɔla ma hɛli le sila Chɛhowaa chɔɔ maa nɛiyo cho koŋ ni le chɔmndo maa o kaala nda. Loonuŋ maa o mɛɛlulaŋ kpɔŋ, Finya naa cho wanaa tusiŋ nda fanda. (Nuawɔ Pitɛ Tasoo 5:6, 7.) Sila kaalaa Chɛhowaa tosa miŋ wa mɔɔsɔlɔɔ, te ŋ tusiŋ pɛ nduyɛ miŋ wa maa puulu mɔɔsɔlɔɔ.
11 O yaa ndɔɔ, ŋ nɔla miŋ pɛɛku suɛi sɔvɛi a mɛɛ Chɛhowa ndoo bii Siɛbina yɛ. Mi che bɛɛ mɛɛ Chɛhowa sila yɛ chɔm maa o tul hakioo leyɛ, kɛ o chɔm vɛlɛ maa o kaala wana tosa hakioo wo. O kɛndɔɔ Chɛhowa tofa waŋnda o ŋdial ni. Te kala chuaa ŋ cho ni ɔɔ bɛndu kundaa, a cho pa taamasi Chɛhowaa tolɔɔ kɔɔli te a wa pɛ silaa yɔŋgoo?—Chudi 22, 23.
12-14. (a) Vɛɛ waŋnda apum bii yɛ sila Chɛhowa ke nda wo? (b) Vɛɛ Diom Mɛlɛkaa mala yɛ puaapilɛnɔ pilɛ le kaa ndɔɔ siŋgaa, nduyɛ yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo?
12 Kɛ i cho suɛi imɔnɛ le sinaa maa mi waŋnda apum tuulu kɔl tau te a sila nda pɛ. Ma mal pɛŋ kunda leKilisiɔŋndo a Chɛhowa piɛiyo. (Hibuluiya 3:12, 13) Baa koŋ chɔm ni maa wana o wana nɔla mbo mala nda le? Sako! Ŋ tofaŋndɔ taamasi Kilaham ndo, o ndoo sɔla solioo, kɛ mbo sɔla miŋgioo wo. Mɛɛ o sɔla miŋgioo, mbo kialu kɔlaŋ o wali pollo niŋ a o bɔŋaŋndaŋ. Mi bɛndu kundaa kindiŋ kpoke le Kilaham biyɔɔ ichaŋya. Nduyɛ o mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mi Kilaham nyuna bɛndu kunda koŋ le Baabuiyo pɛɛkoo a ndu.
13 Mi bɛndu kundaa hoo loonuŋ aa, “Kilaham ndoo nɔ bahawɛiyo a kaa heelaŋndo. Ndoo nɔ kiisaŋndo a bɛnduaa chal o suɛi nduɛi choo mbo sɔla solioo wo. Lelaŋ, mɛɛ naŋ kandu pɛɛkoo, miŋ yaasiaa bolii Baabui soo a kaa heelaŋndo okɔɔ wo, nduyɛ a fulamakɔɔli wana sɔla wo. Mi Kilaham kandu ndupila chɔŋnɔŋndo kpendekele o tofaŋ Diom Mɛlɛkaa niŋ, nduyɛ ndoo hɛnaŋ a nyɛ o che wo le! Fulamakɔɔlioo wa bɔɔ o kɛndɛ! Mɛɛ o che maa ‘yɔm bɛndu’ kaa heelaŋndo suumiaa ndu, nduyɛ maa kiisaŋ ndoo nɔ wo wa bahawɛi ndɔɔ ni, mbo kandu siŋgaŋndaŋ tosaa chɔ chɔ le waa wana kɛndɛ. Mbo kandu bɔŋaŋndaŋ biyɔɔ lɔɔlɔɔ, Diom Mɛlɛkaa pɛɛkoo nyɛkɛndɛi, a piɛileŋ lɔɔlɔɔ. Mbo chɛl vɛlɛ kalaŋnda Mɛlɛka ke ndu maa bolle yuŋgu wo. Nduyɛ mi laa ndɔ a chuauwaa nduaa naŋ kɔl tau.”—Luku 6:41, 42; Chemisi 1:23-25.
14 Mi bɛndu kunda koŋ dimi vɛlɛ aa, “Paale pilɛ, mi Kilaham dimul la suɛi pilaŋ ya kɔllo ve. Mbo dimul la aa, ‘I sina niŋ tonyaa le wɔsila bɔɔbɔɔ, nduyɛ I tosa niŋ kɔɔfaleŋ. Kɛ I nɔla mi dimi tonyaa maa suŋ suŋ koni ya kaala Chɛhowa ni.’” O viu bɛɛ le ma ke Kilaham wallo le malaa a bulula suaalaŋ o bɔŋaŋndaŋ. Nduyɛ mbo naŋ kɔl tau le wali koŋ sɔlaa. Mi bɛndu kundaa hoo dimi aa, “Taamaselii ndɔɔ pɛɛku ya maa te waŋndo chɛl pɛ silaa mbo tusiŋ Mɛlɛka o ba bɛŋgu, mi salalaŋ la choŋ ndu o lebol kpeŋjeŋ!”
TOL TAAMASI MƐLƐKA NDA KILITI WO KƆƆLI TE A WA PƐ SILAA YƆŊGOO
15. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le mi waŋnda bii sila naa?
Te acheleŋnda che pɛ maa a tusiŋ, o wa tɛtɛlɛ le ma chɛl sila numndo
15 Te ŋ yeema pɛ le simnɔŋndo wanaa pɛɛkaa kɛndiaa, ŋ nɔ miŋ wa sukuwaa kɛndiaa. (Timoti Tasoo 4:15, 16) Lende koni vɛlɛ, te o yɔŋ pɛ aa wana Chɛhowa soliŋ kpeku le acheleŋnda silaa wo ŋ cho ni, a nɔ ma wa wana tusiaŋ nduyɛ ma chɛl nɛi chɔmaa Chɛhowaa o yoomu numndo niŋ. Te acheleŋnda che pɛ maa a tusiŋ, a cho num bɛɛleŋ ke nduyɛ o wa tɛtɛlɛ le ma chɛl sila numndo. Taamasi Chiisoo nɔla mbo pɛɛku naa.
16. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ Chiisu o ba le silaa chaa yɔŋgoo a pɛɛkoo?
16 Mi Chiisu ndoo diikuŋ Finya ndɔ lɔɔlɔɔ, mi che bɛɛ keŋ wa ikala le tosaa. (Maatiu 26:39) Mi ndoo dimul wanaa ndaa yaŋ ndu nilaŋ nda daandi daandi maa Finya ndɔ o ba pɛɛkula ndɔlaŋ a taasi ndɔɔ fula ni. (Chɔŋ 5:19, 30) Chiisu ndoo tusiŋ vɛlɛ wana diikaŋndo o wa ni. Nduyɛ mi hei mala ndu le waa wana pɛɛkaa inyiɛɛyo. Wanaa kɔlta ndalaŋ la wa walaŋnda ndaa hɛnaŋ waa ndu ikɛi. (Nuawɔ Luku 4:22.) Mi diomnda kɛndɛla Chiisulaŋ la dɛɛniaa wanaa ndaa tambu kɔllo nduyɛ ma wu ŋdialla. (Maatiu 12:20) Mbo sila wanaa o vem hɔlte ndɔ wa a lebɛɛ vɛlɛ a kaalaa. Nduyɛ teleŋ nda wa diomndaŋ hiŋaŋndo le wana wa wana bɛndoo nda tɛɛŋndo bɛɛ, ma pilaŋ Chiisu tana, kɛ o sila nda a tumbe le.—Maki 9:33-37; Luku 22:24-27.
17. Suliŋnda kuɛɛ mala yɛ bɛnduaa le kundaa mandaa nyɛkɛndɛi?
17 Teleŋ o teleŋ bɛnduaa wa pɛ sila tɔlnuŋ o sawala mandaala Baabuiyo choo laŋ yɔŋgoo, a nɔ ma tol taamasi Chiisoo kɔɔli. O nɛiyo hoo choo, a cho chɔm maa a yeema mi Mɛlɛka nda Po ndɔɔ chɔm nda nɛiyo. Mi Pitɛ, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo poonyiaa aa, “La manda kunda wanaa laalaŋnda, o Mɛlɛka handu nya lachi le mandaa wo, mɛɛ wana mandaa lasaa o manda nuaa saa nduaa yɛ. Nduyɛ la tosa ndi a kɔl chɛlaa, mɛɛ Mɛlɛka hɛnaŋ yɛ, o wa mɛɛ nda baŋ wana isɔɔ le. La manda kunda wanaa laalaŋnda a kɔllo kpou, nduyɛ o wa le nyɛ sɔlaa suee le. Wanaa Mɛlɛka ke nya le mi la wa nda mandaa wa, la hiu nda kindila le. Kɛ o koŋ kɔɔli, la wa maa taamasi le nda.” (Pitɛ Tasoo 5:2-4) Bɛnduaa nɔ nyaaloo le yɔŋgɔŋndo Mɛlɛka nda Kiliti o ba bɛŋgu wa cho tɔnɔɔ sɔlaa, nduyɛ wanaa nda cho mandaa wa bɛɛ.—Aisaya 32:1, 2, 17, 18.
18. (a) Yɛɛ Chɛhowa yeema yɛ kalaŋ chuauwa ma tosa? (b) Vɛɛ Mɛlɛka mala yɛ kalaŋ chuauwa?
18 Kɛ silaa a pɛɛkoo o yuŋgoo niŋ yɛ? Chɛhowa dimul wanaa cho yuŋgulaŋ bolleŋ nda aa, “La bii chuauwaa nyaa biyɔɔ wɔɔŋ o tosa ma tambu kɔl a nya wo le. Nyɛ nya nɔ mi la tosa wo ndu cho ni maa te la wa nda mandaa pɛ, la pɛɛku nda pɛɛkula Masanɔɔ Mɛlɛkalaŋ.” (Ɛfisiaŋnda 6:4) Baa silaa a pɛɛkoo yeemaŋ pa kɛsɛ? Pulɔwaa 19:18 dimi aa, “Sila chua numndo, boondii o nɔla wɔ mbo chua silaa ve. Te a tosa lende le, mɛɛ num cho ndu malaa yoomu ndɔɔ tɛɛmbuuwo ni.” Chɛhowa ke kalaŋ chuauwa kalaŋndo le chuauwaa ndaa silaa. Te a tosa lende le, a cho konaa dɔɔnɔŋ o ndu lo! (Saamiɛɛ Tasoo 3:12-14) Kɛ mi Chɛhowa ke kalaŋ chuauwa taasioo a yoomuma nda yeema waŋ, te a nyuna ndu pɛ le malaa o piɛileŋ niŋ, nduyɛ te o wa pɛ ma tiindaŋ Diom ndɔɔ a nyina ndɔ diandaa le nda nɛi chɔmaa kioo.—Nuawɔ Chemisi 1:5.
PƐƐKU MƐƐ Ŋ WA ACHAL LEFAFƐƐŊ O KƆL NYULOO NIŊ YƐ
19, 20. (a) Salala kuɛɛ naŋ sɔla yɛ te ŋ chɛl pɛ sila Mɛlɛkaa? (b) A yɛɛ okɔɔ naŋ cho yɛ isɔɔ o buŋgɛi cho lachi vɛ niŋ?
19 Te ŋ chɛl pɛ sila Mɛlɛka ke naa wo nduyɛ miŋ tol taamasi Chɛhowaa nda Chiisoo kɔɔli le silaa yɔŋgoo, ŋ cho salalaŋ sɔla puɛɛ! Yuŋgula naalaŋ a kundalaŋ la cho wa a kɔl nyulu, nduyɛ wana o wana cho sina maa a kaala ndu, o cho wana sɔvɛ, vɛlɛ o cho hɛnɛkɛ. Taamaselii pɔmbuiinaa wo ko cho hoo ni le kɔl nyuloo a nyaale naŋ sɔla niŋ o chilaŋ niŋndo. (Sam 72:7) Sila Chɛhowaa cho naa bɛɛndiaa le waa diompilɛ maa leyuŋgu o kɔl nyuloo niŋ lefafɛɛŋ, Chɛhowa Finya naa o ba bɛŋgu. (Nuawɔ Aisaya 2:4.) Te ŋ loonuŋ pɛ hei, ŋ cho chɔ nyɛ silaa sim kpeekpeiyo, maa nɛi sɔvɛ Mɛlɛka chɔm naa kaalaa wo o cho ni.
20 O buŋgɛi cho lachi ve niŋ, ŋ cho chɔɔlu pɛɛku a silaa o yuŋgoo niŋ vɛlɛ a o kundaa niŋ. Ŋ cho isɔɔ a mɛɛ naŋ duau naapila o mandaa bɛŋgu yɛ. Nduyɛ ŋ cho pɛɛku mɛɛ naŋ kpakpala nyɛ nɛiyaa naŋ sɔla mbo hiau silaa wo.