Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • mrt bungɛi 125
  • Wooluŋ Wooluŋ Lemasa Peelu Huului Baabuiye Wo

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Wooluŋ Wooluŋ Lemasa Peelu Huului Baabuiye Wo
  • Sɔɔŋ Lebolluŋ Yɛ Yiɔɔŋ
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • Fonda Soo a Nyɛ Pilɔɔ Wo
  • Wooluŋ wooluŋ lemasaa “o palɛi mɛɛlɛi niŋ”
  • Huului Daaniɛɛ Dimi Ve Cho Hau Peelɔŋndo
  • Vɛɛ huului Daaniɛɛ ve cho yɛ peelɔŋ o chilaŋ niŋ?
  • Pɛɛku o huului Daaniɛɛ dimi a wooluŋ wooluŋ lemasaa okɔɔ ve niŋ
  • Pɛɛku o Huuluŋ Cho o Baabuiyo Niŋndoŋ Niŋ
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2023
  • Masaleŋ le Kanduŋ
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2022
Sɔɔŋ Lebolluŋ Yɛ Yiɔɔŋ
mrt bungɛi 125
Chiɛila lemasalaŋ a beendɛila Amɛlika nda Bilitiŋ ndaŋ la landaa amakɔɔ. Kunda wanaa simul masaleŋ ndo cho isisi chiɛilaŋ ndaŋ lachi, mi lɛŋndeŋ le tɛɛndiaa nda o peloŋ bɛŋgu.

Wooluŋ Wooluŋ Lemasa Peelu Huului Baabuiye Wo

Hau, wanaa bɔɔbɔɔ nɔ yiyaŋnda teŋgeŋ teŋgeŋndaŋ a masaleŋ okɔɔ. Ma kɛɛ le sawala piiliaŋ yoomula ndalaŋ lepaa o lepaa laŋ biyɔɔ, nduyɛ ma simul masaleŋ a dialuŋ fulaa le yiyaŋ ndalaŋ chɔmndo. O masaleŋ niŋ bɛɛ, mi wanaa bɛnduaa a wanaa kɛsi sawalaŋ nda simulaŋ o foofolaŋ choo nduyɛ mii wa ikala le ma tuɛiyaŋ ladiom. Mi sɔɔŋ waa nuaa tosa mi wooluŋ wooluŋ lemasaa kanduŋ nduyɛ mbo tosa masaa waa sɔla lɛ batiuwaa o wali ndaa niŋ te.

Taama taama wooluŋ wooluŋ cho Amɛlika a Bilitiŋ (o nda veelu vɛlɛ aa United Kingdom) tɛɛŋndo cho bɔɔ o sɔvɛ. Le sabu yɛɛ? Kanifuule mi Baabuiyo dimi maa wooluŋ wooluŋndo cho wa masɛi ŋiiŋnde hei tɛɛŋ—nduyɛ a teleŋ pilɛ koŋ kpeekpei Masale Mɛlɛka kila o choo choo niŋndeŋ le cho hunɔɔ bahawɛila cho o lɛŋndeŋ choo laŋ chii ni.

Wooluŋ wooluŋ lemasaa “o palɛi mɛɛlɛi niŋ”

Baabuiyo nɔ huului kɔndɔfille i poonyiaa o yau Daaniɛɛ wo niŋ. O huului keŋ niŋ, mi Mɛlɛka chɔm “nyɛ nɔ le yɔŋnɔŋndo o palɛi mɛɛlɛi niŋndo.” A chilaŋ okɔɔ huuluei hei cho ni, nduyɛ i cho suɛi sɔvɛ o yoomu wanachioo niŋ—Daaniɛɛ 2:​28.

Huului hei, o lɔma sɔlaŋ niŋ Mɛlɛka chɔm masaa Babilɔŋ ni. Mi Mɛlɛka chɔm masaa piɔm bɛndu bɛndoo o toosiaa a nyɛm yɛ yiɔɔŋ. Okoŋ kɔɔli, mi Daaniɛɛ wana suaa le Mɛlɛka wo tɛɛsiaa a piɔmndo hoo okɔɔ maa, chɔŋ o bolleŋ haaa o poloŋ, o sim le kpaayala lemasala cho wa chɔnɔŋndo o chieeŋndo choo nduyɛ mi la del taŋ.a O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, pou sim le masale Mɛlɛka kila leŋ ndo cho piɔmndo hoo hunɔɔ pesi pesi.—Daaniɛɛ 2:​36-45.

A mɛɛ huuluei hei dimi yɛ, Masale Mɛlɛkaleŋ le cho masɛi hei pesi pesi nduyɛ mi le lo isisi le fɛɛŋ a fɛɛŋ. A masale pilɛŋ ndeŋ okɔɔ koni Chiisu pɛɛku buɛiyaa nduaa ni le ma wa piɛileŋ. Mbo dimi aa: “Maa Masale numndeŋ le huŋ.”—Maatiu 6:​10.

Kuɛɛ huului Baabuiye hei dimi yɛ maa wooluŋ wooluŋ lemasa cho wa? Bɛŋgula piɔmndo hoo “la wa la muuliaŋ a chiliŋnde vɛlɛ a puuloo.” (Daaniɛɛ 2:​33) Nyɛm ndaa soliŋ kpeku ma muuliaŋ le buŋgaŋ piɔmndo hoo toosiaa woŋ wa teŋgeŋ. Keŋ sim ni maa, kpaaya lemasaa o pilɛ cho wa teŋgeŋ a la tɔlaŋ. Yɛɛ hei sim yɛ? Mi Daaniɛɛ hiau lachi a tɛɛsiaa aa:

“Mɛɛ ŋ che nuaa bɛŋgula ndɔlaŋ a sooŋ ndɔŋ ŋ muuliaŋ a puulu ŋkpɛɛnɔɔ vɛlɛ a chiliŋnde yɛ, masaleŋ ndeŋ le cho wa le piɔuwaŋ. Kɛ le nɔ niŋ tiŋ kpaaya ichiliŋndo, mɛɛ ŋ che nuaa chiliŋnde i muuliaŋ a puuloo yɛ. Mɛɛ ŋ che nuaa sooŋ ndɔŋ labɛŋgoŋ ŋ muuliaŋ a chiliŋnde vɛlɛ a puuloo yɛ, lende koni masaleŋ ndeŋ le nɔ niŋ kpaayaa ni vɛlɛ a dialuŋ vilɛiyoŋ. Nduyɛ mɛɛ ŋ che nuaa chiliŋnde i muuliaŋ a puuloo yɛ, lende masaleŋ ndeŋ le wa niŋ le muuliaŋ a waŋnda chieeya ni. Kɛ mɛɛ chiliŋnde nɔla nuaa mi i biilaŋ a puuloo le yɛ, a ve niŋ o diompilɛ niŋ te.”—Daaniɛɛ 2:​41-43.

A mɛɛ huului hei dimi yɛ, masale sim lewundu le bɛŋgula piɔmndo hoo leŋ, wooluŋ wooluŋ lemasa cho wa o leŋ bɛŋgu. Wanaa cho wa o masale leŋ bɛŋgu wa cho tosa ni mi kpaaya ndɔ lemasaa dɔɔnaŋ.

Huului Daaniɛɛ Dimi Ve Cho Hau Peelɔŋndo

Bɛŋgula piɔmndo hoo sim le Amɛlika nda Bilitiŋ, masɛi cho wallo diompilɛ mii nɔ kpaayaa chieeŋndo kpou choo ve. Vɛɛ sɔɔŋ cho hau yɔŋnɔŋndo woŋ toolu yɛ hei?

Bɛŋgulaŋ vɛlɛ a sooŋ cho ŋ “muuliaŋ a puulu ŋkpɛɛnɔɔ vɛlɛ a chiliŋnde.” Muuliaŋndo hoo chɔm ni kɛsɛ maa masaleŋ ndeŋ le nɔ yoomuma bɔɔ le. (Daaniɛɛ 2:​42) Kpaaya Amɛlika nda Bilitiŋ nɔ wo cho hau dɔɔnaŋndo sanaa a wanaa cho nda o ba bɛŋgu wa. Le tamaseliiyo, mi pilachieeya o masɛi ŋiiŋnde hei bɛŋgu mal chɔulaŋ ndapila tɛɛŋ. Mi apum simul masaleŋ le dila ndalaŋ. Nduyɛ buŋgaŋ Masaa ndaa chua a teleŋ nda wa challe o masaleŋ choo woŋ, a peelu muŋ te. A sɔla batiuwaa le sɔɔŋ nda dimi woŋ tosa le, kanifuule diompilɛ cho wanaa ndaa tɛɛŋ te.

Amɛlika nda Bilitiŋ—masɛi cho o diom pilɔɔ niŋ mii wa ikala poŋ nde

A chɔu chieeŋ tasoo, mi Amɛlika nda Bilitiŋ duaunuŋ naapilɛ le sɔŋgɔɔ. Le hei, mi chaŋyɛi kala kalɛi luɛi nda tɛɛŋ. Ma chɔɔlu chaŋyɛi hei kindi sanaa a sɔɔŋ lemasaŋ tooloo, wallo le sɔɔŋ wɔɔŋndo chiiyo vɛlɛ nyɛsɔlaa.

  • “Amɛlika nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋ cheleŋ maa Bilitiŋ te.”—U.S. Department of State.

  • “Chaŋyɛi cho nda tɛɛŋ cho bɔɔ i sɔvɛ. I. . . chɔɔlu niŋ suŋ suŋ kalu mbo hiau maa paandu.”—U.K. Prime Minister Keir Starmer.

  • “Amɛlika nda Bilitiŋ cho diompilɛ—hali a teleŋnda kala kalalaŋ bɛɛ.”—U.S. Secretary of State Anthony J. Blinken.

Wanaa simul masaleŋ nda cho isisi o peluŋ piɔm bɛndu huului Daaniɛɛ ve soo a ndu okɔɔ wo bɛŋgu. Lɛŋndeŋ le tɛɛndiaa nda o peloŋ bɛŋgu.

Mi Daaniɛɛ 2 suaa a kpaayala lemasalaŋ okɔɔ

Ŋ tofaŋndɔ nyɛ sɔɔŋ ŋpum a huului Daaniɛɛ ve okɔɔ sim lewundu woŋ, nduyɛ miŋ che mɛɛ ŋ cho hau peelɔŋndo yɛ.

Huuluei: “Masaleŋ ndeŋ le cho wa le piɔuwaŋ. Kɛ le nɔ niŋ tiŋ kpaaya ichiliŋndo.”—Daaniɛɛ 2:​41.

Nyɛ hei simndo: Mi che bɛɛ sɔŋgɔla lemasalaŋ a wooluŋ wooluŋnda lemasa cheleŋ cho o masɛi Amɛlika nda Bilitiŋ nde bɛŋgu, kɛ kpaayaa puaa chɔuwaa nda nɔ wo hiou poloŋ. Le saboo hoo, a nɔla ma soliŋ kpaaya nda cho maa ichiliŋndo kpeku.

Peelɔŋndo

Mi kɔɔnaa hoo Stockholm International Peace Research Institute dimi maa, te a dɔu pɛ nyɛsɔlaa Amɛlika nda Bilitiŋ soliŋ kpeku o wɔsii 2023 niŋ, le puaa chɔuwaa ndaa tooloo wo naapilɛ, o hiau o lɛŋii 12 cho o yauwo choo ma wa kilulaŋndo ve soliŋ kpeku wo.

Mi kɔɔna cheleŋ dimi aa: “Chɛlaŋ cho Amɛlika nda Bilitiŋ tɛɛŋ le lɛŋii ndɛi mandaa wo . . . simnuŋ kɔɔna nɔ kpaayaa mbo hiau lɛŋii kɛ kɛ wo, o yɔŋ bɛɛ ma dɔu ndi i ŋiiŋ naapilɛ. Nduyɛ nda hiou nyɛm mapuuluŋ sɛnɛiyoŋ nɔ poloŋ.”—Strategic Command, U.K. Ministry of Defence, Nyaakuɛiyo 2024.

Huuluei: “Mɛɛ ŋ che nuaa sooŋ ndɔŋ labɛŋgoŋ ŋ muuliaŋ a chiliŋnde vɛlɛ a puuloo yɛ, lende koni masaleŋ ndeŋ le nɔ niŋ kpaayaa ni vɛlɛ a dialuŋ vilɛiyoŋ.”—Daaniɛɛ 2:​42.

Nyɛ hei simndo: Mi che bɛɛ Amɛlika nda Bilitiŋ nɔ kpaaya puaa chɔuwa tau, kɛ sɔɔŋ cho yɔŋnɔŋndo o masɛi ndɛi bɛŋgu woŋ chɛl nda ma tosa nyɛ o nyɛ nda yeema pɛ le. Teleŋndaŋ lapum, te o cho mi wanaa cho nda o ba bɛŋgu wa chɛl nda le nyɛ tosa le, mɛɛ mɛɛ nda kindiŋ a nɔla ndu tosa le.

Peelɔŋndo

“Wanaa pɛɛku a sɔɔŋ lemasaŋ okɔɔ wa dimi maa piɔuwaŋ cho o masaleŋ Amɛlika niŋndo tosa ni ma dema le nyɛ nda kɛɛsiaa le tosaa le chieeŋndo balɔɔ silɔ wo tosaa. Le tamaseliiyo, mɛɛ a hɛnɛkɛyɛi vɛlɛ a yulaleŋ okɔɔ cho nuaa yɛ.”—“The Wall Street Journal.”

“Wooluŋ wooluŋ lemasaa cho suŋ suŋ o masaleŋ Bilitiŋ niŋ mbo hiau maa paandu, nduyɛ mi hei tosa wanaa tosa wallo o masaleŋ bɛŋgu wab nɔla lɛ sɔɔŋ kɔɔna le. Fulamakɔɔlioo cho ni, masaa waa nɔla lɛ wallo le siŋgaŋnda yeemaŋ ndaŋ tosaa le pilachieeyaa ndaa malaa le.”—Institute for Government.

Huuluei: “Masaleŋ ndeŋ le wa niŋ le muuliaŋ a waŋnda chieeya. Kɛ . . . a ve niŋ o diompilɛ niŋ te.” Daaniɛɛ 2:​43, tɛɛsiaa amatou.

Nyɛ hei simndo: Mi pilachieeya o masɛi ndɛi niŋ sɔla dio le yiyaŋnda ndalaŋ chɔmndo o sɔɔŋ choo, kɛ nda ni, masaa waa ni wana o wana sɔla tɔnɔ leniŋ te.

Peelɔŋndo

“Hau, wanaa cho o Amɛlika niŋnda ve ko a kɔl kɛndɛ le masaa ndaa vɛlɛ wanaa nda cho wallo latulu wa le.”—Pew Research Center.

“Tiindaŋ waŋnda nɔ hau o masaa waa niŋndo cho hiouwɔɔ lachi a dɔɔnaŋndo o wɔsiŋ bele ŋuɛɛnuŋ hiou woŋ bɛŋgu.”—“National Centre for Social Research.”

Vɛɛ huului Daaniɛɛ ve cho yɛ peelɔŋ o chilaŋ niŋ?

A mɛɛ huului Daaniɛɛ ve dimi yɛ, Amɛlika nda Bilitiŋ cho hiouwɔɔ lachi a kpaayaa lemasaa nɔɔ haaa mi Masale Mɛlɛkaleŋ le huŋ siŋga masɛi waŋnda chieeya kpou.—Daaniɛɛ 2:​44.

O huului toolu huului Daaniɛɛ ve niŋ, mi Baabuiyo dimi o Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ niŋ maa “masaa o lɛŋndeŋ choo kpou” cho chuuŋgiaŋ naapilɛ le Chɛhowac Mɛlɛka simullo le chɔu Amakɛdɔŋ ndo, “chɔuwo o paale Mɛlɛka Kpaaya Kpou Kpou Wo leŋ choo.” (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 16:​14, 16; 19:​19-21) A teleŋ chɔuwo hoo, Chɛhowa cho masɛi waŋnda chieeya kpou tɛɛmbuu, nduyɛ mbo wɔɔsuu nyɛ o nyɛ kpaayala lemasalaŋ la tosa, la sim lewundu le piɔm huului Daaniɛɛ ve soo a ndu okɔɔ wo.

Le chɔɔloo sinaa, tofawɔ buŋgɛi hei “Yɛɛ Cho Yɛ Chɔu Amakɛdɔŋ ndo?”

Pɛɛku o huului Daaniɛɛ dimi a wooluŋ wooluŋ lemasaa okɔɔ ve niŋ

Mi Baabuiyo suaa kpendekele a wooluŋ wooluŋ lemasa cho Amɛlika a Bilitiŋ ndo okɔɔ. Nduyɛ, te ŋ pɛɛku pɛ a hei okɔɔ miŋ bii sɔɔŋ yɛ yɛŋ cho hau yɔŋnɔŋndo woŋ bila.

  • A cho sina le sabu Chiisu dimul buɛiyaa nduaa le ma wa yuŋyeŋ te o hiŋ a sɔɔŋ lemasaŋ chieeŋndo hoo okɔɔ wo. (Chɔŋ 17:​16) Nduyɛ a cho vɛlɛ chɔɔlu sina le sabu Chiisu, wana Mɛlɛka hɛli le mbo wa masaa le masale ndɔleŋ ndo dimi aa: “Masale nileŋ le cho masale waa chieeŋ nanuŋ te” wo.—Chɔŋ 18:​36.

  • A cho kɔl dɛɛniaa sɔla le sinaa maa masale Mɛlɛkaleŋ le suŋ kandɔŋ nduyɛ maa le cho hunɔɔ a salala Mɛlɛka chuel waŋnda chieeya buŋgɛi laŋ o chieeŋndo choo.—Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 21:​3, 4.

  • A cho tiindaŋndo nɔ le chilaŋ, nduyɛ fɛɛŋ bɛɛ a yɔŋ niŋ isiooŋ maa sɛɛŋgiaŋnda cho hau kaalaŋ tɛɛŋ ndaŋ la cho chieeŋndo tɛɛmbuu le.—Sam 37:​11, 29, 29.

Huuluei Daaniɛɛ ve chɔm kpendekele maa Amɛlika nda Bilitiŋ, a sim lewundu le bɛŋgula piɔmndo wa, cho kpaaya lemasaa mɛɛlaa le chieeŋndo ni. Te masaleŋ ndeŋ le faŋaŋ pɛ, masale walaŋndeŋ o choo choo niŋ le cho wa waŋnda chieeŋ choo ni. Leŋ le cho masale Mɛlɛkaleŋ ni!

Le chɔɔloo sina a nyɛ Masale Mɛlɛkaleŋ le tosa niŋ le waŋnda chieeyaa wo, tofa vidueiyo hoo, Yɛɛ Cho yɛ Masale Mɛlɛkaleŋ?

Kpaaya Lemasa Suu Kuɛɛ Huului Daaniɛɛ Soo Yɛ a Ndu Okɔɔ?

Kpaayala lemasalaŋ la ŋuɛɛnu piiliaŋ wanaa Mɛlɛkaa ni mi la wa la tuuliaa o piɔm Daaniɛɛ 2 soo a ndu okɔɔ wo. Laŋ la ni,

Piɔm bɛndu huului Daaniɛɛ ve soo a ndu okɔɔ.
  • Masale Babiloniaŋnda. Le sim lewundu le bolle piɔm cho a kooliiye wo.—Daaniɛɛ 2:​32, 36-38.

  • Masale Mɛdo-Paasiaŋnda. Le sim lewundu le takpaa a choŋgula piɔm cho a chiliŋii siaŋɛiyo.—Daaniɛɛ 2:​32, 39.

  • Masaleŋ Kilisi. Le sim lewundu le chaŋnda a lɔlula piɔm cho a kanii humbueiyo.—Daaniɛɛ 2:​32, 39.

  • Masale Luomaŋnda. Le sim lewundu le peluŋ piɔm cho a chiliŋnde woŋ.—Daaniɛɛ 2:​33, 40.

  • Masaleŋ Amɛlika nda Bilitiŋ. Le sim lewundu le bɛŋgula ndɔla cho la muuliaŋ a chiliŋnde vɛlɛ a puuloo laŋ.—Daaniɛɛ 2:​33, 41-43.

a Tofa kɔfoo hoo “Kpaaya Lemasa Suu Kuɛɛ Huului Daaniɛɛ Ve Soo Yɛ a Ndu Okɔɔ?”

b Wanaa tosa wallo o masaleŋ bɛŋgu wa cho “wana o wana masaleŋ le hɛli ma wa nda wallo o ba bɛŋgu ma paawa nda wa ni.”—Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.

c Diola Mɛlɛka laŋ la cho Chɛhowa ni. (Sam 83:​18) Tofa buŋgɛi hei “Nɛɛnɛ Cho Yɛ Chɛhowa?”

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share