Le Yɛɛ Seiyaa Chɛhowaa Luei Laba o Chɔulaba Lemasa Niŋ Kposoŋ Te?
A yeema le nyɛ diom Mɛlɛkaa dimi wo diikɔŋndo. Le saboo hoo Seiyaa Chɛhowaa luei laba o chɔulaba lemasa niŋ kposoŋ te. Lelaŋ, ŋ luei sondo o nyɛ wanaa duau sawalaŋnda cho tosaa wo niŋ te, pɛ pɛ bɛɛ ŋ mel layau le wana o wana le, ŋ mel layau le kunda o kunda sim le lemasa le, ŋ sim le lemasa le, ŋ chɔulaba le siŋgaa nyɛ masaa waa dimi wo le, nduyɛ, ŋ chɔulaba le masaleŋ siŋga le. Le yɛɛ naŋ kɛɛ yɛ le muŋ ndoo tosaa? Baabuiyo ke naa sabulaŋ le hei.
- Tamasi Chiisu wo naŋ cho tolɔɔ kɔɔli ni. Pesi bɛɛ Chiisu chɛl le waa masa chieeŋndo hoo le. (Chɔŋ 6:15) O sila buɛiyaa nduaa maa pɛ pɛ bɛɛ “a cho lɛ le chieeŋndo hoo le”, nduyɛ, mbo dimul buɛiyaa nduaa kpendekele maa a nɔ kposoŋ ma luei laba o chɔulaba lemasa chieeŋndo hoo niŋ te.—Chɔŋ 17:14, 16; 18:36; Maki 12:13-17. 
- Ŋ faŋaŋ Masale Mɛlɛkaleŋ kɔɔli le. A Masaleŋ ndaŋ okɔɔ Chiisu dimi ni aa, “waŋnda cho yooŋgu kɛndɔɔ hoo dimi a masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ ba o ba fee o chieeŋndo choo.” (Maatiu 24:14) Maa wanaa sim le Masale Mɛlɛkaleŋ nda, ŋ sɔla wallo le waŋnda dimullo a lɔɔ le cho hunɔɔ wo okɔɔ. Le hei, ba o ba naŋ wa pɛ, lɛŋnde o lɛŋnde naŋ wa pɛ, ŋ luei laba kposoŋ o chɔulaba lemasa niŋ te, o wa bɛɛ aa o lɛŋnde naŋ veluŋ ndeŋ niŋ.—Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 5:20; Ɛfisiaŋnda 6:20. 
- Te o wa pɛ miŋ luei laba o chɔulaba lemasa chieeŋndo hoo niŋ te, koŋ mala naa miŋ wa fɛɛsɛŋ le suɛi a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ o wanaa cho o kundala yɛ yɛla lemasala chieeŋndo hoo niŋnda lo. Nyɛ naŋ suaa wo, a kaa naa kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le waŋnda chɔmndo maa Masale Mɛlɛkaleŋ kinɛi naŋ tiindaŋ nile bahawɛila waŋchieeya solioo.—Chondei 56:11. 
- Le kɛɛ naŋ kɛɛ balaŋ lueiyo o kundala yɛ yɛla lemasa chieeŋndo hoo niŋndo, koŋ chuu naa diompilɔɔ tɛɛŋ naa chaaŋaa naa laalaŋnda o chieeŋndo choo kpou. (Kolosiaŋnda 3:14; Pitɛ Tasoo 2:17) Wana dimi isɔɔ a tonya, kaŋii luei balaŋ o kundala yɛ yɛla cho o chɔulaba lemasa chieeŋndo hoo niŋndo hiŋ a piɔuwaŋndo ndapila tɛɛŋ.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 1:10. 
Bɛɛleŋ le masɛi chieeŋnde. Mi che bɛɛ naa ŋ luei laba o chɔulaba lemasa chieeŋndo hoo niŋ te, ba o ba naŋ wa pɛ, ŋ nɔ bɛɛleŋ le masɛi cho naa choo ve. Hei Baabuiyo dimul naa le tosaa ni, mbo dimi aa, “Nya kpou la nɔ mi la tosa nyɛ wanaa cho nya chilaŋ nda a dimul nya le tosaa wo.” (Luomaŋndaŋ 13:1) Ŋ bii sawaa, ŋ mal paawa lelɛŋndo, nduyɛ, ŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le wallo tosaa diompilɛ a masaa waa le wanaa nda cho choo wa tosaa ma wa a kɛndɛ. Ŋ tuu sooŋ le lemasa o lemasa le. Nyɛ Baabuiyo dimul naa wo naŋ naŋ tosa ni. Mi Baabuiyo dimul naa aa, “La piɛi Mɛlɛka le masaa bɛnduaa a wana o wana cho nya bolleŋ,” taama taama te a wa pɛ kɛɛsiaalaŋ tosaa, la paaliaŋ niŋ piɛile naaleŋ ndaŋ.—Timoti Tasoo 2:1, 2, tɛɛsiaalaŋ.
Te o hiŋ pɛ o suɛi lemasa chieeŋndo hoo niŋ, ŋ diikuŋ vɛlɛ di wanaa cheleŋnda le ma kɛɛsiaa a ba nda. Le tamaseliiyo, ŋ tosa wooluŋ wooluŋ le paale malaa leyau tɛɛmbuu le, nduyɛ, te waŋnda wa pɛ kɔlaŋ yaulaŋ malɔɔ, ŋ luei sondo naa leniŋ te.
Baa waalioo koni naŋ kɛɛsiaa le hei tosaa ni? Sako. Wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa, a Kilisiɔŋaa wa o wɔsi kɛmɛ tasei niŋnda bɛɛ luei laba o sɔɔŋ lamasa chieeŋndo hoo niŋ kposoŋ te. Mi yau nda veelu o puuluei niŋ aa, Beyond Good Intentions ndo dimi aa, “Mi che bɛɛ naa mi Kilisiɔŋaa tasiaa laalaŋ maa a nɔ ma ke masaa waa bɛɛleŋ, kɛ a laalaŋ kposoŋ maa a nɔ ma luei balaŋ o sɔɔŋ lemasa niŋ te.” Le chɔɔloo sondoo keiyo, yau nda veelu o puului niŋ aa, On the Road to Civilization ndo bɛɛ dimi a Kilisiɔŋaa tasiaa okɔɔ maa pɛ pɛ bɛɛ “a ve o foofo lemasa le.”
Baa kɛɛ naŋ kɛɛ hoo balaŋ lueiyo o masale chieeŋndo niŋndo chɔm ni maa naŋ cho wanaa wɔɔŋnda o lɛŋndeŋ niŋ ni? Sako. Ba o ba naŋ wa pɛ, ŋ yeema miŋ wa a kɔl nyulu, nduyɛ, ŋ kaala kɔl nyuloo. Lelaŋ, masaa waa nɔ ma wo naa o nɛi o nɛi niŋ te. Nuawɔ kona “National Academy of Sciences of Ukraine” yɔŋgu o wɔsi 2001 niŋndo. Konaa hoo soo a kiɔɔ balaŋ lueiyo o masale chieeŋndo hoo niŋ, mbo dimi aa, “Hau, wanaa bɔɔ bɔɔ hɛnaŋ a simnda Seiyaa Chɛhowaa chua laŋndaŋ te; le saboo hoo masale kunda sim le Nasi wo a Kɔmunist wo, wou nda nyɛpalaa choo o sindɔɔ niŋ ni.” Kɛ, teleŋ Soviɛt wou nda nyɛpalaa choo le heiyo bɛɛ, Seiyaa Chɛhowaa “wa sawalaŋ biyɔɔ maa ŋ pilachiee. A wa baalaa tosaa a kɔl ndaa kpou o chiɔɔŋ fau fau woŋ niŋ, o tɔlɔɔla nda soliŋ kpeku le nyɔŋ toosiaa laŋ niŋ, nduyɛ, a ve wanaa wɔɔŋ kposoŋ o masale Kɔmunisiileŋ bɛŋgu le.” Hau bɛɛ, te o hiŋ pɛ o nyɛ Seiyaa Chɛhowaa laalaŋndo, a nyɛ nda cho tosaa wo choo, mi konaa hoo mɛɛlu dimi maa pɛ pɛ bɛɛ “o tuu sooŋndo le masale kɛ kɛ le.”