တၢ်ပိာ်ထွဲ
ဒၤနံးယ့လး အတၢ်စံးပာ်အပူၤ တၢ်တဲဆိပာ်လၢ မ့းၡံအၤကဟဲအဂ့ၢ်
ဝံဒၤနံးယ့လး အိၣ်မူတ့ၢ်ဖဲ တချုးယ့ၣ်ၡူးအိၣ်ဖျဲၣ် အနံၣ် ၅၀၀ ဘျဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ယဟိဝၤ ပာ်ဖျါန့ၢ်ဝဲ ဒၤနံးယ့လး တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ပီၢ်လၢ ထိၣ်ဒွးဝဲ ယ့ၣ်ၡူးကဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤဒ် မ့းၡံအၤ မ့တမ့ၢ် ခရံာ်အသိး အဆၢကတီၢ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ. စံးဘၣ်ဝဲ ဒၤနံးယ့လး ဒ်အံၤလီၤ– “သ့ၣ်ညါဒီးနၢ်ပၢၢ်တၢ်တက့ၢ်, လၢတၢ်မၤလိာ်လဲၤထီၣ် ဒ်သိးပှၤကမၤသီထီၣ်က့ၤ ယရူၤၡလ့ၣ် ပၢၢ်လၢ ပှၤဒိးဖှူအသး တၢ်အခိၣ် [“မ့းၡံအၤ”, ဟသ] တဂၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်နွံအဘျီနွံဘျီ, ဒီးတၢ်အနွံအဘျီဃုဆံခံဘျီ” န့ၣ်လီၤ.—ဒၤနံးယ့လး ၉:၂၅.
ပကသ့ၣ်ညါ မ့းၡံအၤ ကဟဲပၢၢ်ထီၣ် အဆၢကတီၢ်အဂီၢ်, အဆိကတၢၢ် လိၣ်လၢပကဘၣ်သ့ၣ်ညါ တၢ်ဆၢကတီၢ် အစးခီၣ်ထံးလၢ အခိၣ်တိၤလိၤဆူ မ့းၡံအၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်ဝံအတၢ်စံးပာ်အသိး တၢ်အံၤစးထီၣ်အသးလၢ “တၢ်မၤလိာ်လဲၤထီၣ် ဒ်သိးပှၤကမၤသီထီၣ်က့ၤ ယရူၤၡလ့ၣ်” န့ၣ်လီၤ. “တၢ်ကလုၢ်လီၤ” ဖဲလဲၣ်အဆၢကတီၢ်လဲၣ်. ဒ်ပှၤကွဲးလံာ်စီဆှံ နဃ့မယၤ စံးဝဲအသိး တၢ်ကလုၢ်လီၤလၢ တၢ်ကဘှီထီၣ်က့ၤ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အခိၣ်ဒူ အဆၢကတီၢ်န့ၣ်မ့ၢ် “စီၤပၤအၢ်တၤၡါၡတၤ အနံၣ်ပှဲၤထီၣ် ခံဆံနံၣ်တနံၣ်” န့ၣ်လီၤ. (နဃ့မယၤ ၂:၁, ၅-၈) ပှၤစဲၣ်နီၤလၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတဖၣ် ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤဝဲလၢ ချ.ခ.န ၄၇၄ မ့ၢ်အၢ်တၤၡါၡတၤ ပၢတၢ်ပှဲၤထီၣ် အဆိကတၢၢ် တနံၣ်တီတီန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပၢတၢ်အနံၣ်ခံဆံနံၣ်တနံၣ်န့ၣ် မ့ၢ် ချ.ခ.န ၄၅၅ လီၤ. ခဲအံၤ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လံလၢ ချ.ခ.န ၄၅၅ န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ် အခီၣ်ထံးလၢ ဝံဒၤနံးယ့လး အတၢ်စံးပာ် ဘၣ်ဃးဒီး မ့းၡံအၤန့ၣ်လီၤ.
ဒၤနံးယ့လးပာ်ဖျါဝဲ ‘မ့းၡံအၤကစၢ်’ ဟဲပၢၢ်ထီၣ် ကယံာ်အဆၢကတီၢ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်စံးပာ်အပူၤန့ၣ် ကယံာ်ဝဲ “တၢ်နွံအဘျီနွံဘျီ, ဒီးတၢ်အနွံအဘျီဃုဆံခံဘျီ”—ခဲလၢာ် ၆၉ နွံလီၤ. တၢ်ဆၢကတီၢ်အံၤ ကယံာ်ဆံးယံာ်လဲၣ်. လံာ်စီဆှံကွဲးကျိးအါဘ့ၣ်န့ၣ် ပာ်သူၣ်ပာ်သးဝဲလၢ တမ့ၢ်နွံလၢအိၣ်နွံသီဘၣ်ဒီး မ့ၢ်တၢ်နွံအနံၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, တနွံန့ၣ် မ့ၢ်နွံနံၣ် အခၢၣ်စးလီၤ. တၢ်နာ်လၢ တၢ်နွံအနံၣ်တဖၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်နွံလၢအိၣ်နွံနံၣ်န့ၣ် ပှၤယူဒၤဖိ လၢပျၢၤတဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်လီၤ. အဒိ, မ့ၢ်တုၤနွံနံၣ်တနံၣ် ကိးနံၣ်ဒဲးန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ပာ်စီဆှံဝဲဒ် နံၣ်အိၣ်ဘှံးအသိးန့ၣ်လီၤ. (၂ မိၤၡ့ ၂၃:၁၀, ၁၁) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, ဝံတၢ်စံးပာ်အပူၤ ၆၉ နွံန့ၣ် မ့ၢ် ၆၉ နွံလၢ တနွံအိၣ်နွံနံၣ် မ့တမ့ၢ် ခဲလၢာ် ၄၈၃ နံၣ်န့ၣ်လီၤ.
ခဲအံၤ ပကထိၣ်ဒွးကွၢ်သကိးတက့ၢ်. ပမ့ၢ်စးထီၣ်ဂံၢ်လၢ ချ.ခ.န. ၄၅၅ န့ၣ် ၄၈၃ နံၣ်အံၤ တုၤလၢ ခ.န. ၂၉ လီၤ. နံၣ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်နံၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ ယ့ၣ်ၡူးဒိးဘျၢအသးလၢထံ ဒီးကဲထီၣ်မ့းၡံအၤန့ၣ်လီၤ!a (လူၤကၣ် ၃:၁, ၂, ၂၁, ၂၂) တၢ်အံၤတမ့ၢ် လံာ်စီဆှံ ဝံအတၢ်စံးပာ် လၢပှဲၤထီၣ်ဝဲ လီၤတိၢ်လီၤဆီဘၣ်ဧါ.
a ချ.ခ.န ၄၅၅ တုၤလၢ ချ.ခ.န. ၁ နံၣ်န့ၣ်မ့ၢ် ၄၅၄ နံၣ်လီၤ. ချ.ခ.န. ၁ နံၣ်တုၤလၢ ခ.န ၁ နံၣ်န့ၣ်မ့ၢ် တနံၣ်လီၤ (၀ [သိၣ်ပၤ] နံၣ်တအိၣ်ဘၣ်). ခ.န. ၁ နံၣ်တုၤလၢ ခ.န. ၂၉ န့ၣ်မ့ၢ် ၂၈ နံၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ပာ်ဖှိၣ် တၢ်သၢမံၤအံၤန့ၣ် ခဲလၢာ်န့ၢ်ဝဲ ၄၈၃ နံၣ်လီၤ. တၢ်နွံအနံၣ် နွံဆံနံၣ်တနံၣ်အပူၤ လၢအမ့ၢ် ခ.န. ၃၃ န့ၣ်ယ့ၣ်ၡူး “ဘၣ်တၢ်မၤသံကွံာ်အီၤ” လီၤ. (ဒၤနံးယ့လး ၉:၂၄, ၂၆, ခစ) နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါအါထီၣ် ဝံအတၢ်စံးပာ်အံၤန့ၣ် ကွၢ်လံာ်လၢအမ့ၢ် ဒိကနၢ် ဒၤနံးယ့လး အတၢ်စံးပာ်တက့ၢ်! (ပံၤယီၤကျိာ်), တၢ်နီၤဖး ၁၁, ဒီး တၢ်ထံၣ်နၢ်ပၢၢ်လၢ လံာ်စီဆှံအဖီခိၣ် (အဲကလံး), အကတြူၢ် ၂, လံာ်ကဘျံးပၤ ၈၉၉- ၉၀၁, တက့ၢ်. လံာ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် ယဟိဝၤ အပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် ထုးထီၣ်ဝဲလီၤ.