တၢ်အိၣ်မူ တၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ်
ယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်ယၤတၢ်အါန့ၢ် တၢ်လၢယမုၢ်လၢ်အီၤတဖၣ်ဒံး
‘ယသ့ၣ်ညါလၢ ယကြၢးမၤ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤ.’ ဘၣ်ဆၣ် ယဆိကမိၣ်လၢ ‘ယမ့ၢ်မၤပှၤလဲၤလၢညါန့ၣ် တၢ်ကကၢၣ်ယသးလီၤ.’ ယတၢ်မၤလၢ ယမၤလၢ ကီၢ်ကၠၢမနံၣ်အပူၤန့ၣ် ယမၤအီၤမုာ်ဒိၣ်မး, ယဘၣ်ဆှၢတၢ်အီၣ်လၢ တၢ်လီၢ်အါတီၤလၢ ကီၢ်အၤဖြံၤကၤအပူၤ ဒ်သိးဒီး ဒါ အဲၣ် စလါ, အဲလံစဘဲၤ(လ်)ဘ့ ဒီးအဲၣ်(စ်)မီရၤန့ၣ်လီၤ. မုၢ်ကအိၣ်တနံၤ ယကမၤဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤလၢ တၢ်လီၢ်တဖၣ်အံၤ ဒီးတၢ်လီၢ်အဂၤအါတီၢ်လၢ အၤဖြံၤကၤအပူၤန့ၣ် ယတဆိကမိၣ်ဘၣ် နီတဘျီဘၣ်.
လၢခံ ဖဲယစးထီၣ်မၤပှၤလဲၤလၢညါအခါ ယတၢ်အိၣ်မူဆီတလဲလၢ ကျဲလၢယဆိကမိၣ် အကဲထီၣ်သးတသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. (အ့းဖ့းစူး ၃:၂၀) ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ ဟဲကဲထီၣ်အသးဒ်လဲၣ်. ယကစးထီၣ်တဲလၢ အခီၣ်ထံးလီၤ.
ဖဲ ၁၉၃၉, ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီ စးထီၣ်အသးန့ၢ်စှၤကိာ်လါန့ၣ် ယအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ဘၤလ့ၤ, ကီၢ်ကၠၢမနံၣ်အပူၤလီၤ. ဖဲ ၁၉၄၅, တၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီ ဘူးကဝံၤအခါ သုးကဘီယူၤသ့ၣ်တဖၣ် ဟဲယူၤလၢ ဝ့ၢ်ဘၤလ့ၤအဖီခိၣ် ဒီးတ့ၢ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်အါမးလီၤ. တၢ်ဒုးအဝဲအံၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ မ့ၣ်ပိၢ်တၢ်ဒုး (bombing raids) လီၤ. ဖဲတၢ်ဒုးတခါအတီၢ်ပူၤ မ့ၣ်ပိၢ်တဖျၢၣ် ပိၢ်ထီၣ်လၢပဟံၣ်အကျဲဘၣ်ဆၣ် ယၤဒီးယဟံၣ်ဖိဃီဖိ ပလဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ပူၤဖျဲးပသးလၢ တၢ်အိၣ်သဒၢအလီၢ် (air-raid shelter) လၢအဒီသဒၢပှၤလၢ မ့ၣ်ပိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးပကအိၣ်ဘၣ် ဘံၣ်ဘံၣ်ဘၢဘၢအဂီၢ် လၢခံပလဲၤအိၣ်လၢ အဲဖၢၤ လၢအမ့ၢ်တၢ်လီၢ်လၢ ယမိအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ယၤ, ယမိယပါ ဒီးယဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်, ဖဲ ၁၉၅၀, ကီၢ်ကၠၢမနံၣ်
ယမိအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲဖးဝဲ ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တဖၣ် အလံာ်ဒီး ဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ အကလုာ်ကလုာ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲတဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သူၣ်မံသးမုာ်ဘၣ်. ဖဲ ၁၉၄၈ ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးခံဂၤ ဟဲလၢပဟံၣ်လီၤ. ယမိကိးနုာ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ဟံၣ်ပူၤဒီး သံကွၢ်အီၤ တၢ်သံကွၢ်အါမးဝံၤ တနၣ်ရံၣ်မးတအိၣ်ဘၣ်, ယမိတဲယၤဒီး ယဒ့မုၣ်လၢ “ယထံၣ်န့ၢ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလံ.” တယံာ်ဘၣ်ဒီး ယၤဒီးယမိဒီး ယဒ့မုၣ် ပစးထီၣ်လဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဖဲအဲဖၢၤလီၤ.
ဖဲ ၁၉၅၀ န့ၣ် ပက့ၤအိၣ်ကဒါက့ၤလၢ ဘၢလံ(န်) ဒီးပက့ၤမၤသကိးဃုာ်တၢ်ဒီး ဘၢလံ(န်)-ခြူ(စ်)ဘၢၤ အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လီၤ. ဒီးပလဲၤအိၣ်လၢ တၢ်လီၢ်အဂၤတတီၤ ဒီးပထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ ဘၢလံ(န်)-ထဲပဟီၣ် အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံယမိဒိးဘျၢထံ ဘၣ်ဆၣ်မ့မ့ၢ်ယၤဒု ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယမၤတန့ၢ်ဒံးဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်.
ယမၤနၢၤကွံာ် ယတၢ်မဲာ်ဆှး
ခီဖျိလၢ ယမဲာ်ဆှးဆူၣ်မးအဃိ ကီဒိၣ်မးလၢ ယကမၤအါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤတၢ်မၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲယလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ခံနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ယတတဲတၢ်ဒီးပှၤဂၤ နီတဘျီဘၣ်. ဖဲယရ့လိာ်သးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အိၣ်ဒီးတၢ်သးဒူ ဒီးဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်အသးဆူ ယဟိဝၤယွၤအိၣ်တဖၣ်အခါ ယတၢ်အိၣ်သး ဆီတလဲဝဲလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တနီၤန့ၣ် အိၣ်ဘၣ်လၢ နးစံၣ်အဃိာ်ပူၤ မ့တမ့ၢ် ကၠၢမနံၣ်မုၢ်ထီၣ်အဃိာ်ပူၤလီၤ. ဒီးအဂၤတနီၤန့ၣ် ဆှၢခူသူၣ်လံာ်လဲၢ်တဖၣ် ဆူကၠၢမနံၣ်အမုၢ်ထီၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲဒ်အံၤအဃိ ပှၤဖီၣ်အီၤဒီး လီၤဘၣ်လၢ ဃိာ်ပူၤသ့ ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲလီၤ. အဝဲသ့ၣ် အဒိအတဲာ် ထုးန့ၢ်ယသးဒိၣ်မးလီၤ. အဃိ ယဆိကမိၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်လၢအဂီၢ်ဒီး လီၤဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤသ့သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်မၤဝဲ တၢ်မၤအံၤလၢ ယဟိဝၤယွၤဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ယၤစ့ၢ်ကီး ယကြၢးဂုာ်ကျဲးစၢး မၤလီၤစှၤ ယတၢ်မဲာ်ဆှးလီၤ.
ဖဲယပၣ်ဃုာ်လၢ ၁၉၅၅ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လီၤဆီ အခဲၣ်ဖ့အခါ ယစးထီၣ် မၤနၢၤကွံာ် ယတၢ်မဲာ်ဆှးလီၤ. လၢပှၤဟ့ၣ်တၢ်ကစီၣ်a အလံာ်တဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါန့သၢၤနီ(ရ်) တဲဝဲလၢ ခဲၣ်ဖ့အံၤမ့ၢ် တၢ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤ အဒိၣ်ကတၢၢ်အကျါတခါ လၢတၢ်ကရၢကရိ ရဲၣ်ကျဲၤဝဲန့ၣ်လီၤ. ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ ကိးဂၤဒဲးမ့ၢ်မၤသကိးတၢ်န့ၣ် “ကမ့ၢ်ဝဲ လါအဂ့ၤကတၢၢ်တလါလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ အပူၤန့ၣ်လီၤ.” တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒ်န့ၣ် သပှၢ်တၢၢ်လီၤ. စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်ဒီး တယံာ်လၢၤဘၣ်အလီၢ်ခံ ယဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်ယသးဆူ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် ဒီးယဒိးဘျၢထံဖဲ ၁၉၅၆ ဃုာ်ဒီးယပါဒီး ယဒ့မုၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တယံာ်ဘၣ်ဒီး ယဘၣ်ဆၢတဲာ်တၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်တခါလီၤ.
လၢအနံၣ်တဖၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ယသ့ၣ်ညါလၢ ယကြၢးစးထီၣ်မၤ ပှၤလဲၤလၢညါ, ဘၣ်ဆၣ် ယသုးတၢ်ဆၢကတီၢ်ထီဘိလီၤ. အဆိကတၢၢ်န့ၣ် ယပာ်လီၤသးလၢ ယကမၤလိထီၣ်ယသးလၢ တၢ်ပှ့ၤတၢ်ဆါ တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢ ခီပနံာ်လၢ ထံကီၢ်အဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တချုးလၢ ယစးထီၣ်မၤ ပှၤလဲၤလၢညါဒံးဘၣ်န့ၣ် ယအဲၣ်ဒိးမၤတၢ်မၤ ဒ်သိးယတၢ်လဲၤခီဖျိ ကအါထီၣ်လၢ ယတၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲ ၁၉၆၁ န့ၣ်ယနုာ်လီၤမၤတၢ်မၤ ဖဲဟဲဘၢၤ လၢအမ့ၢ်ဝ့ၢ်လၢ အအိၣ်ဒီးကဘီသန့ အဒိၣ်ကတၢၢ်တဖျၢၣ် လၢကီၢ်ကၠၢမနံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ယမၤတၢ်မၤအံၤ မုာ်ဒိၣ်မးအဃိ ယဆဲးသုးတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ယကမၤပှၤလဲၤလၢညါအဂီၢ်လီၤ. ယကမၤဒ်လဲၣ်.
ယဟိဝၤယွၤသူဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ်လၢ ကမၤစၢၤယၤဒ်သိး ယကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်လၢ တၢ်မၤယဟိဝၤယွၤတၢ်မၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်အဃိ ယစံးဘျုးဘၣ်အီၤဒိၣ်မးလီၤ. ယသကိးတဘျုးဂၤ စးထီၣ်မၤပှၤလဲၤလၢညါ ဒီးပာ်လီၤတၢ်ဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ် လၢယဂီၢ်လီၤ. အါန့ၢ်အန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ အဲရဲၣ် မၢ လၢအိၣ်ဘၣ်တ့ၢ်လၢဃိာ်ပူၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤလၢ ယကနာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤလီၤ. အဝဲတဲဝဲလၢ လၢဃိာ်ပူၤန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲလၢ အဒိးသန့ၤအသးလၢ အနီၢ်ကစၢ်တဖၣ်န့ၣ် လၢခံအသးလီၤစၢ်ဝဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အသန့ၤအသးလၢ ယဟိဝၤယွၤ လၢအသးဒီဖျၢၣ်တဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်သးတီဒီး ဆဲးမၤစၢၤ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ကရၢကရိ သ့န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ ၁၉၆၃ ယစးထီၣ်မၤ ပှၤလဲၤလၢညါအခါ
ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါမၤတ့ၤ ဖီၣ်စံကၢၣ်လၢ လၢခံအကဲဝဲ ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်န့ၣ် ဆဲးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တဲဝဲလၢ “တၢ်သူၣ်ဒူသးဒူန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်ကတၢၢ်တခါ လၢအိၣ်ဒီးနၤန့ၣ်လီၤ.” ယဆိကမိၣ်ထံ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤ ဝံၤအလီၢ်ခံ ယပတုာ်ကွံာ်ယတၢ်ဖံးတၢ်မၤ ဒီးစးထီၣ်မၤ ပှၤလဲၤလၢညါ ဖဲလါယူၤ ၁၉၆၃ န့ၣ်လီၤ. အဝဲအံၤ မ့ၢ်တၢ်ဆၢတဲာ်အဂ့ၤကတၢၢ်တခါလၢ ယမၤအီၤန့ၣ်လီၤ. ခံလါဝံၤအလီၢ်ခံ တချုးလၢယစးထီၣ် ဃုတၢ်မၤလၢအသီတခါဒံးဘၣ်န့ၣ် ပှၤကွဲမုာ်ယၤလၢ ယကမၤ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီန့ၣ်လီၤ. ဒီးဖဲစှၤကိာ်နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်ယၤတၢ်အါန့ၢ် တၢ်လၢယမုၢ်လၢ်ဒံးန့ၣ်လီၤ. ပှၤကွဲမုာ်ယၤလၢ ယကလဲၤထီၣ် ကံးလဧးကၠိ ၄၄ ဘျီတဘျီန့ၣ်လီၤ.
ယမၤလိန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤလိလၢ အလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်တခါလၢ ကံးလဧးကၠိ
ယမၤလိန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤလိအရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်တခါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ “တဘၣ်ဟ့ၣ်ၡူကွံာ် နမူဒါချ့ချ့တဂ့ၤ.” လီၤဆီဒၣ်တၢ် ယမၤလိန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ န့သၢၤနီ(ရ်) ဒီးလဲမဲၤ စွ့ကၢၤ အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤလၢ တၢ်ကီတၢ်ခဲမ့ၢ်အိၣ်ဘၣ်ဆၣ် ပကဆဲးမၤလၢပှဲၤ ပမူဒါန့ၣ်လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါနီ(ရ်) တဲဝဲဒၣ်လၢ “နကသးစၢၢ်ဆၢ တၢ်မနုၤလဲၣ်. ဟီၣ်ခိၣ်ကမူၣ်ဧါ, တၢ်ဖိလံၤဖိဃၢ်ဧါ, တၢ်ဖှီၣ်တၢ်ယာ်ဧါ မ့တမ့ၢ် နကသးစၢၢ်ဆၢ သ့ၣ်ထူၣ်တဖၣ်, ဖီတဖၣ် ဒီးပှၤမဲာ်သၣ်လၢ အပှဲၤဒီးတၢ်သးခုတဖၣ်န့ၣ်ဧါ. မၤဒိၣ်ထီၣ်နတၢ်အဲၣ် လၢပှၤဂၤအဖီခိၣ်တက့ၢ်.” ဘၣ်တနံၤ ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါစွ့ကၢၤ တဲဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တနီၤနီၤ ဟ့ၣ်ၡူအသးချ့ချ့လဲၣ်အခါ အဝဲအသးဘၣ်ဒိ ဒီးအမဲာ်ထံလီၤ တုၤဒၣ်လဲာ် ဘၣ်အိၣ်ပတုာ်တဲတၢ် တစိၢ်ဖိလီၤ. မ့ၢ်လၢအထိးဘၣ် ယသူၣ်ယသးဒိၣ်မးအဃိ ယပာ်လီၤယသးလၢ ယတမၤဘၣ်ဒိ ခရံာ်ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီတဖၣ် အသးဘၣ်.—မးသဲ ၂၅:၄၀.
ယၤ, ချီၣ် ဒီးဟဲရံးခၠံၣ် လၢလူဘၢၤဘီၡံၤ, ခိကိၣ်, ဖဲ ၁၉၆၇ ပမၤမံးၡ့ၣ်နရ့ၣ် အမူဒါအခါ
ဖဲပဒိးန့ၢ်ဘၣ် ပမူဒါအခါ ပှၤဘ့ၤသ့လးဖိတနီၤ သံကွၢ်ပဝဲစှၤဂၤလၢ ပကဘၣ်လဲၤဖဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး မူဒါတခါစုာ်စုာ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်ထံၣ်လၢအဂ့ၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်တုၤယတဲ “ခိကိၣ် (ခ့ၣ်ၡါစၤ)” တဘျီန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ပတုာ်ဒီး တဲဝဲလၢ “အိ, ခိကိၣ်, မ်ယဟိဝၤယွၤ အိၣ်ဒီးနၤ.” ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် တၢ်ကစီၣ်အါမး ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ လၢခိကိၣ် (ခ့ၣ်ၡါစၤ) န့ၣ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ ဒီးတၢ်မၤသံမၤဝီလိာ်သး အိၣ်ဝဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လၢယမၤလိဘၣ်လၢ ကံးလဧးန့ၣ် ယဆိကမိၣ်အီၤ ထီဘိလီၤ. ဖဲလါစဲးပတ့ဘၢၣ် ၁၉၆၇ ပကၠိပျၢ်တယံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ဟဲရံးခၠံၣ် ဒံဘၤ(စ်)ထုၤ, ချီၣ် လ့စံၤ ဒီးယၤ ပလဲၤဆူ ခိကိၣ်အဝ့ၢ်ခိၣ် ခ့ၣ်ၡါစၤလီၤ.
တၢ်မၤလိ အလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် လၢမံးၡ့ၣ်နရ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်
ဖဲပလဲၤတုၤလၢ ခ့ၣ်ၡါစၤန့ၣ် ပမၤလိ ဖြၣ်စ့ၣ်အကျိာ် သၢလါဒီးပလဲၤဆူ လူဘၢၤဘီၡံၤလၢ လၢညါဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢ အဲလံစဘဲၤ(လ်)ဘ့ လၢအအိၣ်ဘူးဒီး စၣ်ဘံၣ်ယၣ် ကီၢ်ဆၢလၢ အအိၣ်လၢ ခိကိၣ် အကလံၤထံးန့ၣ်လီၤ. ပလဲၤအိၣ်လၢ မံးၡ့ၣ်နရ့ၣ်အဟံၣ်လၢ အအိၣ်လၢဝ့ၢ်ခၢၣ်သးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလူဘၢၤဘီၡံၤ တၢ်လီၢ်အါတက့ၢ်န့ၣ် ပှၤတစံၣ်တဲၤတဲလီၤဘၣ်တၢ်ဒံးဘၣ်. အဃိ ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တနၢ်ဟူဘၣ် ဘီမုၢ်တၢ်သးခုကစီၣ် နီတဘျီဘၣ်. တယံာ်ဘၣ်ဒီး ဖဲတၢ်လီၢ်အဝဲန့ၣ်န့ၣ် ပကမၤလိတၢ်ဒီး ပှၤလၢအဲၣ်ဒိး မၤလိလံာ်စီဆှံ ကိးဂၤဒဲးန့ၣ် ပတၢ်ဆၢကတီၢ်တအိၣ်ဘၣ်. ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤစ့ၢ်ကီး ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢ အမၤပဒိၣ်အတၢ်မၤ မ့တမ့ၢ် ပလံးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤအါဂၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ယူးယီၣ်ပာ်ကဲ ယွၤအကလုၢ်ကထါ ဒီးပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤအါတက့ၢ်န့ၣ် တဲဝဲစွါဟံလံၤအကျိာ်အဃိ ယၤဒီးချီၣ် လ့စံၤ ပမၤလိစ့ၢ်ကီး ကျိာ်အဝဲန့ၣ်လီၤ. တယံာ်ဘၣ်ဒီး ပလီၤဘၣ်မူဒါလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ အကတိၤ စွါဟံလံၤအကျိာ်လီၤ.
ပအိၣ်ဒီးတၢ်လဲၤခီဖျိ လၢအဂ့ၤအါမး သနာ်က့ ပထံၣ်ဘၣ် စ့ၢ်ကီးတၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤ. ညီနုၢ် ပထံၣ်ဘၣ်ဒီး သုးဖိမူၤသံးလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်စုကဝဲၤ ဒီးပလံးလၢ အပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်ပှၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တနံၤ ဖဲပမၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် လၢမံးၡ့ၣ်နရ့ၣ် အဟံၣ်အခါ ပလံးအါမး ဟဲနုာ်လီၤဒီးကျိ ဒီးက့ၤကိးပှၤလၢအရူလီၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ်မၢပဆ့ၣ်နီၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်လိၤ တုၤလၢမုၢ်နၤခီ အနၣ်ရံၣ်တဆံဃၣ်ဃၣ်မး အဝဲသ့ၣ်ပျၢ်က့ၤပှၤလီၤ.
ဖဲ ၁၉၆၉ နံၣ်, ယမၤကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် အတၢ်မၤအခါ ယဘၣ်လဲၤတၢ်ဖးယံၤ လၢကပံာ်ကျါဒီး နီၣ်ဖးထီအကျါလီၤ. ညီနုၢ်လၢ အၤဖြံၤကၤန့ၣ် နဘၣ်လဲၤတၢ်ဒ်အံၤလီၤ. ဘၣ်တဘျီ ဖဲယလဲၤလၢသဝီတဖျၢၣ်အခါ ဆီမိၢ်ဒီး အဖိတဖၣ်န့ၣ် မံလၢယလီၢ်မံအဖီလာ်လီၤ. ယသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်ထီဘိလၢ ဆီမိၢ်ပှၢ်အံၤ မၤသီၣ်အကလုၢ်ဒီး မၤနီၣ်ထီၣ်ယၤ လၢမုၢ်တဝါလါတဝါ ဒံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ယဆိကမိၣ်က့ၤတၢ်ဂ့ၢ်လၢ ယဆ့ၣ်နီၤတဲသကိး တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဂ့ၢ်ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် လၢမ့ၣ်အူပူၣ်ကပၤ လၢဟါလီၤခီန့ၣ် မုာ်ဘၣ်ယၤဒိၣ်မးလီၤ.
တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ အဒိၣ်ကတၢၢ်တခါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပှၤလၢအပာ်မၤအသးလၢ အမ့ၢ်ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဆီၣ်ထွဲဝဲ ခံတၤဝၤလၤ အတၢ်ကရၢကရိန့ၣ်လီၤ.b အဝဲသ့ၣ်တနီၤန့ၣ် ဒိးဘျၢထံ ဒီးကဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ ပှၤအါဂၤလၢအလီၤဂာ်ဒီး “လၢၢ်ဧိၤလ့ဧိၤ” လၢအပာ်ခူသူၣ်အသးတဖၣ်အံၤန့ၣ် ကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်ဝဲ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီတဖၣ် တန့ၢ်ဘၣ်. (ယူဒၤ ၁၂) လၢခံ ယဟိဝၤယွၤ ထုးထီၣ်ကွံာ်အဝဲသ့ၣ် လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ပှၤအါဒံအါဂၤ ဟဲနုာ်လီၤလၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအပူၤလီၤ.
ဖဲ ၁၉၇၁ န့ၣ်ယလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ခ့ၣ်ၡါစၤဝဲၤတြၢ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ယဘၣ်မၤ မူဒါအါမးလၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆှၢထီၣ်ဆှၢလီၤ လံာ်ပရၢ, တၢ်မၤလိာ်လံာ်လဲၢ်တဖၣ် ဒီးဘီမုၢ်အတၢ်မၤဝဲၤကျိၤန့ၣ်လီၤ. လၢဘ့ၤသ့လးန့ၣ် ယရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤတၢ် လၢထံကီၢ်ဖးဒိၣ်လၢ တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ, လီမ့ၣ်အူ ဒီးကျဲတဂ့ၤဘၣ်တဖၣ်အဂီၢ် သ့ထီၣ်ဝဲလီၤ. ပလံာ်ပရၢလၢ ပဆှၢအီၤဒီးကဘီယူၤန့ၣ် ကလဲၤတုၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်အဂီၢ် တံာ်တာ်လၢ အလါတဖၣ်ညါန့ၣ်လီၤ. ပဆှၢအီၤလၢကဘီယူၤမ့ၢ်ဝံၤန့ၣ် ပဘၣ်ဆှၢကဒီး လၢကဘီ တဆီဒံးလီၤ. ဒီးခီဖျိလၢ တၢ်မုၢ်တၢ်ဘိတဖၣ်လၢ အအိၣ်လၢထံကျါအဃိ ကဘီလဲၤတၢ်တံာ်တာ်ဝဲလၢ အနွံတဖၣ်ညါလီၤ. ပအိၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲဒ်အံၤ ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢအဂၤတဖၣ် သနာ်က့ ပမၤတၢ်ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ.
ပစ့တအိၣ်အါအါဘၣ်သနာ်က့ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤတၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်အဂီၢ် သ့ဝဲအဃိ ယကမၢကမၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တ့ထီၣ်ဝဲ ပျဲၢ်စီၢ်ခိၣ်တဖၣ်လၢ ဘျၢၣ်တဖၣ်, သူဝဲနီၣ်ဖးထီဒီးတ့ထီၣ်ဝဲတၢ်ဒူၣ်တဖၣ် ဒီးခးဆ့ၣ်နီၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲ တၢ်တၢၣ်လၢ ဝၣ်တဖၣ် ဒီးသူဝဲ ချီၣ်အလီၢ်လံၤလၢ ဘၣ်တၢ်မၤအီၤဒီးတပိၢ် လၢတၢ်ခိၣ်ဒုး ဒီးစီၤနီၢ်ခိၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ်အထးတအိၣ်ဘၣ် အဃိအဝဲသ့ၣ်သူဝဲ သ့ၣ်က့ဆံးဆံးဖိ ဒ်ထးအသိးလီၤ. ယမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် တဘၣ်ဘၣ်သနာ်က့ ယကမၢကမၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် အတၢ်ကူၣ်တၢ်ဖး ဒီးကျဲလၢအဝဲသ့ၣ် လဲၤခီဖျိ တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ယအဲၣ်အဝဲသ့ၣ်ဒိၣ်မး. ဖဲယလီၤဘၣ်မူဒါလၢအသီ ဒီးယဘၣ်ဟးသဒၣ်ကွံာ် အဝဲသ့ၣ်အခါ ယသးသယုၢ်ဘၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒိၣ်မးလီၤ.
တၢ်မၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤ လၢကဲၣ်နယၣ်
ဖဲ ၁၉၇၄ န့ၣ်ယဘၣ်လဲၤသုးဆူ နၤရိဘံၤ, ကဲၣ်နယၣ် အဝဲၤတြၢ်လီၤ. ကဲၣ်နယၣ် အဝဲၤတြၢ် ဘၣ်ကွၢ်ထွဲဝဲ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤလၢ ထံကီၢ်လၢအအိၣ်ဘူးဒီးအီၤ အဘ့ၣ်တဆံ ဒီးထံကီၢ်ဖဲန့ၣ်တနီၤန့ၣ် ပှၤတြီဃာ်ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဃိ ပဘၣ်မၤတၢ်အိၣ်အါမးလီၤ. ပှၤမၢယလဲၤဆူ ထံကီၢ်တဖၣ်န့ၣ် ခဲအံၤခဲအံၤ လီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢ ကီၢ်အံးသံးယိဖၠံယါလီၤ. ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်မၤအၢမၤနးအီၤ ဒီးအဝဲသ့ၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်မၤကွၢ်အါမးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်အါဂၤန့ၣ် ပှၤမၤအီၤအၢအၢသီသီ မ့တမ့ၢ် ပှၤထၢနုာ်အီၤလၢဃိာ်ပူၤ ဒီးတနီၤန့ၣ် ပှၤမၤသံအီၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ် အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်ဂ့ၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် လဲၤခီဖျိဝဲ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤလၢ တၢ်သးတီအပူၤ န့ၢ်ဝဲလီၤ.
ဖဲ ၁၉၈၀ နံၣ်, ယဖျီယသးဒီး ကဲ(လ်) မဲ(သ်)စၢၤအခါ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သးခု အါမးလီၤ. ကဲ(လ်) မ့ၢ်ဝဲပှၤခဲနဒၣ်ဖိ ဒီးအဝဲထီၣ်ဘၣ် ကံးလဧးကၠိဒီးယၤ တတီၤဃီလီၤ. ပကွဲးန့ၢ်လိာ်သးလံာ် တဂၤဒီးတဂၤလီၤ. ကဲ(လ်) ဘၣ်လဲၤမၤ မံးၡ့ၣ်နရ့ၣ် လၢကီၢ်ဘိၣ်လ့ဘံယါလီၤ. ဒီးပူၤကွံာ် ၁၂ နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ပထံၣ်လိာ်က့ၤပသးလၢ နူယီးလီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤ တယံာ်ဘၣ်ဒီး ပဖျီပသး လၢကဲၣ်နယၣ်လီၤ. ထီဘိန့ၣ် ကဲ(လ်) ဆိကမိၣ်တၢ်ဒ် ယဟိဝၤယွၤအသိး ဒီးအဝဲ အသးမံဒီး တၢ်လၢအိၣ်ဒီးအီၤတဖၣ်အဃိ ယစံးဘျုးဘၣ်အီၤဒိၣ်မးလီၤ. အဝဲမၤစၢၤယၤ ဒီးကဲယသကိးလၢ အလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် ဒီးအလီၤအဲၣ် ထီဘိလီၤ.
ဖဲ ၁၉၈၆ န့ၣ်ပဘၣ်မၤ ပှၤလဲၤတရံးအံးက့ၤကွၢ်က့ၤတၢ် ဒီးဖဲန့ၣ်အခါ ယမ့ၢ်စ့ၢ်ကီး ဝဲၤတြၢ်ကမံးတံာ်တဂၤလီၤ. ယဘၣ်လဲၤလၢ ထံကီၢ်အါဘ့ၣ်လၢ ကဲၣ်နယၣ် အဝဲၤတြၢ် ကွၢ်ထွဲဝဲန့ၣ်လီၤ.
ယဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖဲ ၁၉၉၂, အဲၣ်(စ်)မီရၤ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်
ယသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်က့ၤ ၁၉၉၂ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် လၢဘၣ်တၢ်ကတဲာ်ကတီၤအီၤဖဲ အဲၣ်(စ်) မီရၤ (လၢ အဲရံထြံယၤ) လီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ လၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ပှၤတတြီဃာ် ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤဘၣ်. လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်အဂီၢ် ပထံၣ်န့ၢ်ဘုဖီ အလီၢ်လံၤဖီဃးတဖျၢၣ် ဒီးမ့မ့ၢ်လၢ အကိပူၤန့ၣ် နးန့ၢ်လၢအချၢတကပၤဒံးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အနံၤန့ၣ် ယထံၣ်ဘၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် ကတဲာ်ကတီၤဃာ်ဝဲ တၢ်လီၢ်အံၤ ဒ်သိးပဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်တၢ် ကန့ၢ်အဂီၢ်အဃိ ယကမၢကမၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဟံၣ်ဖိဃီဖိအါဂၤ ဟဲစိာ်ဝဲ တၢ်ကံးညာ်ဃံဃံလၤလၤဖိတဖၣ် ဒီးကးဘၢဃာ်ဝဲ တၢ်လၢအဖျါတကြၢးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အိၣ်ဝဲ ၁,၂၇၉ ဂၤဒီးပသးခုဒိၣ်မးလီၤ.
ဖဲပမၤ ပှၤလဲၤတရံးအံးက့ၤကွၢ်က့ၤတၢ် အတၢ်မၤအခါ ပဘၣ်သုး ပတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ် ကိးနွံဒဲးလီၤ. ဘၣ်တဘျီဘျီ ပဘၣ်အိၣ်လၢ ဟံၣ်ဖးဒိၣ်လၢ အအိၣ်လၢပီၣ်လဲၣ်ကပၤလီၤ. ဘၣ်တဘျီဘျီ ပဘၣ်အိၣ်လၢ ဟံၣ်ယိယိဖိ လၢဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢသူးပၠါ (metal sheets) ဒီးတၢ်ဟးလီၢ်အိၣ်ယံၤဒီးအီၤ အပ့ၣ် ၃၀၀ (၁၀၀ မံထၢၣ်) ဘျဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်မၤဘၣ်တၢ်ဖဲလဲၣ်ဂ့ၤ ဖဲလဲၣ်ဂ့ၤ တၢ်လၢပဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးအီၤ အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပမၤသကိးဘၣ်တၢ်ဒီး ပှၤလဲၤလၢညါ ဒီးပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိလၢ အသးဆူၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပဒိးန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ အသီအခါ ပဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် ပသကိးလၢ ပအဲၣ်ဘၣ်အီၤတဖၣ်အဃိ ပသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒိၣ်မးလီၤ.
ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤ ဖဲကီၢ်အံးသံးယိဖၠံယါ
ဖဲ ၁၉၈၇ ဒီး ၁၉၉၂ အဘၢၣ်စၢၤ လၢထံကီၢ်အါဘ့ၣ်လၢ အအိၣ်လၢ ကဲၣ်နယၣ် အဝဲၤတြၢ် အတၢ်ကွၢ်ထွဲအဖီလာ်န့ၣ် ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤ လၢအဖိးသဲစးန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဝဲၤတြၢ်ဒီးရူတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဆီလီၤအီၤ ဖဲန့ၣ်လီၤ. ဒီးဖဲ ၁၉၉၃ န့ၣ်ပလီၤဘၣ်မူဒါ ဖဲအါဒံၣ်(စ်) အါဘၤဘၤ, ကီၢ်အံးသံးယိဖၠံယါလီၤ. လၢထံကီၢ်အံၤပူၤ ပှၤတြီဃာ် ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤ အနံၣ်လၢအဆံ ဝံၤအလီၢ်ခံ ခဲအံၤန့ၣ် ပတၢ်မၤတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤ လၢအဖိးသဲစးလီၤ.
ဖဲ ၁၉၉၆, ပမၤပှၤလဲၤတရံးအံးက့ၤကွၢ်က့ၤတၢ် လၢကီၢ်အံးသံးယိဖၠံယါ အဒူသဝီ
ယဟိဝၤယွၤဆိၣ်ဂ့ၤ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်လၢ ကီၢ်အံးသံးယိဖၠံယါလီၤ. အဝဲသ့ၣ်အါဂၤ မၤဝဲပှၤလဲၤလၢညါလီၤ. စးထီၣ်ဖဲ ၂၀၁၂ န့ၣ်ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ အမျးကယၤ ၂၀ ဘျဲၣ်မၤဝဲ ပှၤလဲၤလၢညါကိးနံၣ်ဒဲးလီၤ. တကးဒံးဘၣ် ပှၤဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သိၣ်လိလၢ ကၠိလၢ တၢ်ကရၢကရိဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတဖၣ် ဒီးဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ် အိၣ်ဝဲအဖျၢၣ် ၁၂၀ ဘျဲၣ်လီၤ. ဒီးဖဲ ၂၀၀၄ န့ၣ်ပှၤဘ့ၤသ့လးဖိတဖၣ် ဘၣ်သုးအသးဆူ တၢ်သူၣ်ထီၣ်အသီ ဒီးဖဲန့ၣ်န့ၣ် ကဝီၤအဘျီၣ်ဒိၣ် (Assembly Hall) အိၣ်ဝဲအဃိ မ့ၢ်တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤတခါလီၤ.
ပအိၣ်ဖဲန့ၣ် သၢနံၣ်ဘျဲၣ်ဒီး ကဲ(လ်)ဒီးယၤ ပအိၣ်ဒီးတၢ်ရ့လိာ်သးဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်ဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ လၢကီၢ်အံးသံးယိဖၠံယါလီၤ. ပအဲၣ်အဝဲသ့ၣ်ဒိၣ်မး, မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤလၢ အသးဂ့ၤဒီး အိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအဃိန့ၣ်လီၤ. ခဲအံၤပတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ တဂ့ၤဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်က့ၤမူဒါလၢ ယူရပၤ လီၢ်ခၢၣ်သး အဝဲၤတြၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ပှၤကွၢ်ထွဲပှၤဂ့ၤဂ့ၤ ဘၣ်ဆၣ် ပသးသယုၢ်ဘၣ် ပသကိးတဖၣ်လၢ ကီၢ်အံးသံးယိဖၠံယါ ဒိၣ်မးလီၤ.
ယဟိဝၤယွၤ ဒုးဒိၣ်ထီၣ်တၢ်
ပထံၣ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ ဒုးဒိၣ်ထီၣ် အတၢ်မၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၃:၆, ၉) အဒိ ဖဲယစးထီၣ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ ပှၤရဝၣ်ဒၣ်ဖိလၢ အဟဲဃုတိၢ်ဂီၤ လၢခိကိၣ်အခါ လၢရဝၣ်ဒၣ်န့ၣ် ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ တအိၣ်နီတဂၤဒံးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ခဲအံၤလၢရဝၣ်ဒၣ်န့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်အိၣ်ဝဲ ၃၀,၀၀၀ ဘျဲၣ်လီၤ. လၢခိကိၣ် (ခ့ၣ်ၡါစၤ) န့ၣ်ဖဲ ၁၉၆၇ နံၣ်အခါ ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ ကအိၣ်ဝဲအဂၤ ၆,၀၀၀ ဃၣ်ဃၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ခဲအံၤန့ၣ် ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ အိၣ်ဝဲအဂၤ ၂၃၀,၀၀၀ ဘျဲၣ်ဒီးဖဲ ၂၀၁၈ န့ၣ်ပှၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး အါန့ၢ်ဒံး တကကွဲၢ်လီၤ. ထံကီၢ်တဖၣ်လၢ တဘျီခါအအိၣ်လၢ ကဲၣ်နယၣ် ဝဲၤတြၢ်အတၢ်ကွၢ်ထွဲအဖီလာ်န့ၣ် ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ ခဲလၢာ်အိၣ်ဝဲ ၁၀၀,၀၀၀ ဘျဲၣ်လီၤ.
လၢအပူၤကွံာ်အနံၣ် ၅၀ ဘျဲၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤသူဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အါဂၤ ဒ်သိးကမၤစၢၤယၤလၢ ယကစးထီၣ်မၤ ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤန့ၣ်လီၤ. ယမဲာ်ဆှးသ့ဒံးသနာ်က့ ယဆဲးသန့ၤယသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် လၢလၢပှဲၤပှဲၤလီၤ. လၢကီၢ်အၤဖြံၤကၤန့ၣ် ယန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိလၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤ ဒီးတၢ်သးမံဒီးတၢ်လၢအအိၣ်ဒီးယၤန့ၣ်လီၤ. ကဲ(လ်)ဒီးယၤ ပစံးဘျုးဘၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ လၢအပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဒိတၢ်တဲာ်လၢအဂ့ၤ လၢဘၣ်ဃးဒီး တၢ်တူၢ်တံၤတူၢ်တမှံၤ, တၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲ ဒီးတၢ်နာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤယၤအါန့ၢ် တၢ်လၢယမုၢ်လၢ်အီၤတဖၣ်ဒံးလီၤ.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၇:၄.
a လၢခံ ပှၤကိးက့ၤအီၤလၢ ဘီမုၢ်အတၢ်မၤ ဒီးမ့မ့ၢ်ခဲအံၤ ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ ခရံာ်ဖိအတၢ်အိၣ်မူဒီး တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ကၠိ လီၤ.
b တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “ခံတၤဝၤလၤ” န့ၣ် ဟဲလီၤစၢၤဝဲဒၣ်လၢ စွါဟံလံၤ အတၢ်ကတိၤ လၢအခီပညီမ့ၢ်ဝဲ “ဒိၣ်စိ, တီခိၣ်ရိၤမဲ မ့တမ့ၢ် ပၢတၢ်ပြးတၢ်” န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကရၢကရိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ အဝဲသ့ၣ် ကထုးဖးအသးလၢ ကီၢ်ဘဲ(လ်)ကၠံၣ် အတၢ်ပၢဖီလာ် ဒ်သိးကအိၣ်ဒီးတၢ်သဘျ့လၢ ကပၢလီၤအသးဒၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ခံတၤဝၤလၤ အကရူၢ်တဖၣ်န့ၣ် မၤလိဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် အလံာ်အလဲၢ်တဖၣ် ဒီးနီၤလီၤဝဲဆူ ပှၤဂၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဆီတလဲက့ၤ လံာ်စီဆှံအတၢ်သိၣ်လိ ဒ်သိးပှၤကဆီၣ်ထွဲ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ထံၣ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ပၢတၢ်ပြး, လုၢ်လၢ်လၢအကမၣ် ဒီးတၢ်အိၣ်မူသကဲာ်ပဝးလၢ အလီၤရၢၢ်န့ၣ်လီၤ.