တၢ်ပိာ်ထွဲ
တၢ်ယူးယီၣ် နီၣ်တယၢ်, တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖး, ဒီးတၢ်မၤဘၣ်ဃးကမျၢၣ်
တၢ်ယူးယီၣ် နီၣ်တယၢ်. ယဟိဝၤ အပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် နာ်ဝဲလၢ တၢ်ဆူးလီၤခိၣ် လၢနီၣ်တယၢ်အမဲာ်ညါ မ့တမ့ၢ် တၢ်ယူးယီၣ်အီၤလၢ ညီနုၢ် ပာ်ဃုာ်ဒီးကလုာ်တၢ်သးဝံၣ်န့ၣ်, မ့ၢ်တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်မၤလၢ တပာ်ယွၤလၢ ပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်ဘၣ်, ဒီးပာ်ဝဲထံကီၢ် မ့တမ့ၢ် ထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်လၢ ပှၤအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်န့ၣ်လီၤ. (ယၡါယၤ ၄၃:၁၁; ၁ ကရံၣ်သူး ၁၀:၁၄; ၁ ယိၤဟၣ် ၅:၂၁) ထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်ဒ်သိးအံၤတဂၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲလၢပျၢၤ ဘၤဘူၤလိၣ်စီၤပၤ နဘူၤကးန့စၢ်လီၤ. အဝဲကပာ်ဖျါအစိအကမီၤဒီး အတၢ်သးဆူၣ်လၢတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအဂီၢ်, စီၤပၤလၢအစိကမီၤဒိၣ်အံၤ သူၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်ဂီၤဖးဒိၣ်ဒီး မၢဆူၣ်အထံဖိကီၢ်ဖိလၢ ကဘါလီၤတၢ်ဂီၤအံၤဖဲ တၢ်ဒ့, ဒ်သိးဒီးကလုာ်တၢ်သးဝံၣ် သီၣ်ထီၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ပှၤဧ့ၤဘြံၤဖိသၢဂၤလၢအမ့ၢ် ၡၤဒရး, မ့ၤၡးဒီး ဧဘ့ၤဒနကိၤန့ၣ် ဂ့ၢ်လိာ်ဝဲတၢ်ဘါလီၤတၢ်ဂီၤ အဃိဘၣ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်အီၤလၢ ကမၤသံအဝဲသ့ၣ်ဒၣ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ.—ဒၤနံးယ့လး အဆၢဒိၣ် ၃.
လၢပစိၤခဲအံၤန့ၣ်, ပှၤစဲၣ်နီၤလၢလံာ်တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတဂၤ လၢအမ့ၢ် ခါလ်တၢၣ်ဟ့စ် ကွဲးဝဲလၢ “နီၣ်တယၢ်မ့ၢ် တၢ်တမံၤလၢ တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤလီၤ. ပိာ်ခွါတဖၣ် ဘ့ၣ်လီၤခိၣ်သလုး ဖဲပှၤဟဲစိာ်နီၣ်တယၢ်အခါလီၤ. ဒီးပှၤကွဲးထါတဖၣ် ကွဲးဝဲထါကမဲၤလၢ တၢ်သးဝံၣ်စံးထီၣ်ပတြၢၤနီၣ်တယၢ်ဒီး ဖိသၣ်တဖၣ် သးဝံၣ်စံးထီၣ်ပတြၢၤဝဲလီၤ.” အဝဲစံးကဒီးဝဲလၢ ကလုာ်အသးန့ၣ် အိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီး “မုၢ်နံၤစီဆှံတဖၣ်,”ဒီး အ“ပှၤစီဆှံဒီးပှၤဒူပှၤဃိၤတဖၣ်” ဒီး “အတၢ်လုၢ်ဟံၣ်တဖၣ်” မ့တမ့ၢ် တၢ်လီၢ်စီဆှံတဖၣ်လီၤ. လၢကီၢ်ဘြၣ်စ့လ် အကမျၢၣ်မူးတခါအပူၤ သုးခိၣ်တဂၤ စံးဝဲလၢ “နီၣ်တယၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ယူးယီၣ်အီၤဒီး ဘၣ်တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤဒ် . . . တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ထံကီၢ်အသိးလီၤ.” မ့ၢ်လီၤ အမဲရကၤနါ လံာ်ထံးလံာ်ယ့ၤ တဘ့ၣ် ပာ်ဖျါဝဲလၢ “နီၣ်တယၢ်န့ၣ် စီဆှံဒ်သိးဒီး ထူၣ်စုညါလီၤ.”
တယံာ်ဒံးဘၣ်, လံာ်ထံးလံာ်ယ့ၤအံၤ ပာ်ဖျါဝဲလၢ ကလုာ်တၢ်သးဝံၣ်တဖၣ်န့ၣ် “မ့ၢ်တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်ထံကီၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်အါအါဒီး ညီနုၢ်ပာ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ဃ့ကညးတၢ်မၤစၢၤလၢ ယွၤကနဲၣ်လိဒီး ကဒီသဒၢကမျၢၣ်ဒီး ပှၤပၢတၢ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.” လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, ယဟိဝၤအခ့အပှၤတဖၣ် ထံၣ်ဝဲ ကလုာ်အမူးပွဲလၢပာ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ယူးယီၣ်နီၣ်တယၢ်ဒီး ကလုာ်တၢ်သးဝံၣ်တဖၣ်ဒ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်မၤန့ၣ် ကြၢးဝဲဘၣ်ဝဲလီၤ. နီၢ်နီၢ်, ဘၣ်ဃးဒီး ကၠိလၢအမဲရကၤ ကီၢ်စၢဖှိၣ်အပူၤ ယဟိဝၤအပှၤအုၣ်အသးအဖိတဖၣ် ဂ့ၢ်လိာ်ဝဲတၢ်ယူးယီၣ်နီၣ်တယၢ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆိၣ်လီၤသးလၢ ကအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီန့ၣ် လံာ်တဘ့ၣ် (The American Character) ပာ်ဖျါဝဲလၢ “လၢခံကတၢၢ် ကီၢ်ဘျီၣ်ခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အၢၣ်လီၤဝဲလၢ ထူသနူကိးနံၤဒဲးတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလီၤ.”
ယဟိဝၤအပှၤကလုာ်တဖၣ် တပာ်ဃုာ်လၢ မူးပွဲလုၢ်လၢ်လၢ တလီၤပလိာ်ဒီး လံာ်စီဆှံသနာ်က့, အဝဲသ့ၣ်ပာ်ကဲဝဲနီၢ်နီၢ် ပှၤဂၤမၤတၢ်ဒ်သိးအံၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ပာ်ကဲစ့ၢ်ကီးဝဲ ထံကီၢ်အနီၣ်တယၢ် ဒ်တၢ်ပနီၣ်အသိးဒီး အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်ဝဲ ပဒိၣ်လၢဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်စိကမီၤ လၢလီၤပလိာ်ဒီးတၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ် မ့ၢ် “တၢ်စိတၢ်ကမီၤအဒိၣ်တဖၣ်” လၢမၤတၢ်ဒ် “ယွၤအခ့အပှၤ” အသိးလီၤ. (ရိမ့ၤ ၁၃:၁-၄) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, ယဟိဝၤအပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် ဒိကနၣ်ဝဲ တၢ်ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်လၢ ဃ့ဘါထုကဖၣ် “လၢစီၤပၤ, ဒီးကယဲၢ်ပှၤအိၣ်လၢ ပဒိၣ်အလီၢ်အဂီၢ်” န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ပတၢ်တိာ်န့ၣ်မ့ၢ် “ဒ်သိးပကအိၣ်ဂၢၢ်အိၣ်ဘှီၣ်, ဒီးအိၣ်ဃူအိၣ်ဖိးလၢ ကယဲၢ်တၢ်ယူးတၢ်ယီၣ်ယွၤ, ဒီးတၢ်ကဒုလီၤတံၢ်အပူၤလီၤ.”—၁ တံၤမသ့း ၂:၂.
တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးလၢ တၢ်ဃုထၢထံကီၢ်ပဒိၣ်. ခရံာ်ဖိနီၢ်နီၢ်တဖၣ် ပာ်ကဲဝဲ ပှၤဂၤအတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တပာ်ဃုာ်လၢ ခဲၣ်ဖ့လၢအထီဒါတၢ်ဃုထၢဘၣ်, ဒီးအဝဲသ့ၣ်မၤသကိးဃုာ်တၢ်ဒီး ပဒိၣ်လၢ ဘၣ်တၢ်ပာ်ထီၣ်အီၤတဖၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အဝဲသ့ၣ်ပၢၤဃာ် တၢ်အိၣ်ဘၢၣ်စၢၤဂ့ၤဂ့ၤလၢ ဘၣ်ဃးထံကီၢ်အထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်လီၤ. (မးသဲ ၂၂:၂၁; ၁ ပ့းတရူး ၃:၁၆) ထံကီၢ်လၢ မၢဆူၣ်ပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဖး မ့တမ့ၢ် မၢပှၤလဲၤဆူ ပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဖးအလီၢ်န့ၣ် ခရံာ်ဖိတဂၤ ကြၢးမၤဝဲဒ်လဲၣ်. သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ၡၤဒရး, မ့ၤၡး, ဒီးဧဘ့ၤဒနကိၤ လဲၤဝဲဆူ ဒူရၤအတၢ်ပၢၤခိၣ်အသိး, ခရံာ်ဖိတဂၤ မ့ၢ်အိၣ်လၢတၢ်အိၣ်သးဒ်သိးအံၤအဖီလာ်န့ၣ် အသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ် မ့ၢ်ဟ့ၣ်အခွဲးဒီး ပာ်လီၤအသးလၢ ကလဲၤဆူ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအလီၢ်သ့လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အဝဲကဘၣ်ပလီၢ်အသးလၢ သုတမၤဟးဂီၤဘၣ် အတၢ်အိၣ်ဘၢၣ်စၢၤတဂ့ၤလီၤ. အဝဲကြၢးဆိကမိၣ်ဝဲ တၢ်သိၣ်တၢ်သီမိၢ်ပှၢ် ဃုမံၤအံၤလီၤ.
၁. ယ့ၣ်ၡူးအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် “တဘၣ်ဃးဘၣ်ဒီး ဟီၣ်ခိၣ်” ဘၣ်.—ယိၤဟၣ် ၁၅:၁၉.
၂. ခရံာ်ဖိတဖၣ် ခၢၣ်စးဝဲ ခရံာ်ဒီး ကစၢ်အဘီအမုၢ်လီၤ.—ယိၤဟၣ် ၁၈:၃၆; ၂ ကရံၣ်သူး ၅:၂၀.
၃. ခရံာ်ဖိတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်န့ၣ် ဃူဖိးလၢ တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အပူၤလီၤ. ဒီးအတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖိတဖၣ် အိၣ်ဃူအိၣ်ဖိးလိာ်သးခီဖျိ ပာ်ဖျါတၢ်အဲၣ်ဒ် ခရံာ်အတၢ်အဲၣ်လီၤ.—၁ ကရံၣ်သူး ၁:၁၀; ကလီးစဲ ၃:၁၄.
၄. ပှၤလၢအဃုထၢ ပာ်ထီၣ်ပဒိၣ်တဂၤဂၤန့ၣ် ကဘၣ်ဟံးန့ၢ်မူဒါလၢ ပှၤအံၤမၤတၢ်တဖၣ်လီၤ.—ပာ်သူၣ်ပာ်သး တၢ်သိၣ်တၢ်သီမိၢ်ပှၢ် အလီၢ်ခံ တၢ်ကတိၤတဖၣ် လၢတၢ်ကွဲနီၣ်အီၤဖဲ ၁ ၡမူၤအ့လး ၈:၅, ၁၀-၁၈ ဒီး ၁ တံၤမသ့း ၅:၂၂ န့ၣ်တက့ၢ်.
၅. ဖဲပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် သးလီဝဲ ပှၤကညီစီၤပၤအခါ ယဟိဝၤထံၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်ဂ့ၢ်လိာ်အီၤန့ၣ်လီၤ.—၁ ၡမူၤအ့လး ၈:၇.
၆. ခရံာ်ဖိတဖၣ် ကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်သးခူတလ့ၣ် တၢ်သဘျ့ ဖဲအဝဲသ့ၣ်စံးဘၣ် ပှၤလၢအိၣ်ဒီး ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် အတၢ်ထံၣ်အကလုာ်ကလုာ်တဖၣ် လၢယွၤအဘီမုၢ် တၢ်ပၢတၢ်ပြးအဂ့ၢ်အခါန့ၣ်လီၤ.—မးသဲ ၂၄:၁၄; ၂၈:၁၉, ၂၀; ဧ့ၤဘြံၤ ၁၀:၃၅.
တၢ်မၤဘၣ်ဃးကမျၢၢ်. ထံကီၢ်တနီၤအပူၤ, ပဒိၣ်တဖၣ်ဃ့ဝဲလၢ ပှၤလၢအဂ့ၢ်လိာ် သုးအတၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ် ကဘၣ်မၤ တၢ်မၤဘၣ်ဃးကမျၢၢ်တမံၤမံၤလီၤ. ဖဲပကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ပာ်လီၤသးဘၣ်ဃး တၢ်ဂ့ၢ်ဒ်သိးအံၤအခါ, ပကြၢးဃ့ဘါထုကဖၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်အံၤ, ကတိၤသကိးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤဒီး ခရံာ်ဖိလၢ ဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤလၢနီၢ်သးတဂၤလီၤ. ဒီးတၢ်န့ၣ်အလီၢ်ခံ ပကသူ ပသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ်လၢ ပကမၤတၢ်ပာ်လီၤသးလၢ သန့ၤထီၣ်အသးလၢ တၢ်လၢပသ့ၣ်ညါထီၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.—ကတိၤဒိ ၂:၁-၅; ဖံလံးပံၤ ၄:၅.
ယွၤအကလုၢ်ကထါ စံးဘၣ်ပှၤလၢ “စူၢ်ပဒိၣ်တဖၣ်, လၢအဘၣ်အိၣ်ကတီၤအသးလၢ ကယဲၢ်တၢ်မၤဂ့ၤတမံၤလၢ်လၢ်အဂီၢ်, . . . လၢအဘၣ်ပာ်အသးခုၣ်ခုၣ်မုာ်မုာ်” လီၤ. (တံတူး ၃:၁, ၂) ပကပာ်တၢ်အံၤလၢ ပသးပူၤဒီး, မ်ပကသံကွၢ်လီၤက့ၤ ပသးလၢ တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်အံၤတက့ၢ်. ‘ယမ့ၢ်တူၢ်လိာ် တၢ်မၤဘၣ်ဃးကမျၢၢ်န့ၣ် ကဘၣ်ဒိယတၢ်အိၣ်ဘၢၣ်စၢၤ မ့တမ့ၢ် ကဒုးပာ်ဃုာ်ယၤလၢ တၢ်ဘူၣ်ကမၣ်ဘါကမၣ်အပူၤဧါ.’ (မံကၤ ၄:၃, ၅; ၂ ကရံၣ်သူး ၆:၁၆, ၁၇) ‘တၢ်မၤအံၤန့ၣ် မၤကီမၤခဲယၤလၢ ယကမၤလၢပှဲၤ ခရံာ်ဖိအမူဒါတဖၣ် မ့တမ့ၢ် ကကဲထီၣ် တၢ်တြီမၤတံာ်တာ်လၢတၢ်အံၤအဂီၢ်ဧါ.’ (မးသဲ ၂၈:၁၉, ၂၀; အ့းဖ့းစူး ၆:၄; ဧ့ၤဘြံၤ ၁၀:၂၄, ၂၅) ‘အဂၤတမံၤန့ၣ်, တၢ်ပာ်ဃုာ်လၢ တၢ်မၤအံၤအပူၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ယၤအခွဲးလၢ ယကမၤအါထီၣ် နီၢ်သးတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်, လၢတၢ်ပာ်ဃုာ်လၢ တၢ်သးခုကစီၣ်တၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢလၢပှဲၤပှဲၤ န့ၣ်ဧါ.’—ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၁, ၁၂.
ဒ်သးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ် ပျဲအီၤအသိး ခရံာ်ဖိတဂၤ မ့ၢ်ပာ်လီၤအသးလၢ မၤဝဲတၢ်မၤဘၣ်ဃးကမျၢၢ်န့ၣ် ဂ့ၤန့ၢ်ဒံး တၢ်နုာ်လီၤဆူ ဃိာ်ပူၤန့ၣ်, ခရံာ်ဖိကဒဲကဒဲတဖၣ် ကြၢးပာ်ကဲအဝဲအတၢ်ပာ်လီၤသးလီၤ. (ရိမ့ၤ ၁၄:၁၀) သနာ်က့, အဝဲမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ မၤဝဲတၢ်မၤဒ်သိးအံၤတသ့ဘၣ်န့ၣ်, ပှၤအဂၤတဖၣ် ကြၢးပာ်ကဲအတၢ်ပာ်လီၤသးလီၤ.—၁ ကရံၣ်သူး ၁၀:၂၉; ၂ ကရံၣ်သူး ၁:၂၄.