Ndwenga ya tsyeleka ke na zonzá na ndinga ya ngolo

1. Wa’ faso bantu mingi ke bakilá ndwenga yina ke katuká na Biblia? (Bingana 1:20, 21)

NA BABWALA mingi, Bambangi ya Yehova ke kabulá mikanda na banzila. Ntangu ya nkaka, nge mpe me salak’ yawu. Kana ni yawu, ya me kuminá nge na kukanisa na kifwani yina buku ya Bingana ke sadilá, ya ndwenga yina ke na bokilá bantu samu ba kwiza kuwa malongi yina ya ke pesa bawu. (Tanga Bingana 1:20, 21.) Na Biblia mpe na mikanda ya beto, bantu lenda kuzwa ‘ndwenga ya tsyeleka,’ ndwenga yina ke katuká na Yehova. Ni ndwenga yina bantu ke na yawu nsatu samu na kuzwa luzingu ya ntangu nyonso. Ntangu bantu ke ndimá mikanda ya beto, beto ke sepelá mingi. Kasi bantu nyonso ve ke ndimak’ yawu. Ba ya nkaka ke sosá ata fioti ve kuzaba mambu yina Biblia ke longaka. Ba ya nkaka ke seká beto. Samu na bawu, Biblia ke buku ya ntama. Ya ke na ba yina ke zonzilá yimbi ya mambu yina Biblia ke longá na yina me tadila ndyatulu. Na bawu, ba yina ke landá misiku ya Biblia ke kanisá ti ba me lutila bampangi. Ata bamambu yayi, na luzolo, Yehova ke salá nyonso samu bantu kuzwa ndwenga ya tsyeleka. Na wapi mitindu?

2. Wapi kisika beto lenda kuzwa ndwenga ya tsyeleka bubu yayi, mpe yinki bantu mingi ke soolá kusala?

² Biblia ke mosi ya banzila yina Yehova ke sadilá samu na kupesa bantu ndwenga ya tsyeleka. Bubu yayi, bantu mingi lenda kuzwa Biblia. Mpe na lusakumunu ya Yehova, mikanda ya beto, yina ke zonzilá mambu ya Biblia, ke na bandinga kuluta 1 000. Ba yina ke tangá mpe ke sadilá bamambu yina ya ke longá ke kuzwa bambote. Kasi mingi ke soolá kuwa ve ndinga ya ndwenga ya tsyeleka. Ntangu ba ke vandá na mikanu ya kubaka, ba ke tulá ntima na mayela ya bawu mosi, to ba ke kuwá bantu ya nkaka. Mpe ba lenda tala ti beto ke bizoba samu beto ke landá bamambu yina Biblia ke longaka. Disolo yayi ke zonzila samu na yinki bantu ya nkaka ke salá mutindu yina. Kasi beto tala ntete wa’ faso beto lenda kuzwa ndwenga yina ke katuká na Yehova.

KULONGOKA KUZABA YEHOVA KE NATÁ NA NDWENGA

3. Yinki beto lenda sala samu na kuzwa ndwenga ya tsyeleka?

³ Muntu yina ke vandá na ndwenga ke sadilá bamambu yina yandi zaba samu na kubaka mikanu ya mbote. Kasi ndwenga ya tsyeleka ke suká ve kaka kuna. Biblia ke zonzaka: ‘Boma ya Yehova kele kubanda ya ndwenga, mpe nzayilu ya Muntu ya Kuluta Santu kele mayela ya kubakula mambu.’ (Bin. 9:10) Na yawu, ntangu beto ke vandá na mukanu ya mfunu ya kubaka, beto me bonga kuzaba yinki Yehova ke kanisá na mambu yina beto ke na sosá kusala. Beto lenda sala yawu na kulongoká Biblia mpe mikanda ya beto. Ntangu beto ke salak’ yawu, beto ke lakisá ti beto ke na ndwenga ya tsyeleka.—Bin. 2:5-7.

4. Samu na yinki kaka ni Yehova muntu lenda pesa beto ndwenga ya tsyelaka?

⁴ Kaka ni Yehova muntu lenda pesa beto ndwenga ya tsyeleka. (Rom. 16:27) Samu na yinki beto ke na zonzak’ yawu? Ya ntete, ni Yehova yidiká beto, mpe yandi zaba mbote-mbote bima nyonso yina yandi yidikaka. (Nku. 104:24) Ya zole, nyonso yina Yehova ke salá ke lakisá ti yandi ke na ndwenga. (Rom. 11:33) Ya tatu, ntangu nyonso yina beto ke sadilá malongi ya Yehova, beto ke kuzwá bambote. (Bin. 2:10-12) Kana beto zola kuvanda na ndwenga ya tsyeleka, beto me bonga kundima bamambu tatu yayi mpe kubika ya twadisa mikanu mpe ndyatulu ya beto.

5. Yinki ke salamá ntangu bantu ke ndimá ve ti ndwenga ya tsyeleka ke katuká kaka na Yehova?

⁵ Bantu mingi na yinza ke ndimá ti bima yina ke na ntoto ke kitoko. Kasi ba ke mangá ti ya ke na muntu yina yidikak’ yawu. Ba ya nkaka ke ndimá ti Nzambi kele. Kasi ba ke talá ti misiku ya Biblia ke misiku ya ntama. Mpe ba ke soolá kunata luzingu ya bawu faso ba zola. Kusala mutindu yayi me natina bawu yinki? Yinza yayi me kuma kwandi kisika ya mbote samu bantu ke tulá ntima na mayela ya bawu mosi, kasi ya Nzambi ve? Bantu ke kwandi na kilengi ya tsyeleka mpe kivuvu samu na bilumbu yina ke kwiza? Bamambu yina beto ke talá bubu yayi na yinza ke lakisá ti verse yayi ke zonzá matsyeleka: ‘Ya ke ve na ndwenga, luswasukusu, to malongi na kimbeni na Yehova.’ (Bin. 21:30) Kuzaba mambu yayi ke pesá dyaka beto nsatu mingi ya kulomba Yehova pesa beto ndwenga ya tsyeleka. Kasi mambu ya kyadi ke ti bantu mingi ke salá ve yawu. Samu na yinki?

SAMU NA YINKI BANTU KE MANGÁ NDWENGA YA TSYELEKA

6. Mutindu Bingana 1:22-25 ke zonzak’ yawu, banani ke mangá kuwa ndwenga ya tsyeleka?

⁶ Bantu mingi ke kangá makutu samu na kuwa ve ndwenga ya tsyeleka ntangu ya ‘ke zonzaka na ndinga ya ngolo na bala-bala.’ Biblia ke zonzilá bimvuka tatu ya bantu yina ke mangá ndwenga: ‘bantu yina me kondwa ndwenga,’ “bantu yina ke sekaka bantu,” mpe “bazoba.” (Tanga Bingana 1:22-25.) Beto tala samu na yinki bantu yayi ke mangá ndwenga yina ke katuká na Nzambi, mpe yinki beto lenda sala samu beto vanda ve mutindu bawu.

7. Samu na yinki bantu ya nkaka ke soolá kuvanda ‘bantu yina me kondwa ndwenga’?

⁷ ‘Bantu yina me kondwa ndwenga’ ke ba yina ke ndimá mambu nyonso yina ba ke zonzá na bawu, mpe ya ke ve mpasi na kuvuna bawu. (Bin. 14:15) Ntangu ya nkaka, beto ke kutaná na bantu ya mutindu yina na kisalu ya beto ya kusamuna. Na kifwani, kanisa na ba millions ya bantu yina bamfumu ya mabuundu mpe ya politike ke vunaka. Bantu ya nkaka ke zwá nkele ntangu ba ke zabá ti bamfumu yayi me vuna bawu. Kasi ba yina ba ke zonzilá na Bingana 1:22, ba ke soolá kuvanda bantu yina ba ke vunaka. (Yer. 5:31) Ba zola kusala bamambu yina ba zola, mpe ba ke zolá ve kulongoka mambu yina Biblia ke longá, to kutumama na misiku ya yawu. Mingi ke kanisá mutindu kento yayi ya Canada yina ke zolá kusambila. Kilumbu mosi yandi zonzá na mbangi mosi ya Yehova: “Kana mupelo ya beto me vuna beto, ya me tala yandi. Ya ke ve foti ya beto!” Beto zola ata fioti ve kuvanda mutindu bantu yina ke ndimá na ntima ya bawu mosi ba vuna bawu!—Bin. 1:32; 27:12.

8. Yinki ke sadisa beto na kuzwa ndwenga?

⁸ Ni na yawu Biblia ke zonzá na beto na kuvanda ve bantu yina me kondwa ndwenga, kasi ‘kukuma bambuta yina ke na mayela ya kubakula mambu.’ (1 Ko. 14:20) Beto ke zwá ndwenga ntangu beto ke sadilá misiku ya Biblia na luzingu ya beto. Ya ke salá ti malembe-malembe beto tala mutindu misiku ya Biblia ke sadisá beto na kubwa ve na bamambu, mpe na kubaka mikanu ya mbote. Ya ke mbote beto tala kana beto me kula na yina me tadila mikanu yina beto ke bakaka. Na kifwani, kana nge ke longoká Biblia mpe nge ke kwendá na balukutakanu, nge me bonga kuyufula samu na yinki nabunu nge pesa luzingu ya nge na Yehova mpe kuzwa mbotokolo. Kana nge zwá mbotokolo, nge me bongisa kwandi faso ya nge ya kusamuna mpe ya kulonga nsangu ya mbote? Mikanu yina nge ke baká ke na lakisá kwandi ti nge ke biká misiku ya Biblia twadisa luzingu ya nge? Nge ke bakilá kwandi bampangi mutindu Yesu vandá salak’ yawu? Kana beto tala ti ya ke na bamambu yina beto fwana kubongisa, beto me bonga kukanisa mbote-mbote na malongi ya Yehova yina ke ‘kumisaka mayela muntu yina me kondwa ndwenga.’—Nku. 19:7.

9. Wa’ faso “bantu yina ke sekaka bantu” ke lakisá ti ba ke mangá ndwenga?

⁹ Kimvuka ya zole ya bantu yina ke mangá kuwa ndwenga ya tsyeleka, ke ni “bantu yina ke sekaka bantu.” Bambala mingi, beto ke kutaná na bantu ya mutindu yayi ntangu beto ke samunaka. Ba zola kuseka bampangi. (Nku. 123:4) Biblia kebisá beto ti na bilumbu ya nsuka, bantu yina ke seká bampangi ke vanda mingi. (2 Pi. 3:3, 4) Mutindu babokilo ya Loti, bantu ya nkaka bubu yayi ke teká ve dikutu na bamambu yina Yehova ke zonzá ti ya ke kumina bantu ya yimbi na bilumbu yina ke kwiza. (Kub. 19:14) Mingi ke seká ba yina ke tumamá na misiku ya Biblia. Bantu yina ke seká bampangi ke landá “bansatu ya bawu ya yimbi.” (Yude 7, 17, 18) Bamambu yina Biblia ke zonzá samu na ba yina ke seká bampangi ke kwelaná mbote-mbote na bamambu yina ba apostats, mpe bantu ya nkaka yina me manga Yehova ke salaka.

10. Mutindu Nkunga 1:1 ke zonzak’ yawu, yinki beto lenda sala samu na kukuma ve bantu yina ke seká bampangi?

¹⁰ Yinki beto lenda sala samu na kuvanda ve mutindu bantu yina ke seká bampangi? Ya ke mbote beto sala nyonso samu na kutambula ve na ba yina ke nyongá ntangu nyonso. (Tanga Nkunga 1:1.) Ya zola zonza kuwa ve to kutanga ata kima yina ke katuká na ba apostats. Kana beto sala ve keba, beto lenda kuma bantu yina ke nyongá ntangu nyonso, mpe ke salá ntembe na Yehova mpe na malongi yina ke katuká na kimvuka ya yandi. Samu na kubwa ve na mutambu yayi, beto lenda yufula: ‘Mu ke vandá kwandi na kifu ya kuzonzilá yimbi na bamambu yina kimvuka ya Yehova ke zonzá na beto na kusala to na malongi yina ke katuká na bawu? Mu ke vandá kwandi na kifu ya kuzonzilá yimbi ya ba yina ke twadisá beto?’ Kana beto sala bangolo na kubika na mbangu bifu yayi, beto ke sepelisa Yehova.—Bin. 3:34, 35.

11. Wa’ faso “bazoba” ke talá misiku ya Yehova?

¹¹ Kimvuka ya tatu ya bantu yina ke mangá kuwa ndwenga, ke ni “bazoba.” Ba ke bazoba samu ba ke mangá kuwa misiku ya Nzambi. Ba zola kusala bamambu yina ke talaná mbote na meso ya bawu mosi. (Bin. 12:15) Bantu ya mutindu yayi ke mangá Yehova, muntu yina ke pesá ndwenga. (Nku. 53:1) Ntangu beto ke kutaná na bawu na kisalu ya kusamuna, ntangu ya nkaka ba ke zonzilá yimbi ya beto samu beto ke landá misiku ya Biblia. Kasi nyonso yina ba zaba kusala, kaka ni yina. Biblia ke zonzaka: ‘Zoba lenda baka ve ndwenga ya tsyeleka, yandi kele ve na kima ya kutuba na mwelo ya mbanza.’ (Bin. 24:7) Ata malongi ya mbote kizoba lenda pesa beto. Ni na yawu, Yehova ke kebisá beto na ‘kuvanda ntama na zoba.’—Bin. 14:7.

12. Yinki ke sadisa beto na kuvanda ve mutindu bazoba?

¹² Beto ke ve mutindu ba yina ke mangá malongi yina ke katuká na Yehova. Beto ke longoká kuzola mutindu ya Yehova ya kukanisa, mpe misiku nyonso yina ke katuká na yandi. Kana beto tala bambote yina beto ke kuzwá na kutumama na Yehova, mpe beto kanisa na bamambu yina bantu ke kuzwá na kutumama ve na Yehova, ya ke sala ti beto zola dyaka mingi misiku ya Yehova. Kanisa na mutindu ya bamambu yina bazoba ke kuzwá ntangu ba ke mangá kutumama na Yehova. Na manima, kanisa na mutindu luzingu ya nge ke kitoko samu nge ke tumamá na Nzambi.—Nku. 32:8, 10.

13. Yehova ke natá kwandi beto na ngolo na kutumama na misiku ya yandi?

¹³ Yehova ke pesá ndwenga na bantu nyonso. Kasi yandi ke natá ve bantu na ngolo na kundima yawu. Yandi ke zonzá bamambu yina ke kumina ba yina ke mangá kuwa ndwenga ya yandi. (Bin. 1:29-32) Ba yina ke soolá kutumama ve na Yehova ‘ke baka ndandu ya banzila ya bawu.’ Bamambu yina ba ke salá ke natina bawu bampasi mingi, mpe na nsuka Yehova ke kufwa bawu. Kasi ba yina ke kuwá malongi ya Yehova mpe ke sadilak’ yawu, Yehova me pesa bawu nsilulu yayi: ‘Muntu yina ke kuwaka munu ke zinga na kizunu mpe boma ya mpasi ke kukwamisa ve yandi.’—Bin. 1:33.

NDWENGA YA TSYELEKA KE NATINÁ BETO BAMBOTE

14-15. Yinki Bingana 4:23 ke longá beto?

¹⁴ Ntangu nyonso yina beto ke sadilá ndwenga ya Nzambi, beto ke kuzwá bambote. Mutindu beto me zonzila yawu, Yehova ke salá nyonso samu bantu kuzwa malongi ya yandi. Na kifwani, na buku ya Bingana, yandi ke pesá malongi yina ke bongisá kaka luzingu ya ba yina ke sadilak’ yawu. Beto tala kaka malongi 4.

¹⁵ Bumba ntima ya nge. Biblia ke zonzaka: ‘Kuluta bima nyonso yina nge ke bumba, bumba ntima ya nge, samu mikelo ya luzingu ke katukaka na yawu.’ (Bin. 4:23) Kanisa na nyonso yina beto ke salá samu na kubumba ntima yina ke bulá na kati ya banzutu ya beto. Beto ke kudyá madya ya mbote. Beto ke salá sport, mpe beto ke salá ve bamambu yina lenda natina beto bimbevo. Beto me bonga kusala mpe mutindu yina samu na kubumba ntima ya beto ya kimpeve. Ntangu beto ke tangá Biblia bilumbu nyonso, ya ke mutindu beto ke kudyaka. Beto ke bongamá samu na kukwenda na balukutakanu mpe kupesa bamvutu. Bambala nyonso yina beto ke samuná, ya ke mutindu beto ke salá sport. Beto ke salá nyonso samu na kuvanda ve na bifu ya yimbi. Na yawu, beto ke vandá ntama na bima nyonso yina lenda bebisa makanisi ya beto, mutindu bansaka ya mvindu mpe bandiku ya yimbi.

16. Wa’ faso Bingana 23:4, 5 lenda sadisa beto bubu yayi?

¹⁶ Sepela na yina nge ke na yawu. Biblia ke pesá dilongi yayi: ‘Kudilembisa ve samu na kuzwa kimvwama. Kana nge losa meso na yawu, yawu kele dyaka ve kuna samu ya ke lambula tsyeleka mapapu mutindu mbemba mpe ke pumbuka na zulu.’ (Bin. 23:4, 5) Ya ke ve mpasi na kuvanda na mbongo mpe bimvwama bubu yayi, mpe mbasi beto ke dyaka ve na yawu. Kasi bubu yayi bantu yina ke na mbongo na ba yina ke ve na yawu ke kanisá kaka na kuzwa yawu. Ni yawu ke natá bawu na kusala bamambu yina ke bebisá nkumbu ya bawu, kindiku ya bawu na bampangi, ata mpe mavimpi ya bawu. (Bin. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Kasi ndwenga ke sadisá beto na kuvanda ve na manyongi mingi samu na mbongo. Ya ke sala ti beto kuma ve na lukoso ya mbongo, kasi beto sepela na yina beto ke na yawu.—Lon. 7:12.

17. Wa’ faso beto lenda kuzwa ‘ludimi ya bantu ya ndwenga,’ yina ba ke zonzilá na Bingana 12:18?

¹⁷ Kanisa tekila nge zonza. Kana beto sala ve keba, beto lenda talisa bampangi mpasi mingi na bamambu yina beto ke zonzaka. Biblia ke zonzaka: ‘Kutuba kukondwa kuyindula kele mutindu kulwalisa muntu na mbele ya bamvita, kasi ludimi ya bantu ya ndwenga ke belusaka.’ (Bin. 12:18) Beto ke bumbá kindiku ya mbote na bampangi ntangu beto ke tongá ve bawu. (Bin. 20:19) Kana beto fulusa ntima ya beto na mambu yina ke katuká na Nzambi, ya ke sala ti nzonzolo ya beto lwalisa ve bampangi, kasi ya belusa bawu. (Luke 6:45) Ntangu beto ke yindulá na mambu yina Biblia ke zonzaka, nzonzolo ya beto lenda kuma mutindu ‘mukelo ya ndwenga’ yina ke kindisá bampangi.—Bin. 18:4.

18. Wa’ faso Bingana 24:6 lenda sadisa beto na kisalu ya beto ya kusamuna?

¹⁸ Landa bamambu yina kimvuka ya Yehova ke zonzá na beto na kusala. Biblia ke pesá dilongi yayi: ‘Nge ke nwana bamvita ya nge na nzila ya lutwadusu ya mayela, mpe na nzila ya bandongisi mingi mambu ke nungaka.’ (Bin. 24:6) Kusadila dilongi yayi lenda sadisa beto na kubongisa faso ya beto ya kusamuna mpe ya kulonga. Beto ke samuná ve to ke longá ve bantu mutindu beto ke zolaka. Kasi beto ke landá bamambu yina ba ke zonzá na beto na kusala. Beto ke kuzwá malongi ya mbote na balukutakanu ya beto. Kuna beto ke talá mutindu ba yina zaba kulonga Biblia ke salá, mpe beto ke landá kifwani ya bawu. Dyaka, kimvuka ya Yehova ke pesá beto mikanda mpe ba video yina lenda sadisa beto na kulonga mambu ya Nzambi na mutindu ya mbote. Nge me longoka kwandi kusadila bima yayi?

19. Ntangu nge ke kanisá na ndwenga yina ke katuká na Yehova, yinki ya ke salá nge? (Bingana 3:13-18)

¹⁹ Tanga Bingana 3:13-18. Ntembe ve, beto ke sepelá mingi na malongi ya mbote yina beto ke zwá na Biblia. Yinki beto zolá sala kana beto vandá ve na yawu? Na disolo yayi, beto me tala kaka ndambu ya malongi yina ke na buku ya Bingana. Kasi Biblia nyonso ke na malongi ya mbote. Beto sala nyonso samu na kusadila ndwenga yina Yehova ke pesaka. Samu na bantu mingi, ndwenga yina ke katuká na Yehova ke ve mfunu. Kasi beto, beto ke ya kundima ti ‘bantu yina ke simbaka ngolo ndwenga, ba ke bokila bawu bantu ya kyese.’