Bileso ya mbikudulu ya Yakobi tekila yandi kufwa—Kitini 1

1-2. Yinki Yakobi salaka tekila yandi kufwa, mpe samu na yinki? (Tala mpe kizizi.)

YA ME sala bamvula 17 banda ntangu yina Yakobi kisadi mosi ya Yehova, bikaka Kanana samu na kukwenda na dikanda ya yandi na Ezipte. (Kub. 47:28) Na kati ya bantangu yayi, yandi vandaka na kilengi ya kutala dyaka mwana ya yandi Yozefi mpe dikanda ya yandi nyonso ya kuvukana. Kasi, awa yandi ke na talaka ti lufwa ya yandi me kuma pene. Na yawu, ya vandaka mfunu ti yandi vukisa dikanda ya yandi nyonso.—Kub. 49:28.

² Na ntangu ya bawu, mwa ntangu tekila mfumu ya dikanda kufwa, yandi zola vukisa dikanda ya yandi samu na kuzonzila bawu luzolo ya yandi ya nsuka. (Iza. 38:1) Yandi zola zonzila bawu mpe nani ke kuma mfumu ya dikanda.

3. Faso Kubanda 49:1, 2 ke lakisaka yawu, samu na yinki bamambu yina Yakobi zonzaka tekila yandi kufwa ke mfunu mingi?

³ Kubanda 49:1, 2 ke zonzaka: “Yakobi bokilaka bana ya yandi mpe yandi zabisaka bawu: ‘Beno vukana kisika mosi mpe mu ke zabisa beno mambu yina ke kumina beno na bilumbu yina ke kwiza. Beno vukana kisika mosi mpe beno kuwa, beno bana ya Yakobi. Beno kuwa [Izraele], tata ya beno.’” Lukutakanu yina Yakobi salaka na bana ya yandi vandaka mfunu mingi, samu yandi zola zonzila bawu bamambu yina zola salama na mantwala. Ntangu ba vukanaka, Yehova nataka Yakobi na kuzonzila bamambu ya mfunu yina bana ya yandi mpe mitekolo ya bawu zola kutana na mantwala. Ni na yawu, bamambu yina Yakobi zonzilaka bawu tekila yandi kufwa, kele mbikudulu.

4. Yinki beto me bonga ve kuzimbana ntangu beto ke na longokaka mbikudulu yina Yakobi zonzaka tekila yandi kufwa? (Tala mpe encadré “Dikanda ya Yakobi.”)

⁴ Na disolo yayi, beto ke zonzila bamambu yina Yakobi zonzaka na bana ya yandi yiya: Rubeni, Simeyoni, Levi, mpe Yuda. Na disolo yina ke landa, beto ke zonzila bamambu yina yandi zonzaka na bana ya yandi 8 ya nkaka. Faso beto ke tala yawu, mbikudulu ya Yakobi ke na tadilaka ve kaka bana ya yandi, kasi mpe mitekolo ya bawu yina kumaka dikanda ya Izraele. Beto ke tala mwa bamambu ya disolo ya Izraele yina ke lakisa ti mbikudulu ya Yakobi lunganaka. Mpe beto ke benda bileso ya mfunu yina ke sadisa beto na kusepelisa Yehova, Tata ya beto ya mazulu.

RUBENI

5. Ntangu ya nkaka, yinki Rubeni vanda kanisa ti tata ya yandi ke pesa yandi?

⁵ Na kubanda, Yakobi zonzaka na Rubeni. Yandi zonzaka: “Nge ni mwana ya munu ya ntete.” (Kub. 49:3) Samu ti Rubeni vandaka mwana ya ntete, ntangu ya nkaka yandi vanda kanisa ti tata ya yandi ke pesa yandi bimvwama ya kulutila, zola kuma mfumu ya dikanda, mpe na manima bana ya yandi zola kuzwa mpe bweso yayi.

6. Samu na yinki Rubeni kuzwaka ve bukuluntu? (Kubanda 49:3, 4)

⁶ Mambu ya kyadi ke ti Rubeni kuzwaka ve bukuluntu. (1 Ns. 5:1) Samu na yinki? Samu ti mwa bamvula na manima, yandi vukisaka nzutu na Bila dikangu ya tata ya yandi. Bila vandaka kisadi ya Rashele, kento ya Yakobi ya ntima, yina kufwaka. (Kub. 35:19, 22) Kasi, Rubeni vandaka mwana ya Lea kento ya nkaka ya Yakobi. Ya lenda vanda ti Rubeni kuzwaka nsatu ya kuvukisa nzutu na Bila. To yandi nataka Bila na ngolo na kuvukisa nzutu, samu yandi kuma ve kento ya Yakobi ya ntima. Ya vanda mpila yina to ve, ya sepelisaka ata fioti ve Yehova, mpe ya nyongisaka tata ya yandi. Kubanda 49:3, 4 ke zonzaka: “[Rubeni], nge ni mwana ya munu ya ntete, mbuma ya ntete ya mabuta ya munu. Ntangu mu vwandaka ntete na ngolo ya munu nyonso. Nge me lutila bampangi ya nge nyonso. Nge me lutila na buzitu mpe na ngolo. Nge kele mutindu maza ya mwila yina me luta ndilu, mpe nge ke lutila dyaka bampangi ya nge ve, nge vukisaka mfulu na kento ya tata ya nge, na kusala mutindu yina, nge sumunaka mfulu ya munu.”

7. Wa’ faso bamambu yina Yakobi zonzaka na Rubeni lunganaka? (Tala mpe encadré “Mbikudulu ya Yakobi tekila yandi kufwa.”)

⁷ Yakobi zonzaka na Rubeni: “Nge ke lutila dyaka bampangi ya nge ve.” Mambu yina yandi zonzaka lunganaka. Na Biblia ya ke ve na kisika yina ba ke zonzilaka mutekolo ya Rubeni yina kumaka mfumu, nganga-nzambi, to mbikudi. Ata faso yina, Yakobi mangaka ve Rubeni. Mpe mitekolo ya Rubeni kumaka dibuta mosi na Izraele. (Yoz. 12:6) Na bamambu ya nkaka, Rubeni lakisaka bifu ya mbote mpe ata kima ke na lakisaka ti yandi salaka dyaka kinsuza.—Kub. 37:20-22; 42:37.

8. Yinki kifwani ya Rubeni ke na longaka beto?

⁸ Yinki ya ke na longaka beto? Beto me fwana kusala bangolo samu na kukutika nzutu mpe kusala ve kinsuza. Kana beto ke na mantwala ya ntontolo, beto me bonga kubaka mwa ntangu ya kukanisa na mpasi yina ya ke sala na Yehova, na dikanda ya beto mpe na bantu ya nkaka, kana beto kubwa. Mpe beto me bonga kuzimbana ve ti “konso muntu ke kuzwa bambuma ya bima yina yandi me kunda.” (Gal. 6:7) Kasi, mambu yina kuminaka Rubeni ke na bambulaka beto ti Yehova ke na ntima ya kyadi. Ata ti yandi ke bumbaka ve beto na bambuma yina bafoti ya beto ke butaka, yandi ke sakumunaka beto ntangu beto ke nwanaka na kusala mambu ya mbote.

SIMEYONI NA LEVI

9. Samu na yinki Yakobi sepelaka ve na Simeyoni na Levi? (Kubanda 49:5-7)

⁹ Kubanda 49:5-7 ke zonzaka: “Simeyoni na Levi ke bampangi, kiwisa ya bawu kele samu na kusala yimbi. Mu ke kota ve na mfundu ya bawu. Mu ke vwanda ve na mvukani ya bawu. Na nkele ya bawu, bawu kufwaka bantu. Na kilengi ya bawu, bawu zengaka misisa ya makulu ya bangombe. Nkele ya bawu kuvwanda ya kusingwa, yawu kele ya yimbi! Kudasuka ya bawu kuvwanda ya kusingwa! Yawu ke na kyadi ve. Mu ke tula nkabwani na bana ya bawu na yinsi ya Yakobi, mu ke mwangisa bawu na yinsi ya [Izraele].” Awa, Yakobi ke na zonzaka na Simeyoni na Levi. Yandi zonzaka na bawu pwelele ti yandi sepelaka ve na bawu. Bamvula mingi na manima, Shekemi, bakala mosi ya bwala ya Kanana vukisaka nzutu na ngolo na Dina, mwana ya Yakobi ya kento. Bana ya Yakobi nyonso kumaka na nkele na mambu yina kuminaka kibusi ya bawu. Kasi, Simeyoni na Levi kutikaka ve nkele ya bawu. Ba vunaka babakala ya bwala ya Shekemi ti kana ba zengisa kibakala, ba ke vanda na kizunu na bawu. Bantu ya Shekemi ndimaka. Na manima ya kuzengisa kibakala, ntangu ba vandaka ntete na mpasi, Simeyoni na Levi “kotaka na kizunu nyonso na mbanza, muntu na muntu na mbele ya yandi ya mvita. Bawu kufwaka babakala nyonso ya mbanza yina.”—Kub. 34:25-29.

10. Wapi mutindu mambu yina Yakobi bikulaka samu na Simeyoni na Levi lunganaka? (Tala mpe encadré “Mbikudulu ya Yakobi tekila yandi kufwa.”)

¹⁰ Yakobi dasukaka mingi na yina bana ya yandi zole yayi kufwaka bantu. Yandi bikulaka ti ba ke mwangisa bawu na kati ya bwala ya Izraele. Mbikudulu yayi lunganaka bamvula kuluta 200 na mantwala, ntangu bantu ya Izraele kumaka na ntoto ya nsilulu. Dibuta ya Simeyoni kuzwaka bambanza yina vandaka na kati ya ntoto ya dibuta ya Yuda. (Yoz. 19:1) Mpe dibuta ya Levi kuzwaka bambanza 48 yina vandaka ya kumwangana na Izraele nyonso.—Yoz. 21:41.

11. Wapi mambu ya mbote dibuta ya Simeyoni na Levi salaka?

¹¹ Mitekolo ya Simeyoni na ya Levi vutukilaka ve bafoti ya bankooko ya bawu. Dibuta ya Levi vandaka ya kukangama na lusambu ya Yehova. Ntangu Moyize vanda kuzwa Musiku ya Yehova na Mongo ya Sinayi, bantu mingi ya Izraele sambilaka kiteki ya mwana ya ngombe. Kasi bantu ya Levi salaka ve yawu. (Bas. 32:26-29) Mpe na manima ba sadisaka Moyize na kufwa ba yina salaka yawu. Yehova soolaka babakala ya dibuta ya Levi samu na kukuma banganga-nzambi. (Bas. 40:12-15; Lut. 3:11, 12) Na manima, dibuta ya Simeyoni sadisaka dibuta ya Yuda na kunwanisa bantu ya Kanana samu na kubaka kisika yina ba zola kuzwa na ntoto ya nsilulu.—Baz. 1:3, 17.

12. Yinki kifwani ya Simeyoni na Levi ke na longaka beto?

¹² Yinki ya ke na longaka beto? Beto me fwana kubika ata fioti ve nkele twadisa beto. Ntangu ba ke salaka beto to muntu yina beto ke zolaka yimbi, ntembe ve, ya ke pesaka nkele. (Nku. 4:4) Kasi, beto zimbana ve ti kana beto zonza to beto sala mambu ya yimbi na muntu yina me sala beto yimbi, Yehova ke sepela ve na beto. (Zaki 1:20) Ntangu ba ke salaka beto yimbi, ya vanda na kimvuka to na ngaanda, beto ke landaka malongi ya Biblia. Ni yawu, ke sala ti beto talisa ve bampangi mpasi na mambu yina beto ke sala to ke zonza. (Rom. 12:17, 19; 1 Pi. 3:9) Dyaka, kana bibuti ya nge ke na salaka bamambu yina ke na sepelisaka ve Yehova, nge lenda soola kulanda ve kifwani ya bawu. Kukanisa ve ti nge lenda sepelisa ve Yehova. Kana nge bika ve kusala bangolo na kusala mambu ya mbote, Yehova ke bika ve nge, mpe ke sakumuna nge.

YUDA

13. Ntangu ya kumaka ntangu ya Yuda na kuwa tata ya yandi, yinki zola sala ti yandi kuma na boma?

¹³ Na manima, Yakobi zonzaka na Yuda. Ntangu Yuda kuwaka bamambu yina Yakobi zonzaka na bayaya ya yandi, ya lenda vanda ti yandi kumaka na boma samu yandi mpe salaka bafoti ya ngolo. Na kifwani, yandi vandaka na bayaya ya yandi ntangu ba kwendaka baka bima ya bantu ya Shekemi yina kufwaka. (Kub. 34:27) Yuda na bampangi ya yandi tekaka Yozefi na bungaamba mpe ba vunaka tata ya bawu ti yandi kufwaka. (Kub. 37:31-33) Na mantwala, Yuda vukisaka nzutu na Tamare, kento ya mwana ya yandi yina kufwaka. Yandi vanda zaba ve ti ndumba yina vukisaka nzutu na yandi vandaka ni Tamare.—Kub. 38:15-18.

14. Wapi bamambu ya mbote Yuda salaka? (Kubanda 49:8, 9)

¹⁴ Kasi, Yakobi siikaka Yuda mpe sakumunaka yandi. Kubanda 49:8, 9 ke zonzaka: “Yuda, bampangi ya nge ke kembila nge. Nge ke yaala bambeni ya nge. Bampangi ya nge ke fukama na mantwala ya nge. Yuda kele mutindu nkosi ya ntwenya yina me katuka na kufwa bibulu. Yandi ke fukamaka mpe ke lalaka mutindu nkosi, mutindu nkosi ya kento: nani ke lenda na kutedimisa yandi?” Yuda lakisaka ti yandi vanda tulaka dikebi na tata ya yandi. Yandi lakisaka mpe ntima ya kyadi na mwana nsuka ya bawu, Benzame.—Kub. 44:18, 30-34.

15. Wapi mutindu lusakumunu yina Yuda kuzwaka lunganaka?

¹⁵ Yakobi bikulaka ti Yuda zola twadisa bampangi ya yandi. Kasi, bamvula mingi lutaka tekila mbikudulu yayi lungana. Mbala ya ntete yina Yuda bandaka kutwadisa salamaka bamvula kuluta 200 na mantwala, na manima ya kubasika ya dikanda ya Izraele na Ezipte. Ntangu ba katukaka na ntoto ya kuyuma samu na kukwenda na ntoto ya nsilulu, ni dibuta ya Yuda vandaka na mantwala. (Lut. 10:14) Bamvula na mantwala, bantu ya Yuda vandaka bantu ya ntete na kwenda nwanisa bantu ya Kanana samu na kubaka ntoto ya nsilulu. (Baz. 1:1, 2) Dyaka, Davidi mosi ya mitekolo ya Yuda vandaka mfumu ya ntete na kati ya bamfumu mingi yina basikaka na kivumu ya Yuda. Kasi ya sukaka ve kuna.

16. Wapi mutindu mbikudulu yina ke na Kubanda 49:10 lunganaka? (Tala mpe encadré “Mbikudulu ya Yakobi tekila yandi kufwa.”)

¹⁶ Yakobi bikulaka ti mfumu yina ke yala ntoto samu na ntangu nyonso, ke vanda mutekolo ya Yuda. Kubanda 49:10 ke zonzaka: “Mukawa ya kintinu ke katuka ve na dikanda ya Yuda. Yinti ya lutumu yina kele na kati-kati ya makulu yandi ke katuka ve tii na ntangu [Shilo] ke kwiza, bantu nyonso ke tumama na yandi.” Mfumu yango ni Yesu Kristo, yina Yakobi bokilaka Shilo. Mbazi mosi zonzaka samu na Yesu: “Yehova Nzambi ke pesa yandi kiti ya kimfumu ya Davidi, nkooko ya yandi.” (Luke 1:32, 33) Biblia ke bokilaka mpe Yesu “Nkosi ya kifumba [to dibuta] ya Yuda.”—Luz. 5:5.

17. Wa’ faso beto lenda landa kifwani ya Yehova na mutindu yina beto ke tadilaka bampangi?

¹⁷ Yinki ya ke na longaka beto? Yehova sakumunaka Yuda ata ti yandi salaka mwa bafoti ya nene. Kasi ya lenda vanda ti bampangi ya Yuda yufulaka, yinki Yehova talaka na yandi. Ata ti beto zaba ve yinki ba kanisaka, beto zaba ti Yehova talaka mambu ya mbote yina vandaka na Yuda, mpe yandi sakumunaka yandi samu na yawu. Wa’ faso beto lenda landa kifwani ya Yehova? Ntangu mpangi ke kuzwaka mikumba na kati ya kimvuka, beto lenda banda na kukanisa ntete na kimuntu ya yandi. Kasi, beto me bonga kuzimbana ve ti Yehova ke sepelaka na bifu ya yandi ya mbote. Yehova ke talaka mambu ya mbote yina ke na kati ya bisadi ya yandi. Beto fwana kusala bangolo samu na kulanda kifwani ya yandi.

18. Samu na yinki beto me fwana kuvanda na ntima ya yinda?

¹⁸ Kifwani ya Yuda ke na longaka mpe beto ti beto me fwana kuvanda na ntima ya yinda. Ntangu nyonso Yehova ke lungisaka bansilulu ya yandi. Kasi bambala mingi, yandi ke salaka ve yawu na mutindu mpe na ntangu yina beto ke na vingilaka. Bantu ya ntete yina twadisaka Izraele katukaka ve na dibuta ya Yuda. Ata mutindu yina, dibuta yayi pesaka diboko na ba yina Yehova soolaka samu na kutwadisa. Ba salaka yawu na Moyize, muntu ya dibuta ya Levi, Yozue, muntu ya dibuta ya Efrayime, mpe mfumu Sawule, muntu ya dibuta ya Benzame. Beto mpe me bonga kupesa diboko na muntu nyonso yina Yehova me soola samu na kutwadisa beto.—Ebr. 6:12.

19. Mbikudulu yina Yakobi zonzaka tekila yandi kufwa ke na longaka beto yinki na yina me tadila Yehova?

¹⁹ Yinki beto me longoka na mambu yina Yakobi zonzaka na bana ya yandi ya ntete? Ya ke na talanaka pwelele ti “[Yehova] ke talaka ve mutindu bantu ke talaka.” (1 Sa. 16:7) Yehova ke na ntima ya yinda mingi mpe yandi ke lemvokilaka. Yandi ke sepelaka ve na mambu ya yimbi, kasi yandi ke vingilaka ve ti ntangu nyonso bisadi ya yandi sala mambu ya mbote. Yandi lenda sakumuna ata ba yina salaka bafoti ya nene, kana ba me balula ntima mpe ba me banda kusala bamambu ya mbote. Na disolo yina ke landa, beto ke tala bamambu yina Yakobi zonzaka na bana ya yandi 8 ya nkaka.