Bileso ya mbikudulu ya Yakobi tekila yandi kufwa—Kitini 2

1. Wapi kitini ya mbikudulu ya Yakobi beto ke zonzila na disolo yayi?

BANA ya Yakobi ke ya kuvanda pene-pene na yandi. Ba ke na kuwaka mbote-mbote yinki tata ya bawu ke zonza na mosi na mosi ya bawu. Mutindu beto me tala yawu na disolo yina me luta, ya lenda vanda ti bamambu yina Yakobi zonzaka na Rubeni, Simeyoni, Levi, mpe Yuda kamwisaka bawu. Na yawu, ba vanda vingila yinki yandi ke zonza na bana ya yandi 8 ya nkaka. Na disolo yayi, beto ke tala wapi bileso beto lenda benda na mbikudulu yina Yakobi zonzaka na Zabulone, Izakare, Dane, Gade, Azere, Neftali, Yozefi, mpe Benzame.a

ZABULONE

2. Yinki Yakobi zonzaka na Zabulone mpe wa’ faso ya lunganaka? (Kubanda 49:13) (Tala mpe encadré.)

² Kubanda 49:13 ke zonzaka: “Zabulone ke zinga na kumu ya mubu. Yandi ke vwanda na kisika yina babwatu ya nene ke telamaka. Yinsi ya yandi ke yalumuka tii na mbanza [Sidoni].” Yakobi bikulaka ti dibuta ya Zabulone ke zinga pene-pene ya mubu na nore ya ntoto ya nsilulu. Bamvula kuluta 200 na mantwala, bantu ya Zabulone kuzwaka bantoto ya bawu. Ya vandaka na kati-kati ya mubu ya Galile na ya Mediterane. Moyize bikulaka: “Nge Zabulone, yangalala ntangu nge ke kwendaka na mumbungu!” (Det. 33:18) Ntangu ya nkaka, ya vanda sosa kuzonza ti ya zola vanda pete na bantu ya Zabulone na kusala mumbungu na bantu ya bisika ya nkaka, samu ba vandaka na kati-kati ya bamubu zole. Ya vanda mutindu yina to ve, ya vandaka na bamambu yina zola pesa bawu kilengi.

3. Yinki ke sadisa beto na kubumba kilengi ya beto?

³ Yinki ya ke na longaka beto? Kisika ni kisika beto ke zingaka to faso ni faso beto kele, beto lenda vanda na kilengi. Samu na kubumba kilengi ya beto, beto me fwana kusepela na yina ke na beto. (Nku. 16:6; 24:5) Bambala mingi, kilengi ya beto ke manisaka ntangu beto ke kanisaka na bima yina beto ke ve na yawu, na kisika ya kutala bima yina beto ke na yawu. Na yawu, beto sala bangolo na kutula makanisi ya beto na yina beto ke na yawu.—Gal. 6:4.

IZAKARE

4. Yinki Yakobi zonzaka na Izakare mpe wa’ faso ya lunganaka. (Kubanda 49:14, 15) (Tala mpe encadré.)

⁴ Kubanda 49:14, 15 ke zonzaka: “[Izakare] kele mbuluku yina kele na ngolo, yina ke lalaka na kati-kati ya bampaka. Yandi talaka ti, kisika ya kupema vwandaka mbote yinsi yina vwandaka kitoko. Yandi betamaka samu na kutula bizitu na digembo. Yandi kotaka na kisalu ya bundongo.” Yakobi siikaka Izakare na ngolo ya yandi ya kisalu. Yandi zonzaka ti Izakare vandaka ngolo mutindu kibulu yina ke nataka bizitu ya kilo, mpe ti yandi ke kuzwa ntoto ya kitoko. Bamambu yayi, lunganaka ntangu dibuta ya Izakare kuzwaka ntoto yina vanda butaka madya mingi pene-pene ya nzadi ya Yordani. (Yoz. 19:22) Dibuta ya Izakare salaka mingi samu na kusala bilanga na bantoto ya bawu, kasi ba salaka mpe ngolo samu na kusadisa bampangi. (1 Mf. 4:7, 17) Na kifwani, ba pesaka diboko samu na kunwanisa makanda ya nkaka. Ni yawu ba salaka na ntangu ya zuzi Baraki mpe mbikudi Debora.—Baz. 5:15

5. Samu na yinki beto me bonga kuvanda ngolo na kisalu?

⁵ Yinki ya ke na longaka beto? Mutindu Yehova sepelaka na kisalu ya ngolo ya dibuta ya Izakare, yandi ke sepelaka mpe na bangolo yina beto ke salaka na kisalu ya yandi. (Ekl. 2:24) Na kifwani, kanisa na bangolo yina bampangi ya babakala ke salaka samu na kukipe kimvuka. (1 Tim. 3:1) Ata ti ba ke nwanaka ve bamvita, kasi ba ke salaka mingi na kubumba dikanda ya Nzambi na bamambu yina lenda bebisa kindiku ya beto na Yehova. (1 Kor. 5:1, 5; Yude 17-23) Ba ke salaka mpe bangolo na kubongisa badiskure samu na kukindisa kimvuka.—1 Tim. 5:17.

DANE

6. Wapi kisalu ba pesaka dibuta ya Dane? (Kubanda 49:17, 18) (Tala mpe encadré.)

⁶ Kubanda 49:17, 18 ke zonzaka: “Bika ti Dane kuvwanda nyoka yina kele na nzila, yandi kuvwanda mutindu mpidi yina ke tatikaka binkoso ya mpunda samu na kubwisa kinati ya yawu na manima. Mu me sala kivuvu ya munu na mpulusu ya [Yehova].” Yakobi zonzaka ti Dane ke vanda mutindu nyoka yina ke tatika bibulu yina me lutila yandi na nene, mutindu mpunda ya mvita. Dibuta ya Dane vandaka na bukindi mpe ya kubongama samu na kunwanisa bambeni ya Izraele. Ntangu bantu ya Izraele vanda kwenda na ntoto ya nsilulu, ni dibuta ya Dane vandaka dibuta “ya mansukina na kukwenda, na manima” ya mabuta nyonso. (Lut. 10:25) Kisalu yayi vandaka mfunu mingi, ata ti bantu ya mabuta ya nkaka vanda tala ve bawu.

7. Yinki beto me bonga ve kuzimbana na yina me tadila bisalu nyonso yina beto ke salaka samu na Yehova?

⁷ Yinki ya ke na longaka beto? Ya me kuminaka nge na kusala kisalu yina me tula ve nge na mantwala? Ya lenda vanda kusala bunkete na Yinzo ya Kimfumu, kutula diboko samu balukutakanu ya nene salama to bisalu ya nkaka. Masiika na yina nge me sala yawu. Kuzimbana ata fioti ve ti Yehova ke talaka, mpe ke sepelaka na mambu nyonso yina nge ke salaka samu na yandi! Ya ke pesaka Yehova nsayi mingi ntangu nge ke salaka bamambu samu na kulakisa ti nge ke zolaka yandi, kasi ve samu bantu kembila nge.—Mat. 6:1-4.

GADE

8. Samu na yinki ya vandaka ve mpasi na bambeni na kwiza nwanisa dibuta ya Gade? (Kubanda 49:19) (Tala mpe encadré.)

⁸ Kubanda 49:19 ke zonzaka: “[Gade], nkonga ya binwani ke na kunwanisa yandi, kasi ni yandi me baluka na kunwanisa mpe kulanda bawu.” Yakobi bikulaka ti kimvuka ya miyibi ke nwanisa Gade. Bamvula kuluta 200 na mantwala, dibuta ya Gade kuzwaka bantoto yina vandaka na esti ya Yordani. Ya vandaka pene-pene na babwala ya bambeni ya bawu. Na yawu, ya vandaka ve mpasi na bambeni na kwiza nwanisa bawu. Ata faso yina, bantu ya Gade vandaka na nsatu ya kuvanda kuna, samu ya vandaka na matiti mingi samu na bibulu ya bawu. (Lut. 32:1, 5) Ntembe ve, bantu ya Gade vandaka na bukindi mingi. Kasi ya kulutila, ba vandaka na kundima ti Yehova zola sadisa bawu na kunwanina ntoto yina yandi pesaka bawu. Dyaka, na kati ya bamvula mingi basoda ya dibuta ya Gade kwenda sadisa mabuta ya nkaka na kubaka bantoto yina vandaka na westi ya nzadi ya Yordani. (Lut. 32:16-19) Ba vandaka na kundima ti Yehova zola bumba bakento mpe bana ya bawu ntangu bawu mosi vandaka ve. Yehova sakumunaka bawu samu na bukindi ya bawu mpe samu ba ndimaka kutula bansatu ya bampangi na mantwala.—Yoz. 22:1-4.

9. Kana beto ke tulaka Yehova ntima, wa’ faso ya ke talana na mikanu yina beto ke bakaka?

⁹ Yinki ya ke na longaka beto? Samu na kubika ve kusadila Yehova na kati ya bankwamusu, beto me fwana kutudila yandi ntima. (Nku. 37:3) Bubu yayi, bampangi mingi ke lakisaka ti ba ke tulaka ntima na Yehova na kupesaka diboko na kisalu ya kutunga, na kukwendaka na kisika yina ba ke na nsatu ya basamuni, to na kusalaka bisalu ya nkaka. Ba ke salaka yawu ata ti bantangu ya nkaka ya ke vandaka mpasi. Kasi, ba ke na kundima ti ntangu nyonso Yehova ke kipe bawu.—Nku. 23:1.

AZERE

10. Yinki bantu ya Azere salaka ve? (Kubanda 49:20) (Tala mpe encadré.)

¹⁰ Kubanda 49:20 ke zonzaka: “[Azere], ntoto ya yandi ke buta madya mingi. Yandi ke pesa madya yina me lunga na ntinu.” Yakobi bikulaka ti dibuta ya Azere ke vanda na bivwama mingi mpe ni yawu salamaka. Bantoto yina dibuta ya Azere kuzwaka vandaka na kati ya bantoto ya kulutila mbote na Izraele nyonso. (Det. 33:24) Dyaka, ya vandaka pene-pene na mubu ya Mediterane, mpe na kati ya yawu vandaka na pore ya nene ya bwala ya Sidoni. Kasi, dibuta ya Azere bingisaka ve bantu ya Kanana na babwala yina ba bakaka. (Baz. 1:31, 32) Ya lenda vanda ti bimvwama ya bantu ya Azere mpe bifu ya yimbi ya bantu ya Kanana yina vandaka na bawu manisaka tiya ya bawu na lusambu ya Yehova. Ntangu zuzi Baraki bokilaka bantu samu na kwenda nwanisa bantu ya Kanana, dibuta ya Azere kwendaka ve. Na yawu, ba kuzwaka ve bweso na kutala bamambu ya ngitukulu yina Yehova salaka “pene-pene ya maza ya Mengido,” samu dikanda ya yandi nunga. (Baz. 5:19-21) Ya lenda vanda ti bantu ya Azere kumaka na nsoni ntangu ba kuwaka Baraki na Debora kuyimba: “[Azere] me vwandaka ya yandi ya kuvwanda na kumu ya mubu.”—Baz. 5:17.

11. Samu na yinki beto me bonga ve kutadila mbongo mpe bimvwama faso yinza ke tadilaka yawu?

¹¹ Yinki ya ke na longaka beto? Beto me fwana kupesa bangolo ya beto nyonso na Yehova. Samu na kulenda kusala yawu, beto me fwana kutala ve mbongo mpe bimvwama mutindu yinza ke talaka yawu. (Bin. 18:11) Ata ti mbongo ke mfunu, ya me lutila ve kisalu ya beto samu na Yehova. (Ekl. 7:12; Ebr. 13:5) Beto me bonga kufwa ve nzutu na kusosa bima yina ke ve mfunu, samu ya lenda kanga beto nzila na kusala mingi samu na Nzambi. Kasi bubu yayi, beto me bonga kupesa ntangu mpe ngolo ya beto na Yehova, samu beto zaba ti na yinza ya malu-malu, yandi ke pesa beto luzingu ya kitoko mingi.—Nku. 4:8.

NEFTALI

12. Wa’ faso bamambu yina Yakobi bikulaka samu na Neftali lunganaka? (Kubanda 49:21) (Tala mpe encadré.)

¹² Kubanda 49:21 (NWT) ke zonzaka: “Neftali kele nkabi yina ke na kimpwanza. Yandi ke zonzaka bamambu ya kitoko.” “Bamambu ya kitoko” yina Yakobi zonzilaka lenda sosa kulakisa mutindu ya kitoko yina Yesu vanda longa bantu awa na ntoto. Yesu longaka mingi na Kapenawume yina vandaka na kati ya bantoto ya dibuta ya Neftali. Ni na yina, ba vanda bokilaka yawu “bwala ya yandi.” (Mat. 4:13; 9:1; Yoa. 7:46) Dyaka, Izayi bikulaka ti Yesu zola vanda mutindu “nsemo ya nene” samu na bantu ya Zabulone mpe ya Neftali. (Iza. 9:1, 2) Na nzila ya malongi ya yandi, Yesu vandaka “nsemo ya tsyeleka yina ke pesaka bantu ya mutindu nyonso nsemo.”—Yoa. 1:9.

13. Yinki beto lenda sala samu bamambu yina beto ke zonzaka sepelisa Yehova?

¹³ Yinki ya ke na longaka beto? Bamambu yina beto ke zonzaka mpe mutindu beto ke zonzaka yawu ke mfunu samu na Yehova. Wa’ faso beto lenda basisa “bamambu ya kitoko” yina ke sepelisaka Yehova? Ya ntete, beto me fwana kuzonza matsyeleka. (Nku. 15:1, 2) Ya zole, beto lenda kindisa bampangi na nzonzolo ya beto ntangu beto ke siikaka bawu, ke zonzilaka ve yimbi ya bawu, mpe ke nyungutaka ve. (Efe. 4:29) Dyaka, beto lenda bongisa faso ya beto ya kubanda masolo na bantu samu na kulenda kuzonzila bawu nsangu ya mbote.

YOZEFI

14. Wa’ faso bamambu yina Yakobi zonzaka na Yozefi lunganaka? (Kubanda 49:22, 26) (Tala mpe encadré.)

¹⁴ Kubanda 49:22, 26 ke zonzaka: ‘Yozefi kele mutwikila ya yinti yina ke butaka bambuma, mutwikila ya yinti yina butaka pene-pene ya yinto. Bintala ya yawu ke lutila bibaka ya lupangu na yinda. Balusakumunu yina tata ya nge ke na kupesa, yawu me lutila balusakumunu ya myongo yina kele katuka ntama, yawu me lutila bivwama ya myongo ya fyoti yina kele katuka ntama. Bika ti yawu kulumuka na zulu ya yinti ya Yozefi, na mbunzu ya muntu yina ba me byeka na kati ya bampangi ya yandi!’ Yakobi vanda sepelaka mingi na Yozefi, yina Yehova “byekaka na kati ya bampangi ya yandi.” Yakobi bokilaka Yozefi “mutwikila ya yinti yina ke butaka bambuma.” Ni Yakobi vandaka yinti, mpe Yozefi vandaka mutwikila to mwana ya yinti yango. Yozefi vandaka mwana ya ntete ya Rashele kento ya Yakobi ya ntima. Yakobi bikulaka ti Yozefi ke kuzwa dikabu ya mwana ya ntete yina Rubeni mwana ya ntete ya Lea zola kuzwa. (Kub. 48:5, 6; 1 Ns. 5:1, 2) Mbikudulu yayi lunganaka ntangu mitekolo ya Efrayime na Manase, bana zole ya Yozefi, kumaka mabuta zole na Izraele, mpe mosi na mosi ya bawu kuzwaka bantoto na ntoto ya nsilulu.—Kub. 49:25; Yoz. 14:4.

15. Yinki Yozefi salaka na mantwala ya bamambu ya mpasi yina kuminaka yandi?

¹⁵ Yakobi zonzilaka mpe bantu yina ke sadilaka minduki yina ba ke kubulaka madyonga. Ba yina ‘losilaka [Yozefi] madyonga, bambeni ya yandi.’ (Kub. 49:23) Bantu yango vandaka ni bayaya ya Yozefi, yina salaka yandi kimbanda mpe salaka ti bampasi mingi kumina yandi. Ata nyonso yayi, Yozefi bumbilaka ve bampangi ya yandi nkele mpe yandi dasukilaka ve Yehova. Mutindu Yakobi zonzaka: ‘Yozefi simbaka mbote munduki ya yandi ya madyonga ya mvita, mpe maboko ya yandi vandaka tekita ve.’ (Kub. 49:24) Na kati ya bampasi, Yozefi tulaka ntima ya yandi na Yehova, mpe na manima yandi lemvokilaka bampangi ya yandi mpe lakisaka bawu ntima ya mbote. (Kub. 47:11, 12) Yozefi bikaka bampasi bongisa kimuntu ya yandi. (Nku. 105:17-19) Ya salaka ti Yehova sadila yandi samu na kusala bamambu ya ngitukulu.

16. Wa’ faso beto lenda landa kifwani ya Yozefi ntangu beto ke vandaka na bampasi?

¹⁶ Yinki ya ke na longaka beto? Beto bika ata fioti ve bankwamusu kunata beto ntama na Yehova mpe bampangi ya beto ya kimvuka. Beto zimbana ve ti Yehova lenda bika ti bamambu ya mpasi kumina beto samu ya longa beto. (Ebr. 12:7) Bamambu ya mutindu yayi, lenda sadisa beto na kukulisa to kubongisa bifu ya mbote mutindu ntima ya kyadi mpe kifu ya kulemvokilaka. (Ebr. 12:11) Kana beto kanga ntima, Yehova ke sakumuna beto mutindu yandi salaka yawu na Yozefi.

BENZAME

17. Wa’ faso mambu yina Yakobi bikulaka samu na Benzame lunganaka? (Kubanda 49:27) (Tala mpe encadré.)

¹⁷ Kubanda 49:27 ke zonzaka: “[Benzame] kele yimbwa ya brusu yina ke pasulaka musuni. Na nsuka, yandi ke kudyaka kibulu yina yandi me kufwa. Na nkokila, yandi ke kudyaka kibulu yina yandi me kuzwa.” Yakobi bikulaka ti dibuta ya Benzame ke vanda ngolo na mvita mutindu yimbwa ya brusu. (Baz. 20:15, 16; 1 Ns. 12:2) “Na nsuka,” ya zola zonza na kubanda ya kimfumu ya Izraele, mfunu ya ntete ya Izraele Sawule vandaka muntu ya dibuta ya Benzame. Na bukindi nyonso, yandi nwanisaka bantu ya Filistia. (1 Sa. 9:15-17, 21) “Na nkokila,” ya zola zonza bamvula mingi na mantwala, Estere mpe Mordekai, bantu ya dibuta ya Benzame, vuukisaka luzingu ya bantu ya Izraele.—Est. 2:5-7; 8:3; 10:3

18. Mutindu bantu ya Benzame, wa’ faso beto lenda lakisa kukangama ya beto na Yehova?

¹⁸ Yinki ya ke na longaka beto? Ntembe ve, bantu ya Benzame sepelaka na kutala muntu ya dibuta ya bawu kukuma mfumu, mutindu Yakobi bikulaka yawu. Kasi na manima, Yehova soolaka Davidi muntu ya dibuta ya Yuda na kukuma mfumu. (2 Sa. 3:17-19) Ata faso yina, bantu ya Benzame pesaka Davidi diboko. Bamvula mingi na mantwala, ntangu makanda 10 balukilaka dibuta ya Yuda, bantu ya Benzame bikanaka ya kukangama na bantu ya Yuda mpe na mfumu yina Yehova soolaka. (1 Mf. 11:31, 32; 12:19, 21) Mutindu bantu ya Benzame, beto mpe me bonga kuvanda ya kukangama na ba yina Yehova me soola samu na kutwadisa dikanda ya yandi.—1 Tes. 5:12.

19. Wapi bambote beto lenda kuzwa na mbikudulu yina Yakobi zonzaka?

¹⁹ Bamambu yina Yakobi bikulaka tekila yandi kufwa lenda natina beto bambote mingi. Kutala faso mbikudulu ya yandi lunganaka ke kumisaka kiminu ya beto ngolo ti bambikudulu ya nkaka yina ke na kati ya mambu ya Nzambi ke lungana. Mpe kana beto yindula na balusakumunu yina bana ya Yakobi kuzwaka, ya ke sadisa beto na kuzaba yinki beto lenda sala samu na kusepelisa Yehova.