Mukanda samu na kuzaba mingi mambu yina ba me zonzila na Mukanda ya lukutakanu luzingu mpe kisalu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1er-7 MAI
BIMVWAMA YA BIBLIA| 2 BANSANGU 17-19
“Tala bampangi mutindu Yehova ke talá bawu”
w17.03-F 24 §7
Nge ke tula kwandi ntima ya nge na bamambu yina ke ya kusonama?
7 Yinki beto lenda zonza na yina me tadila Yehoshafati, mwana ya Aza? Yandi vandá na bifu mingi ya mbote. Samu yandi vandá tulá ntima na Yehova, yandi salá bamambu mingi ya kitoko. Kasi, yandi baká mpe mikanu ya yimbi. Na kifwani, yandi kwelisá mwana ya yandi na mwana ya Ahabi, mfumu ya Izraele. Mpe ata ti mbikudi Mikaya kebisá bawu ti ba zolá nunga ve basoda ya Siria, yandi kwendá na Ahabi samu na kunwanisa bawu. Na mvita yayi, ya bikaná kaka fioti ba kufwa Yehoshafati. Na manima, yandi vutuká na Yeruzalemi. (2 Ns. 18:1-32) Kuna, mbikudi Yehu yufulak’ yandi: ‘Nge fwana sadisa kwandi muntu ya yimbi, mpe nge fwana zola kwandi bantu yina ke mangaka Yehova?’—Tanga 2 Bansangu 19:1-3.
w15-F 15/8 11-12 §8-9
Yindula na luzolo ya Yehova yina ke manisá ve
8 Yehova zola beto zaba ti yandi ke zolá beto, mpe yandi ke talá ve kaka bafoti ya beto. Yandi ke sosá mambu ya mbote yina ke na kati ya beto. (2 Ns. 16:9) Ni yawu yandi salá na Yehoshafati, mfumu ya kimfumu ya Yuda. Kilumbu mosi, Yehoshafati baká mukanu ya yimbi: yandi ndimá kukwenda na Ahabi samu na kunwanisa basoda ya Siria samu na kubaka dyaka bwala ya Ramoti-gileadi. Bambikudi ya luvunu 400 zonzá na Ahabi ti yandi ke nunga basoda ya Siria. Kasi Mikaya, mbikudi ya Yehova, zonzá na Yehoshafati na Ahabi ti ba ke nunga ata fioti ve. Ahabi kufwá na mvita yina, mpe ya bikaná kaka fioti ba kufwa Yehoshafati. Ntangu yandi vutuká na Yeruzalemi, ba sembak’ yandi samu yandi vukaná na Ahabi. Ata bamambu nyonso yayi, Yehu mwana ya Hanani, muntu yina ke talaka bimona-meso zonzá na yandi: ‘Nzambi me tala mambu ya mbote na kati ya nge.’—2 Ns. 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.
9 Na kubanda ya kimfumu ya yandi, Yeho- shafati zonzá na bamfumu, banganga-nzambi, mpe Balevi na kukwenda longa Misiku ya Yehova na bisika nyonso ya Yuda. Samu ba salak’ yawu na mutindu ya mbote, bantu ya makanda yina vandá pene-pene na bwala ya Yuda kumá na boma ya Yehova. (2 Ns. 17:3-10) Ya tsyeleka, Yehoshafati baká mukanu ya yimbi. Kasi Yehova zimbaná ve mambu nyonso ya mbote yina yandi salaka. Disolo yayi ke na bambulá beto moyo ti ata beto ke bantu ya masumu, Yehova ke bika ata fioti ve kuzola beto kana beto sosa na ntima ya beto nyonso kusala bamambu yina ke sepelisak’ yandi.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w17.03 20-F §10-11
Sadila Yehova na ntima ya muvimba!
10 Yehoshafati mwana ya Aza ‘landaka kutambula na nzila ya tata ya yandi Aza.’ (2 Ns. 20:31, 32) Wa’ faso? Mutindu tata ya yandi, Yehoshafati lombá na bantu ya Yuda na kusosa Yehova. Yandi filisá bantu na bizunga nyonso ya Yuda samu na kulonga bantu ‘mukanda ya Nsiku ya Yehova.’ (2 Ns. 17:7-10) Yandi kwendá tii na babwala ya kimfumu ya Nord (Izraele), mpe tii na ntoto ya bamongo ya Efrayimi ‘samu na kuvutula bantu na Yehova.’ (2 Ns. 19:4) Yehoshafati vandá mfumu yina ‘sosaka Yehova na ntima na yandi ya mvimba.’—2 Ns. 22:9.
11 Beto nyonso lenda tula diboko na kisalu ya nene ya kulonga bantu, yina Yehova ke na twadisá bubu yayi. Nge ke salá kwandi nyonso samu na kulonga bantu mambu ya Nzambi bangonda nyonso, mpe kupesa bawu nsatu ya kusadila Yehova? Kana nge sala bangolo, Yehova ke sadisa nge na kuzwa bantu yina ke ndima kulongoka Biblia na nge. Sambila Yehova na mambu yayi. Kana muntu zola kulongoka Biblia na nge na ntangu yina nge ke samuná ve, nge ke ndima kwandi? Mutindu Yehoshafati kwendá tii na babwala ya Efrayimi samu na kusadisa bantu na kuvutuka na Yehova, beto mpe lenda sadisa ba yina me kotá madidi. Dyaka, na kisika yina ba kele, bankuluntu lenda kwenda tala mpe kusadisa ba yina ba basisá na kimvuka, samu na kusosa kuzaba kana ba biká masumu yina ba vandá salaka.
8-14 MAI
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 20-21
“Beno kwikila na Yehova Nzambi ya beno”
w14-F 15/12 23 §8
Beto vanda na bumosi na kati ya bilumbu yayi ya nsuka
8 Ntangu Yehoshafati vandá mfumu, “kimvuka mosi ya nene ya bantu” kwizá nwanisa dikanda ya Yuda. Bantu yayi katuká na babwala yina vandá pene-pene na bwala ya Yuda. (2 Ns. 20:1, 2) Mambu ya mbote ke ti bisadi ya Nzambi sosá ve kunwana na bangolo ya bawu mosi, kasi ba sosá lubakusu ya Yehova. (Tanga 2 Bansangu 20:3, 4.) Mpe ba salak’ yawu na bumosi. Ya vandá ve na muntu yina sosá kusala bamambu na mutindu yina yandi mosi me kanisa. Biblia ke zonzaka: ‘Bantu nyonso ya Yuda telamaka na mantwala ya Yehova, kintwadi na bana ya bawu ya fioti, bakento ya bawu, mpe bana ya bawu.’ (2 Ns. 20:13) Ya vanda bantwenya to bantu ya kukula, ba lakisá kiminu ya bawu na kulandá nzila yina Yehova lakisá bawu. Mpe Yehova bumbá bawu na mantwala ya bambeni ya bawu. (2 Ns. 20:20-27) Ntangu bisadi ya Yehova ke kutaná na bamambu ya mpasi bubu yayi, kifwani ya bantu ya Yuda lenda sadisa bawu.
Beno tunga dikwela ya beno na kati ya kisalu ya Yehova
7 Yehova zonzilá na Josaphat yinki ya kusala na nzila ya levite mosi na nkumbu ya Yahaziele. Yandi zonzá: ‘Beno telama awa. Beno ningana ve. Mpe beno tala mutindu Yehova ke vuukisa beno.’ (2 Ns. 20:13-17) Mambu yina Yahaziele zonzá na Josaphat lendá talana ve mayela. Kasi, ya katuká ve na muntu. Ya katuká na Yehova. Samu yandi tulá ntima ya yandi nyonso na Yehova, Josaphat salá yina ba zonzá na yandi. Ntangu yandi na ba yina vandá na yandi kumá na mantwala na ba-enemi ya bawu, yandi tulá ve basoda yina vandá na ngolo mingi na mantwala, kasi bantu yina ke yimbá. Mpe bantu yango vandá ve na bima samu na kunwana. Yehova biká ve Josaphat. Yandi kufwá ba-enemi ya yandi nyonso.—2 Ns. 20:18-23.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
it-2-F 1190 §5-6
Yehorami
Mosi ya bamambu yina salá ti Yehorami landa ve nzila ya tata ya yandi Yehoshafati, ke ti yandi biká kento ya yandi Atalia nata yandi na nzila ya yimbi. (2Mf 8:18) Yehorami suká ve kaka na kufwa bampangi ya yandi 6, mpe bamfumu ya nkaka ya Yuda. Kasi yandi natá mpe dikanda ya Yehova na kupesa Yehova mukongo mpe kusambila banzambi ya luvunu. (2Ns 21:1-6, 11-14) Ntangu nyonso yina yandi vandá yala, ya vandá na mindondo na kati ya bwala ya Yuda mpe na bantu ya babwala ya nkaka. Ya ntete, bantu ya Edomi mangá lutumu ya yandi, mpe na manima bantu ya Libna mpe salá mutindu mosi. (2Mf 8:20-22) Na mukanda yina mbikudi Eli filisak’ yandi, yandi zonzá mambu yayi samu na kukebisa Yehorami: ‘Na yina Yehova ke pesa mpasi ya nene na bantu ya nge, na bana ya nge, na bankento ya nge, mpe na bima ya nge nyonso.’ Dyaka, nge, mfumu Yehorami, ‘Nge ke beela bamaladi mingi, mpe maladi ya misopo, tii ntangu misopo ya nge ke basika samu na maladi yina, konso kilumbu.’—2Ns 21:12-15.
Ni yawu mpe salamaka. Yehova biká Ba-arabi na bantu ya Filistia kota na bwala mpe nata bakento mpe bana ya Yehorami. Kaka ni mwana ya yandi ya nsuka Yehoahazi (yina ba ke bokilá mpe Ahazia), vuukaka. Yehova biká ti mwana yayi vuuka samu na luwawanu ya Kimfumu yina ba salá na Davidi. ‘Na manima ya mambu nyonso yina, Yehova filisaka Yehorami maladi ya misopo yina ba lenda belusa ve.’ Na manima ya bamvula zole ‘misopo ya yandi basikaka’ mpe yandi manisá na kufwa. Ni mutindu yina bakala ya yimbi yayi manisá, mpe “muntu mosi ve waka mawa ntangu yandi fwaka.” Ba zikak’ yandi na mbanza ya Davidi, ‘kasi na bandyamu ya bamfumu ve.’ Mpe mwana ya yandi Ahazia kumá mfumu.—2Ns 21:7, 16-20; 22:1; 1Ns 3:10, 11.
15-21 MAI
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 22-24
“Yehova ke sakumuná ba yina ke lakisá bukindi”
w09-F 1/4 24 §1-2
Yehoashi biká kusadila Yehova samu yandi kumá na bandiku ya yimbi
MAMBU mosi ya kyadi ke na salamá na Yeruzalemi, kisika yina ke tempelo ya Yehova. Ba me kufwa mfumu Ahazia. Na yawu, mama ya yandi Atalia me sala mambu mosi ya kukamwa. Yandi me tinda bantu na kufwa bana ya mfumu ya babakala, mitekolo ya yandi mosi. Nge me zaba samu na yinki? Samu yandi kuma mfumu na kisika ya bawu.
Kasi Yehoashi, mutekolo mosi ya Atalia yina butamá ntama mingi ve, vuukaka. Atalia vandá zaba ve. Nge ke na nsatu ya kuzaba wa’ faso yandi vuukaka? Yehosheba, tata ya yandi ya kento bumbak’ yandi na tempelo. Yandi me lenda kusala yawu samu bakala ya yandi Yehoyada ke nganga-nzambi ya nene. Kintwadi, bawu zole salá nyonso samu ba sala ve Yehoashi yimbi.
w09-F 1/4 24 §3-5
Yehoashi biká kusadila Yehova samu yandi kumá na bandiku ya yimbi
Bamvula 6 me luta, Yehoashi ke kaka ya kubumbama na tempelo. Kuna, yandi me longoka nyonso na yina me tadila Yehova mpe misiku ya yandi. Ntangu yandi me lungisa bamvula 7, Yehoyada me tala ti ntangu ya kukumisa yandi mfumu me lunga. Nge ke na nsatu ya kuzaba wa’ faso yandi ke sala yawu mpe yinki ke kumina Atalia, nkooko ya Yehoashi, mfumu ya kento ya yimbi yayi?—
Na mansweki, Yehoyada me vukana na basoda yina ke bumbá bamfumu ya Yeruzalemi. Yandi me zonzila bawu mutindu yandi na kento ya yandi vuukisá mwana ya mfumu Ahazia. Na manima, yandi me lakisa Yehoashi na basoda yango. Ba me ndima ti ni yandi me fwana kuvanda mfumu. Na manima, ba me yidika bamambu samu na kutula Yehoashi mfumu.
Yehoyada me basisa Yehoashi mpe me tula yimpu ya kimfumu na yintu ya yandi. ‘Bantu me banda kubula maboko mpe kuzonza: “Luzingu ya yinda na mfumu!”’ Basoda ke ya kubumba yandi na kati-kati ya bawu. Ntangu Atalia me wa bantu kubula milolo, yandi me kwiza na mbangu, mpe me zonza na ngolo ti ya lenda salama ve faso yina. Kasi Yehoyada me zonza na basoda na kufwa yandi.—2 Bamfumu 11:1-16.
it-1-F 776 §8
Faso ya kuzika, Bandyamu
Nganga-nzambi ya nene Yehoyada vandá muntu ya mbote, mpe yandi kuzwá bweso ba zika yandi na ‘Mbanza ya Davidi kintwadi na bamfumu.’ Biblia ke lakisá ti kuna, ba vandá ziká kaka ba yina vandá na mulonga ya bamfumu. Kasi kaka Yehoyada kuzwá bweso ba zika yandi kuna ata ti yandi vandá ve mfumu.—2Ns 24:15, 16.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
it-2-F 1231 §11
Zekaria
12. Mwana ya nganga-nzambi ya nene Yehoyada. Na manima ya lufwa ya Yehoyada, mfumu Yehoashi biká kusambila Yehova. Yandi landá malongi ya yimbi, mpe yandi kuwá ve bambikudi ya Yehova. Zekaria, mwana ya tata ya yandi ya kento (2Ns 22:11), kebisá bantu ya Yuda na mambu yayi. Kasi ba balulá ve ntima. Ba fwaka yandi na matadi na ngaanda ya tempelo. Ntangu yandi vandá kufwa, Zekaria zonzaka: ‘Bika ti Yehova tala mambu yayi mpe sambisa nge.’ Mambu yina Zekaria lombá lunganaka. Bantu ya Syria talisá bantu ya Yuda mpasi, mpe bisadi zole ya Yehoashi kufwak’ yandi samu yandi ‘timunaka menga ya bana ya nganga-nzambi Yehoyada.’ Babiblia Septante ya ndinga ya Greke mpe Vulgate ya ndinga Latin ke zonzá ti ba kufwá Yehoashi samu yandi mwangisá menga ya “mwana” ya Yehoyada. Kasi, ba copies ya Biblia yina ba Massorètes salá mpe Biblia Peshitta ya ndinga ya Syriaque ke tulá “bana.” Ntangu ya nkaka, ya ke samu na kulakisa bunene ya mwana ya Yehoyada, Zekaria, yina vandá nganga-nzambi mpe mbikudi.—2Ns 24:17-22, 25.
22-28 MAI
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 25-27
“Yehova lenda pesa nge bima mingi kuluta yina”
it-2-F 1186 §3
Yehoashi
Yehoashi pesá mpe basoda 100 000 na kusadisa mfumu ya Yuda samu na kunwanisa bantu ya Edomi. Kasi dilongi yina ‘muntu mosi ya Nzambi ya tsyeleka’ pesá, salá ti ba vutula basoda yayi na bwala ya bawu. Ata ti ba futá bawu batalanta 100 (660 600 ya ba dollars), ba vandá na nkele na kuvutuka na bayinzo ya bawu. Ntangu ya nkaka ya vandá samu ba zolá kuzwa ve bima yina ba zolá botola na bantu ya Edomi. Ni na yawu, ntangu ba vutuká na Izraele, ba botolá bima mingi na bambanza ya Yuda, kubanda na bwala ya Samaria (ntangu ya nkaka, ni kuna ba zolá banda kisalu ya bawu) tii na bwala ya Bete-oroni.—2Ns 25:6-10, 13.
“Ndima kusala basakrifise samu na Yehova.
16 Kusala mingi samu na Yehova zola zonza ve kunata luzingu ya mpasi. (Lon. 5:19, 20) Kasi, si beto manga kusala mingi samu na kunata luzingu ya mbote, beto ke vanda faso bakala yina Yesu zonzá na disolo mosi. Bakala yina vandá sala bangolo mingi samu na kuzwa bima ya mbote, kasi yandi vandá kipe ve Nzambi. (Tanga Luke 12:16-21.) Christian, mpangi mosi yina ke vandá na France me zonza: “Mu vandá pesá kaka ntangu fioti mpe bangolo fioti na kisalu ya Yehova mpe na famiye ya munu.” Yandi na kento ya yandi kuzwá nsatu ya kukuma bapionye. Samu ba lenda kusala yawu, ba zolá katuka na kisalu ya bawu. Na kuzwa mwa mbongo, ba bandá kusala kisalu ya kusukula bayinzo mpe bisika ya nkaka. Mpe ba vandá sepelá na fioti yina vandá na bawu. Sakrifise yina ba salá futá kwandi? Christian me zonza: “Beto ke na zwá kilengi mingi na kisalu ya Yehova. Kilengi ya kulongoka na bantu mpe ya kuzwa bantu yina ke solola na mambu ya Biblia na beto.”
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w07-F 15/12 10 §1-2
Nge ke na muntu ya kukula na kimpeve yina lenda sadisa nge na kubaka mikanu ya mbote?
UZIYA vandá nkaka na bamvula 16 ntangu yandi kumá mfumu ya Yuda, kimfumu ya sude. Yandi lutisá bamvula kuluta 50 na kimfumu, kubanda na 829 tii na 778 T.N.B. Kubanda bumwana ya yandi, Uziya ‘landaka kusala mambu ya mbote na meso ya Yehova.’ Yinki nataka yandi na kulanda mambu ya mbote? Disolo ya Biblia ke zonzaka: ‘Uziya landaka kusosa Nzambi na bilumbu ya Zekaria, yina longaka yandi na kuwa Nzambi ya tsyeleka boma. Na ntangu yandi vandaka kusosa Yehova, Nzambi ya tsyeleka salaka ti yandi lenda.’—2 Bansangu 26:1, 4, 5.
Beto zaba ve bamambu mingi na yina me tadila Zekaria, mulongi ya mfumu. Kaka disolo yayi ya Biblia ke zonzilá yandi. Kasi, samu Zekaria ‘longaka Uziya na kuwa Nzambi ya tsyeleka boma,’ yandi sadisaka mfumu ya ntwenya yayi na kusala mambu ya mbote. Na yina me tadila Zekaria, mukanda mosi (The Expositor’s Bible) ke zonzá ti yandi vandá “bakala ya kukangama na mambu ya Nzambi, ya kufuluka na mayela ya kimpeve mpe yina zabá kulonga mbote-mbote.” Muntu ya mayela yina ke zonzilá mambu ya Biblia me zonza ti beto lenda kanisa ti Zekaria “zabaka mbote-mbote bambikudulu mpe [. . .] yandi vandá muntu ya mayela, ya kukangama na Nzambi mpe ya mbote. Ntangu ya nkaka, yandi sadisá mingi Uziya.”
29 MAI–4 JUIN
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 28-29
“Nge lenda sadila Yehova ata ti nge kulá na dikanda ya yimbi”
w16.02-F 14 §8
Landa kifwani ya bandiku ya Yehova ya ntima
8 Ezekiasi vandá ve mutindu Rute. Yandi butamá na dikanda yina kukipesá na Yehova. Kasi bantu ya nkaka ya Izraele vandá ve ya kukwikama na Yehova. Mfumu Ahazi, tata ya Ezekiasi vandá muntu ya yimbi. Yandi vandá zitisa ve tempelo ya Yehova, mpe yandi natá bantu ya Yuda na kusambila banzambi ya luvunu. Ahazi yoká bampangi ya Ezekiasi mutindu minkayulu na banzambi ya luvunu. Ya tsyeleka, Ezekiasi kulá na dikanda mosi ya yimbi.—2 Mf. 16:2-4, 10-17; 2 Ns. 28:1-3.
w16.02-F 14 §9-11
Landa kifwani ya bandiku ya Yehova ya ntima
9 Ntangu ya nkaka, kifwani ya yimbi ya tata ya Ezekiasi zolá sala ti yandi dasukila Yehova. Bubu yayi, bampangi ya nkaka me ‘kuwilaka Yehova nkele ya ngolo’ to me dasukila dibuundu ya Yehova, ata ti bamambu yina ba me kutana na yawu ke fioti na mantwala ya bamambu yina Ezekiasi kutaná na yawu. (Bin. 19:3) Ba ya nkaka ke talá ti samu ba kulaka na dikanda yina vandá na bamambu ya yimbi, ba lenda sala kaka bamambu ya yimbi, mpe kuvutukila yimbi yina bibuti ya bawu vandá salaka. (Ezk. 18:2, 3) Makanisi ya mutindu yayi ke kwandi ya tsyeleka?
10 Luzingu ya Ezekiasi ke na lakisá pwelele ti ya ke ve tsyeleka. Beto lenda dasukila ata fioti ve Yehova, samu bampasi beto ke na yawu ke katuká ve na yandi. (Yobi 34:10) Ntembe ve, bibuti lenda nata bana ya bawu na kusala mbote to yimbi. (Bin. 22:6; Kol. 3:21) Kasi ya zola zonza ve ti mutindu beto ke kulá ke lakisá muntu yina beto ke vanda. Yehova pesá beto bweso ya kitoko, makoki ya kusoola mambu yina beto ke sala mpe nani beto ke vanda. (Kul. 30:19) Wapi mutindu Ezekiasi sadilá bweso yayi?
11 Ata yandi vandá mwana ya mosi ya bamfumu ya kulutila yimbi na bwala ya Yuda, Ezekiasi kumá mosi ya bamfumu ya kulutila mbote na bwala yango. (Tanga 2 Bamfumu 18:5, 6.) Ntembe ve, tata ya yandi pesak’ yandi kifwani ya yimbi. Kasi Ezekiasi vandá na bweso ya kusoola kulanda bifwani ya bantu ya nkaka. Na ntangu yina Izaya, Mika mpe Oze vandá bambikudi. Beto lenda kanisa ti Ezekiasi yindulá mbote-mbote na bamambu yina Nzambi tindá bisadi ya kukwikama yayi na kuzonza. Ya salá ti malongi mpe masembo ya Yehova simba ntima ya yandi. Ya sadisak’ yandi na kuyidika bamambu ya yimbi yina tata ya yandi salaka. Yandi katulá bima ya mvindu na tempelo, lombá Nzambi lemvokila masumu ya bantu ya Yuda, mpe mwangisá banzambi ya biteki na Izraele. (2 Ns. 29:1-11, 18-24; 31:1) Na manima, ntangu Senakeribi mfumu ya Asiria sosá kunwanisa Yeruzalemi, Ezekiasi lakisá kiminu mpe bukindi ya ngolo. Yandi tulá ntima na Nzambi samu na kubumba bawu, mpe kindisá bantu ya Izraele na nzonzolo mpe kifwani ya yandi. (2 Ns. 32:7, 8) Na manima, yandi kumá na lunangu. Kasi ntangu Yehova sembak’ yandi, na kukuluka nyonso yandi ndimá, mpe balulá ntima. (2 Ns. 32:24-26) Ya tsyeleka, Ezekiasi bikilá beto kifwani ya mbote. Yandi biká ve bamambu yina kuminak’ yandi ntangu yandi vandá mwana ya fioti bebisa luzingu ya yandi. Yandi lakisá ti yandi vandá ndiku ya Yehova.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w12-F 15/2 24-25
Natani, bakala ya kukangama na Nzambi yina nwaniná lusambu ya tsyeleka
Natani vandá ya kukangama na Yehova. Na yawu, yandi sepelá ntangu Davidi zonzá na yandi ti yandi vandá na dikanisi ya kutungila Yehova tempelo. Kasi bamambu yina Natani zonzá na ntangu yina vandá makanisi ya yandi mosi, kasi ya Yehova ve. Kaka na mpimpa yina, Nzambi zonzá na mbikudi Natani na kwenda zonza na mfumu Davidi mambu ya nkaka: ni Davidi ve ke tungila yandi tempelo, kasi ni mosi ya bana ya yandi ya bakala. Natani zonzá mpe na Davidi ti Nzambi ke sala luwawanu na yandi samu kimfumu ya yandi ‘vanda ngolo ya mankululu.’—2 Sa. 7:4-16.
Dikanisi ya Natani na yina me tadila kutunga tempelo vandá ve mutindu mosi na dikanisi ya Nzambi. Samu mbikudi Natani vandá muntu ya kukuluka, yandi ndimá bamambu yina Yehova zonzá na yandi, mpe yandi tumamá na Yehova. Beto lenda landa kifwani ya yandi ntangu Nzambi ke sembá beto. Na manima, bamambu yina Yehova zonzá na yandi na kusala lakisá ti Yehova vandá sepela kaka na yandi. Yehova sadilak’ yandi na Gadi, muntu yina vandá talaka bimona-meso, samu na kupesa Davidi malongi na yina me tadila kubongisa kisalu ya bantu 4 000 yina zolá yimba na tempelo.—1 Ns. 23:1-5; 2 Ns. 29:25.
5-11 JUIN
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 30-31
“Kuvukana na bampangi ke mbote samu na beto”
it-1-F 1132 §4
Ezekiasi
Yandi vandá na tiya samu na lusambu ya Yehova. Ezekiasi vandá na bamvula 25 ntangu yandi kumá mfumu, mpe yandi vingilá ve samu na kulakisa tiya ya yandi samu na lusambu ya Yehova. Kima ya ntete yina yandi salá vandá ni kufungula dyaka tempelo mpe kuyidika yawu. Na manima, yandi vukisá banganga-nzambi na Balevi, mpe yandi zonzá na bawu: ‘Nsatu ya ntima ya munu kele ya kusala luwawanu na Yehova Nzambi ya Izraele.’ Ya vandá luwawanu samu na kuvanda ya kukwikama na Yehova. Ya vandá mutindu dikanda ya Yuda vandá vutukila luwawanu yina bantu ya Izraele salá na ntama na kuzitisa Misiku yina Yehova pesá bawu na nzila ya Moyize. Luwawanu yayi vandá ntete, kasi ba vandá landá ve yawu. Na tiya nyonso, yandi vutulá Balevi na kisalu ya bawu, mpe yandi yidiká bamambu samu ba sika miziki mpe ba kembila Yehova na banzimbu. Ya vandá na ngonda ya Nisani, ngonda yina ba ke salá Pake. Kasi tempelo, banganga-nzambi mpe balevi vandá ve na bunkete. Na kilumbu ya 16 Nisani, ba tulá bunkete na tempelo mpe ba bongisá bima yina ba vandá sadilá na tempelo. Na manima, ba zolá pesa minkayulu samu na kulomba mulemvo na masumu yina dikanda nyonso ya Izraele salaka. Bamfumu ya mbanza vandá bantu ya ntete ya kunata minkayulu. Ya vandá minkayulu samu na kuzwa mulemvo ya masumu ya kimfumu, ya kisika ya santu mpe ya dikanda ya Yuda. Na manima, bantu ya Yuda pesá makabu mingi ya kuyoka.—2 Ns 29:1-36.
it-1-F 1132 §5
Ezekiasi
Samu ti dikanda ya Izraele vandá ve na bunkete, ba lendá ve kusala Pake na kilumbu ya yawu. Na yawu, Ezekiasi sadilá musiku yina vandá lomba ti bantu yina vandá ve na bunkete lenda sala yawu na ngonda yina ke landa. Yandi bokilá ve kaka dikanda ya Yuda, kasi yandi bokilá mpe dikanda ya Izraele. Na kusala yawu, yandi filisá bawu mikanda na nzila ya bantu yina ke kimá mbangu, kubanda na Bere-sheba tii na Dani. Mingi ya bawu vandá seka bantu yina vandá nata mikanda, kasi bantu ya Asere, ya Manase mpe ya Zebuloni kuluká mpe ndimá kukwiza. Ya vandá mpe na mwa bantu ya Efrayimi mpe ya Isakare yina ndimá kukwiza. Bisadi ya Yehova mingi yina vandá ve bantu ya Izraele vandá mpe kuna. Ntangu ya nkaka, ya vandá mpasi samu na bantu ya kimfumu ya Nord yina vutukilá kusambila Yehova, na kuvanda na feti ya Pake. Bawu mpe kutaná na bankwamusu mpe ba seká bawu, kaka mutindu ba salak’ yawu na bantu yina vandá nata mikanda. Ya vandá samu ti kimfumu ya makanda 10 ya Izraele vandá sadila dyaka ve Yehova. Ba kumá kusambila banzambi ya luvunu mpe bantu ya Asiria vandá sosa kukwamisa bawu.—2Ns 30:1-20; Kut 9:10-13.
it-1-F 1132 §6-7
Ezekiasi
Na manima ya mukembo ya Pake, ba lutisá bilumbu 7 na feti ya mampa ya kukondwa levire. Bawu nyonso vandá na kyese ya mingi. Na yawu, ba bwelá dyaka bilumbu 7 na feti. Ata na ntangu ya mpasi yayi, Yehova sakumuná bawu. Na yawu, ‘kyese vandaka mingi na Yeruzalemi, samu katuka na bilumbu ya Salomo mwana ya Davidi mfumu ya Izraele, bawu me salaka ntete ve mambu ya mutindu yayi na Yeruzalemi.’—2Ns 30:21-27.
Mambu yina ba salá samu na kuvutukila lusambu ya tsyeleka, ba salá ve yawu kaka samu na kilengi yina ba vandá na yawu na ntangu yina. Ya ke na talaná na bamambu yina ba salá na manima. Tekila ba kwenda na bayinzo ya bawu, bantu nyonso yina kwizá na feti, mwangisá makunzi ya santu, ba bwisá bisika ya kunanguka mpe bamesa yina ba vandá sadilá samu na kuyoka minkayulu, mpe ba zengá bayinti ya santu. Ba salak’ yawu na bambanza nyonso ya Yuda mpe ya Benyamini, ata ya Efrayimi mpe ya Manase. (2Ns 31:1) Ezekiasi pesá bawu kifwani ya mbote. Yandi mwangisá nyoka yina Moyize yidiká na kisengo, samu bantu bandá kusambila yawu mpe kuyoka minkayulu samu na yawu. (2Mf 18:4) Na manima ya feti ya nene yayi, Ezekiasi salá ti ba tatamana na kusambila Yehova na mutindu yina yandi ke zolaka. Yandi bongisá bimvuka ya banganga-nzambi samu ba sala kisalu ya tempelo. Yandi kindisá bana ya Izraele na kutumama na Misiku ya Moyize na yina me tadila kikunku ya kumi (dîmes) mpe makabu ya bambuma ya ntete yina ba ke pesá na Balevi mpe banganga-nzambi. Bantu nyonso ndimá na ntima mosi na kusala yawu.—2Ns 31:2-12.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w18.09-F 6 §14-15
“Beno zaba mambu yayi. Kana beno sadila yawu, beno ke vanda na kyese”
14 Mutindu ya nkaka ya kulakisa ti beto ke ya kukuluka ni na kubaká ntangu ya kuwa bampangi. Zaki 1:19 ke zonzá na beto na “kuvwanda ya kukubama na kuwa.” Yehova ke kifwani ya kulutila mbote ya muntu yina ke kuwá bampangi. (Kub. 18:32; Yos. 10:14) Beto lenda tala yawu na disolo yina ke na Kubasika 32:11-14. (Tanga.) Ata ti Yehova zaba mambu nyonso, yandi biká Moyize pesa dikanisi ya yandi. Nge lenda ndima kwandi kulakisa ntima ya yinda, kuwa muntu yina me pesa dikanisi ya yimbi, mpe na manima kundima mambu yina yandi me zonza? Yehova ke baká ntangu ya kuwa bantu nyonso yina ke sambilak’ yandi na kiminu.
15 Nge lenda yufula: ‘Kana Yehova na kukuluka nyonso kuwá Abrahami, Rashele, Moyize, Yosua, Manoa, Eli mpe Ezekiasi, mu ke nani samu na kulanda ve kifwani ya yandi? Yinki mu lenda sala samu na kulakisa dyaka bampangi ya munu buzitu? Mu lenda sala kwandi bangolo samu na kuwa bawu mpe kusadila bamambu yina ba me zonza na munu? Ya ke kwandi na muntu na kimvuka ya munu to na dikanda ya munu yina mu lenda kuwa na dikebi nyonso? Yinki mu lenda sala samu na kulakisa ti mu ke tulá bawu dikebi?’—Kub. 30:6; Baz. 13:9; 1 Mf. 17:22; 2 Ns. 30:20.
12-18 JUIN
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 32-33
“Na kati ya bantangu ya mpasi, vanda muntu yina ke kindisaka”
it-1-F 212 §6
Asiria
Senakeribi. Na kati ya mvula 14 (732 T.N.B.) ya kimfumu ya Ezekiasi, Senakeribi, mwana ya Sargon II, kwizá nwanisa bwala ya Yuda. (2Mf 18:13; Iza 36:1) Mavanga ya Ahazi tata ya Ezekiasi salá ti mfumu ya Asiria kuzwa mwa lutumu na zulu ya bwala ya Yuda. Kasi, Ezekiasi mangá kutumama na yandi. (2Mf 18:7) Ni na yawu Senakeribi botolá bambanza 46 ya bwala ya Yuda (tala Iza 36:1, 2.) Ntangu ba kumá na Lakishi, yandi lombá Ezekiasi na kufuta yandi batalanta 30 ya wolo (pene-pene na 11 560 000 ya ba dollars) mpe batalanta 300 ya arza (pene-pene na 1 982 000 ya ba dollars). (2Mf 18:14-16; 2Ns 32:1; tala Iza 8:5-8.) Ata ti ba futá bima yina yandi lombá, Senakeribi filisá muntu na kuzonza na bantu ya Yeruzalemi ti ba fwana kutelemina ve yandi kasi kutumama kaka na yandi. (2Mf 18:17–19:34; 2Ns 32:2-20) Na yawu, kaka na mpimpa mosi, Yehova salá ti basoda 185 000 ya Asiria kufwa. Ni yawu natá Senakeribi, muntu ya lunangu, na kubika yinwa mpe na kuvutuka na Ninive. (2Mf 19:35, 36) Kuna, bana ya yandi ya babakala zole kufwak’ yandi mpe mwana ya yandi ya nkaka, Esare-hadoni, kumá mfumu. (2Mf 19:37; 2Ns 32:21, 22; Iza 37:36-38) Ya vanda Senakeribi to mwana ya yandi Esare-hadoni, bawu zole soniká bamambu nyonso yayi. Kasi ba soniká ve mambu yina me tadila basoda 185 000 ya Asiria yina Yehova kufwaka.—BIZIZI, Vol. 1, p. 957.
w13-F 15/11 19 §12
Bubu yayi, banani kele bamvungi sambwadi mpe bamfumu nana?
12 Yehova ke vandaka ntangu nyonso ya kuyidama samu na kusadisa beto na mambu yina beto mosi lenda sala ve. Kasi yandi zola beto sala bangolo ya beto nyonso. Ezekiasi zabak’ yawu. Ni na yawu, yandi sololá na ‘bamfumu ya yandi mpe basoda ya yandi’ mpe kintwadi ba baká mukanu ‘ya kukanga mikelo ya maza yina vandaka na ngaanda ya mbanza [. . .] Dyaka, na bukindi nyonso, Ezekiasi tungaka dyaka kibaka ya mvimba yina bwaka, yandi telimisaka bayinzo ya zulu na zulu na yawu mpe yandi salaka kibaka ya nkaka na nganda [. . .] Mpe yandi salaka binwanunu mingi, mpe binwanunu samu na kubumba nzutu.’ (2 Ns. 32:3-5) Ntembe ve, samu na kubumba mpe kutwadisa dikanda ya yandi na ntangu yina, Yehova sadilá Ezekiasi, bamfumu ya yandi mpe bambikudi ya kukangama na Yehova.
w13-F 15/11 19 §13
Bubu yayi, banani kele bamvungi sambwadi mpe bamfumu nana
13 Mambu yina Ezekiasi salá na manima lutilá mfunu na kukanga bamaza to kukumisa bibaka ngolo. Ezekiasi vandá mvungi (berger) yina vandá tulá dikebi na mameme ya yandi. Na yawu, yandi vukisá bazwife samu na kukindisa bawu mpe yandi zonzá na bawu: ‘Beno vanda na boma ve mpe beno tekita ve samu na mfumu ya Asiria . . . , samu bayina kele na beto kele mingi kuluta bayina kele na yandi. Yandi kele na diboko ya kinsuni, kasi beto kele na Yehova Nzambi ya beto samu na kusadisa beto mpe samu na kunwana bamvita ya beto.’ Ezekiasi bambulá bawu ti Yehova ke nwana samu na bisadi ya yandi mpe mambu yayi kumisá ngolo kiminu ya bawu. Biblia ke zonzá ti ‘mambu yina Ezekiasi mfumu ya Yuda tubaka pesaka bantu ngolo.’ Beto simba ti ni ‘mambu yina Ezekiasi tubaka’ pesá bantu ya Yuda ngolo. Mfumu Ezekiasi, bamfumu ya yandi, bantu ya yandi ya ngolo mpe bambikudi Mika na Izaya lakisá ti ba vandá bamvungi ya mbote, kaka mutindu Yehova zonzak’ yawu na nzila ya mbikudi ya yandi.—2 Ns. 32:7, 8; tanga Mika 5:5, 6.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
Yinki zola zonza kubalula ntima?
11 Na manima, Yehova kuwá balusambu ya Manase. Balusambu ya yandi vandá lakisá ti yandi chanjeke ntima. Yehova kuwá Manase ntangu yandi vandá sosa yandi lemvokila yandi. Mpe na manima, Yehova vutulak’ yandi na kimfumu. Manase salá nyonso samu na kulakisa ti, ya tsyeleka, yandi balulá ntima. Yandi salá kima yina Akabi lendá ve kusala. Yandi biká ndyatulu ya yandi ya ntama. Yandi salá nyonso samu mabuundu ya luvunu vanda dyaka ve na Juda. Yandi natá bantu ya Juda na kusambila kaka Yehova. (Tanga 2 Bansangu 33:15, 16.) Na kusala yawu, Manase zolá lakisa bukindi mpe kiminu. Samu na yinki? Samu ti, na kati ya bamvula mingi, ni yandi vandá nata bantu ya famiye ya yandi, ba yina vandá sala na yandi mpe bantu nyonso ya Juda na kusala bamambu ya yimbi. Kasi na suka ya luzingu ya yandi, Manase sosá kuyidika bamambu ya yimbi yina yandi salá. Nyonso yina yandi salá samu na kulakisa ti yandi balulá ntima, ntangu ya nkaka ya simbá ntima ya mutekolo ya yandi Yoziasi. Na manima, Yoziasi kumá mfumu mosi ya mbote.—2 Mf. 22:1, 2.
12 Yinki kifwani ya Manase ke na longá beto? Yandi kuluká, kasi yandi suká ve kaka kuna. Yandi sambilá Yehova mpe bondilak’ yandi na ntima ya yandi nyonso. Mpe yandi biká bamambu ya yimbi yina yandi vandá sala. Yandi salá bangolo samu na kuyidika bamambu nyonso ya yimbi yina yandi salá, samu na kusambila dyaka Yehova, mpe yandi sadisá bantu ya nkaka na kusala faso yandi. Disolo ya Manase ke na pesá ngolo na ba yina me sala disumu mpe ke na talá ti Yehova lenda lemvokila ve bawu. Ya ke na lakisá pwelele ti Yehova Nzambi ke ‘mbote mpe ke zolá kulemvokila.’ (Nku. 86:5) Yehova ke lemvokilá na ntima mosi ba yina ke balulá ntima na faso ya kulunga.
19-25 JUIN
BIMVWAMA YA BIBLIA | 2 BANSANGU 34-36
“Nge ke salá kwandi nyonso samu na kuzwa bambote na mambu ya Nzambi?”
it-1-F 1152 §4
Hulda
Na manima ya kuwa mambu yina vandá na “mukanda ya Nsiku” yina nganga-nzambi Hilqia kuzwá ntangu ba vandá yidika tempelo, Yoziasi filisaka bantu na kwenda sosa dikanisi ya Yehova. Bantu yango kwendá tala Hulda. Yandi zonzá na bawu Yehova me zonza ti mpasi nyonso yina “mukanda” ke zonzá samu na ba yina ke landá ve misiku ya Nzambi, ke kumina bantu ya Yuda samu ba mangaka yandi. Hulda bwelaka ti samu Yoziasi kulukaka na mantwala ya Yehova, yandi ke tala ve mpasi yina, kasi ba ke zika yandi na bankooko ya yandi, mpe na kizunu.—2Mf 22:8-20; 2Ns 34:14-28.
w09-F 15/6 10 §20
Vanda na luzolo samu na yinzo ya Yehova
20 Mfumu Yoziasi baká mukanu ya kuyidika bisika yina bebaka na tempelo. Ntangu ba vandá sala bisalu yango, nganga-nzambi Hilkia ‘talaka mukanda ya Nsiku ya Yehova yina yandi pesaka na nzila ya Moyize.’ Yandi pesá yawu na Shafani, sécrétaire ya mfumu, mpe yandi tangilaka Yoziasi yawu. (Tanga 2 Bansangu 34:14-18.) Yinki ya salaka mfumu na kuwa yawu? Mbala mosi yandi pasulá bilele ya yandi na kulakisa mpasi yina ya salak’ yandi, mpe yandi lombá na bantu ya yandi na kusosa dikanisi ya Yehova. Na nzila ya mbikudi ya kento Hulda, Nzambi lakisá ti yandi vandá na nkele samu bantu ya Yuda vandá kusambila banzambi ya luvunu. Kasi Yehova talá bangolo nyonso yina Yoziasi salá samu bantu bika kusambila biteki. Ni na yawu, ata ti bantu ya bwala nyonso zolá futa samu na masumu ya bawu, Yehova biká ve Yoziasi tala mpasi na bawu. (2 Ns. 34:19-28) Wapi kileso beto lenda benda na mambu yayi? Ntembe ve, beto ne na nsatu ya kusala bamambu mutindu Yoziasi. Beto zola kutumama na mbangu nyonso na mambu yina Yehova ke zonzá na beto. Beto zimbana ata fioti ve mpasi yina lenda kumina beto kana beto pesa Yehova mukongo mpe beto manga kutumama na yandi. Beto vanda na kundima ti Yehova ke tala luzolo ya beto samu na lusambu ya tsyeleka, mutindu yandi talá ya Yoziasi.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w17.03-F 27 §15-17
Nge ke tula kwandi ntima ya nge na bamambu yina ke ya kusonama?
15 Na kumanisa, yinki mambu yina kuminá Yoziasi ke na longá beto? Ata yandi vandá mfumu ya mbote, yandi salá mambu yina natak’ yandi na lufwa. Yinki yandi salaka? (Tanga 2 Bansangu 35:20-22.) Yandi ‘basikaka samu na kunwanisa’ Neko, mfumu ya Ezipte, ata ti Neko zonzá na yandi ti yandi vandá ve na mambu na yandi. Biblia ke zonzá ti mambu yina Neko zonzá ‘katukaka na yinwa ya Nzambi.’ Kasi, samu na yinki Yoziasi kwendá nwana? Biblia ke pesa ve mvutu na kyuvu yayi.
16 Wa’ faso Yoziasi zolá zaba ti mambu yina Neko zonzá katuká na Yehova? Yandi zolá yufula Yeremia, mosi ya bambikudi ya Yehova. (2 Ns. 35:23, 25) Kasi, ata kima ke na lakisá ti yandi salak’ yawu. Dyaka, Neko vandá kwenda na Karkemishi samu na ‘kunwanisa yinzo ya nkaka,’ Yeruzalemi ve. Mpe yandi sombolá ve Yehova to dikanda ya yandi. Mukanu ya kukwenda nwanisa Neko vandá mukanu ya yimbi. Wapi kileso beto lenda benda? Na mantwala ya mambu, ya ke mbote na kusosa kuzaba dikanisi ya Yehova na mambu yango.
17 Ntangu mambu ke kubwá, beto me bonga kusosa kuzaba misiku ya Biblia yina ke zonzilak’ yawu, mpe na manima beto sadila yawu na faso ya mbote. Beto lenda sosa mpe lubakusu ya bakuluntu. Ntangu ya nkaka, nge me kanisa na mambu yina nge zaba na yina me tadila mambu yayi, to nge me sosa malongi na mikanda ya beto. Kasi, ya ke mpe na malongi ya nkaka ya Biblia yina lenda sadisa nge, mpe kuluntu mosi lenda bakisa nge na kuzaba wa’ faso nge lenda sadila yawu. Beto baka kifwani. Mpangi mosi ya kento ke na bakala yina ke ve mbangi ya Yehova. Mpangi yayi zaba ti yandi me fwana samuna nsangu ya mbote. (Bis. 4:20) Kasi na kilumbu yina yandi me soola samu na kusamuna, bakala ya yandi zola ve ti yandi basika. Yandi me zonza na yandi ti ya me sala bilumbu mingi yina ba me lutisa ve ntangu kintwadi, mpe yandi me zola ti ba sala mwa kima kintwadi. Ntangu ya nkaka, mpangi ya kento me kanisa na baverse yina ke zonzilá kutumama na Nzambi mpe kisalu ya kusala bilandi. (Mat. 28:19, 20; Bis. 5:29) Kasi yandi me fwana kuzimbana ve ti yandi fwana kutumama na bakala ya yandi, mpe kuvanda na faso ya mbote ya kutadila bamambu. (Ef. 5:22-24; Flp. 4:5) Yandi lenda yufula: ‘Bakala ya munu ke niminá kwandi munu na kusamuna, to yandi ke na lombá kaka mu sala kima ya nkaka na yandi bubu yayi?’ Beto me bonga kunata ve bamambu na ngolo ntangu beto ke sosá na kusala luzolo ya Nzambi, mpe na kuvanda na kizunu na ntima.
26 JUIN–2 JUILLET
BIMVWAMA YA BIBLIA | ESDRASI 1-3
“Bika Yehova sadila nge”
Nge ke na talá bamambu yina Zakari talaka?
Ba-juif vandá na kilengi. Yehova Nzambi ‘tumisaka ntima ya Sirusi mfumu ya Persia’ na kubasisa bana ya Izraele na Babilone, na manima ya kulutisa bamvula mingi kuna. Mfumu Sirusi pesá musiku samu ba vutuka na bwala ya bawu, mpe ba ‘tunga dyaka yinzo ya Yehova Nzambi ya Izraele.’ (Esd. 1:1, 3) Ya vandá nsangu ya mbote samu na bana ya Izraele! Ya zolá zonza ti ba ke vutukila kusambila Yehova na bwala yina yandi pesá bawu.
w17.10-F 26 §2
Bapusu-pusu mpe yimpu ya Kimfumu ke bumbaka Nge
2 Zakari zabá ti bakento na babakala ya bazwife yina katuká na Babilone samu na kukwenda vanda na Yeruzalemi vanda na kiminu mingi. Ni bawu ‘Nzambi ya tsyeleka puseke ntima’ samu na kubika bayinzo mpe bisalu ya bawu. (Esd. 1:2, 3, 5) Ba biká bwala yina ba zabá mbote-mbote samu na kukwenda vanda na kisika yina mingi na kati ya bawu zabá ata fioti ve to kumá ntete ve. Kana kutunga dyaka tempelo ya Yehova vandá ve mfunu na meso ya bawu, ba zolá sala ve nzietolo (voyage) ya yinda mpe ya mpasi ya bakilometele 1 600.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w06-F 15/1 19 §1
Bamambu ya mfunu ya buku ya Esdrasi
1:3-6. Mutindu bantu ya Izraele yina bikaná na Babilone, bubu yayi mpe Bambangi ya Yehova mingi ke lendá ve kusala kisalu ya ntangu nyonso, to kukwenda tula diboko na bisika yina ba ke na nsatu ya bansamuni. Kasi, ba ke kindisá mpe ke sadisá ba yina ke na ngolo ya kusala yawu, mpe ba ke salá makabu samu na kisalu ya kusamuna mpe kusadisa bantu na kukuma bilandi ya Yesu.