Mukanda samu na kuzaba mingi mambu yina ba me zonzila na Mukanda ya lukutakanu luzingu mpe kisalu
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 JUILLET
BIMVWAMA YA BIBLIA | BANKUNGA 57-59
Yehova ke nungaka bantu yina ke nyokolaka dikanda ya yandi
bt-F 220-221 §14-15
“Tii na bansuka ya ntoto”
14 Etiene samunaka na tiya nyonso tekila bambeni ya yandi kufwa yandi. (Bis. 6:5; 7:54-60) “Mpasi ya mingi” yina vandaka na ntangu yina, nataka bisadi nyonso na kumwangana na Zude mpe na Samaria. Kaka ni bantumwa bikanaka. Kasi ya sukisaka ve kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote. Filipe kwendaka na mbanza ya Samaria samu na ‘kuzabisa mambu yina me tadila Kristo’ mpe yandi kuzwaka bambuma ya mbote. (Bis. 8:1-8, 14, 15, 25) Biblia ke zonzaka mpe: “Na manima ya lufwa ya Etiene, bandimi mwanganaka ntangu ba bandaka na kutalisa bawu mpasi. Bawu kwendaka tii na kizunga ya Finesi, na kisanga ya Sipele, mpe na mbanza ya Antyose, kasi bawu vwandaka zabisa mambu ya Nzambi kaka na bazwife. Kasi bandimi ya nkaka yina vwandaka bantu ya kisanga ya Sipele mpe ya mbanza ya Silene kwendaka na mbanza ya Antyose. Bawu zabisaka mpe nsangu ya mbote ya Mfumu Yesu na sika ya ba yina kele ve ba-Zwife.” (Bis. 11:19, 20) Kunyokola bilandi ya Yesu sadisa na kumwangisa nsangu ya mbote ya Kimfumu.
15 Na ntangu ya beto, mambu ya mutindu yayi salamaka na URSS (Union soviétique). Mingi-mingi na bamvula 1950, ba nataka Bambangi ya Yehova mingi na Sibérie. Samu nataka bawu na bisika mingi, ya salaka ti nsangu ya mbote wakana kuna. Samu bisika yango ke ntama mingi kuluta bakilometre 10 000, Bambangi ya Yehova vandaka ve na mbongo ya kukuma kuna! Kasi, ni luyalu yandi mosi filisaka bawu na bwala yina. Mpangi mosi ya bakala zonzaka: “Na yawu, bantu ya luyalu bawu mosi pesaka nzila na bantu ya bwala ya Sibérie na kuzaba matsyeleka.”
Matadi ya ntalu ya kimpeve
“Beno vanda na ngolo mpe beno vutuka manima ve”
16 Vanda na ntima ngolo. Mfumu Davidi zonzilá luzolo ya yandi ya ngolo na Yehova ntangu yandi yimbaka: ‘Ntima ya munu ke ngolo, O Nzambi.’ (Nku. 57:7) Beto lenda vanda na ntima ngolo mpe kutula ntima ya beto nyonso na Yehova. (Tanga Nkunga 112:7.) Beto tala yina sadisá Bob, mpangi yina beto zonzilá na mantwala. Ntangu ba zonzá na yandi ti ba ke bumba menga samu na kusadila yawu kana ba vanda na yawu nsatu, yinki Bob salaka? Yandi vutulá na mbala mosi ti, kana dikanisi ya kusadila menga lenda kwizila bawu, to ba ke na talá ti ya ke na kima yina lenda nata bawu na kubwela yandi menga, yandi ke basika na lupitalu ya bawu mbala mosi. Na manima, Bob zonzaka: “Mu vandá na ata ntembe na mambu yina mu vandá sala, mpe ata boma na yina lendá kumina munu.”
17 Samu Bob zabá yinki yandi ke sala tekila yandi kota na lupitalu, yandi lendá kuvanda na ntima ngolo. Kima ya ntete yina sadisak’ yandi, ni nsatu ya kusepelisa Yehova. Ya zole, yandi baká ntangu ya kulongoka dikanisi ya Yehova na yina me tadila luzingu mpe menga na kati ya Biblia mpe mikanda ya beto. Ya tatu, yandi vandá na kundima ti malongi yina Yehova ke pesá beto, ke kaka samu na bambote ya beto mosi. Beto mpe, lenda vanda na ntima ngolo na mantwala ya mambu ni mambu yina lenda kumina beto.
8-14 JUILLET
BIMVWAMA YA BIBLIA | BANKUNGA 60-62
Yehova ke bumbaka beto
it-2-F 1089 §9
Yinzo ya yinda
Kifwani. Mutindu Davidi yimbaka yawu, Yehova ke bumbaka ba yina ke tulaka ntima na yandi: ‘Nge ke kisika ya munu ya kubumbana, yinzo ya yinda ya ngolo yina ke bumbaka munu na mbeni.’ (Nku 61:3) Ba yina zaba yinki nkumbu yango zola zonza, ke tulaka ntima na yawu mpe ke zonzilaka yawu, ke na ata kima ya kukima samu ti: ‘Nkumbu ya Yehova kele yinzo ya yinda ya ngolo. Muntu ya lunungu ke kimaka kuna mpe yandi ke bumbanaka kuna.’—Bin 18:10; Fwanisa na 1Sa 17:45-47.
it-2-F 1061 §3
Tenta
Bantangu ya nkaka, ba ke sadilaka zonzolo “tenta” samu na kuzonzila bamambu ya nkaka. Tenta vandaka kisika yina muntu vanda pemaka mpe kukima ntangu to mvula. (Kub 18:1) Na ntangu yina, banzenza zabaka ti, ntangu ba ke yamba bawu na tenta ya muntu, ba zolaka kipe bawu na buzitu. Samu na kulakisa ti Nzambi ke bumba kimvuka ya nene ya bantu, mpe ke sala ti ata kima ya yimbi kumina bawu, Luzabusu 7:15 ke zonzaka ti, yandi ‘ke tandula tenta ya yandi na zulu na bawu.’ (Nku 61:3, 4) Izaya ke zonzilaka bamambu yina, Siyoni kento ya Nzambi, me fwana kubongisa samu na bana yina yandi ke buta. Ba me zonza na yandi: ‘kumisa kisika ya tenta ya nge nene mingi.’ (Iza 54:2) Na yawu, yandi me kumisa nene kisika yina bana ya yandi ke vanda ya kubumbana.
w02-F 15/4 16 §14
Misiku ya Nzambi ke natinaka beto bambote
14 Musiku ya Nzambi ke sobaka ve. Na bantangu ya mpasi yayi beto ke na zingaka, Yehova ke mutindu ditadi ya ngolo yina ke zingaka bamvula na bamvula. (Nkunga 90:2) Yehova yandi mosi me zonza: ‘Samu mu kele Yehova; mu ke sobaka ve.’ (Malaki 3:6) Beto lenda tula ntima na misiku ya Yehova yina ke na kati ya Biblia, samu ya kele ve mutindu makanisi ya bantu yina ke sobaka ntangu nyonso. (Zaki 1:17) Na kifwani, na kati ya bamvula bantu ya mayela yina ke longokaka mavanga ya bantu (psychologues) vandaka zonza ti, bibuti me bonga kubika bana sala mambu yina ba me zola. Kasi na manima ya bamvula mingi ba kwizaka tala ti malongi ya bawu vandaka ve ya mbote. Makanisi ya yinza na yina me tadila kukulisa bana ke sobaka ntangu nyonso. Kasi, mambu ya Nzambi ke sobaka ve. Na kati ya ba siècles mingi Biblia pesaka malongi na faso ya kukulisa bana na luzolo. Ntumwa Polo zonzaka: “Batata, beno kupesa ve bana ya beno nkele, kasi beno tatamana na kukulisa bawu na malongi mpe balutwadusu ya Yehova.” (Baefeze 6:4) Ya ke mbote na kuzaba ti beto lenda tula ntima na misiku ya Nzambi samu ti ya ke sobaka ve!
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w06-F 1/6 11 §6
Bamambu ya mfunu ya buku ya zole ya Bankunga
62:11. Nzambi ke ve na nsatu ya kima yina ke pesa yandi ngolo. Ngolo nyonso ke katukaka na Nzambi. ‘Ngolo kele ya Nzambi.’
15-21 JUILLET
BIMVWAMA YA BIBLIA | BANKUNGA 63-65
“Luzolo ya nge ya kukwikama ke mbote kuluta luzingu”
w01-F 15/10 15-16 §17-18
Nani lenda kabula beto na luzolo ya Nzambi?
17 Nge ke kanisaka kwandi ti luzolo yina Nzambi ke na yawu samu na nge ke mfunu? Nge na kabulaka kwandi dikanisi ya Davidi yina zonzaka: ‘Samu luzolo ya nge ya kukwikama kele mbote kuluta luzingu, bikoba ya munu ke pesa nge nkembo. Na yawu mu ke kumisa nge luzingu ya munu nyonso; mu ke nanguna maboko ya munu na nkumbu ya nge’? (Nkunga 63:3, 4) Ya tsyeleka, ya ke kwandi na kima na yinza yayi yina lenda pesa beto kilengi kulutila luzolo mpe kindiku ya Nzambi? Na kifwani, ya ke ve na kisalu ata ti ya ke pesaka mbongo mingi yina lenda pesa beto kizunu mpe nsayi mutindu kindiku ya ngolo na Yehova. (Luke 12:15) Bakristo ya nkaka kutanaka na bamambu yina lombaka bawu na kusoola kusadila Yehova to na kufwa. Ni yina kuminaka Bambangi ya Yehova na baboloko ya ngolo ya Banazi na ntangu ya mvita ya nene ya zole. Mingi na kati ya bawu, soolaka na kubikana ya kukangama na luzolo ya Nzambi ata ti ba zola kufwa bawu. Ba yina ke bikanaka ya kukangama na Yehova lenda vanda na kundima ti yandi ke pesa bawu luzingu ya ntangu nyonso, luzingu yina yinza yayi lenda pesa ve bawu. (Marke 8:34-36) Kasi kima ya nkaka ke mfunu kulutila luzingu ya ntangu nyonso.
18 Ya tsyeleka ni Yehova ke pesaka beto luzingu ya ntangu nyonso. Kasi, kanisa mwa fioti: Wa’ faso luzingu ya ntangu nyonso zolaka vanda kana Yehova kele ve? Luzingu zola vanda ve kitoko, samu ti beto zola zaba ve yinki ya kusala. Yehova me pesa bisadi ya yandi kisalu ya kitoko na bilumbu ya mansukina yayi. Beto lenda vanda na kundima ti ntangu Yehova ke pesa beto luzingu ya ntangu nyonso, yandi ke fulusa yawu na bima ya mbote mpe ya kitoko ya kulongoka mpe ya kusala. (Longi 3:11) Ata beto longoka bamambu mingi, na kati ya bamvula mingi na bilumbu yina ke kwiza na mantwala, beto ke bakula ve ‘Bimvwama, ndwenga, mpe luzabu ya Nzambi yina ke mingi ya kulutila.’—Baroma 11:33.
w19.12-F 28 §4
“Beno pesa matondo samu na mambu nyonso”
Ya me bonga ti beto vutula matondo na Nzambi. Ntembe ve, ya ke kuminaka nge na kubakaka mwa ntangu na kukanisa na bima ya mbote yina Yehova ke na pesaka nge mpe ke na tatamanaka na kupesa nge, ya vanda bima ya kinsuni to ya kimpeve. (Kul. 8:17, 18; Bis. 14:17) Ya me lunga ve beto vanda na dikanisi ya nkufi na mambu yina Yehova me sala samu na beto, kasi beto me fwana kubaka ntangu na kuyindula mbote-mbote na bamambu nyonso ya kitoko yina Yehova me sala samu na beto mpe samu na bantu yina beto ke zolaka. Kuyindula na bumbote ya muntu yina yidikaka bima nyonso ke kulisa luzolo ya beto samu na yandi mpe ke sala ti nge tala luzolo yina Yehova ke na yawu samu na nge.—1 Yoa. 4:9.
w15-F 15/10 24 §7
Tatamana na kuyindula na bamambu ya kimpeve
7 Kutanga ke lombaka ve bangolo mingi, kasi kubaka ntangu na kuyindula mbote-mbote ke lombaka ti beto sala bangolo mingi. Ni yawu yina, nzutu ya beto ya masumu ke sepelaka mingi na bisalu ya pete to yina ke ve mpasi. Kasi, samu na kuyindula mbote-mbote, beto zola vanda ve ya kulemba mpe beto zola vanda kisika yina ke ve na makelele. Muntu yina sonikaka Nkunga 63 kwizaka tala ti ntangu ya mbote samu na kuyindula, vandaka ntangu yandi vanda kuzwaka ve pongi na mpimpa. (Nku. 63:6) Yesu, yina vandaka na mayela ya muntu ya kulunga zabaka ti ya ke mbote na kuvanda na kisika ya kuzuna samu na kuyindula mpe kusambila.—Luke 6:12.
w09-F 15/7 16 §6
Landa kifwani ya Yesu—Longa na luzolo
6 Beto ke sepelaka na kuzonzila bima yina beto ke zolaka. Ntangu beto ke zonzilaka kima yina beto ke zolaka mingi na ntima, beto ke kumaka na kilengi mpe bantu nyonso ke talaka ti beto ke na zonzaka mambu yina ke na katukaka na kati ya ntima ya beto. Ni mpila yina mpe ntangu beto ke zonzilaka muntu yina beto ke zolaka mingi. Beto ke sosaka kuzonzila bampangi na yina me tadila muntu yango samu bawu mpe ba zaba yandi. Beto ke zonzilaka bifu ya yandi ya mbote, mpe beto ke zolaka ve ti bantu zonza yimbi ya yandi na meso ya beto. Beto ke salaka nyonso yina, samu ti bampangi sepela na kimuntu ya yandi, mpe zola bifu ya yandi ya mbote.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w07-F 15/11 15 §6
Nge ke kindisaka kwandi bampangi?
Ya ke mpasi na kutunga yinzo, kasi ya ke pete na kumwangisa yawu. Ya ke kaka mutindu mosi na nzonzolo ya beto. Ya ke pete na kulwalisa muntu, kasi ya ke mpasi na kukindisa muntu na bamambu beto ke zonzaka. Samu ti beto ke bantu ya masumu, beto nyonso ke salaka bamambu ya yimbi. Mfumu Salomoni zonzaka: ‘Samu ya kele ve na muntu ya lunungu na ntoto yina ke salaka kaka mambu ya mbote mpe ke salaka ve masumu ata fioti.’ (Bingana 7:20) Ya ke pete na kutala mambu ya yimbi yina muntu me sala mpe na kuzonzila yandi bamambu ya ngolo yina lenda sala yandi mpasi. (Nkunga 64:2-4) Kasi kuzonza kaka bamambu ya mbote yina ke kindisa bampangi ke vandaka mpasi na kusala.
22-28 JUILLET
BIMVWAMA YA BIBLIA | BANKUNGA 66-68
Yehova ke nataka kilo ya beto konso kilumbu
Mutindu Yehova ke pesá mvutu na balusambu ya beto
15 Yehova ke pesá ve ntangu nyonso bamvutu na balusambu ya beto na faso ya ngitukulu. Kasi bamvutu yina beto ke kuzwá ke yina beto ke na yawu nsatu samu na kubikana ya kukangama na Tata ya beto ya mazulu. Na yawu, sosa kutala faso Yehova ke pesá bamvutu na balusambu ya nge. Mpangi mosi ya kento na nkumbu ya Yoko vandá tala ti Yehova vandá pesa ve bamvutu na balusambu ya yandi. Na manima, yandi bandá kusonika bamambu nyonso yina yandi vandá lomba na Yehova na lusambu. Na manima ya mwa ntangu, yandi vutukilá kutala bamambu yina yandi sonikaka. Yandi kwizá tala ti Yehova pesá mvutu na balusambu mingi yina yandi salá, ata na yina yandi zimbanaka. Ya ke mbote beto baka ntangu na kukanisa na faso Yehova ke na pesá mvutu na balusambu ya beto.—Nku. 66:19, 20.
w10-F 1/12 23 §6
Tula dikebi na bibuti yina ke na kulisaka bana ya bawu bavu mosi
Yehova pesaka mayela na bantu samu na kusonika, banzimbu ya santu to banzimbu yina bana ya Izraele vanda yimbaka ntangu ba vanda salaka balukutakanu. Banzimbu yango vanda bambulaka bawu ti Yehova ke “tata” mpe “zuzi,” samu na bawu, mpe ya vanda kindisaka bifwidi ya kento mpe bana yina vandaka ve na batata ntangu ba vanda yimbaka banzimbu yina katukaka na Nzambi. Ya vanda lakisa bawu ti Yehova zola sadisa bawu. (Nkunga 68:5; 146:9) Beto lenda zonza bamambu yina ke kindisaka na bibuti yina ke kulisaka bana kaka bawu mosi. Bamambu yina lenda sadisa bawu ata ti bamvula luta mingi. Ruth, mama ya bana zole me zimbana ve bamambu yina mpangi mosi zabisaka yandi bamvula 20 na manima. Yandi zonzilaka yandi: “Nge ke na salaka kisalu ya mbote na mutindu nge ke na kulisaka bana ya nge zole. Tatamana na kusala mutindu yina.” Ruth me zonza: “Bamambu yina yandi zonzilaka munu kindisaka munu mingi.” Ya tsyeleka, ‘ludimi ya kuzuna kele yinti ya luzingu’ mpe ya lenda kindisa mama yina ke kulisaka bana kaka yandi mosi na mutindu beto lenda kanisa ve. (Bingana 15:4) Ya ke kwandi na dikanisi yina nge lenda zonza na tata to mama yina ke kulisaka bana kaka yandi mosi samu na kukindisa yandi?
w09-F 1/4 31 §1
Tata ya bana yina me kondwa batata
‘TATA ya bana yina me kondwa batata . . . Kele Nzambi na kisika ya santu yina yandi ke zingaka.’ (Nkunga 68:5) Dikanisi yayi ke na longaka beto mambu mosi ya kitoko na yina me tadila Yehova Nzambi—yandi zaba bampasi ya ba yina ke ve bima nyonso ya mfunu mpe yandi ke talaka kyadi ya bawu. Kyadi ya Yehova samu na bana yina ke ve na batata ke talanaka pwelele na Musiku yina yandi pesaka na bana ya Izraele. Beto tala mbote-mbote kisika ya ntete yina Biblia ke sadilaka nzonzolo ‘bana ya kukondwa batata,’ yina ke na buku Kubasika 22:22-24.
Yehova ke na sadisá nge na kununga
17 Tanga Nkunga 40:5. Ntangu muntu ke na tambulá na mongo, dikanisi ya yandi ke ni na kukuma na zulu ya yawu. Kasi, ntangu yandi ke na kwendá, ya ke na bisika yina yandi lenda telama mpe kutala bima ya kitoko yina ke kuna. Mutindu mosi mpe, ntangu nyonso baka ntangu ya kuvanda mpe ya kukanisa na mutindu Yehova ke na sadisá nge na kununga ata na kati ya mambu yina nge ke na kutaná na yawu. Na nsuka ya konso kilumbu, yufula: ‘Wapi mutindu Yehova me sakumuna munu bubu yayi? Ata ti mambu ya munu me manisa ve, wa’ faso Yehova ke na sadisá munu na kukanga ntima?’ Sosa kutala ata mambu mosi yina Yehova me sadisa nge na kununga.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w06-F 1/6 10 §5
Bamambu ya mfunu ya buku ya zole ya Bankunga
68:18—Banani vandaka ‘bantu mutindu makabu?’ Ya vanda babakala yina bazwife kumisaka bangaamba ntangu ba vanda nwana bamvita samu na kukota na ntoto ya nsilulu. Ba tulaka bawu mutindu bisadi. Ba vanda sadisa balevi na bisalu ya bawu.—Esdrasi 8:20.
29 JUILLET–4 AOÛT
BIMVWAMA YA BIBLIA | NKUNGA 69
Wa’ faso Nkunga 69 zonzilaka na mantwala luzingu ya Yesu
w11-F 15/8 11 §17
Ba vanda vingila Masiya
17 Ba zola yiina Masiya kaka mpamba. (Nku. 69:4) Ntumwa Yoane sonikaka bamambu yina Yesu zonzaka: “Kana mu salaka ve bisalu yina ata muntu ya nkaka me salaka na mantwala ya bawu, bawu zolaka vwanda ve na masumu. Kasi bawu talaka mambu yina mu salaka, mpe bawu ke na kuyina munu mpe Tata ya munu. Kasi yawu me salama samu na kulungisa mambu yina ba sonikaka na dibuku ya bawu ya Misiku: ‘Mu salaka ve dyambu ya yimbi, kasi bawu yinaka munu.’” (Yoa. 15:24, 25) Mbala mingi “Musiku” zola zonza masonoko nyonso. (Yoa. 10:34; 12:34) Masonoko ya ba buku yina ke zonzilaka luzingu ya Yesu, ke lakisaka ti bantu yiinaka Yesu mingi-mingi bantwadisi ya dibuundu ya bazwife. Kristo zonzaka dyaka: ‘Bantu ya yinza ke ve na mambu ya kuyiina beno. Ba ke na kuyiina munu, samu mu ke na pesaka kimbangi ti bisalu ya bawu ke ya yimbi.’—Yoa. 7:7, nwt-MK.
w10-F 15/12 8 §7-8
Vanda na tiya samu na lusambu ya tsyeleka
7 Ya ke na mambu mosi yina salamaka na luzingu ya Yesu yina ke lakisaka tiya yina yandi vandaka na yawu. Ntangu yandi bandaka kusamuna, ya vandaka na mukembo ya Pake na mvula 30 N.B. Yesu na bilandi ya yandi kwendaka na Yeruzalemi mpe ba talaka na tempelo “bantu yina vwandaka tekisa bangombe, mameme, mpe mabembe. Yandi talaka mpe bisobisi-mbongo [to bantu yina vanda soba mbongo] ya kuvwanda na bamesa ya bawu.” Yinki Yesu salaka, mpe yinki ya salaka na bilandi?—Tanga Yoane 2:13-17.
8 Mambu yina Yesu salaka mpe tubaka kilumbu yina, salaka ti bilandi bambuka nkunga mosi yina Davidi sonikaka: ‘Luzolo ya munu samu na yinzo ya nge ke pelaka na ntima ya munu mutindu tiya.’ (Nku. 69:9) Samu na yinki mambu yayi kwizilaka bawu na makanisi? Ya lenda nata bantu na kusosa kusala Yesu yimbi. Ni bamfumu ya tempelo—banganga-nzambi, milongisi ya Musiku mpe bantu ya nkaka vandaka kudya na manima ya mumbungu yina vanda salama na tempelo. Samu yandi bebisaka mumbungu ya bawu ya yimbi, Yesu kumaka mbeni ya bantwadisi ya mabuundu ya ntangu yina. Bilandi talaka pwelele ‘luzolo ya yinzo ya Nzambi,’ to tiya samu na lusambu ya tsyeleka. Kasi, yinki kele tiya? Kuvanda na tiya to kusala kisalu na mbangu-mbangu, ya ke kwandi faso mosi?
g95-F 22/10 31 §4
Kupasula ntima ke nataka kwandi na lufwa?
Bantu ya nkaka ke zonzaka, ya lenda vanda ti ya ke mosi ya bamambu yina nataka Yesu na lufwa. Mbikudulu mosi zonzaka: ‘Bifingu me pasula ntima ya munu, mpe mputa yina lenda beluka ve.’ (Nkunga 69:20) Bamambu yayi lunganaka kwandi kaka faso ba zonzaka yawu? Ya lenda vanda faso yina, samu ti tekila Yesu kufwa, yandi talaka mpasi na nzutu ya yandi mpe na ntima. (Matayi 27:46; Luke 22:44; Baebre 5:7) Ya lenda vanda ti ni yawu salaka ti, ntangu ba tobolaka Yesu bambanzi na manima ya lufwa ya yandi, “menga na maza” basika. Ntangu ntima ke pasukaka, menga ke mwanganaka na kati ya ntulu to na kati ya kinama yina ke ya kufuluka na maza mpe yina ke bumbaka ntima. Na yawu, kana ba tobola nzutu ya muntu na kisika yina, kima yina ke basika ke vanda mutindu “menga na maza.”—Yoane 19:34.
it-2-F 600
Yinti ya poison
Na yina me tadila Masiya, mbikudulu mosi zonzaka ti ba zola dikisa yandi ‘yinti ya poison.’ (Nku 69:21) Mambu yango lunganaka ntangu ba komaka yandi na yinti ya mpasi, mpe ba pesaka yandi vinu yina ba vukisaka na kima ya ndudi mingi. Na manima ya kumeka yawu, yandi mangaka kunwa yawu samu ya lenda vanda ti vinu yango zola sala ti yandi tala ve mpasi mingi na nzutu. Ntangu Matayi (27:34) ke zonzilaka mbikudulu yayi, ya ke sadilaka mot ya Greke kho·leʹ (vinu yina ba vukisaka na kima ya ndudi mingi), ni yawu mpe ke ya kusonama na Nkunga 69:21 ya Biblia yina ba ke bokilaka Septante. Kasi, samu buku ya Marke ke zonzaka ti ya vandaka mire (Mrk 15:23), ya nataka bantu na kukanisa ti “yinti ya poison” to “vinu yina ba vukisaka na kima ya ndudi mingi” vandaka “mire.” Dikanisi ya nkaka ke ti vinu yina ba pesaka Yesu vandaka vinu yina ba vukisaka na kima ya ndudi mingi na mire.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w99-F 15/1 18 §11
Sambila na maboko ya kukwikama na zulu
11 Bantu mingi ke sambilaka kaka samu na kulomba kima na Nzambi. Kasi, luzolo ya beto na Yehova me bonga kunata beto na kuvutula yandi matondo, ya vanda ntangu beto ke sambilaka yandi na mantwala ya bantu to ntangu beto ke sambilaka yandi kaka beto mosi. Ntumwa Polo zonzaka: “Beno kuvanda ve na manyongi, kasi beno sambila Nzambi ntangu nyonso. Na mambu nyonso, beno bondila Nzambi samu yandi twadisa beno, mpe beno vutula yandi ntangu nyonso matondo. Kana beno sala yawu, kizunu ya Nzambi yina me lutila nyonso yina beto lenda bakula, ke bumba bantima ya beno mpe makanisi ya beno na nzila ya Kristo Yesu.” (Bafilipi 4:6, 7) Ya tsyeleka, beto me lunga ve kusala kaka balusambu samu na kulomba bima, kasi beto fwana baka ntangu na kuvutula matondo na bima nyonso yina Yehova ke pesaka beto ya vanda na kimpeve to na kinsuni. (Bingana 10:22) Muntu mosi yina sonikaka Nkunga yimbaka: ‘Pesa matondo na Nzambi mutindu munkayulu ya nge, mpe lungisa bansilulu ya nge na Muntu ya kuluta Zulu.’ (Nkunga 50:14) Nzimbu mosi yina Davidi yimbaka ke zonzaka mpe: ‘Mu ke yimba banzimbu samu na kukumisa nkumbu ya Nzambi, mpe mu ke kumisa yandi na makabu ya kupesa matondo.’ (Nkunga 69:30) Beto me bonga kulanda bifwani yayi ya vanda na balusambu yina beto ke salaka beto mosi to yina beto ke salaka na mantwala ya bantu.
5-11 AOÛT
BIMVWAMA YA BIBLIA | BANKUNGA 70-72
Zabisa ngolo ya Nzambi na bantu yina me kwiza na manima
w99-F 1/9 18 §17
Bantwenya—beno sadila mayele ya beno ya kuyindula!
17 Samu na kubwa ve na mitambu ya Satana, ya ke lomba na beto na kusala keba mpe kuvanda na bukindi mingi. Samu na yinki? Bantangu ya nkaka ya lenda vanda ti nge ke na wisanaka ve na bandiku ya nge to na bantu ya yinza. Davidi sambilaka: ‘Samu nge kele kivuvu ya munu, O Yehova Mfumu ya kuluta Nene.Mu ke tudilaka nge ntima katuka buntwenya ya munu O Nzambi, nge ke longaka munu katuka buntwenya ya munu, mpe tii ntangu yayi mu ke na tatamanaka na kuzabisa bisalu ya nge ya ngitukulu.’ (Nkunga 71:5, 17) Davidi ke ya kuzabana samu na bukindi ya yandi. Kasi yandi kulisaka yawu na buntwenya ya yandi. Tekila yandi kufwa Goliati, Davidi lakisaka bukindi na ntangu yandi kufwaka nkosi mpe ours samu na kubumba bankombo ya tata ya yandi. (1 Samuele 17:34-37) Kasi, samu na bamambu yina yandi lendaka kusala, Davidi pesaka nkembo na Yehova, mpe zonzaka na yandi: ‘Mu ke tudilaka nge ntima katuka buntwenya ya munu.’ Makoki yina yandi vandaka na yawu na kutula ntima na Yehova sadisaka Davidi na kununga bampasi nyonso yina yandi kutanaka na yawu. Kana nge mpe nge ke tulaka ntima na Yehova, nge ke tala ti yandi ke pesa nge bukindi mpe ngolo ya “kununga mambu ya yinza.”—1 Yoane 5:4.
g04-F 8/10 23 §3
Wapi mutindu beto zola tadila bantu yina me nuna?
Muntu mosi yina sonikaka bankunga sambilaka: ‘Kulosa munu ve na buboba ya munu. Kubika munu ve ntangu ngolo ya munu ke manisa.’ (Nkunga 71:9) Nzambi ke ‘losaka ve’ bisadi ya yandi ata ti ba ke na talaka ti ba kele dyaka ve mfunu. Muntu yina sonikaka nkunga yayi sambilaka ve mutindu yayi samu yandi talaka ti Yehova bikaka yandi. kasi yandi zabaka mfunu ya kutula ntima na Yehova mingi-mingi ntangu yandi kumaka kiboba. Yehova ke sadisaka ntangu nyonso ba yina ke ya kukangama na yandi. (Nkunga 18:25) Mingi-mingi Yehova ke sadisaka beto na nzila ya bampangi ya beto bakristo.
w14-F 15/1 23 §4-5
Sadila Yehova tekila bilumbu ya mpasi kwiza
4 Kana nge me kuma na bamvula mingi nge me fwana kukiyufula ‘yinki mu lenda sala ntangu mu ke ntete na mwa ngolo ya munu?’ Samu nge ke mukristo ya kuyela, nge ke na makoki yina bampangi ya nkaka ke ve na yawu. Nge lenda kabula na ba yina ke ntete ntwenya bamambu nge me longoka na yina me tadila Yehova. Nge lenda kindisa bampangi na kuzonzila bawu bamambu yina me kumina nge na kisalu ya Yehova. Ni yina mfumu Davidi vanda sosa kusala. Yandi sambilaka: ‘O Nzambi, nge longaka munu katuka buntwenya ya munu. . . Ata ntangu mu me kuma kiboba mpe na nsuki ya mpembe, O Nzambi, kubika munu ve. Bika mu zabisa ngolo ya nge na bantu yina ke kwiza mpe ngolo ya nge na bantu nyonso yina ke kwiza.’—Nku. 71:17, 18.
5 Wa’ faso nge lenda kabula ndwenga yina nge me kuzwa na kati ya bamvula mingi na bampangi? Nge lenda bokila kwandi na yinzo ya nge bantwenya yina ke sadilaka Nzambi samu na kukindisa bawu? Nge lenda samuna kwandi na bawu to nge lenda sadisa bawu na kutala kilengi yina nge ke kuzwaka na kusadila Yehova? Na ntangu ya ntama Elihu zonzaka: ‘Bika bakuluntu kuzonza, mpe bika ba yina ke na bamvula mingi kuzabisa mayela.’ (Yobi 32:7) Ntumwa Polo zonzaka na bakristo ya kento yina ke ya kuyela na kukindisa ba ya nkaka na mambu yina ba ke zonza mpe na ndyatulu ya bawu. Yandi lomba na ‘bakento yina ke ya kuyela na . . . kupesa malongi ya mbote.’—Tite 2:3.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
it-1-F 825-826
Efrate
Ndilu ya bwala ya Izraele. Na nsuka ya luwawanu yina yandi salaka na Abrahami, Yehova pesaka nsilulu ti yandi ke pesa na dikanda ya yandi bwala “katuka na nzadi ya Ezypte tii na nzadi ya nene, nzadi ya Efrate.” (Kub 15:18) Nsilulu yayi, yandi pesaka dyaka yawu na dikanda ya Izraele. (Bas 23:31; Kul 1:7, 8; 11:24; Yos 1:4) Faso ke na lakisaka yawu 1 Bansangu 5:9 tekila Davidi kuma mfumu, mitekolo ya nkaka ya Rubeni bwelaka bayinzo ya bawu ‘tii na kubanda ya ntoto ya kuyuma pene-pene na nzadi ya Efrate.’ Kasi samu ti nzadi yango vandaka na bakilometre 800 na “esti ya Gileadi” (1 Bas 5:10), ya lenda nata beto na kubakula kaka ti, mitekolo yina ya Rubeni bwelaka ntoto ya bawu na esti ya Gileadi tii ntoto ya kuyuma ya Siri. Ntoto ya kuyuma yango ke kwendaka tii na Efrate. (Biblia RS Revised Standard Version ke zonzaka: “Tii na kukota na ntoto ya kuyuma na lweka ya Efrate;” La Bible de Jérusalem ke zonzaka: “Tii na kubanda na ntoto ya kuyuma yina ke sukaka na nzadi ya Efrate.”) Na yawu, nsilulu yina Yehova pesaka lunganaka mbote-mbote ntangu Davidi na Salomoni kumaka bamfumu. Na ntangu yina, bantu ya Izraele nungaka mfumu Soba ya Kimfumu ya Arami mpe ba bakaka ntoto ya bawu yina kumaka tii na nzadi ya Efrate pene-pene ya nore ya Siri. (2Sa 8:3; 1Mf 4:21; 1Ns 18:3-8; 2Ns 9:26) Samu ti nzadi yina vandaka mfunu, bantangu ya nkaka ba vanda bokilaka yawu kaka mutindu “Nzadi.”—Yos 24:2, 15; Nku 72:8.
12-18 AOÛT
BIMVWAMA YA BIBLIA | BANKUNGA 73-74
Ntangu beto ke na lulaka bantu yina ke sadilaka ve Yehova
“Yehova [. . .] ke [vuukisá] ba yina ke ya kulemba”
14 Muntu yina soniká Nkunga 73 vandá Levite. Na yawu, yandi vandá na bweso ya kusadila Yehova na kati ya temple. Kasi na ntangu mosi na luzingu ya yandi, yandi kumá ya kulemba na faso ya kulutila. Samu na yinki? Yandi bandá kutula meso na bantu ya yimbi. Ya vandá ve samu yandi vandá sosa kusala bamambu ya yimbi faso bawu, kasi samu ya vandá talana nete ba vandá na luzingu ya mbote kuluta ya yandi. (Nku. 73:2-9, 11-14) Ba vandá talana nete ba vandá na nyonso ya mbote—bimvwama, luzingu ya mbote, mpe nete ba vandá ve na basusi. Ntangu Levite yango talá faso yina, yandi kumá ya kulemba na faso ya kulutila mpe yandi zonzá: “Ya tsyeleka, mu me sala bangolo ya mpamba na kuvanda na ntima ya mbote mpe mu me sala bangolo ya mpamba samu na kulakisa ti mu me sala ve yimbi.” Ntembe ve, mambu ya faso yayi lenda nata yandi na kubika kusadila Yehova.
“Yehova [. . .] ke [vuukisá] ba yina ke ya kulemba”
15 Tanga Nkunga 73:16-19, 22-25. Levite yango ‘vandá kotá na kisika ya nene ya santu ya Nzambi.’ Na kati ya yinzo ya Nzambi, kisika yina yandi vandá na ba ya nkaka yina vandá sambila Yehova, yandi lendá kuvanda na kizunu, kukanisa mbote-mbote, mpe kusambila samu na mambu ya yandi. Yandi bandá kutala ti yandi kumá na makanisi ya yimbi, yandi vandá dyaka ve na mayela, mpe na manima ya zolá bebisa kikamarade ya yandi na Yehova. Yandi kwizá zabá mpe ti bantu ya yimbi ke na ‘zulu ya ntoto yina ke bwisá’ mpe ba ke ‘manisa yimbi.’ Levite yayi zolá tadila bamambu faso Yehova ke tadilak’ yawu, samu yandi vanda dyaka ve ya kulemba mpe yandi tula dyaka ve meso na bantu ya yimbi. Ntangu yandi salak’ yawu, yandi vandá dyaka ve na basusi, mpe yandi kumá na kilengi. Yandi zonzá: “katula [Yehova] mu ke ve na nsatu ya kima na ntoto.”
16 Baleson samu na beto. Beto zolá tula ata fioti ve meso na bantu ya yimbi yina ke na talaná nete luzingu ya bawu ke ya kubonga. Kilengi ya bawu ke ya zulu-zulu mpe ya ke ya ntangu fioti; ba ke zinga ve ntangu nyonso (Lon. 8:12, 13) Si beto tula bawu meso, beto ke vanda ya kulemba, mpe beto lenda bebisa kikamarade ya beto na Yehova. Na yawu, si nge vanda na makanisi ya faso ya Levite yayi, sala yina yandi salaka. Kuwa bakonseye ya luzolo ya Yehova, mpe sala kikamarade na ba yina ke salá luzolo ya yandi. Si nge zola Yehova kuluta bima nyonso, nge ke vanda na kilengi ya vrai. Mpe nge ke bikana na nzila ya “luzingu ya tsyeleka.”—1 Tim. 6:19.
w14-F 15/4 4 §5
Landa kifwani ya kiminu ya Moyize
5 Wapi mutindu nge lenda telemina na “kuzinga mwa ntangu na kati ya mikembo ya masumu”? Kuzimbana ve ti mikembo ya masumu ke vandaka kaka samu na ntangu fioti. Na meso ya kiminu, tala ti “yinza ke kuzimbana mutindu mosi mpe bima nyonso ya yinza yina bantu ke zolaka.” (1 Yoa. 2:15-17) Baka ntangu na kuyindula na bamambu yina ke kumina bantu yina ke salaka masumu, kasi ke balulaka ve ntima. Ba ke ‘na zulu ya ntoto yina ke ndelo . . . ntangu ba ke manisa na mutindu ya yimbi!’ (Nku. 73:18, 19) Kana nsatu ya kusala disumu me kwizila nge, nge fwana yufula, ‘Wapi luzingu mu ke na nsatu ya kuzwa na bilumbu yina ke kwiza?’
w13-F 15/2 25-26 §3-5
Kubika ata kima mosi ve na kukanga nge nzila na kubaka nkembo
3 Muntu mosi yina sonikaka bankunga vandaka na kundima ti Yehova ke simba yandi na diboko ya yandi ya kibakala mpe ke pesa yandi nkembo ya tsyeleka. (Tanga Nkunga 73:23, 24.) Wa’ faso Yehova ke salaka yawu? Yehova ke pesaka nkembo na bisadi ya yandi yina ke ya kukuluka na bafaso mingi. Yandi ke sakumunaka bawu samu ba bakula luzolo ya yandi. (1 Ko. 2:7) Yandi ke pesaka ba yina ke kuwaka mambu ya yandi mpe ke tumamaka na yawu, bweso ya kuvanda na kindiku ya ngolo na yandi.—Zaki 4:8.
4 Yehova pesaka mpe na bisadi ya yandi kimvwama mosi ya ntalu, kisalu ya kusamuna. (2 Ko. 4:1, 7) Kisalu yayi ke nataka na nkembo. Yehova me pesa nsilulu yayi na ba yina ke sadilaka yandi samu na kukembila yandi mpe kusadisa bampangi: ‘bantu yina ke kumisa munu, mu ke kumisa bawu.’ (1 Sa. 2:30) Yehova zaba bisadi ya yandi yina ke salaka kisalu yayi, mpe bampangi ya bawu ke zonzilaka bawu na mutindu ya mbote.—Bin. 11:16; 22:1.
5 Yinki ke kumina ba yina ke ‘tulaka kivuvu na Yehova mpe ke landaka nzila ya yandi?’ Yehova me pesa bawu nsilulu ti: ‘Yandi [Yehova] ke zangula bawu samu na kubaka ntoto. Ntangu ba ke kufwa bantu ya yimbi, bawu ke tala yawu.’ (Nku. 37:34) Ba ke na vingilaka ntangu yina Yehova ke pesa bawu lukumu ya kulutila nene ya kuzwa luzingu ya ntangu nyonso.—Nku. 37:29.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
it-2-F 132
Leviatani
Nkunga 74 ke zonzilaka mutindu Yehova vuukisaka dikanda ya yandi. Verse 13 na 14 ke zonzilaka mutindu yandi basisaka dikanda ya yandi na Ezipte. Awa banzonzolo “bambisi ya boma ya nzadi [Heb., than·ni·nimʹ, pluriel ya tan·ninʹ]” ba sadilaka yawu samu na kufwanisa yawu na “leviatani,” mpe kumwangana ya yintu ya leviatani lenda kwelana mbote-mbote na mutindu Yehova nungaka na zulu ya Farao na basoda ya yandi na kubasika ya bana ya Izraele. Biblia mosi na nkumbu ya Aramaic Targums ke sadilaka “ngolo ya Farao” na kisika ya ‘bayintu ya leviatani.’ (Tala Ezk 29:3-5, kisika ba fwanisaka Farao mutindu “mbisi ya nene ya boma ya nzadi” yina vandaka na kati ya nzadi ya Nile; mpe Ezk 32:2.) Na Izaya 27:1 leviatani (LXX, “dragoni”) lenda sosa kuzonza kimfumu to kimvuka yina ke ya kuzabana na yinza yina “nyoka” mpe “dragoni” ke na yalaka. (Luz 12:9) Ya ke mbikudulu yina vanda zonzila kuvutuka ya Izraele, mpe ntangu Biblia ke zonzaka ti Yehova me ‘tula dikebi’ na leviatani, Babiloni ke mpe na kati. Kasi na baverse 12 mpe 13 ba ke zonzilaka Asiria mpe Ezipte. Na yawu, ya ke na talanaka pwelele ti nzonzolo leviatani zola zonza kimvuka yina ke ya kuzabana na yinza mutindu bambeni ya Yehova mpe ya bisadi ya yandi.
19-25 AOÛT
BIMVWAMA YA BIBLIA | BANKUNGA 75-77
Samu na yinki beto me bonga kuvanda ve na lunangu?
w18.01-F 28 §4-5
Sala luswaswanu na muntu yina ke sadilaka Nzambi, na muntu yina ke sadilaka yandi ve
4 Na manima ya kuzonza ti bantu ke vanda na luzolo samu na bawu mosi mpe ke zola mbongo, Polo sonikaka mpe ti bantu zola kukumisa, bantu zola vanda na lulendo, mpe bantu zola vanda ya kufuluka na lunangu. Bantu ya mutindu yayi ke kanisaka ti ba me lutila bampangi, samu ti ba ke kitoko, ba ke na mayela ya kusala bisalu mingi, ya lenda vanda mpe samu ba ke na mbongo, to samu ba ke ya kuzabana na meso ya bantu. Bantu ya mutindu yayi ke zolaka ti ba ya nkaka kumisa bawu. Muntu mosi ya mayela zonzaka mutindu yayi samu na muntu ya lulendo: “Na ntima ya yandi ya ke na mwa mesa ya fioti, kisika yandi ke fukamaka na mantwala ya yandi mosi.” Samu ti lulendo ke kifu mosi ya yimbi ya kulutila, bantu ya nkaka ke zonzaka ti ata muntu ya lulendo ke zolaka ve kifu yayi ntangu yandi ke talaka yawu na bantu nkaka.
5 Yehova ke zolaka ve lulendo. Yandi ke yiinaka “meso ya lulendo.” (Bin. 6:16, 17) Lulendo ke kangaka muntu nzila na kuvanda pene-pene na Yehova (Nku. 10:4) Lulendo ke kifu yina ke talanaka na Dyabulu. (1 Tim. 3:6) Dyambu ya kyadi kele ti, ya me kuminaka mpe na bisadi ya Yehova yina ke ya kukwikama na kuvanda na lulendo. Na kifwani, Uziya yina vandaka mosi ya bamfumu ya Yuda, vandaka ya kukwikama bamvula mingi. ‘Kasi,’ Biblia ke zonzaka: ‘ntangu yandi kumaka na ngolo, ntima ya yandi kumaka na lulendo. Ni yawu nataka yandi na kukotaka na tempelo ya Yehova samu na kuyoka mananasi na mesa ya minkayulu ya mananasi [encens].’ Ya vandaka disumu na meso ya Yehova. Na manima, mfumu Ezekiasi mpe kubwaka na mutambu ya lulendo kasi kaka samu na mwa ntangu fioti.—2 Ns. 26:16; 32:25, 26.
w06-F 15/7 11 §2
Bamambu ya mfunu ya buku ya tatu mpe ya yiya ya Bankunga
75:4, 5, 10—Yinki zola zonza “dimpoka”? Mampoka ya kibulu ke kinwanunu mosi ya ngolo. Na yawu, ba ke sadilaka nzonzolo “dimpoka” mutindu kifwani ya ngolo. Yehova ke telemisaka mampoka ya bisadi ya yandi. Na yawu, yandi ke zangulaka bawu. Kasi ‘yandi ke katula ngolo [to mampoka] nyonso ya bantu ya yimbi.’ Samu na kuvanda ve na lulendo, Yehova me lomba na beto na ‘kunanguna ve dimpoka ya beto na zulu.’ Samu ti ni Yehova muntu ke zangulaka beto, beto zola zimbana ve ti mikumba yina kimvuka ya Yehova ke pesaka beto ke katukaka na yandi.—Nkunga 75:7.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w06-F 15/7 11 §3
Bamambu ya mfunu ya buku ya tatu mpe ya yiya ya Bankunga
76:10—Yinki lenda sala ti ‘nkele ya muntu’ pesa Yehova lukumu? Ntangu Nzambi ke bikaka bantu na kubasisa nkele yina ba ke na yawu na beto samu beto ke sadilaka yandi, mambu ya mbote lenda salama na mantwala. Mambu nyonso ya mpasi yina beto ke kutanaka na yawu lenda semba beto. Yehova ke bika beto tala mpasi na ntangu yandi zaba ya lenda longa beto. (1 Pierre 5:10) ‘Yandi ke lwata nkele ya ba yina me bikana.’ Yinki beto lenda zonza kana mpasi yango me nata beto tii na lufwa? Ya lenda kumisa mpe Yehova, samu bantu yina me tala mutindu beto me kanga ntima na kukwikama nyonso lenda kumisa Nzambi.
26 AOÛT–1er SEPTEMBRE
BIMVWAMA YA BIBLIA | NKUNGA 78
Bana ya Izraele bikanaka ve ya kukangama na Yehova—Yinki ya lenda longa beto?
w96-F 1/12 29-30
Samu na yinki ‘kubambukaka na bilumbu ya ntama?’
Ya ke kyadi mingi na kutala ti bana ya Izraele kubwaka na disumu ya kuzimbana. Yinki ya nataka? ‘Mbala na mbala ba mekaka Nzambi, mpe ba pesaka Santu ya Izraele kyadi. Ba bambukaka ve ngolo ya yandi, kilumbu yina yandi vuukisaka bawu na maboko ya mbeni.’ (Nkunga 78:41, 42) Kasi samu ba zimbanaka musiku ya Nzambi, Yehova mangaka bawu.—Matayi 21:42, 43.
Kifwani ya mbote ni yina muntu mosi yina sonikaka bankunga zonzaka: ‘Mu ke bambuka bisalu ya Yah; mu ke bambuka bima ya ngitukulu yina nge salaka katuka ntama. Mu ke yindula kisalu ya nge nyonso mpe mu ke yindula mitindu ya nge ya kusala bamambu.’ (Nkunga 77:11, 12) Kana beto yindula na mambu yina beto me sala samu na Yehova mpe na mitindu yandi me lakisa beto luzolo ya yandi, ya ke pesa beto ngolo, bukindi mpe beto ke vutula yandi matondo. Mpe, ‘na kubambukaka na bilumbu ya ntama’ ya lenda sadisa beto mpe na kukatula bubolo mpe ya ke pesa beto ngolo ya kusala nyonso yina beto lenda sala samu na kukanga ntima mpe kubikana ya kukangama.
w06-F 15/7 17 §16
‘Bika kifu ya kunyungutaka’
16 Ntangu beto ke nyungutaka beto ke kanisaka na beto mosi, na bampasi beto ke na yawu, mpe beto ke tulaka na manima bambote yina beto ke na yawu na kuvanda Bambangi ya Yehova. Samu na kununga kifu yango, beto me fwana kutala bambote yina beto ke kuzwaka. Na kifwani, mosi na mosi na beto ke na bweso ya kulwata nkumbu ya Nzambi, Yehova. (Izaya 43:10) Beto lenda kulisa kindiku ya ngolo na yandi mpe beto lenda sambila ntangu nyonso ‘muntu yina ke kuwaka lusambu.’ (Nkunga 65:2; Zaki 4:8) Beto ke na luzingu ya kitoko mpe beto ke bakulaka ti kaka ni Yehova ke na makoki na kuyala, mpe beto ke zimbana ve ti ya ke bweso samu na beto na kubikana ya kukangama na Nzambi. (Bingana 27:11) Beto lenda samuna ntangu nyonso nsangu ya mbote ya kimfumu. (Matayi 24:14) Kiminu ya beto na munkayulu ya Yesu Kristo ke sadisaka beto na kuvanda na kizunu ya ntima. (Yoane 3:16) Beto ke kuzwa bambote yayi ata mambu ni mambu yina ke kumina beto.
w11-F 1/7 10 §3-4
Yehova ke talaka kwandi ntima mpasi?
Muntu mosi yina sonikaka Bankunga zonzaka: ‘Mbala mingi ba vanda sala yintu ngolo na mantwala ya yandi na ntoto ya kuyuma!’ (Verse 40) Verse ya nkaka ke bwelaka: ‘Mbala na mbala ba mekaka Nzambi.’ (Verse 41) Bamambu yayi yina yandi zonzaka ke na lakisaka ti yintu ngolo vandaka kifu ya bawu. Kifu ya yimbi yayi bandaka ntangu ba basikaka na Ezipte. Bantu bandaka na kunyunguta Nzambi, ba vanda manga ti yandi vandaka na makoki mpe vandaka na nsatu ya kukipe bawu. (Kutanga 14:1-4) Buku mosi yina ke sadisaka bantu yina ke bangulaka Biblia ke zonzaka ti nzonzolo ‘ba salaka yintu ngolo na mantwala ya yandi’ lenda “sosa kuzonza ti ‘ba kumisaka bantima ya bawu ngolo na mantwala ya Nzambi’ to ‘ba zonzaka “Ve” na Nzambi.’” Yehova vanda talaka bawu kyadi mpe vanda lemvokilaka bawu. Kasi na manima ya yawu, ba vanda vutukilaka kaka bamambu ya ntama mpe ba vanda tatamanaka na kusala yintu ngolo.—Nkunga 78:10-19, 38.
Yinki ya vanda salaka na Yehova na ntangu dikanda ya yandi vanda sala yintu ngolo? Verse 40 ke zonzaka: ‘Ba pesaka yandi mpasi na ntima.’ Biblia ya nkaka ke zonzaka mpe: “Ba pesaka yandi manyongo ya kulutila.” Buku mosi yina ke zonzilaka Biblia zonzaka: “Nzonzolo yayi zola zonza ti ndyatulu ya Baebre vanda sala mpasi na Nzambi kaka faso ndyatulu ya mwana yina ke tumamaka ve mpe yina ke na yintu ngolo.” Kaka mutindu mwana yina ke na yintu ngolo ke salaka mpasi na ntima ya bibuti ya yandi, mutindu mosi mpe bantu ya Izraele yina vandaka na yintu ngolo ‘pesaka Santu ya Izraele mawa.’—Verse 41.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w06-F 15/7 11 §4
Bamambu ya mfunu ya buku ya tatu mpe ya yiya ya Bankunga
78:24, 25; noti ya yisi ya paje—Samu na yinki Biblia ke bokilaka mana “mbuma ya zulu” mpe “madya ya bambazi?” Banzonzolo yayi zola zonza ve ti mana vandaka madya ya bambazi. Ya vandaka “bambuma ya zulu” samu ti ya vanda katukaka na zulu. (Nkunga 105:40) Samu ti bambazi, to “bantu ya ngolo,” ke zingaka na zulu, banzonzolo “madya ya bambazi” lenda sosa kuzonza ti ni Nzambi yina ke zingaka na zulu vanda pesa bawu madya yango. (Nkunga 11:4) Ya lenda vanda mpe ti Yehova filisaka bambazi samu na kupesa bana ya Izraele mana.