Mukanda samu na kuzaba mingi mambu yina ba me zonzila na Mukanda ya lukutakanu luzingu mpe kisalu
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 MARS
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 3
Tula ntima na Yehova
ijwbv-F disolo 14 § 4-5
Bingana 3:5, 6—‘Kutula ve ntima na mayela ya nge mosi ya kubakula mambu’
‘Tula ntima ya nge nyonso na Yehova.’ Beto ke lakisaka ti beto ke tulaka ntima na Yehova, na kusalaka bamambu yina yandi ke zolaka. Na ntima ya beto nyonso, beto me bonga kutudila yandi ntima. Na Biblia, ba ke zonzilaka mingi ntima samu na kulakisa kimuntu ya beto ya kati yina ke vukisaka makanisi, kima yina ke nataka muntu na kusala bamambu mpe ndyatulu. Kasi, kutula ntima nyonso na Nzambi zola suka ve kaka na makanisi. Ya ke ni kulakisa ti beto me soola kundima ti Yehova, yina yidikaka beto, muntu me zaba yina ke mbote samu na beto.—Baroma 12:1.
‘Kutula ve ntima na mayela ya nge mosi ya kubakula mambu.’ Samu beto ke bantu ya masumu, makanisi ya beto ke vandaka ve ya kulunga. Ni na yawu, beto me bonga ve kukangama na makanisi ya beto mosi kasi, beto me lunga kutula ntima na Yehova. Kana beto me tula ntima na beto mosi to me baka mukanu na kulandaka makanisi ya beto, beto ke baka mikanu yina ke talana mbote samu na beto, kasi na mantwala, ya ke natina beto bampasi. (Bingana 14:12; Yeremi 17:9) Mayela ya Yehova me lutila ya beto. (Izayi 55:8, 9) Kana beto landa mutindu ya yandi ya kukanisa, luzingu ya beto ke bonga.—Nkunga 1:1-3; Bingana 2:6-9; 16:20.
ijwbv-F disolo 14 § 6-7
Bingana 3:5, 6—‘Kutula ve ntima na mayela ya nge mosi ya kubakula mambu’
‘Na banzila ya nge nyonso, yindula yandi.’ Beto me lunga kusosa kuzaba makanisi ya Nzambi na mambu nyonso ya luzingu ya beto, mpe na yina me tadila mikanu nyonso ya mfunu yina beto ke bakaka. Beto ke salaka yawu na kusambilaka yandi samu yandi twadisa beto mpe na kulandaka malongi yina yandi ke pesaka na Biblia.—Nkunga 25:4; 2 Timote 3:16, 17.
‘Yandi ke katula basakuba na banzila ya nge.’ Nzambi ke katulaka basakuba na nzila ya beto na kusadisaka beto na kusadila misiku ya yandi. (Bingana 11:5) Ni na yawu, beto ke mangaka na kubwa na mitambu ya buzoba mpe beto ke vandaka na kilengi na luzingu.—Nkunga 19:7, 8; Izayi 48:17, 18.
be-F 76 § 4
Sala bangolo samu na kukwenda na mantwala
Kana bamambu ya mutindu na mutindu me kuminaka muntu na luzingu, ya lenda nata yandi na kuzonza: ‘Mu me kutanaka na bamambu nyonso yayi. Mu zaba yinki ya kusala.’ Kuzonza mutindu yayi ke kwandi kulakisa mayela? Bingana 3:7 me kebisa beto: ‘Kukuma ve mayela na meso ya nge mosi.’ Kulutisa bamambu ya mutindu na mutindu lenda bwela beto mayela na mantwala ya bamambu yina beto ke kutanaka na yawu na luzingu. Kasi, kana beto me kula na kimpeve, mayela ya beto zola nata ntima ya beto na kubakula ti kana beto ke na nsatu ya kulenda na luzingu ya beto, beto ke vanda na nsatu ti Yehova sakumuna beto. Beto ke lakisaka ti beto me kula na kimpeve na kusalaka ve bamambu na mayela ya beto mosi, kasi na kubikaka ti Yehova twadisa luzingu ya beto. Beto ke lakisaka mpe yawu na kulakisaka ti ata mambu lenda kumina beto kana Nzambi me ndima ve yawu, mpe na kukulisaka kindiku ya beto na Tata ya beto ya mazulu mpe kifu ya beto ya kutulaka yandi ntima.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w06-F 15/9 17 § 7
Bamambu ya mfunu yina ke na buku ya Bingana
3:3. Samu na beto, bumbote mpe kukwikama me bonga kuvanda bifu mosi ya ntalu, mpe beto me lunga kusadila yawu samu ya talana pwelele mutindu musanga ya ntalu yina beto ke tulaka na laka. Beto me bonga mpe kusonika bifu yayi na ntima ya beto, ya zola zonza kukumisa yawu kimuntu ya beto.
10-16 MARS
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 4
‘Bumba ntima ya nge’
w19.01-F 15 § 4
Wapi mutindu nge lenda bumba ntima ya nge?
4 Na Bingana 4:23, ba me sadila nzonzolo “ntima” samu na kulakisa “kimuntu ya kati” to “mansweki ya ntima.” (Tanga Nkunga 51:6.) Ya zola zonza ti nzonzolo “ntima” ke vukisaka makanisi, kima yina ke nataka beto na kusala mambu mpe bansatu ya beto. Ya ke ni kimuntu ya beto ya kati kasi ve yina ke talanaka na ngaanda.
w19.01-F 17 § 10-11
Wapi mutindu nge lenda bumba ntima ya nge?
10 Kana beto zola kulenda na kubumba ntima ya beto, beto me fwana kuzaba bamambu ya yimbi yina lenda kumina beto mpe kusala mbangu samu na kubumba nzutu ya beto. Nzonzolo ‘kubumba’ yina ba me sadila na Bingana 4:23 ke na lakisaka beto kisalu ya kengidi. Na ntangu ya Mfumu Salomoni, bakengidi vanda vandaka na zulu ya bibaka ya mbanza, mpe ba vanda bulaka mpungi kana bawu me tala ti mambu ya yimbi ke na kwizaka. Kuyindula na mambu yayi ke sadisa beto na kuzaba mambu yina beto ke sala samu Satana bebisa ve makanisi ya beto.
11 Na ntangu ya ntama, bakengidi vanda salaka kintwandi na ba yina vanda bumbaka mwelo. (2 Sa. 18:24-26) Kintwadi, ba vanda bumbaka mbanza na kukangaka mwelo tekila mbeni kuma pene-pene. (Neh. 7:1-3) Kana beto bika ti kati ya ntima ya beto yina beto me longa na malongi ya Biblia kutwadisa beto, ya ke vanda mutindu bakengidi mpe ya ke kebisa beto ntangu Satana ke sosa kubebisa ntima ya betoyina zola zonza, makanisi ya beto, kima yina ke nataka beto na kusala bamambu mpe bansatu ya beto. Na ntangu kati ya ntima ya beto ke bulaka mpungi, beto me fwana kuwa yawu mpe kukanga mwelo ya ntima ya beto samu na kubumba yawu.
w19.01-F 18 § 14
Wapi mutindu nge lenda bumba ntima ya nge?
14 Samu na kubumba ntima ya beto, beto me bonga ve kaka kukanga mwelo ya ntima ya beto na bamambu ya yimbi, kasi beto me bonga mpe kufungula yawu na bamambu ya mbote. Beto kanisa dyaka na yina me tadila kifwani ya bibaka ya mbanza. Muntu yina vanda bumbaka mwelo, ntangu ya nkaka vanda kanga yawu samu bambeni kota ve, kasi bambala ya nkaka yandi vanda fungulaka yawu samu na kukotisa madya mpe bima ya nkaka. Kana bamwelo zola vanda ntangu nyonso ya kukangama, bantu ya bwala zola kufwa na nsatu. Mutindu mosi mpe, beto zola fungulaka ntangu nyonso ntima ya beto samu na kukotisa malongi ya Nzambi.
w12-F 1/5 32 § 2
‘Bumba ntima ya nge’
Wapi mutindu beto lenda bumba ntima ya beto? Nzambi twadisaka Mfumu Salomoni na kusonika : ‘Kuluta bima nyonso yina nge ke na bumbaka, bumba ntima ya nge, samu mikelo ya luzingu ke katukaka na yawu.’ (Bingana 4:23) Ni mutindu yina beto kele na kati ya ntima ya beto, muntu ke sala ti beto vanda na luzingu ya mbote bubu yayi mpe na bilumbu yina ke kwiza. Samu na yinki? Samu ti Nzambi ke talaka yina kele na ntima. (1 Samuele 16:7) Ni yina beto kele na “kati ya ntima” muntu ke sala ti Nzambi sepela na beto to ve.—1 Piere 3:4.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
Nge ke ndima kwandi kuvingila Yehova?
4 Bingana 4:18 ke zonzá ti ‘nzila ya bantu ya mbote ke faso nsemo ya suka yina ke kwendá kumá kaka mingi tii Ntangu ke kuma ngolo.’ Beto ke sadilá verse yayi na kulakisa ti, Yehova ke sadisá bisadi ya yandi na kuzaba dikanisi ya yandi malembe-malembe. Verse yayi lenda sadisa mpe beto na kuzaba faso muntu ke kulá na kimpeve, mpe ke tungá kikamarade na Yehova. Kukula na kimpeve, ke baká ntangu. Si beto ke longoká mpe ke sadilá bamambu yina beto ke zwá na Biblia mpe na organizasion ya Yehova, malembe-malembe, beto ke banda kusala bamambu faso Yesu. Mpe, beto ke lutila dyaka kuzaba Nzambi. Beto zonzila ekzample mosi yina Yesu baká, yina ke sadisa beto na kusimba mambu yayi.
17-23 MARS
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 5
Kima kinsuza
w00-F 15/7 29 § 1
Nge lenda vanda ya kuvedila na yinza yina ke ya kufuluka na kinsuza
Na kingana yayi, ba me bokila muntu yayi ‘kento ya yintu ngolo’ to — kento ya ndumba. Bamambu yina yandi ke zonzaka samu na kubenda bantu, ke kitoko mutindu mafuta ya nyosi, mpe ya me lutila mafuta ya olive na kitoko. Ni banzonzolo ya mutindu yayi bantu mingi ke sadilaka samu na kunata muntu na kusala kinsuza. Na kifwani, beto zonzila disolo ya Amy kento mosi ya kitoko yina ke na bamvula 27. Yandi me zonza: “Na kisalu, ya ke na bakala yina ke tulaka munu mingi dikebi mpe ntangu nyonso, yandi ke zonzilaka bumbote ya munu. Ya ke pesaka kilengi kana ya ke na muntu yina ke na tulaka beto dikebi. Kasi, ya ke na talanaka pwelele ti yandi ke kaka na nsatu beto vuukisa nzutu. Mu ke kubwa ve na mutambu ya yandi.” Bambala mingi, nzonzolo yina kento to bakala ke sadilaka samu na kubenda muntu, ke pesaka kilengi kana beto ke na zabaka ve mambu yina ke na bumbanaka na manima. Ni na yawu, beto me bonga kusadila mayela ya beto ya kuyindula.
w00-F 15/7 29 § 2
Nge lenda vanda ya kuvedila na yinza yina ke ya kufuluka na kinsuza
Bamambu yina ke kwizaka na manima ya kusala kinsuza ke vandaka ndudi mutindu yinti ya ndudi, mpe ngolo mutindu mbele ya meno zole, ya zola zonza ti ya ke nataka na bampasi mpe na lufwa. Ya lenda kwamisa ntima ya nge, nge lenda kuzwa kivumu yina nge vanda kanisa ve, to nge lenda kuzwa maladi yina ke kwizaka na manima ya kuvukisa nzutu. Kanisa mpe na mutindu ya lenda lwalisa ntima ya kento to bakala yina ba me vuna. Ata ti kinsuza me salama kaka mbala mosi, mputa yina ke bikanaka luzingu nyonso. Ya tsyeleka, kinsuza ke mambu mosi ya yimbi.
w00-F 15/7 29 § 5
Nge lenda vanda ya kuvedila na yinza yina ke ya kufuluka na kinsuza
Beto me bonga kuvanda ntama na bantu yina ke salaka kinsuza. Beto me bonga ve kulanda mutindu ya bantu ya kusadila na kuwaka banzimbu ya yimbi, kulanda masolo ya luvunu mpe na kutalaka bima yina ke vumbulaka nsatu ya kuvukisa nzutu (Bingana 6:27; 1 Bakorinto 15:33; Baefeze 5:3-5) Mpe ya ke vanda buzoba kana beto mosi ke na pesaka bawu nzila samu ba tula beto dikebi na faso ya beto ya kuvandila na bawu to ya kulwata bilele yina me fwanana ve—1 Timote 4:8; 1 Piere 3:3, 4.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w00-F 15/7 29 § 7
Nge lenda vanda ya kuvedila na yinza yina ke ya kufuluka na kinsuza
Salomoni kwizaka zonzila bamambu yina lenda kumina muntu yina me kubwa na kinsuza. Kinsuza ke manisaka muntu buzitu na nzutu. Kusadila nzutu ya beto samu na kulungisa bansatu ya yimbi ya beto mosi to ya muntu ya nkaka ke mambu mosi ya nsoni. Ya ke ve kumanisa nzutu buzitu kana beto vukisa nzutu na muntu yina ke ve kento to bakala ya beto?
24-30 MARS
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 6
Yinki kifwani ya kinyonya to fourmi lenda longa beto?
it-1-F 927-928
Kinyonya
‘Mayela ya kubutukila.’ ‘Mayela’ ya kinyonya ke ve mayela yina ke kwizaka na manima ya kuyindula, kasi ya ke mayela ya kubutukila yina Nzambi pesaka yandi. Na yina me tadila kinyonya, Biblia ke zonzaka ti yandi ke ‘yidikaka madya ya yandi na ntangu ya mvula, mpe yandi ke vukisaka madya ya yandi na ntangu ya kubuka bambuma.’ (Bin 6:8) Mutindu mosi ya bitini ya binyonya na bwala ya Palestine, yina ke ya kuzabakana ke kinyonya yina ke salaka kisalu ya kubuka bambuma to yina ke salaka bilanga (Messor semirufus). Yandi ke bumbaka bambuma mingi na ntangu ya bamvula ya nsuka mpe na ntangu ya mvula, samu ya sadisa yandi na ntangu ya madidi ya ngolo, ntangu yina kuzwa madya ke kumaka mpasi. Binyonya yina, ke vandaka mingi-mingi na bisika yina ba ke tutaka bambuma, samu ti kuna, bambuma ke vandaka mingi. Kana mvula me kumisa bambuma ya yandi madidi, binyonya yayi ke basisaka yawu mpe ke yumisaka yawu na ntangu. Beto me zaba ti bambuma yina ba ke bumbaka ke kulaka ve, samu ti ba ke katulaka bima yina ke kulisaka yawu. Kisika yina binyonya ke vandaka ke zabakanaka samu ti nzila yina ba ke lutaka ke talanaka, mpe mwa bampusu ya bambuma ke vandaka na mantwala ya mwelo ya kisika yina ba ke vandaka.
Bileso ya mbote yina beto lenda benda na kifwani ya binyonya. Na yawu, kulongoka na bukunfi mutindu yina ba kele, ke na kwelanaka na dilongi yayi: ‘Kwenda na sika ya furmi, nge muntu ya bubolo; tala banzila ya yandi mpe kuma mayela.’ (Bin 6:6) Beto lenda longoka mingi na binyonya. Ba ke bongamaka ve kaka, kasi ba ke mpe na manzangu mpe ba ke tatamanaka na mantwala ya kisalu. Mingi-mingi binyonya ke nangunaka bima yina me lutila bawu na ngolo, mpe ba ke salaka nyonso samu na kulungisa kisalu ya bawu. Ba ke lembaka ve mpe ke bikaka ve kusala ata ti ba me kubwa. Ba ke salaka kintwadi samu ti kisika yina ba ke vandaka, vanda kaka na bunkete mpe ba ke talaka kyadi ya bampangi ya bawu. Ba ke sadisaka bampangi na kuvutuka na kisika yina ba ke vandaka kana ba me lwala.
w00-F 15/9 26 § 3-4
Bumba nkumbu ya mbote
Beto lenda landa kwandi mutindu ya kusala ya binyonya? Ata ti ya ke ve na muntu yina ke na manima ya beto samu na kutala yina beto ke na salaka, beto me bonga kusala bangolo mpe kubongisa faso ya beto ya kusala. Ya vanda na lekole, na kisalu, to na bisalu ya beto ya kimpeve, beto me lunga kusala yawu mbote-mbote. Kaka mutindu kinyonya ke kuzwaka bambote na kisalu ya yandi ya ngolo, Nzambi mpe me zola ti beto ‘kuwa kyese samu na kisalu ya beto nyonso ya ngolo.’ (Ekleziase 3:13, 22; 5:18) Kulungisa kisalu ya ngolo ke sala ti beto vanda na kizunu na ntima mpe kilengi.— Ekleziase 5:12.
Salomoni me yufula byuvu zole samu na kuvumbula bantu ya bubolo na pongi: ‘Nge muntu ya bubolo, tii wapi ntangu nge ke lala pongi? Wapi ntangu nge ke telama na pongi ya nge? Na manima, samu na muntu ya bubolo, yandi me bwela: ‘Mwa pongi fioti, kulala mwa fioti, kukanga maboko mwa fioti samu na kupema, mpe bumputu ya nge ke kwiza mutindu muyibi, mpe nsatu ya nge ke kwiza mutindu muntu yina kele na binwanunu.’ (Bingana 6:9-11) Kana muntu ya bubolo me vandaka mpe ke na salaka ata kima, bumputu ke kwizila yandi na mbangu mutindu muyibi, mpe nsatu ke kwizila yandi mutindu muntu yina ke na binwanunu. (Bingana 24:30, 31) Mumbungu ya yandi ke kubwa na mwa ntangu fioti. Ya ke kwandi na mfumu ya kompani yina lenda ndima kusala na muntu yina ke na bubolo? Mwana ya lekole yina ke na bubolo na kulongoka lenda vanda kwandi na mayela na lekole?
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w00-F 15/9 27 § 3
Bumba nkumbu ya mbote
Bamambu sambwadi ya yimbi yina kingana yayi me zonzila ke na vukisaka bamambu nyonso ya yimbi. ‘Meso ya lulendo’ mpe ‘ntima yina ke kanisaka mambu ya yimbi’, ke tadilaka masumu na makanisi. ‘Ludimi yina ke vunaka’ mpe ‘mbangi ya luvunu yina ke vunaka konso ntangu’ ke tadilaka masumu na nzonzolo. ‘Maboko yina ke tiamunaka menga ya muntu yina me sala kima ve’ mpe ‘makulu yina ke bakaka mbangu samu na kusala mambu ya yimbi’ ke bansululu ya yimbi. Mpe mambu yina Yehova ke yiinaka mingi ni kutala mutindu bantu ya nkaka ke na talaka kilengi na kunata bantu yina vanda wisana na kukabuka. Mutindu yina yandi me katuka na sambanu mpe me kuma na sambwadi ke na lakisaka ti bamambu yina Yehova ke yiinaka me suka ve kaka na yina, samu ti lutangu ya bamambu ya yimbi yina bantu ke na salaka ke na kumaka kaka mingi.
31 MARS–6 AVRIL
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 7
Kima bamambu yina lenda nata nge na masumu
w00-F 15/11 29 § 5
‘Zitisa bansiku ya munu mpe zinga’
Salomoni ke na tadikilaka na ngaanda, na fenetre yina ke na mabulu mpe yina ba me yidika mbote-mbote na mabaya ya fioti-fioti yina ke na landasanaka. Na nkokila, yandi me tala ntwenya mosi ya bakala yina me bika nzutu ba nata yandi. Samu ti yandi ke bakulaka ve bamambu mbote-mbote to ke ve na makanisi ya kulunga, ntwenya ya bakala yango ke ve na mayela. Yandi me zaba mutindu ya bantu yina ke vandaka kisika yina yandi ke na lutaka mpe bamambu yina lenda kumina yandi. Yandi me kuma pene-pene ya ‘kisika ya kento yina’ na nzila ya yinzo ya yandi. Kento yango ke nani? Yinki yandi ke na sosaka kusala?
w00-F 15/11 30 § 4-6
‘Zitisa bansiku ya munu mpe zinga’
Bamambu yina kento yina ke zonzaka ke pesaka kilengi. Yandi ke na ata nsoni mpe ata boma na bamambu yina yandi ke na zonzaka. Yandi me bongisa mbote-mbote bamambu yina yandi ke na zonzaka samu na kubenda ntwenya yina. Na kuzonzaka ti yandi me sala minkayulu ya kizunu mpe me lungisa bansilulu ya yandi, yandi ke na sosaka kulakisa ti yandi ke muntu ya lunungu mpe ya kimpeve. Na tempelo ya Yeruzalemi, samu na kusala munkayulu ya kizunu, ba vanda pesa kibulu, farine, mafuta mpe vinu. (Levitike 19:5, 6; 22:21; Lutangu 15:8-10) Na yawu, muntu yina vanda pesa munkayula yango vanda bikana mpe na mwa ndambu yina ba zola kudya to kunwa na bantu ya dikanda ya yandi. Ya ke na talanaka pwelele ti yandi vanda sosa kuzonza na ntwenya yina ti na yinzo ya yandi, ba zola lutisa ntangu ya kitoko samu ba zola kudya mpe kunwa. Na manima, yandi me bwela ti yandi basikaka na yinzo ya yandi na nko, samu kaka na kusosa yandi. — Samu na muntu yina ke na ndiminaka mambu yayi, kuwa mambu ya mutindu yayi, ke kitoko. Muntu mosi yina zaba mingi mambu ya Biblia zonzaka: “Ya tsyeleka yandi basikaka na yinzo ya yandi samu na kusosa muntu, kasi ya vandaka kaka kwandi samu na ntwenya yina muntu yandi basikaka? Kaka muntu ya kizoba mutindu ntwenya ya bakala yina muntu zola kwikila na yawu.”
Yandi me lwata na muntindu yina lenda nata ntwenya ya bakala yayi na kusepela na kutala yandi, yandi me sadila bamambu ya kitoko, babizu, mpe bikoba ya yandi samu na kubenda yandi. Awa, yandi me bwela dyaka kima ya nkaka: nsunga ya kitoko. Yandi me zonza: ‘Munu me tanda mfulu ya munu bilele ya kitoko, lino yina me katuka na Ezipte. Munu me mwangisa mire, aloesi, mpe sinamome na mfulu ya munu.’ (Bingana 7:16, 17) Na yawu, yandi me bongisa mfulu ya yandi na lino yina me katuka na Ezipte, mpe me mwangisa mananasi ya mire, aloesi, mpe sinamome.
Yandi me bwela: ‘Kwiza, beto lawuka na luzolo tii na suka; beto yangalala kintwadi na luzolo ya ngolo.’ Yandi ke ve na bokilaka ntwenya yayi samu kaka na kulutisa ntangu kintwadi, kasi samu na kuvukisa nzutu na yandi. Kuwa yawu me sepelisa mpe me vumbula bansatu ya ntwenya ya bakala yayi! Kaka samu na kubenda dyaka yandi, kento yayi me bwela: ‘Samu bakala ya munu kele ve na yinzo; yandi me sala nzyetelo mosi ya yinda. Yandi bakaka saki ya mbongo, mpe yandi ke vutuka ve tii na kilumbu yina ngonda ke kuma ya mvimba’. (Bingana 7:18-20) Yandi ke na lakisaka ntwenya yayi ti ba ke ve na nsatu ya kuvanda na boma samu ti bakala ya yandi me sala nzyetolo ya yinda samu na kusala mumbungu. Ya tsyeleka, kento yayi me zaba kuvuna! ‘Yandi me vuna ntwenya yina na kundimisa ya ngolo. Yandi me vuna yandi na banzozolo ya kitoko.’ (Bingana 7:21) Kaka ni muntu mutindu Yozefi muntu lenda manga mambu ya faso yayi. (Kubanda 39:9, 12) Ntwenya ya bakala yayi ke manga kwandi?
w00-F 15/11 31 § 2
‘Zitisa bansiku ya munu mpe zinga’
Ntwenya ya bakala yayi me lenda ve kumanga. Yandi me zimbana makanisi ya mbote mpe yandi me landa ‘mutindu ngombe yina ba ke na kwendaka kufwa.’ Mutindu muntu yina ba me bwila lenda kima ve mambu yina ke na vingilaka yandi, ntwenya yayi me kwenda kubwa na disumu. Yandi ke na kanisaka ata fioti ve na mambu ya mpasi yina lenda kumina yandi tii na ntangu ‘dyonga ke tobola ntima ya yandi,’ ya zola zonza tii ntangu yandi ke kuzwa mpasi yina ke nata yandi na lufwa. Lufwa yayi lenda vanda na kinsuni, samu ti yandi lenda kuzwa maladi ya ngolo yina lenda nata yandi na lufwa. Ya lenda vanda mpe lufwa ya kimpeve samu ti yandi me ‘tula luzingu ya yandi na mpasi.’ Yandi me tula nzutu ya yandi mpe luzingu ya yandi na mpasi, mpe yandi me sala disumu ya nene na mantwala ya Nzambi. Yandi me kwenda pene-pene na lufwa kaka mutindu ndeke yina ba me bwila na mutambu!
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w00-F 15/11 29 § 1
‘Zitisa bansiku ya munu mpe zinga’
Salomoni me bwela: ‘Kanga misiku ya munu na misapi ya nge, sonika yawu na ntima ya nge.’ (Bingana 7:3) Samu ti ntangu nyonso meso ya beto ke talaka misapi ya beto, mpe ti ni misapi ya beto muntu ke sadisaka beto na kusala bisalu mingi, mutindu mosi mpe bileso mpe nzayilu yina beto me kuzwa na Biblia zola vanda ntangu nyonso na mantwala ya beto samu na kubambula beto to kutwadisa bamambu nyonso yina beto ke salaka na luzingu ya beto. Beto me bonga kusonika yawu na bantima ya beto, to kusadila yawu na luzingu ya beto.
7-13 AVRIL
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 8
Kuwa mayela
cf-F 131 § 7
“Mu ke zolaka Tata”
7 Na verse 22, mayela ke zonzaka: ‘Yehova salaka munu mutindu mbandukulu ya nzila ya yandi, kisalu ya ntete-ntete na kati ya bisalu ya yandi ya ntama.’ Verse yayi ke na zonzilaka ve kaka mayela, samu ti ba “salaka” ve kifu yayi. Samu ti Yehova ke ve na mbandukulu mpe ti ntangu nyonso yandi ke muntu ya mayela, mayela lenda vanda ve na mbandukulu. (Nkunga 90:2) Kasi, na yina me tadila Mwana ya Nzambi, yandi ke “mwana ya ntete na bima nyonso yina Nzambi yidikaka.” Ba yidikaka yandi mpe yandi vandaka kima ya ntete na bima nyonso yina Nzambi yidikaka. (Bakolose 1:15) Mutindu Bingana me lakisa yawu, Mwana ya Nzambi vandaka na luzingu tekila Nzambi yidika ntoto na zulu. Mpe samu ti yandi kele Ndinga to nzonzi ya Nzambi, yandi ke lakisaka mayela ya Nzambi na mutindu ya kulunga.—Yoane 1:1.
cf-F 131-132 § 8-9
“Mu ke zolaka Tata”
8 Wapi kisalu Mwana ya Nzambi vanda sala tekila yandi kwiza na ntoto? Verse 30 ke lakisaka beto ti yandi vandaka na lweka ya Nzambi mutindu “kapita ya kisalu.” Yinki ya zola zonza? Bakolose1:16 me zonza: “Ni na nzila ya yandi ba yidikaka bima nyonso na mazulu, mpe na ntoto . . . Ee na nzila ya yandi mpe samu na yandi ba yidikaka bima nyonso ya nkaka.” Na yawu, Yehova, yina yidikaka bima nyonso sadilaka Mwana ya yandi, kapita ya kisalu, samu na kuyidika bima nyonso ya nkaka—, bampeve, ntoto na bima nyonso yina kele na zulu ya yawu, mpe muntu, kima yina lutila bima nyonso na kati ya bima yi yandi salaka na ntoto. Beto lenda fwanikisa kiwisa yina ke na Tata na Mwana mutindu kiwisa yina ke vandaka na muntu yina ke salaka ba plan ya bayinzo na muntu yina ke tungaka. Na ntangu beto ke talaka bima ya kitoko mpe ya ngitukulu yina Nzambi yidikaka, beto ke pesaka nkembo na Architecte ya nene. (Nkunga 19:1) Kasi, beto lenda yindula mpe na mutindu yina Nzambi na ‘kapita ya yandi ya kisalu’ vanda sala kintwadi na kilengi nyonso na kati ya bamvula mingi.
9 Ya lenda vanda mpasi samu na bantu zole ya masumu yina ke salaka kintwadi na kuwisana ntangu nyonso. Ya vandaka ve mutindu yina samu na Yehova na Mwana ya yandi! Ata ti yandi lutisaka bamvula na kusalaka kintwadi na Tata ya yandi, yandi kwizaka zonza: ‘Munu vanda kuwa kyese na mantwala ya yandi konso ntangu.’ (Bingana 8:30) Yandi vanda zola kusala kintwadi na Tata ya yandi, mpe Tata ya yandi mpe vanda zolaka yawu. Mpe malembe-malembe Mwana longokaka na kuvanda na bifu ya Nzambi. Ya tsyeleka, kindiku ya bawu vanda kuma kaka ngolo! Beto lenda zonza ti luzolo ya bawu ke luzolo ya kulutila ntama mpe ngolo na yinza nyonso.
w09-F 15/4 31 § 14
Yesu ke Davidi ya nene mpe Salomoni ya nene
14 Kaka ni Yesu muntu lendaka kulutila Salomoni na mayela. Ni Yesu yandi mosi zonzaka ti “ya ke na muntu awa yina me lutila Salomoni.” (Mat. 12:42) Yesu vandaka na “banzonzolo yina ke pesaka luzingu ya ntangu nyonso.” (Yoa. 6:68) Na kifwani, na disolo ya yandi na zulu ya mongo, Yesu vanda zonzila malongi yina ke na bingana ya Salomoni. Salomoni zonzilaka wapi mutindu bisadi ya Yehova lenda kuzwa kilengi. (Bin. 3:13; 8:32, 33; 14:21; 16:20) Yesu lakisaka ti kilengi ya tsyeleka ke kwelanaka na lusambu na Yehova mpe kulungana ya bansilulu ya Nzambi. Yandi zonzaka: “Kilengi na bantu yina me zaba ti ba ke na nsatu ya mambu ya kimpeve, samu ti Kimfumu ya mazulu ke ya bawu.” (Mat. 5:3) Muntu yina ke sadilaka malongi ya Yesu ke kwendaka pene-pene na Nzambi, yina kele ‘mukelo ya luzingu.’ (Nku. 36:9; Bin. 22:11; Mat. 5:8) Kristo ke lakisaka “mayela ya Nzambi.” (1 Kor. 1:24, 30) Yesu Kristo, Mfumu ya Kimfumu ya Nzambi ke na “mpeve ya ndwenga.”—Iza. 11:2.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
g5/14-F 16
‘Mayela ke na zonzaka na ndinga ya ngolo’—Nge ke na kuwaka kwandi yawu?
▪ Buku mosi (The World Book Encyclopedia) ke zonzaka ti Biblia “ke buku yina ba me lutila kukabula na yinza nyonso. Ya ke buku yina ba me lutila kubangula na bandinga mingi.” Bubu yayi, bandinga kuluta 2600 ke na Biblia ya vanda ya muvimba, to na bitini. Mpe makanda mingi lenda kuzwa yawu.
▪ Mayela ‘ke na bikaka ve na kuzonza na ndinga ya ngolo’ na mutindu ya nkaka. Na Matayi 24:14, beto ke tangaka: “Mpe ba ke samuna nsangu ya mbote yayi ya Kimfumu na ntoto nyonso, samu na kimbangi ya makanda nyonso. Mpe na manima, nsuka [ya yinza yayi] ke kwiza.”
14-20 AVRIL
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 9
Kuvanda ve muntu yina ke sekaka bantu, kasi vanda na mayela
‘Kuwa mambu yina bantu ya mayela ke tuba’
4 Ya ke vandá mpasi na kundima malongi yina ke katuká na bampangi. Mpe beto lenda dasuka ntangu beto ke na wá yawu. Samu na yinki? Samu, ata beto zaba ti beto ke bantu ya masumu, ya ke vandá mpasi na kundima ntangu muntu ya nkaka ke lakisá beto kima yina ke na simbá ve na ndyatulu ya beto. (Tanga Longi 7:9.) Beto lenda sosa kulakisa ti yandi ke na vunamá, to kuzonza na yandi ti ni faso yina ve beto kele. Beto lenda banda kukanisa ti yandi ke zolá ve beto, to kudasuka na faso yina yandi me pesa beto malongi yina. Beto lenda tala ti muntu yina me pesa beto malongi ke ve ya kulunga samu na kupesa beto yawu. Beto lenda kanisa: ‘Yandi ke nani samu na kupesa munu malongi? Yandi ke na talá ve yandi mosi!’ Kana beto me sepela ve na malongi yina ba me pesa beto, beto lenda manga kusadila yawu. Beto lenda sosa muntu ya nkaka yina ke zonzila beto bamambu yina beto ke na nsatu ya kuwa.
‘Kuwa mambu yina bantu ya mayela ke tuba’
12 Yinki lenda sadisa beto na kundima malongi? Beto zolá vanda ya kukuluka, kundima ti beto ke bantu ya masumu mpe ti bantangu ya nkaka beto ke salá bamambu yina ke ve ya kulunga. Faso beto zonzilak’ yawu, Yobi vandá tadila ve bamambu na faso ya mbote. Na manima, yandi yidiká makanisi ya yandi mpe Yehova sakumunak’ yandi. Samu na yinki? Samu yandi vandá ya kukuluka. Yandi lakisak’ yawu ntangu yandi ndimá malongi ya Elihu, ata Elihu vandá leki ya yandi. (Yobi 32:6, 7) Faso mosi mpe, si beto ke ya kukuluka beto ke ndima malongi, ata ntangu beto ke na talá ti ya me lunga ve na beto, to muntu yina ke na pesá beto yawu ke leki ya beto. Kuluntu mosi yina ke vandá na Canada me zonza: “Ya ke mpasi na beto na kuzaba bifu ya beto ya yimbi. Na yawu, si ba pesa ve beto malongi, wa’ faso beto ke soba?” Beto nyonso ke na nsatu ya kukulisa mbuma ya mpeve na kati ya bantima ya beto. Mpe beto zola kubongisa faso ya beto ya kusamuna mpe ya kulonga.—Tanga Nkunga 141:5.
13 Tala ti malongi ke faso ya Yehova ya kulakisa beto luzolo. Yehova zola yina ke mbote samu na beto. (Bin. 4:20-22) Malongi yina yandi ke pesá beto na nzila ya Biblia, ya mikanda ya beto, to bampangi yina ke ya kukula na kimpeve, ke lakisá ti yandi ke zolá beto. Baebre 12:9, 10 ke zonzaka: ‘Nzambi ke salaka yawu samu na bambote ya beto.’
14 Tala malongi, kutala ve faso ba me pesa nge yawu. Bantangu ya nkaka, beto lenda tala ti malongi yina ba me pesa beto, ni faso yina ve ba zolá pesila beto yawu. Ntembe ve, mpangi yina ke pesá malongi zolá bongisa faso ya yandi ya kupesa yawu. (Gal. 6:1) Kasi si ni na beto ba me pesa malongi, beto zolá tula ntima na malongi, kasi ve na faso yina ba me pesila beto yawu. Beto lenda yufula: ‘Ata mu me sepela ve na faso yina ba me pesa munu malongi, kasi nyonso yina ba me zonza na munu ke kwandi luvunu? Mu lenda sala kwandi ve bangolo samu na kutala kaka malongi, kasi ve muntu yina me pesa munu yawu?’ Malongi ni malongi ba ke pesa beto, to faso ni faso ba ke pesila beto yawu, beto sosa kusadila yawu.—Bin. 15:31.
w01-F 15/5 30 § 1-2
‘Na nzila ya mayela bilumbu ya beto ke vanda mingi’
Ya ke na luswaswanu na mutindu yina muntu ya mayela ke bakilaka masembo na mutindu yina muntu yina ke sekaka bantu ke bakilaka yawu. Salomoni zonzaka: ‘Ngala muntu ya mayela, mpe yandi ke zola nge. Pesa muntu ya mayela, mpe yandi ke kuma mayela mingi.’ (Bingana 9:8b, 9a) Muntu yina ke na mayela me zaba ti ‘ba ke na kusungika ntangu yayi, mpe yawu ke na kupesa ve beto nsayi, kasi mawa. Kasi na bantangu ke kwiza, bayina ndimaka masembo ke kuzwa kizunu mpe ke zinga na ludedemo.’ (Baebre 12:11) Ata ti malongi yina ba me pesa beto ke na salaka beto mpasi na ntima, beto me bonga kundima yawu samu ti ni yawu muntu ke pesa beto mayela.
Mfumu ya mayela Salomoni bwelaka: ‘Longa muntu ya lunungu, mpe yandi ke kuma na nzayilu mingi’. (Bingana 9:9b) Ata muntu lenda zonza ti yandi lenda longoka dyaka ve samu yandi me kuma na mayela mingi to yandi me kula mingi. Ya ke salaka kilengi na kutala ti bantu ya kununa mpe ke na ndimaka matsyeleka, mpe ke na kukipesaka na Yehova. Beto sala ngolo na kuvanda ntangu nyonso na nsatu ya kulongoka mpe ya kubika kusala mingi.
w01-F 15/5 30 § 5
‘Na nzila ya mayela bilumbu ya beto ke vanda mingi’
Beto me bonga beto mosi kusala bangolo samu na kuzwa mayela. Samu na yawu, Salomoni zonzaka: ‘Kana nge kuma mayela, nge kele mayela samu na mambote ya nge mosi, kasi kana nge ke sekaka bantu, nge mosi muntu ke buka mbuma ya yawu.’ (Bingana 9:12) Muntu ya mayela ke natina bambote na nzutu ya yandi mosi, mpe muntu yina ke sekaka bantu, ke natinaka nzutu ya yandi mosi bampasi. Beto ke kuzwa bambuma ya bima yina beto me kunda. Ni na yawu, beto me lunga ‘kutudila mayela dikebi.’—Bingana 2:2.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w06-F 15/9 17 § 5
Bamambu ya mfunu yina ke na buku ya Bingana
9:17—Yinki ke ‘maza ya kuyiba’ mpe samu na yinki ya ke “kitoko”? Biblia ke fwanikisaka kilengi yina kento na bakala ya kukwela ke kuzwaka na kuvukisaka nzutu mutindu kunwa maza ya kitoko yina me katuka na dibulu. Na yawu, maza ya kuyiba ke na tadilaka kusala kinsuza na mansweki. (Bingana 5:15-17) Maza yango ke talanaka kitoko samu na muntu yina ke kanisaka ti ba ke na talaka ve yandi.
21-27 AVRIL
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 10
Mutindu ya kuzwa bimvwama ya tsyeleka na luzingu
w01-F 15/7 25 § 1-3
‘Balusakumunu kele samu na bantu ya lunungu’
Muntu ya lunungu ke ya kusakumuna dyaka na mutindu ya nkaka. ‘Maboko ya bubolo ke nataka bumputu, kasi maboko yina ke salaka ngolo ke nataka bimvwama. Mwana yina ke salaka mambu na mayela ya kubakula mambu mbote-mbote ke bukaka bambuma na ntangu ya mvula, kasi mwana yina ke salaka mambu na nsoni ke lalaka ngolo na ntangu ya kubuka bambuma na bilanga.’—Bingana 10:4, 5.
Makanisi yayi ya Mfumu Salomoni ke na tadilaka ntete-ntete ba yina ke salaka kisalu ya kubuka bambuma. Ntangu ya kubuka bambuma ke ve ntangu ya kulala, kasi ya kulutisa ntangu mingi samu na kusala, mpe kusala yawu na mbangu nyonso.
Na kuzonzilaka ntangu ya kubuka bambuma, Yesu vanda zonzila ve bambuma, kasi bantu. Yandi zonzaka na bilandi ya yandi: “Kisalu ya kubuka bambuma ke nene, kasi bantu samu na kusala yawu ke ndambu. Ni yawu yina, beno bondila Mfumu ya kisalu ya kubuka bambuma na kufilisa bisadi na kisalu ya yandi ya kubuka bambuma.” (Matayi 9:35-38) Na mvula 2000, bantu kuluta 14 millions kwizaka na kilumbu ya kubambuka moyo lufwa ya Yesu. Lutangu yayi me lutila lutangu ya Bambangi ya Yehova bambala zole. Nani lenda tula ntembe ti ‘bilanga me yela mpe ntangu ya kubuka bambuma me kuma?’ (Yoane 4:35) Ba yina ke sadilaka Nzambi ya matsyeleka, ke bondilaka Mfumu na kufilisa bisadi na kisalu ya yandi ya kubuka bambuma. Kasi samu na kukwenda nzila mosi na balusambu ya bawu, ba ke salaka mpe bawu mosi bangolo samu na kukumisa bantu bilandi. (Matayi 28:19, 20) Mpe Yehova ke sakumunaka bangolo ya bawu! Na mvula ya kisalu ya mvula 2000, bantu kuluta 280 000 me kuzwa mbotokolo mpe me kuma bilandi. Bawu mpe ke na salaka ngolo samu na kukuma milongi ya mambu ya Nzambi. Na ntangu yayi ya kubuka bambuma, beto vanda na kilengi ya kusala na tiya nyonso, kisalu ya kukumisa bantu bilandi.
w01-F 15/9 24 § 3-4
Tambula na ‘nzila ya kusungama’
Salomoni ke na zonzilaka mfunu ya lunungu. Yandi me zonza: ‘Kimvwama ya mvwama kele mbanza ya yandi ya ngolo. Kubeba ya bamputu kele bumputu ya bawu. Kisalu ya muntu ya lunungu ke nataka na luzingu; Kasi mbuma ya muntu ya yimbi ke nataka na disumu.’—Bingana 10:15, 16.
Bimvwama lenda bumba muntu na mantwala ya mambu ya nkaka ya luzingu, kaka mutindu mbanza yina ke na bibaka ya ngolo ke bumbaka bantu yina ke vandaka kuna. Mpe bumputu ke nataka na bampasi na mantwala ya bamambu yina muntu vanda vingila ve. (Ekleziase 7:12) Kasi ntangu ya nkaka, Mfumu Salomoni vanda zonzila na mambu ya mpasi yina bimvwama to bumputu ke nataka. Muntu yina ke na bimvwama lenda banda kutula ntima na bimvwama ya yandi na kutalaka ti bimvwama ya yandi ke mutindu ‘kibaka yina ke bumbaka.’ (Bingana 18:11) Mpe muntu yina ke ve na bimvwama lenda tala ti bumputu ya yandi lenda nata ve yandi na kutala bilumbu ya yandi ya mantwala na kilengi. Na yawu, ata muntu na bawu ke na sosaka kuvanda na nkumbu ya mbote na mantwala ya Nzambi.
it-1 294
Lusakumunu
Yehova ke sakumunaka bantu. ‘Lusakumunu ya Yehova ke kumisaka muntu mvwama, mpe yandi ke bwelaka ve mpasi na zulu ya yawu.’ (Bin 10:22) Yehova ke sakumunaka ba yina yandi ke ndimaka. Yandi ke bumbaka bawu, ke mvwamisaka bawu, ke twadisaka bawu, ke salaka ti bamambu ya bawu simba, ke kipeke bansatu ya bawu mpe ke bongisaka bamambu samu na bawu.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w06-F 15/5 30 § 18
Kilengi ya ba yina ke tambulaka na kati ya kukwikama
18 ‘Lusakumunu ya Yehova’ muntu ke na mvwamisaka bisadi ya yandi na kimpeve. Mpe beto ke na kundima ti ‘yandi ke bwelaka ve mpasi na zulu ya yawu.’ (Bingana 10:22) Kasi samu na yinki bisadi mingi ya kukwikama na Nzambi ke kutanaka na bampasi yina ke kwamisaka bawu? Bamambu tatu ke salaka ti beto kutana na bampasi. 1) Kimuntu ya beto ya masumu. (Kubanda 6:5; 8:21; Zaki 1:14, 15) 2) Satana mpe bambazi ya yandi ya yimbi. (Baefeze 6:11, 12) 3) Yinza ya yimbi. (Yoane 15:19) Ata ti Yehova ke bikaka bampasi kumina bantu, ni na yandi ve muntu bampasi yango ke katukaka. Samu “makabu nyonso ya kulutila mbote ke katukaka na zulu, na sika ya Nzambi. Kiyidiki ya bansemo ya zulu.” (Zaki 1:17) Balusakumunu ya Yehova ke nataka ve mpasi.
28 AVRIL–4 MAI
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 11
Kuzonza ve yawu!
w02-F 15/5 26 § 4
Kukwikama ke twadisaka bantu ya lunungu
Kukwikama ya bantu ya lunungu ke natinaka bantu ya nkaka bambote, mpe ndyatulu ya bantu ya yimbi ke natinaka bantu ya nkaka bampasi. Mfumu ya Izraele zonzaka: ‘Na yinwa ya yandi, nkolami ke bwisaka mpangi ya yandi, kasi na nzayilu bawu ke vukisaka bantu ya lunungu.’ (Bingana 11:9) Nani ke tula ntembe ti kisongi-songi, kuvunina bampangi bamambu mpe kuzonza bamambu ya nsoni ke nyongisaka bampangi? Bamambu yina ke basisaka na yinwa ya muntu ya lunungu ke na bunkete, mpe nzonzolo ya yandi ke lakisaka ti yandi me kanisa tekila yandi zonza, mpe ti yandi ke kanisaka na bampangi. Nzayilu ke vuukisaka yandi samu ti kukwikama ya yandi ke lakisaka ti bamambu yina bantu ya nkaka ke na zonzaka na nkumbu ya yandi, ke kaka luvunu.
w02-F 15/5 27 § 2-3
Kukwikama ke twadisaka bantu ya lunungu
Bantu ya bwala yina ke ya kukwikama ke nataka kizunu, bumbote mpe ke sadisaka bantu ya nkaka na kukwenda na mantwala. Ni yawu muntu ke telemisaka bwala mpe ke bongisaka yawu. Kasi bantu yina ke zonzaka bamambu ya yimbi mpe ya luvunu ke nataka muvusu na kati ya bwala mpe ke salaka ti bantu kabuka. Ya ke salamaka mutindu yina, kana bantu yina ke salaka yawu ke bantu ya mfunu na kati ya bwala. Mpe nyonso yina ke nataka muvusu, muyibi, busafu mpe bamambu ya mbongo.
Dilongi yina ke na Bingana 11:11 ke na tadilaka mpe Bambangi ya Yehova yina ke vukanaka na bimvuka kaka mutindu babwala yina beto me zonzila. Kimvuka ya bawu, ke na bantu yina ke na kimpeve,—bantu ya mbote mpe ya kukwikama,—bantu ya kilengi, yina ke salaka bangolo, ke salasanaka, mpe ke kembilaka Nzambi. Yehova ke sakumunaka kimvuka, mpe kimpeve ya bawu ke kulaka kaka. Ntangu ya nkaka, bantu yina ke sepelaka ve na malongi yina ba ke pesaka bawu mpe na mutindu bamambu ke na salamaka ke mutindu “myanzi ya ndudi” yina lenda bebisa bampangi yina vandaka ya bawu mbote. (Baebre 12:15) Bantu ya mutindu yina ke sosaka ba pesa bawu biyeko to kutalana. Ba ke zonzaka na luvunu nyonso ti bakuluntu ya kimvuka ke ve na lunungu, mpe ti ba ke twadisaka ve na mutindu ya mbote. Banzonlolo ya bawu lenda kabula kimvuka. Beto me bonga kumanga kuwa bamambu ya mutindu yina. Beto vanda bantu ya kimpeve mpe beto bumba bumosi na kati ya kimvuka.
w02-F 15/5 27 § 5
Kukwikama ke twadisaka bantu ya lunungu
Muntu yina ke tadilaka bamambu na faso ya yimbi to yina “ke ve na ntima” ke salaka yimbi mingi. Kuzonza ya yandi ya mingi-mingi ke nataka yandi na kuzonza bamambu ya luvunu, to na kufinga. Bakuluntu me bonga kusala nyonso samu na kukanga nzila na kifu ya yimbi yina. Kasi luswaswanu kele na “yina ke ve na ntima” na muntu yina ke bakulaka bamambu mbote-mbote. Muntu yina ke bakulaka bamambu mbote-mbote zaba kuvanda swi. Na kisika ya kuzonza mambu ya bangana, yandi zaba kubumba mansweki. Samu yandi zaba ti ludimi kana ya ke ve ya kukutama lenda talisa mpasi, muntu yina ke bakulaka bamambu mbote-mbote ke na “mpeve ya kukwikama.” Yandi ke ya kukwikama na bampangi mpe ke basisaka ve bamambu ya bawu, samu ya lenda sala bawu mpasi. Bantu ya kukwikama mutindu yayi, ke dikabu samu na kimvuka!
Matadi ya ntalu ya kimpeve
g20.1-F 11, encadré
Mutindu ya kununga basusi
“KUVANDA NA NTIMA YA MBOTE LENDA SADISA NGE NA KUNUNGA BASUSI”
‘Muntu ya mbote ke kudinatilaka bambote, kasi muntu ya nko ke kudinatilaka mpasi.’—BINGANA 11:17.
Na kikapu “Kuvanda na ntima ya mbote lenda sadisa nge na kununga basusi” ya buku (Overcoming Stress) ya munganga Tim Cantopher, ke lakisaka ti kulakisa ntima ya mbote na bampangi, lenda sala ti muntu vanda na mavimpi ya mbote mpe kilengi. Kasi muntu yina ke na ntima ya yimbi ke vandaka ve na kilengi samu ti bantu ya nkaka ke zolaka ve kuvanda kintwadi na yandi.
Beto lenda nunga mpe basusi na kulakisaka ntima ya mbote na beto mosi. Na kifwani, beto lenda lomba ve nzutu ya beto na kusala mambu yina beto ke lenda ve na kusala. Beto me bonga ve kuzonzila yimbi ya nzutu ya beto mosi. Yesu zonzaka: “Nge fwana kuzola mpangi ya nge mutindu nge mosi.”—Marke 12:31.