Bampangi ya ntwenya ya bakala, beno sala bangolo na kukuma babakala ya kukula na kimpeve

1. Yinki Bakristo ya bakala me lunga kusala?

MFUMU Davidi zonzá na Salomo na ‘kuvanda ngolo mpe kulakisa ti yandi ke bakala.’ (1 Mf. 2:1-3) Bakristo nyonso ya bakala me bonga kusadila mambu yina yandi zonzaka. Samu na kulenda kusala yawu, ba me lunga kulongoka misiku ya Bilbia mpe kusadila yawu na luzingu ya bawu nyonso. (Luke 2:52) Samu na yinki ya ke mfunu mingi na bantwenya ya babakala na kukula na kimpeve?

2-3. Samu na yinki ya ke mfunu mingi na ntwenya ya bakala na kukula na kimpeve?

² Bakristo ya bakala ke na bisalu mingi ya mfunu yina ba ke salá na kati ya dikanda mpe na bimvuka. Ntembe ve, beno bampangi ya bakala ke na kanisá na yina beno lenda sala na bilumbu ya mantwala. Nge lenda soola kusala kisalu ya ntangu nyonso, kukuma kisadisi mpe na mantwala kuluntu na kati ya kimvuka. Nge lenda soola mpe kukwelana mpe kubuta. (Ef. 6:4; 1 Tim. 3:1) Samu na kulungisa bamambu nyonso yayi, nge me bonga kukula na kimpeve.b

³ Yinki lenda sadisa nge na kukula na kimpeve? Nge lenda longoka bamambu yina lenda sadisa nge samu na kukula na kimpeve. Yinki nge lenda sala bubu yayi samu na kubongama, mpe kulungisa bisalu yina nge lenda lungisa na mantwala?

BAMAMBU YINA LENDA SADISA NGE NA KUKULA NA KIMPEVE

4. Wapi kisika nge lenda kuzwa bifwani ya mbote yina nge lenda landa? (Tala mpe kizizi.)

⁴ Biblia ke na bifwani mingi ya mbote ya bantenya ya bakala yina beto lenda landa. Babakala yayi vandá zolá Yehova mpe ba vandá na mingi ya kusala samu na kukipe bisadi ya yandi. Beno lenda kuzwa mpe Bakristo ya kukula na kimpeve yina ke bifwani ya mbote na kati ya dikanda ya beno, mpe na kimvuka yina beno kele. (Ebr. 13:7) Mpe beno lenda landa kifwani ya mbote yina Yesu bikilá beto. (1 Pi. 2:21) Ntangu nge ke na longoká bifwani ya bawu, sosa bifu ya mbote yina ke na bawu. (Ebr. 12:1, 2) Mpe tala wa’ faso nge lenda landa bifwani ya bawu.

5. Wa’ faso nge lenda kulisa mayela ya nge ya kuyindula, mpe samu na yinki ya ke mfunu? (Nkunga 119:9)

⁵ Kulisa mpe ‘bumba . . . mayela ya kuyindula.’ (Bin. 3:21) Muntu yina ke na mayela ya kuyindula ke baká ntangu ya kukanisa tekila yandi sala mambu. Samu na yinki beto me lunga kusala bangolo samu na kukulisa mpe kubumba kifu yayi? Bubu yayi, bantwenya mingi ke biká yinza na bansatu ya bawu twadisa bamambu ya bawu. (Bin. 7:7; 29:11) Ya ke mpe na bamambu yina ke lutá na télé, bavideo, mpe internet yina lenda soba faso ya beto ya kukanisa mpe ya kudyatila. Wapi mutindu beto lenda vanda na mayela ya kuyindula? Na kubanda, nge lenda longoka malongi ya Biblia, mpe kukanisa samu na yinki ya ke mfunu. Na manima, sadila malongi yayi samu na kubaka mikanu yina ke sepelisá Yehova. Nkunga 119:9 ke zonzaka: ‘Yinki ntwenya ya bakala lenda sala samu nzila yina yandi ke landa vanda na bunkete? Kana yandi sala keba mpe sala mambu ya kuwakana na ndinga ya nge.’ Kana nge longoka kuvanda na mayela ya kuyindula, ya ke sadisa nge na kukuma mukristo ya kukula na kimpeve. (Bin. 2:11, 12; Ebr. 5:14) Beto tala wa’ faso mayela ya kuyindula lenda sadisa nge na bamambu zole yayi: 1) mutindu ya kubakila bampangi ya kento mpe 2) faso ya nge ya kubaka mikanu na yina me tadila faso ya kulwata mpe ya kukipe nzutu ya nge.

6. Wa’ faso mayela ya kuyindula lenda sadisa ntwenya ya bakala na kuzitisa bakento?

⁶ Mayela ya kuyindula ke sadisa nge na kuzitisa bakento. Ya ke ve yimbi na ntwenya ya bakala na kusosa kuvanda na bundiku na mpangi ya kento yina ke mukristo. Kana mpangi ya bakala ke ve na nsatu ya kukwela mpangi ya kento, mayela ya kuyindula ke sadisa mpangi ya bakala na kuzonza ve, kusonika ve, to kusala ve bamambu yina lenda nata mpangi ya kento na kukanisa ti yandi ke na zolak’ yandi. (1 Tim. 5:1, 2) Kana yandi ke na zabaná na mpangi ya kento samu na makwela, ba me bonga ve kuvanda kaka bawu zole kisika mosi. Ba me lunga kuvanda na muntu yina ke kengidila bawu samu ba tadila ve mpangi ya kento na faso ya yimbi.​—1 Ko. 6:18.

7. Wa’ faso mayela ya kuyindula lenda sadisa ntwenya ya bakala ntangu yandi ke soolá bilele ya kulwata mpe faso ya yandi ya kuyidika to kuzenga bansuki?

⁷ Mambu ya nkaka yina ke lakisa ti ntwenya ya bakala ke na kulisá mayela ya kuyindula, ke ntangu yandi ke soolá bilele ya kulwata mpe faso ya yandi ya kuyidika to kuzenga bansuki. Mingi ya ba yina ke yidiká bilele bubu yayi ke zitisá ve Yehova to ba ke salá kinsuza. Na yina, makanisi ya bawu ya yimbi ke talaná ntangu ba ke yidiká bilele yina ke biká nzutu na ngaanda, to yina ke salá ti babakala vanda faso bakento. Ntangu ntwenya ya bakala yina ke na kulá na kimpeve ke na soolá bilele ya kulwata, yandi ke bika malongi ya Biblia twadisa yandi, mpe ke landa bifwani ya mbote yina ke na kati ya kimvuka. Yandi lenda kukiyufula: ‘Bilele yina mu ke soolá ke lakisá kwandi ti mu ke zitisá bampangi? Mutindu ya munu ya kulwata ke lakisá kwandi na bampangi ti mu ke sabilá Nzambi?’ (1 Ko. 10:31-33; Tite 2:6) Ntwenya yina ke na mayela ya kuyindula ke kuzwá buzitu kaka ve ya bampangi ya kento na ya bakala, kasi mpe ya Tata ya beto ya mazulu.

8. Wa’ faso ntwenya ya bakala lenda vanda muntu yina ba lenda tula ntima?

⁸ Vanda muntu yina ba lenda tula ntima. Ntwenya yina ba ke tulá ntima ke lungisá bisalu nyonso yina ba ke pesak’ yandi. (Luke 16:10) Beto tala kifwani ya mbote ya Yesu. Yandi vandá talá bantu kyadi mpe vandá lungisá bisalu ya yandi. Yandi lungisá bisalu nyonso yina Yehova pesak’ yandi, ata ntangu ya vandá mpasi na yandi na kusala yawu. Yandi vandá zolá bantu, mingi-mingi bilandi ya yandi mpe yandi pesá luzingu ya yandi samu na bantu. (Yoa. 13:1) Nge lenda landa kifwani ya Yesu, na kusalá bangolo na kulungisa bisalu nyonso yina ba me pesa nge. Kana nge zaba ve mbote-mbote mutindu ya kusala yawu, vanda ya kukuluka mpe lomba lubakusu na bampangi ya kukula na kimpeve. Kusosá ata fioti ve kusala kaka kisalu fioti yina nge lenda sala. (Rom. 12:11) Kasi, lungisa bisalu nyonso yina ba me pesa nge, mpe tala yawu mutindu “kisalu ya Mfumu [Yehova], kasi ya bantu ve.” (Kol. 3:23) Ya tsyeleka, nge ke muntu ya masumu. Na yawu, vanda ya kukuluka mpe ndima bafoti nyonso yina nge ke salaka.​—Bin. 11:2.

BAMAMBU YINA LENDA SADISA NGE NA LUZINGU YA NGE

9. Samu na yinki ntwenya ya bakala me fwana kulongoka bamambu yina ke sadisa yandi na luzingu?

⁹ Nge ke na nsatu ya kulongoka bamambu yina ke sadisa nge na luzingu ya nge samu na kukuma mukristo ya kuyela na kimpeve. Ya ke sadisa nge na kundima bisalu na kati ya kimvuka, kubumba kisalu ya nge, kukipe bansatu ya nge mosi to ya dikanda ya nge, mpe na kuvanda na kindiku ya mbote na bampangi. Beto tala mwa bamambu ya kusala yina ke mfunu.

10-11. Wapi bambote ntwenya mpe kimvuka lenda kuzwa kana ntwenya ya bakala longoka kutanga mpe kusonika mbote-mbote? (Nkunga 1:1-3) (Tala mpe kizizi.)

¹⁰ Longoka kusonika mpe kutanga mbote-mbote. Biblia ke zonzá ti muntu yina ke na kilengi mpe yina ke lendá kulungisa bamambu ke baká ntangu ya kutanga Biblia bilumbu nyonso mpe ke yindulá na yawu. Nkunga 1:1-3 ke zonzaka: ‘Kyese na muntu yina ke tambulaka ve na kulanda ndongosolo ya bantu ya yimbi, yina ke telamaka ve na nzila ya bansumuki, mpe yina ke vandaka ve na kiti ya bantu yina ke na mindondo. Kasi yandi ke vandaka na kyese na musiku ya Yehova, mpe yandi ke tangaka musiku ya yandi na ndinga ya yisi mpimpa mpe ntangu. Yandi ke vanda mutindu yinti yina ba me kunda pene-pene ya bamaza, yinti yina ke butaka mbuma na ntangu ya yawu, matiti ya yawu ke yumaka ve. Mpe konso kima yina yandi ke sala ke nunga.’ Kana yandi kutangá Biblia bilumbu nyonso, yandi ke zaba faso Yehova ke kanisaka. Ya ke sadisa yandi na kukanisa mbote-mbote mpe na kulongoka wapi mutindu yandi lenda sadila bamambu ya Biblia. (Bin. 1:3, 4) Na kati ya kimvuka, beto ke na nsatu ya bantu ya faso yayi. Samu na yinki?

¹¹ Bampangi ya kento na ya bakala ke na nsatu ya bantu yina ke na makoki ya kulonga bawu, mpe kupesa bawu malongi yina ke katuká na Biblia. (Tite 1:9) Kana nge zaba kutanga mpe kusonika, ya ke sala ti nge bongisa masolo to bamvutu ya nge samu ya kindisa kiminu ya bampangi. Ya ke sadisa mpe nge na kubaka banoti ntangu nge ke longoká nge mosi, mpe ntangu nge ke kuwá masolo, ya vanda na balukutakanu ya kimvuka, ya circonscription, mpe na balukutakanu ya nene. Banoti yina, lenda sadisa nge na kutunga kiminu ya nge mpe kukindisa bampangi.

12. Yinki ke sadisa nge na kukuma muntu yina ke sololá mbote-mbote na bampangi?

¹² Longoka kusolola mbote-mbote na bampangi. Mukristo ya bakala me lunga kusolola mbote-mbote na bampangi. Ya zola zonza ti yandi me lunga kuzaba kuwa, kubakula makanisi mpe yinki ya ke na salá mpangi na ntima. (Bin. 20:5) Ntangu nge ke vandá na bampangi, tula dikebi na ndinga mpe ba gestes ya bizizi ya bawu. Kubaka ntangu ya kuvanda na muntu ke sadisa nge na kuzaba yandi mbote-mbote. Kana nge ke na kifu ya kusololá kaka na ba messages, ya ke sala ti nge zaba ve kusolola mbote-mbote na bampangi. Na yawu, sala bangolo na kusololá na bampangi mbombo na mbombo.​—2 Yoa. 12.

13. Wapi yina ke kima ya nkaka ntwenya me lunga kulongoka? (1 Timote 5:8) (Tala mpe kizizi.)

¹³ Longoka kusosa mbongo samu na kukipe bansatu ya nge. Mukristo ya bakala yina ke ya kuyela na kimpeve me lunga kuvanda na makoki ya kukipe bansatu ya yandi mosi mpe ya dikanda ya yandi. 1 Timote 5:8 ke zonzaka: “Kana muntu ke na kusadisa ve bampangi ya yandi, mingi bayina ke dikanda mosi na yandi, yandi me manga nzila ya kiminu, mpe yandi me lutila yimbi na muntu yina kele ve munkwikisi to mundimi.” Na babwala ya nkaka, bantwenya lenda longoka bisalu yina bibuti ya bawu to bantu ya nkaka ya dikanda ya bawu ke salaka. Na babwala ya nkaka mpe, bantwenya lenda longoka na lukolo mumbungu to kisalu ya nkaka yina ba zola kusala. Ntembe ve, ya ke mbote na kulongoka bamambu yina lenda sadisa nge na kuzwa kisalu. (Bis. 18:2, 3; 20:34; Ef. 4:28) Vanda ya kuzabana mutindu muntu yina ke salá bisalu nyonso yina ba ke pesak’ yandi. Kana nge sala yawu, ya ke sadisa nge na kuzwa kisalu mpe na kubumba yawu. Bamambu nyonso yina beto me zonzila awa ke mfunu samu na Bakristo ya bakala, samu ya ke sadisa bawu, na kulungisa bisalu ya bawu na mantwala. Beto zonzila mwa ndambu ya bisalu yango.

BONGAMA SAMU NA MANTWALA

14. Wa’ faso ntwenya lenda bongama samu na kusala kisalu ya ntangu nyonso?

¹⁴ Kisalu ya ntangu nyonso. Bakristo mingi ya bakala yina ke ya kukula na kimpeve bandá kisalu ya ntangu nyonso ntangu ba vandá ntete bantwenya. Kuvanda mupasuli-nzila lenda sadisa ntwenya ya bakala na kulongoka kusala mbote-mbote na bantu nyonso. Ya ke sadisa mpe yandi na kusadila mbongo na faso ya mbote. (Flp. 4:11-13) Faso ya mbote ya kubanda kisalu ya ntangu nyonso ni kuvanda mupasuli-nzila ya ntangu fioti. Mingi sadilá mutindu mipasuli-nzila ya ntangu fioti, yina sadisá bawu na kubongama samu na kukuma mipasuli-nzila ya ntangu nyonso. Kisalu ya mupasuli-nzila lenda fungula nzila na bisalu mingi na kisalu ya ntangu nyonso. Na kati ya yawu, ke na kisalu ya kutunga, to kusala na Betele.

15-16. Yinki lenda sadisa ntwenya ya bakala na kukuma kisadisi mpe kuluntu na kati ya kimvuka?

¹⁵ Sosa kukuma kisadisi to kuluntu. Bakristo ya bakala me lunga kusosa kulungisa bamambu yina Biblia ke zonzaka samu na kukuma kuluntu. Biblia ke zonzá ti muntu yina ke sosá kukuma kuluntu me “zola kisalu ya mbote.” (1 Tim. 3:1) Tekila yandi kuma kuluntu, mpangi ya bakala me lunga kulungisa bamambu yina ke sadisa yandi na kuma kisadisi. Bisadisi ke sadisá bakuluntu na bafaso mingi. Bawu mpe bakuluntu ke ya kukuluka samu na kusadila bampangi ya kento na ya bakala mpe ba ke na tiya na kisalu ya kusamuna. Bantwenya ya bakala lenda kulisa bifu yina ke sadisa bawu na kukuma bisadisi ata ti ba ke kaka na bamvula 17 to 19. Kisadisi yina ke lungisá na faso ya mbote kisalu ya yandi na kati ya kimvuka lenda kuma kuluntu ata ti yandi ke na kati ya bamvula 20.

¹⁶ Yinki lenda sadisa nge na kukulisa bifu yina nge ke na yawu nsatu samu na kukuma kisadisi mpe na mantwala kuluntu? Bifu yina nge ke na nsatu ya kukulisa ke na kati ya Biblia. Ni Biblia, mpe luzolo samu na Yehova, bantu ya dikanda ya nge mpe kimvuka ke sadisa nge na kukulisa bifu yango. (1 Tim. 3:1-13; Tite 1:6-9; 1 Pi. 5:2, 3) Sosa kuzaba yinki zola zonza mosi na mosi ya bifu yayi mpe sambila Yehova samu yandi sadisa nge na kuvanda na yawu.c

17. Wa’ faso ntwenya lenda bongama samu na kukuma bakala mpe mfumu ya dikanda? (Tala mpe kizizi.)

¹⁷ Bakala mpe mfumu ya dikanda. Kaka mutindu Yesu zonzak’ yawu, Bakristo ya nkaka ke soolá kuvanda ve ya kukwela. (Mat. 19:12) Kasi, kana nge me soola kukwela, zaba ti ya ke na bamambu ya nkaka yina ke bwelama na luzingu ya nge na yina me tadila kuvanda bakala mpe mfumu ya dikanda. (1 Ko. 11:3) Yehova ke na vingilá na bakala yina ke ya kukwela na kuzola kento ya yandi, na kukipe bansatu ya yandi, na kusadisa yandi na kuvanda ya kukangama na Yehova, mpe na kuvanda ndiku ya yandi ya ntima. (Ef. 5:28, 29) Bifu na bisalu yina beto me zonzila na kubanda ya disolo yayi, mutindu kukulisa mayela ya kuyindula, kuzitisa bakento mpe kuvanda muntu yina ba lenda tula ntima, lenda sadisa nge ntangu nge ke kwela. Nyonso yayi ke sala ti nge lungisa kisalu ya nge ya bakala mpe mfumu ya dikanda.

18. Wapi mutindu ntwenya ya bakala lenda bongama samu na kukuma papa?

¹⁸ Kukuma papa. Na manima ya makwela, nge lenda kuma papa. Yinki nge lenda longoka na Yehova na yina me tadila kuvanda tata ya mbote? Ya ke na bileso mingi ya kubenda. (Ef. 6:4) Yehova zonzá pwelele ti, Yesu ke mwana ya yandi yina yandi ke zolá mingi mpe yina ke kilengi ya yandi. (Mat. 3:17) Kana nge me kuma papa, konso ntangu zonza na bana ya nge ti nge ke zolá bawu. Ntangu ba ke salá bamambu ya mbote, budila bawu maboko. Papa yina ke landá kifwani ya Yehova ke sadisá bana ya yandi na kukuma bakento mpe babakala ya kukula na kimpeve. Samu na kuvanda tata ya mbote, nge me lunga kulakisa luzolo na bantu ya dikanda ya nge, na bampangi na kati ya kimvuka, mpe kukipe bawu mbote-mbote. Dyaka, longoka kuzonza na bawu ti nge ke zolá bawu mpe ti ba ke ntalu mingi samu na nge. (Yoa. 15:9) Ya ke sadisa nge na kulungisa bisalu ya nge na mantwala kana nge kuma bakala ya kukwela mpe tata. Kasi na ntangu nge ke ntete ve ya kukwela to papa, nge ke kuma ntalu mingi samu na Yehova mpe lubakusu ya nene samu na dikanda ya nge mpe kimvuka.

YINA NGE LENDA SALA BUBU YAYI?

19-20. Yinki lenda sadisa ntwenya ya bakala na kukula na kimpeve? (Tala kizizi ya paje ya ntete.)

¹⁹ Bampangi ya ntwenya ya bakala, kukula na kimpeve ke salamá ve kaka yawu mosi. Na yawu, nge me lunga kusoola bifwani ya mbote ya kulanda, kukulisa mayela ya kuyindula, kuvanda muntu yina ba lenda tula ntima, kulongoka bamambu yina ke sadisa nge na luzingu ya nge nyonso, mpe kubongama samu na bisalu ya nge ya mantwala.

²⁰ Ntangu nge ke na kanisá na bamambu nyonso yina beto me zonzila awa, nge lenda tala ti ya ke vanda mpasi mingi na nge na kusala yawu. Kasi, nge lenda lenda kusala yawu. Kuzimbana ve ti Yehova ke na nsatu ya kusadisa nge. (Iza. 41:10, 13) Mpe bampangi ya kento na ya bakala ya kimvuka ya nge lenda sadisa mpe nge. Kana nge sala bangolo samu na kukuma muntu yina Yehova ke zolá, luzingu ya nge ke vanda kaka kitoko. Beto ke zolá beno, bampangi ya ntwenya ya bakala. Bika ti Yehova sakumuna beno na bangolo nyonso yina beno ke na salá bubu yayi samu na kukuma Bakristo ya kukula na kimpeve.​—Bin. 22:4.