Vyevyo Ninafunjeda Iyo va Ulosi wa Yakobo Anga-alile Vang’ono Khwa — Gawo 1

1-2. Kodi Yakobo apangile n’ni anga-alile vang’ono khwa? (Onani teto ithuzithuzi )

VALI vangavirile chaka dotamangela 17 kumela vevo Yakobo, unoyo ali mtumiki ororomeleya wa Yehova, akumile liye wu Kanani dowa wu Iguputu na banja lae. (Gen. 47:28) Vathawi ineyo, liye oosangalala gumana teto na mwanae Yosefe unoyo amuomeliwana liye vinjinji koma teto ona banja lae letene langali vamo-i. Koma vathawiila Yakobo ooiziwa ira u-alile vang’ono khwa. Eno oopanga vyoi aonge na banja lae letene.— Gen. 49:28.

² Vathawi ineyo, kavyali vyailendo ira muru wa banja uitani-e banja lae letene ira aava-e malangizo ogomi-eda aanakhwe (Yes. 38:1) Vinaoneya ira va sonkano unoyo liye oomuromola muthu unoyo unaze asogolelenga banjalo liye aza akhwa.

3. Mogwilizana na Genesesi 49:1, 2, chifukwa n’ni vyevyo Yakobo aongile liye vili vyofuneya vinjinji?

³ Welengani Genesesi 49:1, 2. Unola kawali sonkano wachisawawa. Yakobo ali namaongela moi va sonkanola, Yehova oomuwandela mtumikaela ira aonge vyongo vinjinji vyokuza a-imae, vyevyo vinaze viireye usogolo. Eno vyevyo Yakobo aongile liye vathawi ineyo vyali ulosi.

4. Kodi niganizelenga n’ni nakambilananga vya ulosi unoyo Yakobo aongile liye anga-alile vang’ono khwa? (Onani teto bokosi loi “Banja la Yakobo.”)

⁴ Mukhanila, ninoona vyevyo Yakobo aawandelile liye a-imae 4 anayo ngu Rubeni, Simiyoni, Levi na Yuda. Moi mu khani yo-arela, ninoza nione vyevyo aawandelile liye a-imae amo-iwa 8. Monga mwemo ninaonele iyo, vyevyo Yakobo aongile liye na a-imae vyookuza teto m’badwa diwa, dedo vanduli viwa dakale tundu wa Aisaraeli. Vyevyo vyaireele tundula vinonikami-a teto ona mwemo ulosi wa Yakobo wakwakwaneli-ediweathu. Moi nakambilananga vyevyo Yakobo aongile liye, ninoona teto likundo lofuneya lelo linanikami-e ira nimusangalasenga Babi-u wa udimu Yehova.

RUBENI

5. Kodi Rubeni vinaoneya ira aembekezela wachela madaliso oyi avi kumela wa babae?

⁵ Voonga na mwanae Rubeni, Yakobo aongile ira: “We ngu mwananga owambeela baliwa.” (Gen. 49:3) Monga mwana owambeela baliwa, Rubeni afuneela embekezela wachela chuma injinji kwaranya abalae. Vinaoneya teto ira ooembekezela kala sogoleli wa banjalo babae akhwa koma teto za va-edela a-imae cholowela.

6. Kodi yaireile chin’ni ira Rubeni kawachele cholowa ya mwana owambeela baliwa? (Genesesi 49:3, 4)

⁶ Koma Rubeni ootatila mwai owachela cholowa ya mwana owambeela baliwa. (1 Lim. 5:1) Chifukwa n’ni vyevi vyaireile? Chaka dingasi dene mundulimu, liye oogona na iyana wang’onong’ono wa babae zina lae Biliha. Biliha ali wa chito wa Rakele unoyo ali iyana wa Yakobo. (Gen. 35:19, 22) Rubeni ali mwana wa iyana m’mo-iwa wa Yakobo zina lae Leya. Vinaoneya ira Rubeni oogona na Biliha chifukwa yolepela kala oviruni-a kapena teto voova ira ababae kanokoza ambeela muomeliwananga vinjinji Bilihoyo m’malo mwa am’mae. Kaya liye apangile vyevi va vifukwa vyoi avi, vyevyo apangile liyevyo kavyamusangalasile Yehova koma teto ababae. — Welengani Genesesi 49:3, 4.

7. Kodi chin’ni yaireele Rubeni na m’badwae? (Onani teto bokosi loi “Ulosi wa Yakobo Anga-alile Vang’ono Khwa.”)

⁷ Yakobo oomuwandela Rubeni ira: “Kunaza ukala wavadimu kwaranya abalao.” Mawu anala kookwakwaneli-ediwa chifukwa kavili mwana uliwetene wa Rubeni unoyo akalile mwene, wasembe kapena namaongela. Komave Yakobo oomuva-a Rubeni cholowa, moi banja lae lookala limo-i mwa mafuko Aisaraeli. (Yos. 12:6) Rubeni ootonyi-eda makalelo apama va vyoireya vimo-i moi kavili valivetene m’Baibulo vevo vanaonga ira liye oopanga nawili iwerewere. — Gen. 37:20-22; 42:37.

8. Kodi ninafunjede n’ni kumela wa Rubeni?

⁸ Kodi ninafunjedavo n’ni? Ninafuneya esaesanga ira nikalenga oviruni-a nopewanga iwerewere. Akala nishishiwe ira nipange chimo, niimelenga noganizela mwemo vinakuzeleathu Yehova, banja li-u koma teto athu amo-iwa. Niumbuwelenga teto ira “iliyetene ineyo muthu ufesile liye unaza a-anda ineyo.” (Agal. 6:7) Vyevyo vyamuireele Rubeni vinoniumbucha teto ira Yehova ngwachifundo. Ngakale ira Yehova kananiteteze wu vyo-arelavo vya vyevyo nalakwi-ile iyo, liye unoza anidalise naesaesanga panga vyapama.

SIMIYONI NA LEVI

9. Chifukwa n’ni Yakobo kaasangalalile na Simiyoni koma teto Levi? (Genesesi 49:5-7)

⁹ Welengani Genesesi 49:5-7. Vanduli viwa, Yakobo oonga mawu akopolo otonyi-eda ira kaasangalalile na Simiyoni koma teto Levi. Chaka dingasi dene mundulimu, mwana wa-iyana wa Yakobo zina lae Dina oo-indeliwa na mulombwana m’mo-iwa waikanani zina lae Sekemu. Pivyoona ira a-ima a Yakobo koolunduwa na vyevyo vyamuireele murongoliwoyo, koma Simiyoni na Levi koolepela lamulela lunduwa wiwa. Aluwa koonama ira kanogarati-a murendele na alombwana a wu Sekemu akala kanasomedele ira kaduliwe moi aluwa koosomedela. Alombwanayo kavwanga voreya chifukwa yoduliwawo, Simiyoni na Levi, “uliwetene ootukula supada lae novolowa muzindoyo athu ka-aembekezelanga moi koopha mulombwana uliwetene.” — Gen. 34:25-29.

10. Kodi ulosi wa Yakobo wokuza Simiyoni na Levi wakwakwaneli-ediwe avi? (Onani teto bokosi loi “Ulosi wa Yakobo Anga-alile Vang’ono Khwa.”)

¹⁰ Yakobo ookumudwa vinjinji na vyachiwawa vyevyo a-imae ambin’lala kapangileathu. Liye oolosela ira m’badwa diwa dinoza dimwadeye koma teto balalechiwa mu Isiraeli. Ulosi unola ookwakwaneli-ediwa vangavirile chaka 200 vevo Aisaraeli kavolowileathu Muilambo Yolonjeziwa. A-ima a Simiyoni koova-iwa mizinda dimo-i vaari va fuko la Yuda. (Yos. 19:1) A-ima a Levi koova-iwa mizinda 48 muilambo yetene ya Isiraeli. — Yos. 21:41.

11. Kodi pivyongo vyapama viivi vyevyo Simiyoni na Levi kapangileathu?

¹¹ A-ima a Simiyoni na Levi kataweli-ede vyotakala vyevyo makolwiwa kapangileathu. A-ima a fuko la Levi koolambela Yehova mororomeleya. Vevo Mose adowile liye m’mwango wa Sinai dowa wachela ilamulo kumela wa Yehova, Aisaraeli anjinji koowambeela lambela mwana wa ng’ombe. Koma Alevi kookala umbali ya Mose moi koomukami-a ononga fanolo koma teto athu anayo kalilambela. (Ekis. 32:26-29) Yehova oopatula tundu wa Levi moi oowava-a mwai wamtengo wavadimu oyi katumikelenga monga asembe. (Ekis. 40:12-15; Num. 3:11, 12) Vevo kawakaathu Ilambo Yolonjeziwa, a-ima a Simiyoni molimba murima koovaza kondo yolimbana na Akanani limo-i na a-ima a Yuda mogwilizana na vyevyo Yehova afuna liye. — Owel. 1:3, 17.

12. Kodi ninafunjede n’ni va isazo ya Simiyoni na Levi?

¹² Kodi ninafunjedavo n’ni? Kanilolenga sakulanga kapena panga vyongo nalunduwa. Pivyoona ira iyo kapena muthu unoyo ninamuomeliwana iyo apangeliwa vyongo vyookaana chilungamo ninolunduwa. (Sal. 4:4) Komave niumbuwelenga ira Yehova kanasangalala akala ninaonge kapena panga vyongo chifukwa yotonyi-eda ira nilunduwa. (Yak. 1:20) Mkristu fwi-u kapena muthu m’mo-iwa apangeliwa vyongo vyookaana chilungamo, nino-indi-eda chito makundo a m’Baibulo nayolinga yoi vyoonga kapena vyoira vi-u kaviporeche athu amo-iwa. (Arom. 12:17, 19; 1 Pe. 3:9) Ngakale makolwinyu kangapangile vyongo vyevyo kavimusangalasile Yehova, muumbuwelenga ira nyo kamunafuneya landela isazo iwa. Kamuganizenga ira kamunawande musangalasa Yehova kapena teto ira liye kanaudaliseni. Yehova unoza audaliseni koma teto ukami-ani ira mupitilize panga vyongo vyofwanelela.

YUDA

13. Kodi Yuda vinaoneya ira akumbanyela vya n’ni ingafiile thawi yoi aonge na babae?

¹³ Sopano yoofiya thawi yoi Yakobo aonge na mwanae Yuda. Liye angavwile vyevyo babae awandelile liye achimwenae, vinaoneya ira Yuda ookumbanya vinjinji. Chifukwa naliyene teto oolakwi-avo vyongo vimo-i. Liye ookami-ana na abalae vowaka katundu wa mzinda wa Sekemu. (Gen. 34:27) Liye oogwilizana teto na abalae vomuguli-a Yosefe ngati kapolo koma teto nami-a ababae vyevyo vyaireile. (Gen. 37:31-33) Vanduli viwa liye oogona na apongozae Tamara voganiza ira ali hule. — Gen. 38:15-18.

14. Kodi pivyongo vyapama viivi vyevyo Yuda apangile liye? (Genesesi 49:8, 9)

¹⁴ Mowandeliwa, Yakobo akede peleka madaliso koma teto muyamikela Yuda. (Welengani Genesesi 49:8, 9.) Yuda ootonyi-eda ira oowaomeliwana koma teto aganizela ababae anayo kali okalamba. Koma teto va thawi imo-iwa ootonyi-eda ira oomuomeliwana vinjinji n’ng’onong’onwae Benjamini. — Gen. 44:18, 30-34.

15. Kodi malonjezo anayo Yuda ava-iwe liye kakwakwaneli-ediwe avi?

¹⁵ Yakobo oolosela ira Yuda unoza asogolelenga abalae. Koma voolanda thawi indendai ira ulosila ukwakwaneli-ediwe. Vangavirile chaka 200, vevo Aisaraeli kakumaathu wu Iguputo vira mu ipululu dowa wu Ilambo Yolonjeziwa, fuko la Yuda tilelo lakala lowambeela maruwa moi mafuko amo-iwayo koowa-arela. (Num. 10:14) Mu chaka do-arela, fuko la Yuda tilelo lasogolele va kondo yogonji-a Akanani mu Ilambo Yolonjeziwa. (Owel. 1:1, 2) Koma teto Davide, ngunoyo ali m’badwa ya Yuda, teto ngunoyo ali owambeela munzele wa mamwene okumela mu fuko leli. Koma kai vyoka vyevi.

16. Kodi ulosi wa va Genesesi 49:10 wakwakwaneli-ediwe avi? (Onani teto bokosi loi “Ulosi wa Yakobo Anga-alile Vang’ono Khwa.”)

¹⁶ Yakobo oonga ira wolamulela unoyo unaze alamulele athu mpakana walewale unaza akumele mu fuko la Yuda. (Welengani Genesesi 49:10 na mawu a m’pedi.) Wolamulela unoyo ngu Yesu Kristu unoyo Yakobo amuromolile liye ira Silo. Voonga vya Yesu, mngelo aongile ira: “Yehova Mulungu unoza amuva-e mpando wa umwene wa Davide babae.” (Luka 1:32, 33) Yesu unoromoliwa teto ira “Podogoma wa fuko la Yuda.” — Chiv. 5:5.

17. Kodi ninamusazi-ede avi Yehova va mwemo ninaonela iyo koma teto mwemo ninapangela iyo vyongo na athu amo-iwa?

¹⁷ Kodi ninafunjedavo n’ni? Yehova oomudalisa Yuda ngakale ira oolakwi-a vyongo vimo-i. Mwina vyevi vyoowadabwi-a abalae a Yuda. Mwina koovifuka ira: Kodi Yehova uonile n’ni mwa liye ira amudalise? Kaya kaganiza vyoi avi, Yehova oona vyapama mwa Yuda moi oomudalisa chifukwa ya vyevyo. Ndiye kodi iyo ninamusazi-ede avi Yehova? Mkristu fwi-u ava-iwa mwai umo-iwene wa utumiki mwina ninokoza ambeela ganizela vyevyo unalakwi-a liye. Koma ninokoza panga pama umbuwelanga ira Yehova unosangalala na makalelwae apama. Yehova unoona vyapama mwa atumikae. Na-iyene teto niesaesenga panga vyevyo.

18. Chifukwa n’ni ninafuneya kala oleza murima?

¹⁸ Yongo imo-iwa ineyo ninafunjede iyo va vyevyo vyamuireele Yuda, kufuneya okala woleza murima. Thawi detene Yehova unokwakwaneli-eda vyevyo ulonjezile liye koma kai thawi detene vevo unapanga liye vyevyo mundila kapena vathhawi ineyo iyo ninaembekezela iyo. M’badwa da Yuda kadaambeele thawi ineyo sogolela athu a Mulungu. Koma aluwa kookami-a mororomeleya athu anayo Yehova aasakulile liye, kaya ngu Mose unoyo ali Mlevi, Yoswa unoyo ali wa fuko la Efuraimu, kapena teto Sauli unoyo ali wa fuko la Benjamini. Na-iyene teto nikami-enga uliwetene unoyo Yehova umusakulile liye ira anisogolelenga malambwano. — Aheb. 6:12.

19. Kodi ninafunjeda n’ni vyokuza Yehova kumela va ulosi unoyo Yakobo aongile liye anga-alile vang’ono khwa?

¹⁹ Kodi vofiya vano nifunjedile n’ni va ulosi unoyo Yakobo aongile liye anga-alile vang’ono khwa? Vinakeda oneya ira “mwemo muthu munaonela liye kai mwemo Mulungu munaonela liye.” (1 Sam. 16:7) Yehova ngoleza murima vinjinji koma teto wokululuka. Ngakale ira kanateelela vyotakala, liye kanadedi-eda ira atumikae kapangenga vyongo oolakwi-anga iliyetene. Liye unokoza dalisa athu anayo kalakwi-ile vyongo vinjinji mundulimu akala kalapile nowambeela panga vyapama. Mukhani yo-arela, ninoza nikambilane vyevyo Yakobo aawandelile liye a-imae amo-iwa 8.