Kodi Ndi-iye Endi-a Galimoto Njinga ya Mulo Kapena ya Kapalasa?

Kodi vyevi pivyevyo vinauireelani? Akala chi eno, kodi chin’ni ineyo inaukami-eni ira musakule akala munafuneya pitiliza endi-a galimoto kapena naari?

Muvilambo vimo-i, madiraiva kafiya chaka dimo-idiwa dene kanafuneya ira kaonane na dokotala ira kaava-e ilolezo yoi kanokoza tukula laisesi isha kapena naari. Akristu anayo kanakala muvilambo vyevi kanafuneya vwela malamulo anayo boma lagarati-ileathu koma teto arela vyevyo athu amaudindo kanaongaathu. (Arom. 13:1) Koma kaya munakala waani, vikala vyongo vyevyo munafuneya nyo viganizela ira mupitilize endi-a galimoto motetezeya.

MUGANIZELENGA MWEMO MUNAENDI-ELA NYO GALIMOTO

Mogwilizana na vyevyo bungwe limo-i la National Institute on Aging (NIA) lawu United States laongileathu, munokoza ambeela novifuka vyofuka vyo-arelavi:

• Kodi ndinovuteya welenga vikwangani vasewu kapena ona vyongo vimo-i akala ira chima-iyu?

• Kodi ndinokwakwani-ave tembenuza murwanga moovuteela ira ndiing’ane magalasi koma teto malo amo-iwa anayo kanakoze pangi-a ngozi?

• Kodi ndinokwakwani-ave panga vyongo mombaraanya mwaisazo, chosa nyalo langa vayopepelela nonyingala bureki?

• Kodi ndinoendi-a vang’ono vang’ono vinjinji moi ndinosokoneza magalimoto amo-iwa?

• Kodi thawi dinjinji ndino-ala vang’ono panga ngozi, kapena kodi galimotwanga ipwanyeya pwanyeya kapena wangeya wangeya chifukwa yoomba vyongo vyoi vikede imela?

• Kodi apolisi kanoomeluwa ndiimeli-a chifukwa ya mwemo ndinaendi-ela miyo galimoto?

• Kodi thawi dimo-i ndinongwindima ndaendi-anga galimoto?

• Kodi vikala mirombwe dedo ndinang’wa miyo dedo dinakoze sokoneza mwemo ndinaendi-ela miyo galimoto?

• Kodi athu am’banja langa kapena afwanga koodandaulavo vya mwemo ndinaendi-ela miyo galimoto?

Akala musomedile ira ee va yofuka imo-i kapena va vyofuka mbiili, ndiye kuti munafuneya chenja vyongo vimo-i. Mwaisazo, munokoza sakula ira kamuendi-enga galimoto akala ira chima-iyu. Thawi na thawi muganizelenga teto mwemo munaendi-ela nyo galimoto. Munokoza muvepa balinyu kapena fwinyu ira auwandeleni mwemo munaendi-ela nyo galimoto kapena teto monokoza panga vyoi mudowe mwalembi-e sukulu youkami-ani endi-a galimoto motetezeya. Komave, akala musomedile ira ee va vyofuka vyokwaranya mbiili munokoza panga pama ganizela vyokeda iya endi-a galimoto.b

MOLOLENGA IRA MAKUNDO A M’BAIBULO KAUSOGOLELENGANI

Thawi dimo-i kaninazindikile ira luso li-u loendi-a galimoto linaayeva moi mwina munokoza kumudwa mwaganizela vyoi munofuneela iya endi-a galimoto. Ndiye kodi mbamakundo avi a m’Baibulo anayo kanaukami-eni ona vyongo mofwanelela nosakula vyongo mwazelu? Tiyemoni nikambilane makundo men’li.

Mukalenga oviyevi-a. (Miya. 11:2) Iyo athu naulukulanga, maswi-u, mabaru koma teto minoku di-u dinoambeela fooka moi ninoambeela vuteya panga vyongo vimo-i mombaraanya. Mwaisazo, athu anjinji kaulukulanga kano-iya panga masika amo-iwene olimbi-a thuthu chifukwa kanoiziwa ira kanokoza poreya moorucha. Chimozimozi teto noendi-a galimoto. Vathawi imo-i muthu unoyo ngoviyevi-a unokoza funeya iya endi-a galimoto vofuna teteza moywae. (Miya. 22:3) Moi akala athu amo-i kanakumbanya chifukwa ya mwemo ninaendi-ela iyo galimoto, akala nili oviyevi-a ninoza nivwele nopangavo yongo mombaraanya. — Erekezelani na 2 Samuweli 21:15-17.

Mupewenga kaana mulandu wamagazi. (Doto. 22:8) Akala muthu kanaendi-a pama galimoto, unokoza pha muthu kapena unokoza porecha athu. Akala muthu unapitilizave endi-a galimoto ngakale ira luso lae loendi-a galimoto liyeva, unokoza ela moywae koma teto moyo wa athu amo-iwa vangozi. Moi akala unapange ngozi nopha athu unokoza kaana mulandu wamagazi.

Kamuganizenga ira athu amo-iwa kanokoza iya ulemekezani kapena uonani ira muli oofuneya akala musakulile iya endi-a galimoto. Yehova unouomeluwanani vinjinji chifukwa ya makalelwinyu apama, monga iziwa malilinyu, viyevi-a winyu koma teto ganizela moyo wa athu amo-iwa. Moi liye unolonjeza ira unerenga ukami-ani koma teto ulimbikisani. (Yes. 46:4) Liye kanaza au-iyani. Eno mumuvepenga ira aukami-engani indi-eda chito zelu koma teto makundo a m’Baibulo vevo munaganizela nyo vyosakula iya endi-a galimoto kapena naari.