UMUTU 03
Nkimba Mungasubalila Ukuti Vyo Ibayibolo Likunena Vyabwanaloli?
Mu Bayibolo muli amalayizyo aghinji sona likutupa ubulongozi. Tutakukayikila ukuti muli ni chinyonywa ichakulonda ukumanya vyo Ibayibolo likumanyisya. Loli akabalilo kamo munganda pakoghopa. Ka mungasubila amalayizyo sona nu bulongozi bo bukwaghiwa mu buku ilyakale ili? Nkimba mungasubila vyo Ibayibolo likunena ukuti tungaba bakuhoboka akabalilo aka sona na muntazi? Eee abantu amamiliyoni aghinji bakusubila. Ka numwe mungasubila?
1. Nkimba inkani zyo zikwaghiwa mu Bayibolo zyabwanaloli?
Mu Bayibolo muli ‘amazyu aghenecho aghabwanaloli.’ (Undumbilili 12.10) Muli inkani izyabwanaloli sona abantu bo bakuneniwa bakabako naloli. (Belenga Luka 1.3; 3.1, 2.) Abantu bo bakunena ivyalumbili sona na bantu bo bakufukula ivintu ivyakale bakwitikizya ukuti amadeti, amalo, abantu sona vyo vikuneniwa mu Bayibolo vikabako naloli.
2. Choni cho Ibayibolo lichili lyakwavwa nangabuli lyakale?
Ibayibolo likutambula ivintu vyo vikasimbiwa kale vyo abantu bakuvimanya akabalilo kano. Umwakufwanikizya Ibayibolo likutambula ivintu vimo ivyasayansi. Pa kabalilo ko ivintu ivi vikasimbiwanga abantu abinji batakasubilagha ukuti vyabwanaloli. Pa kabalilo kano abasayansi basimikizya ukuti vyo Ibayibolo likunena vya bwanaloli. Ibayibolo ‘likunena ubwanaloli akabalilo kosi.’—Salimo 111.8.
3. Choni cho tubaghiye ukusubalila vyo Ibayibolo likunena ivyakukwafyannya na muntazi?
Ibayibolo lili na mabulaghuzia agha ‘vintu vyo likanenela zila bo vichili vitabombiwe.’ (Yesaya 46.10) Likunenela zila ivintu vyo pala penda akabalilo vikubombiwa naloli. Likulongosola sona ivintu vyo vikubombiwa pachisu chosi akabalilo kano. Mumutu ughu inti tumanyile amabulaghuzi ghamo agha mu Bayibolo. Vyo Ibayibolo likanenela zila ivi vyabwanaloli.
MANYA IVYINJI
Manya vyo Ibayibolo likunena vyo abasayansi bope bakwitikizya, sona nu kufufuza amabulaghuzi ghamo aghakuhobosya agha mu Bayibolo.
4. Abasayansi bakukolelana navyo Ibayibolo likunena
Kale abantu bakasubilagha ukuti ichisu chili pachintu chimo. Enelezya IVIDIYO.
Ennya vyo vikasimbiwa mubuku ilya Jobu imyaka 3,500 yo yendapo. Belenga Jobu 26.7, nu kwamula ilalusyo ili:
Choni cho amazyu aghakuti ‘ichisu chikulelemba pabulo’ ghakuswighisya?
Penda imyaka 200 ukufuma po abantu bakazyaghannya mo amizi ghakwendela. Loli Ibayibolo likanenela zila imyaka 3,500 yo yendapo. Belenga Jobu 36.27, 28, nu kwamula amalalusyo agha:
Choni cho chikubahobosya nkani ukuyana na mo amizi ghakwendela?
Ka amasimbo gho mwabelenga agha, ghabavwa ukuti mulisubile Ibayibolo?
5. Ibayibolo likanenela zila ivya vintu vimo ivyakulondiwa vyo vikwiza ukubombiwa
Belenga Yesaya 44.27–45.2, nu kwamula ilalusyo ili:
Ka vintu buli vyo Ibayibolo likanenela zila imyaka 200 bo u Babeloni achili atamongoliwe?
Imbili yikulangizya ukuti Umwene u Sayilasi poka na basilikali bache bakamumongola u Babeloni mu mwaka wa 539 B.C.E.b Bakapaghula amizi mu lusoko lo lukafighililagha itawuni. Abasilikali bakingila nu kupoka itawuni ukusita ukulwa inkondo ichifukwa chakuti amageti ghatakaba ghakwighalila. Ku Babeloni kuchili kuli ivipompa nangabuli penda imyaka iyakupululila 2,500 ukufuma po akamongoliwa. Manya vyo Ibayibolo likanenela zila
Belenga Yesaya 13.19, 20, nu kwamula ilalusyo ili:
Ka ubulaghuzi ubu bukakwanilisiwa buli-buli?
Ivipompa ivya Babeloni muchisu ichakwitiziwa Iraq
6. Ibayibolo likanenela zila ivinthu vyo vikubombiwa amasiku ghano
Ibayibolo likulingannya ukuti mumasiku gho tukwikalamo, ‘masiku ghabumalilo.’ (2 Timoti 3.1) Ibayibolo likanenela zila ukuti tukwikala mu masiku aghabumalilo.
Belenga Matayi 24.6, 7, nu kwamula ilalusyo ili:
Nkimba vintu buli vyo Ibayibolo likanenela zila ukuti vikwiza ukubombiwa mu masiku aghabumalilo?
Belenga 2 Timoti 3.1-5, nu kwamula amalalusyo agha:
Nkimba nkalo buli zyo Ibayibolo likanenela zila ukuti abantu bakwiza pakuba nazyo mu masiku aghabumalilo?
Nkimba nkalo buli zyo zikubombiwa akabalilo kano zyo numwe mukuzyennya?
VYO BAMO BAKUNENA: “Ibayibolo libuku ilya vyili nu tupango.”
Ka choni cho chabapangisya umwe ukuti mulisubilaghe Ibayibolo?
IFUNDO IZYAKUDUMULA
Imbili, usayansi, na mabulaghuzi vyosi vikulangizya ukuti tungalisubila Ibayibolo.
Ukunyokelamo
Ka Ibayibolo libuku lya bwanaloli pamo lya nkani bulo?
Nkhani buli zyo Ibayibolo likunena zyo abasayansi bakukolelana nazyo?
Nkimba mukusubila vyo Ibayibolo likanenela zila ivyakukwafyannya namuntazi? Chifukwa buli?
IFUNDO IZYAKONGELEZYAPO
Ka vyo Ibayibolo likunena pa nkani iya sayansi vyabwanaloli?
“Ka Abasayansi Bakukolelana na vyo Ibayibolo Likunena?” (Inkani iya pa intaneti)
Nkimba Ibayibolo likunenapo ichoni pa nkani iya ‘masiku aghabumalilo’?
Manya mo amabulaghuzi aghakunena izya bumwene ubwa Gilisi ghakakwanilisiwa.
Manya mo amabulaghuzi ghamo agha mu Bayibolo ghakasintila umuntu yumo mo akalyenezyanga Ibayibolo.
“Nkhagomezganga Yayi Kuti Kuli Chiuta” (Ichitembe cha Mulindilili icha Chitumbuka, Na. 5 2017)
a Mu mabulaghuzi agha muli amazyu aghakufuma kwa Chala gho ghakunena vyo vikwiza ukubombiwa kuntazi.
b B.C.E. chikunga’anamula ukuti bo u Yesu atapapiwe (“Before the Common Era,”) sona nu C.E. chikung’anamula bo u Yesu apapiwa (“Common Era.”)